Systemy informatyczne w zarządzaniu e-learning dr Zbigniew E. Zieliński Wyższa Szkoła Handlowa im. Bolesława Markowskiego w Kielcach zzielins@wsh-kielce.edu.pl Pojawienie się cywilizacji informacyjnej, której podstawową wartością jest kompetencja, wiedza i informacja jest obecnie podstawą funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego. Gospodarka wielu rozwiniętych państw pretenduje do nazwy gospodarki opartej na wiedzy, zaś informacja i wiedza są obecnie traktowane jako jeden z ważniejszych zasobów produkcyjnych przedsiębiorstw. Postrzeganie tego, ma istotny wpływ na zastosowanie technik i systemów informacyjnych w edukacji, a także rozwój nowych form kształcenia, pozyskiwania wiedzy. Obecny nurt rozwoju przez całe życie (lifelong learning) wymaga kreatywnej i elastycznej postawy nauczyciela, rozległej, interdyscyplinarnej wiedzy i profesjonalizmu w jej przekazywaniu oraz co istotne, otwartości na potrzeby uczących się i dostosowanie metod, technik nauczania oraz systemów informacyjnych do specyficznej formy przekazywania wiedzy, jaką jest e-learning. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie systemów informacyjnych i środowisk informatycznych funkcjonujących w rozwiązaniach e- learningowych. 1. Wprowadzenie Trudno o dziedzinę, która z postępem technik informacyjnych (IT) kojarzyłaby się lepiej niż edukacja. Istotą obu jest przecież przekazywanie i przetwarzanie informacji 1. Dynamiczny rozwój kształcenia, jaki obserwuje się w ciągu ostatniego dziesięciolecia podkreśla charakter dokonujących się przemian. Narastająca w dużym tempie ilość informacji, ciągłość zmian, nowe techniki komunikacyjne, rosnąca mobilność ludzi to wszystko powoduje większe zapotrzebowanie na wiedzę. Społeczeństwo informacyjne będzie na tyle konkurencyjne, na ile jego gospodarka zostanie oparta na wiedzy. Kluczem do wiedzy jest edukacja. Dlatego wykształcenie społeczeństwa nie może być traktowane wyłącznie jako indywidualna sprawa uczącego się, tylko jako strategiczne zadanie dla państwa 2. By korzystać z rozproszonej informacji należy posiadać podstawowe umiejętności związane z obsługą elektronicznych mediów. Komputery wraz z nowoczesną technologią posługiwania się informacją stanowią szansę odejścia od encyklopedyzmu, czyli od przekazywania przez nauczycieli i gromadzenia przez uczniów dużych zasobów informacji. Jednocześnie stwarzają 1 Galar Roman, Lubacz Józef, Paradoksalne konsekwencje rewolucji informacyjnej w edukacji. W drodze do społeczeństwa informacyjnego, zbiór prac pod. red. Józefa Lubacza. Warszawa: [Instytut Problemów Współczesnej Cywilizacji], 1999 s. 100. 2 Abramowicz Witold, Obywatele globalnego społeczeństwa informacyjnego. Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego : raport o rozwoju społecznym. Red. Nauk. Wojciech Cellary. Warszawa: Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, 2002, s. 121. 1
możliwość powstawania u uczniów mechanizmów poznawczych na bazie niewielkiego zasobu podstawowych informacji oraz wyrabiania umiejętności ciągłego kształcenia się i radzenia sobie z pojawiającymi się zasobami informacji. Proces ten powinien dotyczyć nie tylko dzieci i młodzieży szkolnej, ale także dorosłych, którzy zmuszeni są do zapoznawania się z nowymi technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi 3. Internet umożliwia dostęp do wiedzy zlokalizowanej w dowolnym miejscu na świecie, niezależnie od stref czasowych, użytkownik ma dostęp do opracowań naukowych umieszczanych zarówno na stronach prywatnych, jak i uczelnianych, firmowych czy organizacji, a także katalogów wielu bibliotek. Za jego pomocą wiedza staje się ogólnodostępna. 2. Zarządzanie wiedzą w e-learning Wykorzystanie technologii teleinformatycznej w procesie edukacyjnym staje się coraz istotniejsze. Narzędzia do kształcenia na odległość są tworzone w oparciu o metodologię obiektów wiedzy learning objects, która staje się coraz istotniejsza w dziedzinie e-learningu. Główną ideą wspomnianej metodologii jest możliwość zdefiniowania i wykreowania komponentów wiedzy, a następnie grupowanie ich w obiekty wiedzy. Są one przechowywane w bazach danych i opisywane przez edukacyjne metadane. Taka struktura pozwala na dzielenie się obiektami wiedzy i łączenie ich w celu stworzenia wykładu czy kursu. Metodologia obiektów wiedzy daje uczelniom maksymalną elastyczność i ułatwia wdrożenie e-learningu do procesu dydaktycznego. E-learning to wypadkowa trzech różnych zagadnień: Technologii, w skład, której wchodzą infrastruktura (sieć, serwery, stacje robocze) oraz systemy informatyczne (oprogramowanie), Treści szkoleniowej, obejmującej nie tylko kursy e-learningowe, ale także wszelkie inne materiały, dane, informacje i komunikaty wchodzące w skład procesu edukacyjnego, Usługi nauczania zdalnego są to wszelkie działania obejmujące aktywności związane z uruchomieniem, wsparciem oraz rozwojem procesów e-learningu w podmiocie edukacyjnym. Zarządzanie wiedzą to proces zamiany wiedzy istniejącej w przedsiębiorstwie z trudnej do sparametryzowania formy (np. doświadczenia pracowników) do postaci łatwo dostępnych źródeł informacji np. materiałów elektronicznych zawartych w portalu czy odnośników do specjalistów z danej dziedziny nauki. Zarządzanie wiedzą to również problem 3 Majta Mariusz, Społeczeństwo informacyjne jako nowa forma cywilizacyjna, UW, Warszawa, http://ebib.oss.wroc.pl/2003/47/majta1.php#32 2
samej parametryzacji i zapisu wiedzy. Gromadząc wiedzę należy ściśle określić, co jest informacją, którą należy zachować, jak odbywa się proces pozyskiwania informacji, do jakiej dziedziny nauki możemy informację zapisać oraz kto stanowi najlepsze uzupełnienie wiedzy na dany temat. Problemem zarządzania wiedzą staje się także pozyskanie wiedzy z organizacji oraz jej zapisu do konkretnego systemu informatycznego. Dzięki takiemu mechanizmowi baza wiedzy zaczyna nabierać realnej wartości użytkowej dla pracowników. Niezbędna staje się integracja systemu do zarządzania wiedzą z systemami istniejącymi w organizacji, a służącymi np. do wymiany informacji przez użytkowników, takich jak: Internet, a także intranet będący nośnikiem informacji o przedsiębiorstwie, a także będący trzonem systemów zarządzania wiedzą, Klient poczty elektronicznej, Narzędzia do komunikacji synchronicznej (komunikatory), FAQ najczęściej zadawane pytania, Firmowe listy dyskusyjne. Cechą charakterystyczną organizacji jest nieustanna ewolucja zawartej w nich wiedzy, która wraz z rozwojem przedsiębiorstwa gwałtownie wzrasta. System zarządzania wiedzą musi przyjąć te informacje po każdej aktualizacji, tak by mogła ona podlegać ocenie stopnia jej przydatności. Systemy zarządzania wiedzą są najczęściej systemami komputerowymi (bądź pojedynczymi modułami) o pewnym wąskim zakresie funkcjonalnym, lecz z silnymi mechanizmami obsługującymi procesy: Zdobywania wiedzy, Indeksowania wiedzy, Składowania wiedzy, Oraz jej udostępniania 4. Systemy te najczęściej bazują na rozwiązaniach aplikacji internetowych, które stanowią w większości rozwiązań swoistą bazę informacyjną organizacji. Systemy zarządzania wiedzą są to mechanizmy umożliwiające: Realizację zadania stawianego przez zarządzanie łańcuchami wiedzy (Knowledge Chain Management) określającymi przepływy wiedzy w procesach, umożliwiające pracownikom efektywną działalność (optymalizację kanałów dostarczających specjalistyczną wiedzę pracownikom), 4 Grudzewski M. Wiesław, Hejduk K. Irena, Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwach, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2004. 3
Gromadzenie informacji znajdującej się lub napływającej do przedsiębiorstwa w postaci różnych formatów dokumentów i wiadomości, Zapobieganiu wypływania wiedzy z organizacji podczas rotacji pracowników, Wykorzystanie wyspecjalizowanych modułów w szybkim dostępie do poszukiwanej przez użytkownika informacji oraz do eksperta z danej dziedziny wiedzy, Skuteczną kontrolę jakości i aktualności wiedzy w bazach, Integrację z systemami służącymi powszechnie pracownikom do przesyłania informacji, Katalogowanie informacji istniejącej w różnej postaci. Jedną z głównych funkcji systemu zarządzania wiedzą jest dostarczanie użytkownikowi informacji, która po przetworzeniu umożliwia podejmowanie skuteczniejszych decyzji. W związku z tym niezwykle ważnym elementem koncepcji zarządzania wiedzą są systemy informatyczne. Pełnią one jednak jedynie funkcję wspomagającą zarządzanie wiedzą w organizacji, a nie zarządzają wiedza pozostaje w gestii ludzi. Jednym z podstawowych obszarów zastosowania technologii nauczania, gromadzenia oraz zarządzania wiedzą i komunikacji na odległość za pomocą Internetu jest e-learning. Popularność nauki za pośrednictwem sieci rośnie, ze względu na pomoc w redukowaniu czasochłonności zdobywania i przetwarzania wiedzy. Wskazuje się na istotną możliwość szkolenia pracowników, partnerów handlowych, klientów firmy, kiedy zajdzie taka potrzeba, w dowolnym miejscu, czasie oraz zakresie (indywidualizacja w procesie kształcenia). Twierdzi się, iż [...] nauka za pośrednictwem Internetu weszła do domeny ogólnego rozwoju aplikacji 5. Do budowania systemów zarządzania wiedzą w organizacjach mogą się przyczynić sprawnie działające systemy wirtualnej edukacji. Dzięki nim możliwe jest zintegrowanie zasobów intelektualnych w firmie, co ułatwi budowanie systemów zarządzania wiedzą. W poniższej tabeli pokazano zestawienie korzyści wynikających z posługiwania się systemami zarządzania szkoleniami elektronicznymi oraz dla porównania, podstawowe wymagania stawiane systemom zarządzania wiedzą 6. 5 Knowledge Management zarządzanie wiedzą w organizacji. Computerworld 2002, maj. 6 Praca zbiorowa pod red. H. Sroki i S. Stanka, Wirtualna edukacja. Koncepcja i wybrane kierunki realizacji, Katowice 2005. 4
Korzyści wynikające z posługiwania się systemami zarządzania szkoleniami elektronicznymi Dostęp z jednego miejsca do wszystkich zasobów dotyczących danego szkolenia Jasny pogląd pracownika na wymagania przełożonych Możliwość rzeczywistego zarządzania wiedzą i umiejętnościami pracowników Oszczędność czasu pracowników dzięki szkoleniom dedykowanym Możliwość szybkiego znalezienia ekspertów z danego zagadnienia W przypadku trudności, możliwość znalezienia modułu z danego tematu i przypomnienie zagadnienia Podstawowe wymagania stawiane systemom zarządzania wiedzą Dostęp do wspólnych dla całej organizacji danych i dokumentów Dostarczenie danych menedżerom różnych szczebli Obieg informacji dotyczących organizacji i odbywających się w niej procesów Dostęp do żywej wiedzy kontakt z pracownikami-ekspertami Tabela 1 Systemy e-learningu a systemy zarządzania wiedzą 7. Patrząc na liczne podobieństwa pomiędzy tymi systemami można wnioskować, że wdrożenie systemów e-learning w organizacji ułatwi budowanie systemów zarządzania wiedzą w firmach oraz przejście od zarządzania informacją do zarządzania wiedzą. Znaczenie e-learningu zostanie docenione zwłaszcza w sytuacji, gdy będzie chodziło o dzielenie się wiedzą pomiędzy rozproszonymi, zdecentralizowanymi grupami uczestników. Dostępne oprogramowanie do nauczania na odległość pozwala na tworzenie interaktywnych struktur szkoleniowych zarówno dla klientów indywidualnych, jak i dużych instytucji, szczególnie dla wielotysięcznych przedsiębiorstw sieciowych czy wielooddziałowych. Dzięki platformie e- learningowej zasoby wiedzy są udostępniane wybranym grupom uprawnionych osób. Wypracowane zostają kanały komunikacji wewnątrz organizacji i odbywa się współdzielenie wiedzy, które może być kontynuowane po zakończeniu szkolenia. Współdzielenie informacji pomaga w integracji pracowników 8. Zdobywają oni wiedzę grupowo, a jednocześnie indywidualnie. 7 E-learning drogą do tworzenia systemu zarządzania wiedzą w firmie. Planeta wiedzy. http://www.planetawiedzy.pl, 2002 8 Szwed-Strych Urszula, Nowe narzędzie dla nowych pracowników, Meritum, 2002, nr 1 i 2. 5
3. Podział systemów informatycznych w zarządzaniu e-learning Zaletą nauczania przez Internet, integrującego w sobie techniki multimedialne jest to, że pracownik przedsiębiorstwa może zdobywać nowe umiejętności na własnym stanowisku, nie musi opuszczać swojego miejsca pracy, w celu odbycia szkolenia. Kursy on-line są bardziej efektywne od tradycyjnych metod nauczania, chociażby ze względu na brak kosztów związanych z delegowaniem pracownika na taki kurs (przejazdy, noclegi, diety, itp.), a także niezależność czasową w uczeniu się, czy dostosowanie tempa szkolenia do predyspozycji pojedynczego uczącego się oraz możliwość sprawdzenia jego wiedzy natychmiast po zakończeniu szkolenia 9. Kompleksowy proces e-learningu składa się z wielu elementów. Na jednym jego krańcu znajdują się działania związane z dobieraniem komponentów treści szkoleniowej oraz projektowaniem i opracowywaniem materiałów edukacyjnych (schematy graficzne, prezentacje), na drugim zaś osoba szkolona, która korzysta z kursu za pośrednictwem zaawansowanego środowiska informatycznego. Inne ważne elementy to: Zarządzanie zasobami treści, Dystrybucja materiałów szkoleniowych, Zarządzanie procesem szkoleń, Zarządzanie ludźmi w procesie szkoleń, Udostępnianie treści szkoleniowej on-line, Śledzenie procesu edukacyjnego, Raportowanie wyników szkolenia, Zdalna komunikacja i współpraca 10. Rozwój systemów przeznaczonych dla potrzeb wirtualnej edukacji obejmuje trzy klasy platform: LMS (Learning Management System) System Zarządzania Szkoleniami, LCMS (Learning Content Management System) System Zarządzania Zawartością Szkoleniową, VCS (Virtual Clasroom System) System do Zarządzania Zdalną Komunikacją i Współpracą Synchroniczną 11. 9 Łobejko Stanisław, Systemy informacyjne w zarządzaniu wiedzą i innowacją w przedsiębiorstwie, SGH, Warszawa 2005. 10 Hyla Marek, Przewodnik po e-learningu, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005. 11 D. Lennox. Managing Knowledge with Learning Objects. The Role of a Learning Content Management system in Speeding Time to Performance. WBT Systems White Paper, 2001 6
Patrząc na ten podział można zauważyć pewną klasyfikację systemów e-learning obejmującą trzy elementy: Zorientowanie na komunikację (VCS systemy do prowadzenie prezentacji na odległość oraz zdalnej komunikacji i współpracy), Zorientowane na wiedzę (LCMS systemy do zarządzania treścią szkoleniową i narzędzia autorskie), Zorientowane na ludzi (LMS systemy do zarządzania szkoleniami oraz ludźmi w procesie nauczania oraz systemu do zarządzania kompetencjami i umiejętnościami, systemy do testowania. Poniższy rysunek obrazuje przyporządkowanie systemów informacyjnych w zarządzaniu e- learning do odpowiednich elementów. Wiedza LCMS LMS VCS Ludzie Komunikacja Rysunek 1 Systemy informacyjnych w zarządzaniu e-learning (na podstawie Hyla Marek, Przewodnik po e-learningu, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005). LMS (Learning Management System) system zarządzania szkoleniami oraz ludźmi w procesie nauczania Uruchomienie systemu LMS jest obecnie równoważne z wdrożeniem e-learningu w organizacji. System ten tworzy platformę informatyczną umożliwiającą przygotowanie, 7
zarządzanie i prowadzenie nauczania poprzez Internet. Dobre platformy LMS umożliwiają przede wszystkim hurtową dystrybucję wiedzy (poprzez umieszczenie tradycyjnych szkoleń w formie elektronicznej w Internecie) i udostępnianie ich z różnych poziomów. W skład systemu zarządzania szkoleniami wchodzą trzy podstawowe elementy: kontent (treść), usługi oraz infrastruktura, narzędzia. Kontent stanowi najczęściej biblioteka przygotowanych kursów e-learningowych, dostosowanych lub tworzonych pod potrzeby klienta oraz narzędzia, służące do ich modyfikacji oraz tworzenia od podstaw 12. Najczęściej spotykane usługi dostarczane z systemami LMS to usługi wdrożeniowe, mentorskie, nauczycielskie i eksperckie wspierane różnymi narzędziami informatycznymi. W systemie klasy LMS można wyróżnić pięć rodzajów funkcji (nakierowanych na osoby szkolone, jak i na osoby zaangażowane w działania administracyjno trenerskie) 13 : 1. Funkcje zarządcze dzięki którym system LMS może wspomagać pracę działu szkoleń w zakresie planowania, projektowania, uruchamiania, realizacji i analizowania procesu szkoleniowego w organizacji, 2. Funkcje śledzące proces nauczania system LMS pozwala rejestrować wszystkie dane związane z aktywnością osób szkolonych w procesie nauczania akademickiego czy korporacyjnego, 3. Funkcje analityczne i raportujące jedną z głównych funkcji systemów LMS jest dostarczanie przekrojowych danych na temat wszystkich działań szkoleniowych uczelni, organizacji. 4. Funkcje związane z treścią szkoleniową LMS uważa się za platformę służącą do dystrybucji kursów e-learning przez sieć komputerową. Jest to jedna z najważniejszych funkcji środowiska. Funkcje związane z treścią szkoleniową, które spełniają środowiska LMS, to: Możliwość osadzenia kursu e-learningowego w środowisku oraz opublikowania go (udostępnienia osobom szkolonym według określonych kryteriów), Możliwość dystrybucji treści szkoleniowej (nie tylko kursów e-learningowych, ale także materiałów uzupełniających, testów, ankiet itp.), Możliwość tworzenia elementów treści (np. ćwiczeń, banków pytań testowych). 12 Łobejko Stanisław, Systemy informacyjne w zarządzaniu wiedzą i innowacją w przedsiębiorstwie, SGH, Warszawa 2005. 13 Hyla Marek, Przewodnik po e-learningu, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005. 8
5. Funkcje wspierające prowadzenie szkoleń zdalnych które są możliwe dzięki rozmaitym mechanizmom interakcji między osobom szkoloną a osobą szkolącą, a także między samymi szkolonymi. Są to: Listy dyskusyjne, Czat rozmowa w czasie rzeczywistym, Rozmowa głosowa poprzez wbudowany moduł VoIP 14. Rysunek 2 Ekran zarządzania profilami użytkowników w systemie Moodle. LCMS (Learning Content Management System) system zarządzania treścią szkoleniową LCMS to system, którego głównym zastosowaniem jest obiektowe projektowanie, opracowywanie, składowanie oraz dostarczanie materiałów szkoleniowych różnymi kanałami dystrybucji 15. LCMS jest wirtualnym środowiskiem stworzonym dla wielu użytkowników, którymi mogą być zarówno projektanci szkoleń, jak i ich uczestnicy. Daje on możliwość tworzenia, przechowywania i wielokrotnego zastosowania raz stworzonego materiału 14 Hyla Marek, Przewodnik po e-learningu, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005. 15 Tamże. 9
szkoleniowego. Pozwala na zarządzanie i dostarczanie zawartości szkoleń poprzez korzystanie z centralnego repozytorium elementarnych obiektów 16. LCMS pomaga tworzyć, wykorzystywać, lokalizować, dostarczać, zarządzać i ulepszać zawartość szkoleń. Zawartość jest zwykle zarządzana w scentralizowanym archiwum w formie niewielkich, samo opisujących, identyfikowalnych elementów lub jako jednostki szkoleniowe, z których każda satysfakcjonuje jeden lub więcej dobrze zdefiniowanych obiektów szkoleniowych. LCMS potrafi zlokalizować i dostarczyć do użytkownika końcowego indywidualną jednostkę szkoleniową, aby zaspokoić pojedyncze zadanie, lub dostarczać elementy większego kursu, zdefiniowanego w systemie LMS.W zaawansowanych systemach, LCMS kontroluje interakcje studenta z obiektami kursu i opierając się na tej informacji dostarcza studentowi wysoce spersonalizowany tok nauczania. LCSM dostarcza osobom nadzorującym przejrzystych i wartościowych raportów, które w przyszłości mogą posłużyć również do doskonalenia obiektów szkoleniowych. Niektóre z wiodących systemów LCMS umożliwiają współpracę i wymianę wiedzy w odniesieniu do obiektów szkoleniowych pomiędzy studentami i nauczycielami. Również ta wymiana jest archiwizowana i udostępniana osobom przygotowującym uzupełnienia treści szkoleń. Główne zadanie LCMS to tworzenie, przetwarzanie, lokalizowanie, dostarczanie, zarządzanie i ulepszanie treści. W niektórych przypadkach obszar ten rozszerza się na zbieranie dodatkowych informacji i prezentowanie ich w przystępnej formie. LCMS nie zajmuje się zarządzaniem kompetencjami, nie ma dodatkowych funkcji administracyjnych, nie zarządzają szkoleniami ani logistyką 17. VCS (Virtual Clasroom System) systemy do prowadzenia prezentacji na odległość Systemy klasy VCS wszechstronnie zaspokajają jedną z podstawowych potrzeb biznesowych każdej organizacji, jaką jest efektywna komunikacja służą głównie do zarządzania procesem zdalnej komunikacji prowadzonej w trybie synchronicznej. VCS można stosować wszędzie tam, gdzie nadawca i odbiorca przekazu są od siebie oddaleni oraz mają dostęp do niezbędnej infrastruktury technicznej. Systemy VCS wspierają procesy: Sprzedażowe zdalne prezentacje handlowe w programie PowerPoint, pokazy systemów informatycznych przez sieć komputerowych, 16 Chmielewski Adam, Nowoczesne rozwiązania technologiczne w nauczaniu poprzez Internet na przykładzie systemów klasy CMS, IV Międzynarodowa Konferencja Kształcenie Ustawiczne Inżynierów i Menedżerów, Warszawa 2002. 17 http://www.learning.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=4&itemid=3 źródło sieć Internet 10
Marketingowe organizacja wirtualnych seminariów adresowanych do szerszych grup odbiorców, Wsparcia klienta (customer service) zdalne rozwiązywanie problemów, kontakt głosowy i wizualny przez sieć komputerową, Wewnętrznej komunikacji praca zespołowa na odległość, zdalny mentoring, współdzielenie aplikacji i dokumentów, koordynacja działań projektowych 18. Rolą systemu LMS jest zarządzanie kursantami i zasobami w procesie szkoleń oraz realizacja procesu nauczania. LCMS ukierunkowany jest na zarządzanie treścią podczas jej opracowywania, przechowywania, konserwacji i dystrybucji. VCS wspiera proces komunikacji na odległość. Funkcje systemów e-learningowych wzajemnie się dopełniają i niejednokrotnie są zaimplementowane jako osobne moduły w zintegrowanych rozwiązaniach informatycznych dostarczających platformy do zarządzania kursami na odległość, użytkownikami czy komunikacją pomiędzy nauczycielem a studentem. 4. Wnioski Większość narzędzi e-learningowych służy do obsługi szkoleń asynchronicznych (on demand), kiedy użytkownik może skorzystać z narzędzi nauczania na odległość w dowolnym, najbardziej odpowiednim dla niego czasie. System, który wspiera nauczanie synchroniczne, które odbywa się w określonym czasie, ale w różnych miejscach musi być wyposażony w moduł wirtualnej klasy, odpowiednie systemy komunikacji synchronicznej. Patrząc na dostępne modelowe rozwiązania systemów informatycznych w zarządzaniu e-learning wydaje się, iż niezależność czasowa będąca największą zaletą systemów nauczania asynchronicznego spowoduje ich największą popularność. Bez względu na zastosowany system e-learning ważną cechą wspólną jest możliwość dostosowania tempa szkolenia do predyspozycji pojedynczego studenta oraz natychmiastowe sprawdzenie wiedzy po zakończeniu szkolenia. Istotnym czynnikiem, decydującym o kosztach działalności e-edukacyjnej organizacji są nakłady ponoszone na wdrożenie i administrowanie oprogramowaniem wspomagającym proces kształcenia online. Koszty te w znacznym stopniu determinują rozwój działalności e- learningowej przedsiębiorstwa, które rozpoczynając takie przedsięwzięcie stoi przed dylematem wyboru odpowiedniej technologii zakupu komercyjnego systemu LMC/LMCS, zbudowania autorskiego systemu bądź skorzystania z jednej z wielu bezpłatnych 18 Hyla Marek, Przewodnik po e-learningu, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005. 11
dystrybuowanych w Internecie rozwiązań. Jednakże technologia z inwestycyjnego punktu widzenia jest najmniej ważnym elementem e-learning (stosunkowo łatwo ująć w budżecie jej koszt oraz zapisać w harmonogramie zakres prac związanych z jej wdrożeniem). Z drugiej strony od wyboru technologii zależy zakres działań szkoleniowych, określenie dostępnych funkcji, pozwalających obsługiwać różne grupy (np. studentów, klientów zewnętrznych czy wewnętrznych). Dużym problemem po dokonaniu wyboru środowiska informatycznego może być także proces tworzenia materiałów dydaktycznych (długotrwały i kosztowny), a także uruchomienie wydajnych procesów szkoleniowych w podmiocie edukacyjnym. W przypadku dużych organizacji niezbędne staje się przemodelowanie procedur i procesów czy zmiana mentalności pracowników (gdzie przekonanie czynnika ludzkiego do nowego systemu zarządzania czy nauczania bywa najtrudniejszym zadaniem do wykonania). Literatura 1. Abramowicz Witold, Obywatele globalnego społeczeństwa informacyjnego. Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego: raport o rozwoju społecznym. Red. Nauk. Wojciech Cellary. Warszawa: Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, 2002, s. 121. 2. Chmielewski Adam, Nowoczesne rozwiązania technologiczne w nauczaniu poprzez Internet na przykładzie systemów klasy CMS, IV Międzynarodowa Konferencja Kształcenie Ustawiczne Inżynierów i Menedżerów, Warszawa 2002. 3. Galar Roman, Lubacz Józef, Paradoksalne konsekwencje rewolucji informacyjnej w edukacji. W drodze do społeczeństwa informacyjnego, zbiór prac pod. red. Józefa Lubacza. Warszawa: [Instytut Problemów Współczesnej Cywilizacji], 1999 s. 100. 4. Grudzewski M. Wiesław, Hejduk K. Irena, Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwach, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2004. 5. Hyla Marek, Przewodnik po e-learningu, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005. 6. Knowledge Management zarządzanie wiedzą w organizacji. Computerworld 2002, maj. 7. Lennox D. Managing Knowledge with Learning Objects. The Role of a Learning Content Management system in Speeding Time to Performance. WBT Systems White Paper, 2001 8. Łobejko Stanisław, Systemy informacyjne w zarządzaniu wiedzą i innowacją w przedsiębiorstwie, SGH, Warszawa 2005. 12
9. Praca zbiorowa pod red. H. Sroki i S. Stanka, Wirtualna edukacja. Koncepcja i wybrane kierunki realizacji, Katowice 2005. 10. Szwed-Strych Urszula, Nowe narzędzie dla nowych pracowników, Meritum, 2002, nr 1 i 2. Netografia 1. Majta Mariusz, Społeczeństwo informacyjne jako nowa forma cywilizacyjna, UW, Warszawa, http://ebib.oss.wroc.pl/2003/47/majta1.php#32 2. E-learning drogą do tworzenia systemu zarządzania wiedzą w firmie. Planeta wiedzy. http://www.planetawiedzy.pl, 2002 3. http://www.learning.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=4&itemid=3 źródło sieć Internet 13