ELEKTRZAWRY, AUTMATYKA, ARMATURA GAZWA 43-48 Pogwizdów k/cieszyna, ul. Szkolna 3; tel. (-33) 856-85-7, 856-83-94; fax (-33) 856-85-6 www.flamagaz.com.pl, e-mail: firma@flamagaz.com.pl Zawór elektromagnetyczny typ ZE, ZEb, ZEb/ IS 9 FM 5 do paliw gazowych (gazu) powietrza i innych nieagresywnych gazów 45 Przed przyst¹pieniem do instalacji zaworu nale y zapoznaæ siê z niniejsz¹ dokumentacj¹. Przyst¹piæ do prac monta owych po ca³kowitym zrozumieniu jej treœci. Niniejsze zawory musz¹ byæ instalowane zgodnie z aktualnie obowi¹zuj¹cymi przepisami. DKUMENTACJA INSTRUKCJA TECHNICZN-RUCHWA BS UGI wydanie /6
Spis treœci. Charakterystyka zaworu... str.... Zastosowanie...... 3. Dane techniczne... 4. Budowa i dzia³anie... 3 5. Pod³¹czenie elektryczne... 4 6. Wymiana cewki...... 5 7. Regulacja przep³ywu...... 5 8. Instalacja - wymagania monta owe...... 6 9. Charakterystyki przep³ywu...... 7. Wyposa enie dodatkowe... 8. Kontrola okresowa i konserwacja... 8. Magazynowanie...... 8 3. Wymiary gabarytowe... 8. Charakterystyka zaworu Elektromagnetyczny zawór typu ZE jest automatycznym zaworem odcinaj¹cym przeznaczonym do zabezpieczania, ograniczania, odcinania i odblokowywania dop³ywu medium do urz¹dzeñ, z którymi wspó³pracuje. Zawór zosta³ zaprojektowany jako otwarty jeœli cewka zasilana jest energi¹ elektryczn¹ i automatycznie zamykany przy zaniku (braku) tego zasilania. W³aœciwoœci zaworu ZE: / -drogowy, grzybkowy, bezpoœredniego dzia³ania jednostopniowy, jednokierunkowy budowy zwyk³ej w stanie bezpr¹dowym zamkniêty (NC) o sta³ym przep³ywie - wykonanie standardowe rêczna regulacja strumienia przep³ywu (przepustowoœci) - wersja ZEb... i ZEb/... do prawid³owej pracy nie wymaga minimalnego ciœnienia ró nicowego (P min = bar) maksymalna ró nica ciœnieñ Pmax jaka mo e wystêpowaæ na zaworze zale y od œrednicy nominalnej zaworu (patrz dane techniczne -TABELA ) filtr siatkowy wbudowany na sta³e spe³nia wymagania normy PN-EN 6 spe³nia wymagania zasadnicze zawarte w Dyrektywach UE: 9/396/EWG (gazowa); 73/3/EWG (niskonapiêciowa); 89/36/EWG ( komp. elektromagnet.) posiada certyfikat znaku bezpieczeñstwa B wydany przez INiG w Krakowie. Zastosowanie do wszelkiego rodzaju instalacji i rz¹dzeñ gazowych (np. palniki, kot³y grzewcze) zasilanych z sieci o niskim ciœnieniu gazu. Wchodz¹ w sk³ad tak zwanych œcie ek gazowych zasilaj¹cych w/w urz¹dzenia, gdzie pe³ni¹ rol¹ automatycznych zaworów odcinaj¹cych. w uk³adach klimatyzacji w uk³adach sterowania pneumatycznego 3. Dane techniczne klasa zaworu... B grupa... zakresy œrednic... Rp 3/8 Rp /; medium... DN DN paliwa gazowe (gaz ziemny, propan-butan) powietrze, nieagresywne gazy maksymalne ciœnienie pracy... P MAX - patrz TABELA ciœnienie ró nicowe minimalne... P = bar maksymalne...... P max - patrz TABELA bezpieczne ciœnienie statyczne... P S = - patrz TABELA min
przep³yw...... patrz pkt 9 - Charakterystyki przep³ywu czas otwarcia / zamkniêcia... < s zakres regulacji przep³ywu (przepustowoœci) dla po³o enia otwarcia... ZEb % ZEb/ % dla po³o enia zamkniêcia... ZEb/ 75% temperatura otoczenia i medium...... - C 6 C przy³¹cze rurowe gwintowe...... Rp - wewnêtrzny gwint walcowy (wg PN-IS 7-) ko³nierzowe... [PN6,, B] (wg normy PN-IS 75-) materia³ korpusu... stop aluminium elementy wewnêtrzne... stop aluminium, mosi¹dz, stal nierdzewna lub ocynkowana, ARMC materia³ uszczelnieñ... NBR pozycja zabudowy... cewk¹ do góry dopuszczalne odchylenie od pionu - do 9 Parametry elektryczne napiêcia steruj¹ce zmienne AC(5Hz)... 4V V, 3V sta³e DC... V, 4V tolerancja zmian napiêcia...... -5%; +% pobór mocy......... 5W 7W (w zale noœci od typu) klasa bezpieczeñstwa...... I (uziemienie) rodzaj pracy... S ci¹g³a (%) przy³¹cze elektryczne...... z³¹cze elektryczne trójstykowe * stopieñ ochrony (wg PN-EN 659)...... IP54 (*) - cewki zaworów ZE-8k i ZE-k posiadaj¹ dodatkow¹ os³onê przy³¹cza elektrycznego TABELA ZE- ZE-5 ZE-3 ZE-4 ZE-5 ZE-65 ZE-5k ZE-65k ZE-8k ZE-k Typ zaworu ZEb- ZEb-5 ZEb-3 ZEb-4 ZEb-5 ZEb-65 ZEb-5k ZEb-65k ZEb-8k ZEbk ZEb/- ZEb/-5 ZEb/-3 ZEb/-4 ZEb/-5 ZEb/-65 DN 5 3 4 5 65 65 5 65 8 Rp 3/4 /4 / / Ciœn. ró nicowe P [bar] P min zawory z przy³¹czem gwintowym P max,5 zawory z przy³¹czem ko³nierzowym (PN6,, B) ZEb/-5k ZEb/-65k ZEb/-8k ZEb/-k,5,, P MAX [bar],5,5,, P S [bar] 4. Budowa i dzia³anie Zawór elektromagnetyczny ZE jest zaworem grzybkowym bezpoœredniego dzia³ania. W zaworach tego typu rdzeñ ruchomy () elektromagnesu po³¹czony mechanicznie z grzybkiem (5) zaworu stanowi zawierad³o**, które bezpoœrednio otwiera lub zamyka otwór przep³ywowy w zale noœci od obecnoœci lub braku napiêcia zasilaj¹cego cewkê (9). Dzieje siê to bez udzia³u ciœnienia ró nicowego P panuj¹cego na zaworze. W stanie beznapiêciowym, kiedy pr¹d przez cewkê nie p³ynie, sprê yna () dociska grzybek () z uszczelk¹ (4) do gniazda zaworu (6) i zamyka przep³yw medium przez zawór - zawór pozostaje zamkniêty. (**) - zawierad³o: ruchoma czêœæ zaworu odcinaj¹ca przep³yw gazu 3
Z chwil¹ podania napiêcia na cewkê p³yn¹cy przez ni¹ pr¹d indukuje pole magnetyczne. Powstaje w ten sposób si³a wci¹gaj¹ca rdzeñ (), która pokonuj¹c si³ê nacisku sprê yny dociskowej (3) oraz si³ê pochodz¹c¹ od ciœnienia wejœciowego P napieraj¹cego na grzybek () podnosi zawierad³o do pozycji otwarcia i otwiera zawór. Zamkniêcie zaworu nastêpuje pod wp³ywem sprê yny dociskowej () - po zaniku pr¹du w cewce (9). Zawory te pracuj¹ prawid³owo od zerowego ciœnienia ró nicowego (P min=). Maksymalne ciœnienie ró nicowe pracy P max zale y od si³y udÿwigu elektromagnesu i œrednicy nominalnej zaworu (otworu przep³ywowego) - patrz Tabela. przy³¹cze elektryczne () gniazdo wtyczkowe () œruba mocuj¹ca cewkê (7) nak³adka cewki (8) cewka (9) pierœcieñ uszczelniaj¹cy (3) filtr (4) rdzeñ ruchomy () sprê yna dociskowa () pokrywa () korpus (3) grzybek (5) P gniazdo zaworu (6) A uszczelka grzybka (4) 5 Pod³¹czenie elektryczne gniazdo wtyczkowe przy³¹cze cewki AC PE N L AC DC DC max 3x,5 max 3x,5 PE N L PE Mp P cewka elektromagnesu skonstruowana jest na napiêcie sta³e cewki na napiêcie zmienne maj¹ w przy³¹czu () wbudowany na sta³e prostownik wraz z uk³adem przepiêciowym (gasz¹cym) mo liwe s¹ 4 pozycje po³o enia (co 9 ) gniazda wtyczkowego () wzglêdem coko³u przy³¹cza () 4
polaryzacja y³ w przewodzie zasilaj¹cym jest obojêtna (oprócz przewodu PE). Jednak norma PN- EN 6 jednoznacznie przypisuje ko³kom stykowym przy³¹cza odpowiednio potencja³y PE, L, N przewodu zasilaj¹cego (jak na powy szym rysunku) maksymalny przekrój y³ przewodu, który mo na wprowadziæ do gniazda wtyczkowego wynosi 3x,5 mm 6. Wymiana cewki wy³¹czyæ napiêcie steruj¹ce i zabezpieczyæ stan wy³¹czenia od³¹czyæ gniazdo wtyczkowe () od przy³¹cza () cewki (9) wykrêciæ œrubê (7) mocuj¹c¹ cewkê (dla wersji ZEb lub ZEb/ - odkrêciæ os³onê (7a) ) wymieniæ cewkê na now¹ sprawdzaj¹c jej typ i napiêcie na tabliczce znamionowej zakrêciæ œrubê mocuj¹c¹ (7) cewkê (dla wersji ZEb lub ZEb/ - zakrêciæ os³onê (7a) ) pod³¹czyæ gniazdo wtyczkowe Uwaga: Istnieje mo liwoœæ zmiany po³o enia cewki wokó³ jej osi. W tym celu nale y: poluzowaæ œrubê (7) mocuj¹c¹ cewkê (dla wersji ZEb lub ZEb/ - odkrêciæ os³onê (7a) ) zmieniæ po³o enie cewki z powrotem dokrêciæ œrubê (7) mocuj¹c¹ cewkê (dla wersji ZEb lub ZEb/ - zakrêciæ os³onê (7a) ) 7. Regulacja przep³ywu tylko dla wersji ZEb i ZEb/ Uwaga: 7..a. zawory typu ZEb i ZEb/ (DN i DN5) Regulacjê mo na prowadziæ zarówno przy otwartym jak i zamkniêtym zaworze. Zawory fabrycznie s¹ ustawiane na pe³ny przep³yw (%). 7. Regulacja przep³ywu dla po³o enia otwarcia poluzowaæ os³onê (7a) mocuj¹c¹ cewkê (9) i kontruj¹c¹ œrubê regulacyjn¹ (5), a nastêpnie wykonaæ ni¹ kilka obrotów w lewo (powinna pozostaæ nakrêcona na œruby regulacyjnej) przez otwór (8) w os³onie (7a) w³o yæ klucz imbusowy (7) (rozmiar 5mm) do szeœciok¹tnego gniazda S5 znajduj¹cego siê w górnej czêœci œruby regulacyjnej (pod otworem) krêc¹c kluczem (7) ustawiæ ¹dany przep³yw Wkrêcaj¹c œrubê (5) zmniejszamy przep³yw, wykrêcaj¹c - zwiêkszamy. Uwaga: Skrajne po³o enia œruby regulacyjnej charakteryzuje wyczuwalny opór, na który natrafimy w czasie jej wkrêcania (% przep³ywu ) b¹dÿ wykrêcania (%) nie zmieniaj¹c po³o enie klucza (7) dokrêciæ mocno rêk¹ os³onê (7a) kontruj¹c po³o enie œruby regulacyjnej (5) 7 8 7a 9 5 7..b zawory typu ZEb i ZEb/ (DN3 DN) odkrêciæ os³onê (7a) mocuj¹c¹ cewkê i ochraniaj¹c¹ zespó³ regulacji przep³ywu poluzowaæ nakrêtkê (6) kontruj¹c¹ po³o enie wkrêtu regulacyjnego (5) wkrêtem regulacyjnym (5) ustawiæ ¹dany przep³yw Wkrêcaj¹c wkrêt zmniejszamy przep³yw, wykrêcaj¹c - zwiêkszamy. Regulacja jest mo liwa w zakresie od do % pe³nego przep³ywu. Uwaga: Skrajne po³o enia wkrêtu regulacyjnego charakteryzuje wyczuwalny opór, na który natrafimy w czasie jego wkrêcania (% przep³ywu) b¹dÿ wykrêcania (% przep³ywu) doci¹gn¹æ nakrêtkê (6) kontruj¹c¹ po³o enie wkrêtu regulacyjnego (5) zakrêciæ os³onê (7a) mocuj¹c¹ cewkê i ochraniaj¹c¹ zespó³ regulacji przep³ywu 7a 5 6 9 5
7. Regulacja przep³ywu dla po³o enia zamkniêcia dotyczy zaworu typu ZEb/ Wkrêt regulacyjny (8) znajduje siê w dolnej czêœci korpusu (3). poluzowaæ nakrêtkê (7) kontruj¹c¹ po³o enie wkrêtu regulacyjnego (8) wkrêtem regulacyjnym (8) ustawiæ ¹dany przep³yw Wkrêcaj¹c wkrêt zwiêkszamy przep³yw, wykrêcaj¹c - zmniejszamy. Regulacja jest mo liwa w zakresie od do 75% pe³nego przep³ywu zaworu. Uwaga: Skrajne po³o enia wkrêtu regulacyjnego charakteryzuje wyczuwalny opór, na który natrafimy w czasie jego wkrêcania (75%) b¹dÿ wykrêcania (% - zawór zamkniêty) doci¹gn¹æ nakrêtkê (7) kontruj¹c¹ po³o enie wkrêtu regulacyjnego (8) 3 7 8 8. Instalacja - wymagania monta owe zawór mo e instalowaæ osoba posiadaj¹ca stosowne kwalifikacje i wymagane w tym zakresie uprawnienia przed przyst¹pieniem do prac monta owych nale y odczytaæ dane z tabliczki znamionowej zaworu i cewki oraz sprawdziæ, czy odpowiadaj¹ one parametrom wymaganym w miejscu instalacji (wielkoœci ciœnienia, napiêcia, nominalnej œrednicy, itp.) monta musi byæ prowadzony profesjonalnie z wykorzystaniem odpowiednich narzêdzi montowaæ do instalacji gazowej zgodnie ze strza³k¹ przep³ywu gazu na zaworze pozycja zabudowy zaworu - cewk¹ do góry. Dopuszczalne odchylenie od pionu nie mo e przekroczyæ 9 bezpoœredni kontakt zaworu z murami, œcianami, pod³o em, itp. jest niedopuszczalny; nale y zachowaæ minimalny odstêp - oko³o cm trzeba zwróciæ uwagê na to, aby po zainstalowaniu zaworu pozosta³o wystarczaj¹co du o miejsca (pole manewrowe), które jest potrzebne do wymiany cewki - patrz pkt 3 w celu u³atwienia zabudowy z zaworu mo na zdj¹æ cewkê - patrz pkt 6 zapewniæ w³aœciw¹ sztywnoœæ instalacji w miejscu montowania zaworu tak, by nie by³ on nara ony na naprê enia gn¹ce wynikaj¹ce z braku wspó³osiowoœci ruroci¹gu na wlocie i wylocie zaworu zapewniæ zabudowê gwarantuj¹c¹ eliminowanie drgañ adna czêœæ zaworu nie mo e byæ u ywana w charakterze "dÿwigni" u³atwiaj¹cej monta maksymalne momenty ( skrêcaj¹cy T MAX i zginaj¹cy ) nie mog¹ przekroczyæ podanych ni ej wartoœci: T MAX DN Rp [Nm] t s [Nm] t s 3/4 85 9 5 5 6 3 /4 6 6 4 / 35 5 5 5 65 / 35 63 8 4 78 4 95 T MAX w instalacji gazowej przed zaworem zaleca siê zastosowaæ filtr chroni¹cy skutecznie przed zanieczyszczeniami mechanicznymi, którego maksymalny rozmiar otworów nie powinien przekraczaæ, mm wskazane jest przedmuchanie instalacji sprê onym powietrzem bezpoœrednio przed monta em zaworu w czasie monta u zaworów do instalacji: zwróciæ szczególn¹ uwagê na zachowanie czystoœci wewnêtrznej instalacji dok³adnie oczyœciæ rury z nagarów, opi³ków, itp. zapewniæ monta bez naprê eñ chroniæ zawór przed zanieczyszczeniem a szczególnie przed przenikaniem do jego wnêtrza nadmiaru materia³u stosowanego do uszczelniania po³¹czeñ gwintowych T MAX 6
w celu zapewnienia szczelnoœci po³¹czeñ nale y stosowaæ odpowiednie œrodki uszczelniaj¹ce gwint zawory z przy³¹czem ko³nierzowym chroniæ przed mechanicznym uszkodzeniem powierzchnie boczne ko³nierzy przeciwko³nierze pozostawiæ przykrêcone do zaworu jedynie na czas ich punktowego spawania do rur (pozycjonuj¹cego zawór). Spawanie zasadnicze przeciwko³nierzy przeprowadziæ bez zaworu (po jego zdemontowaniu). przed ponownym monta em zaworu sprawdziæ czystoœæ jego wnêtrza zapewniæ prawid³owe osadzenie uszczelki œruby po³¹czenia ko³nierzowego dokrêcaæ na krzy Uwaga: maksymalny moment dokrêcania œrub: 5 Nm (ok. 5 kgm) monta zakoñczyæ prób¹ szczelnoœci zewnêtrznej w obrêbie zaworu i przy³¹cza oraz próbami funkcjonalnymi maj¹cymi na celu sprawdzenie poprawnoœci dzia³ania zaworu próbê szczelnoœci instalacji gazowej ³¹cznie z zaworem ZE mo na przeprowadziæ ciœnieniem nie przekraczaj¹cym wartoœci P S = bar zawór zabezpieczyæ przed silnym zakurzeniem i przed zalaniem wod¹ zapewniæ w³aœciw¹ temperaturê pracy w czasie eksploatacji zawór nie mo e byæ nara ony na dzia³anie si³ dylatacyjnych i dynamicznych styk ochronny w gnieÿdzie wtyczkowym musi byæ pod³¹czony do instalacji elektrycznej zgodnie z lokalnie stosowanym systemem ochrony przeciwpora eniowej nie wolno podawaæ napiêcia na cewkê, je eli jest ona zdemontowana z zaworu 9. Charakterystyki przep³ywu p [mbar] 3 4 5 6 8 3 4 6 8 Warunki bazowe +5 C,3 bar suchy ZE - ZE - 5 8 3 4 5 6 8 3 4 6 8 powietrze dv = ZE - 3 ZE - 4 ZE-5 ZE-65 ZE - 8 ZE - 3 Q [m /h] 8 3 4 5 6 8 3 4 6 8 gaz ziemny (metan) dv =,65 5 6 8 3 4 5 6 8 3 4 6 propan-butan dv =,56 3 Q [m /h] 3 Q [m /h] 7
. Wyposa enie dodatkowe - na yczenie zamawiaj¹cego wykonania dla innych wartoœci napiêæ steruj¹cych przeciwko³nierze z króæcami (dla zaworów z przy³¹czem ko³nierzowym) króæce pomiarowe do pomiaru ciœnienia wlotowego lub/i wylotowego (9, G/8 lub G/4 wraz z uszczelkami) - stosowane zamiennie z korkami G/8 lub G/4 czujnik ciœnienia gazu (na wlocie i/lub wylocie zaworu ) czujnik po³o enia zawierad³a zaworu (zamkniêcia zaworu) - czujniki te nie s¹ dostêpne dla zaworow typu ZEb/ wtyczka z wizualnym wskaÿnikiem obecnoœci napiêcia. Kontrola okresowa i konserwacja Podczas normalnej eksploatacji zawór nie wymaga podejmowania adnych czynnoœci obs³ugowych. Nale y jedynie dbaæ o okresowe usuwanie nagromadzonego kurzu. Co pewien okres czasu (zale ny od rodzaju medium, jego zanieczyszczenia oraz lokalnych warunków pracy) zawór nale y czêœciowo zdemontowaæ w celu wyczyszczenia jego wewnêtrznych czêœci. Wykonanie tych czynnoœci nale y powierzyæ osobie posiadaj¹cej stosowne uprawnienia. Ponowne przekazanie zaworu do eksploatacji powinno byæ poprzedzone sprawdzeniem jego szczelnoœci wg ogólnie obowi¹zuj¹cych zasad.. Magazynowanie Zawory powinny byæ sk³adowane w pomieszczeniu suchym, bez wibracji w warunkach wolnych od zapyleñ, oraz gazów i oparów r¹cych. Temperatura w pomieszczeniu nie powinna byæ ni sza ni +5 C. 3. Wymiary gabarytowe (mm), Masa (kg) P P B B A A C C DN L E L E Typ ZE- ZE-5 ZE-3 ZE-4 ZE-5 ZE-65 ZE-5k ZE-65k ZE-8k ZE-k zawory z przy³¹czem gwintowym zawory z przy³¹czem ko³nierzowym PN6,, B DN 5 3 4 5 65 5 65 8 Rp 3/4 /4 / / A 7 36 74 95 5 3 4 6 35 34 A* 38 47 95 7 8 5 6 8 355 38 A** 6 7 4 53 8 6 8 365 39 B 8 37 43 4 6 78 83 94 3 B* 8 37 43 4 6 78 83 94 3 B** 4 45 6 69 67 9 78 83 94 5 () C 53 6 7 35 5 5 45 5 33 335 C* C** 68 75 55 7 75 65 7 37 375 E 77 8 4 7 65 85 L 5 5 45 8 93 4 3 7 3 35 P 93 93 3 45 Pg Masa,8,5 4,8 5,8 6,4 8, 7,4 9, 9,55 7, () - wymiar zwi¹zany z demonta em cewki * - wymiar dla ZEb ** - wymiar dla ZEb/ 8