POMIARY OŒWIETLENIA DRÓG EWAKUACYJNYCH I STANOWISK PRACY WE WNÊTRZACH

Transkrypt

1 Witold ŒLIRZ DASL Systemy POMIARY OŒWIETLENIA DRÓG EWAKUACYJNYCH I STANOWISK PRACY WE WNÊTRZACH 1. Badanie oœwietlenia w œwietle przepisów i norm Przepisy prawne: Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy ( 26.2 pracodawca, niezale nie od oœwietlenia dziennego powinien zapewniæ oœwietlenie elektryczne o parametrach zgodnych z normami polskimi ). Na podstawie Rozporz¹dzenia Ministra Spraw Wewnêtrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpo arowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. nr 80 z dnia 21 kwietnia 2006 r., poz. 563) instalacje oœwietlenia awaryjnego s¹ urz¹dzeniami przeciwpo arowymi (roz. 1, 2, ust. 7). Zgodnie z tym rozporz¹dzeniem wszystkie urz¹dzenia przeciwpo arowe powinny byæ poddawane przegl¹dom technicznym i czynnoœciom konserwacyjnym nie rzadziej ni raz w roku (roz. 1, 3, ust. 3) i musz¹ spe³niaæ wymagania polskich norm (roz. 1, 3, ust. 2). Dokumenty normalizacyjne PN-EN :2004 Œwiat³o i oœwietlenie miejsc pracy Czêœæ 1: Miejsca pracy we wnêtrzach. Uwaga! PKN opublikowa³ uznaniow¹ normê PN-EN :2011 w jêzyku angielskim. Zgodnie z art. 5 ust. 4 ustawy o normalizacji [5] Polskie Normy mog¹ byæ powo³ywane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w jêzyku polskim. PN-EN :2008 Œwiat³o i oœwietlenie miejsc pracy Czêœæ 1: Miejsca pracy na zewn¹trz. PN-EN 1838:2005 Zastosowanie oœwietlenia. awaryjne. 2. Uprawnienia do wykonywania badañ Z dniem 1 stycznia 2003 r. utraci³a moc ustawa z 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji i tym samym do badania oœwietlenia nie maj¹ zastosowania przepisy rozporz¹dzenia Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej w sprawie badañ i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w œrodowisku pracy (Dz. U. z 1996 r. nr 86, poz. 394). zosta³o wy³¹czone z grupy czynników szkodliwych i zaliczone do czynników uci¹ liwych. Prawo nie reguluje kwestii posiadania i wydawania uprawnieñ do oceny warunków oœwietlenia. Nie oznacza to jednak, e zleceniodawca nie mo e wymagaæ potwierdzenia kwalifikacji. Wiedzê i doœwiadczenie mo na zdobyæ w firmach i instytucjach szkol¹cych w tym zakresie. 34

2 3. Podstawowe pojêcia Instalacje oœwietlenia elektrycznego Natê enie oœwietlenia (E) to stosunek strumienia œwietlnego padaj¹cego na dan¹ powierzchniê do pola tej powierzchni. Jednostk¹ natê enia oœwietlenia jest [lm/m 2] czyli luks [lx]. Luminancja (L) to stosunek œwiat³oœci elementu œwiec¹cego, odbijaj¹cego lub przepuszczaj¹cego œwiat³o w danym kierunku do pola powierzchni pozornej tego elementu. WskaŸnik oddawania barw okreœla stopieñ zgodnoœci barwy faktycznej z jej obrazem widzianym przy danym oœwietleniu. Im ni sza jest wartoœæ R a, tym gorzej oddawane s¹ barwy oœwietlanych przedmiotów. Zastosowania zewnêtrzne Bardzo dobre Dobre Umiarkowane S³abe Barwy rozpoznawalne Oddawanie barw R a Zastosowania wewnêtrzne Bardzo dobre Dobre Umiarkowane Niewystarczaj¹ce Stopieñ oddawania barw wskaÿnik R a 1A B A B Rysunek zosta³ równie umieszczony na II stronie ok³adki w pe³nym kolorze [przypis redakcji]. Luminancja opraw oœwietleniowych ograniczanie olœnienia bezpoœredniego lub poœredniego oznacza ograniczenie luminancji opraw oœwietleniowych w strefie powy ej k¹ta 45, mierz¹c od pionu. K¹t ten jest to k¹t widzenia œrodka œwietlnego oprawy po³o onej najdalej od obserwatora. W przypadku pomieszczeñ z komputerami strefa ograniczenia luminancji najczêœciej wystêpuje powy ej k¹ta 50 ; 55 lub 60, mierz¹c od pionu. Im wartoœæ tego k¹ta jest wiêksza, tym strefa ograniczenia luminancji jest mniejsza i wystêpuje wiêksze prawdopodobieñstwo wyst¹pienia olœnienia bezpoœredniego. Nr

3 Ujednolicona ocena olœnienia UGR 2 0,25 L 8log Lb p 2 gdzie: L b luminancja t³a (adaptacyjna), L luminancja ka dego Ÿród³a znajduj¹cego siê w polu widzenia, ù wielkoœæ k¹ta bry³owego œwiec¹cej czêœci danego Ÿród³a, p wskaÿnik po³o enia Ÿród³a olœniewaj¹cego wzglêdem osi widzenia (wskaÿnik Gutha). Wartoœæ wskaÿnika UGR zawiera siê w przedziale od 10 do 30 jednostek, najczêœciej na stanowiskach pracy wymaga siê, aby nie przekracza³a poziomu od 19 do 25, w zale noœci od rodzaju pracy wzrokowej. 4. Wykonywanie badañ Czynnoœci poprzedzaj¹ce: 1. Jeœli pomiary wykonywane s¹ w ci¹gu dnia, nale y zas³oniæ odpowiednio okna, aby œwiat³o dzienne nie przedostawa³o siê do pomieszczenia. 2. W³o yæ odpowiednie ubranie (matowe, ciemne). 3. Przygotowaæ szkice pomieszczeñ, na których mo na nanosiæ punkty pomiarowe oraz lokalizacjê Ÿróde³ œwiat³a. 4. Zapoznaæ siê z rodzajem czynnoœci i specyfiki pomieszczenia. 5. Uruchomiæ przyrz¹d kilka minut przed badaniem. Zakres wykonywanych badañ: 1. Badanie natê enia oœwietlenia. 2. Wyznaczenie równomiernoœci oœwietlenia E min/e œr. 3. Sprawdzenie wskaÿników olœnienia oraz oddawania barw. 4. Sprawdzenie luminancji opraw oœwietleniowych. 5. Sposób wykonywania badañ 5.1. miejsc pracy Badanie oœwietlenia wykonuje siê przede wszystkim w miejscy wykonywania zadañ wzrokowych. Mo e to byæ stanowisko pracy, ale równie przestrzeñ, gdzie ulokowana jest umywalka. Wa ne jest, by miejsce badania obejmowa³o zakresem zadania wzrokowe. Sposób wykonania badania jest nastêpuj¹cy: nale y wyznaczyæ pole zadania, które obejmuje zadania wzrokowe zwi¹zane z przebywaniem osoby w danym miejscu oraz obszar bezpoœredniego otoczenia, który stanowi strefê ok. 0,5 wokó³ pola zadania. Na ka dym z tych obszarów nale y wykonaæ kilka pomiarów, wyliczyæ œredni¹, okreœliæ równomiernoœæ oraz sprawdziæ pozosta³e wspó³czynniki niezbêdne do pe³nej oceny warunków oœwietlenia. 36

4 5.2. Badanie oœwietlenia awaryjnego awaryjne rezerwowe ewakuacyjne drogi ewakuacyjnej strefy wysokiego ryzyka strefy otwartej Rodzaje oœwietlenia: awaryjne: oœwietlenie przeznaczone do stosowania podczas awarii zasilania urz¹dzeñ do oœwietlenia podstawowego. ewakuacyjne: czêœæ oœwietlenia awaryjnego zapewniaj¹ca bezpieczne opuszczenie miejsca przebywania lub umo liwiaj¹ca uprzednie podjêcie próby zakoñczenia potencjalnie niebezpiecznego procesu. drogi ewakuacyjnej: czêœæ oœwietlenia ewakuacyjnego umo liwiaj¹ca skuteczne rozpoznanie i bezpieczne u ytkowanie œrodków ewakuacji przez osoby opuszczaj¹ce miejsce przebywania. strefy otwartej (w pewnych krajach znane jako oœwietlenie zapobiegaj¹ce panice): czêœæ oœwietlenia ewakuacyjnego stosowana w celu unikniêcia paniki oraz umo liwienia dotarcia do miejsca, z którego droga ewakuacyjna mo e byæ rozpoznana. strefy wysokiego ryzyka: czêœæ oœwietlenia ewakuacyjnego stosowana dla bezpieczeñstwa osób bior¹cych udzia³ w potencjalnie niebezpiecznym procesie lub znajduj¹cych siê w potencjalnie niebezpiecznej sytuacji, a tak e umo liwiaj¹ca Nr

5 w³aœciwe zakoñczenie dzia³añ w sposób bezpieczny dla wszystkich osób przebywaj¹cych w tej strefie. zapasowe: czêœæ oœwietlenia awaryjnego umo liwiaj¹ca kontynuacjê normalnych czynnoœci w sposób niezmieniony. 5.3 Wyznaczenie strefy pomiaru W przypadku drogi ewakuacyjnej do 2 m wyznacza siê œrodek drogi oraz pas œrodkowy. Wymagania: œrednia wartoœæ natê enia w œrodku drogi winna wynosiæ minimum 1 lx, pas œrodkowy po³owa wartoœci zmierzonej w œrodku drogi; wartoœæ wymagana to 50% wartoœci œrodka drogi, minimalny czas stosowania oœwietlenia powinien wynosiæ co najmniej jedn¹ godzinê. 50% wymaganego natê enia oœwietlenia powinno byæ wytworzone w ci¹gu 5 s, a pe³ny poziom powinien byæ osi¹gniêty w ci¹gu 60 s. 6. Dokumentacja z badañ Dokumentacja wyników powinna zawieraæ nastêpuj¹ce informacje: 1. Nazwê i adres laboratorium wykonuj¹cego badania. 2. Nazwê i adres instytucji, w której wykonano badania (klienta). 3. Nazwiska wykonawców, autora opracowania, osoby odpowiedzialnej (upowa - nionej) za przeprowadzenie badañ. 4. Oznaczenie raportu (np. kolejny numer), numeracjê stron oraz ³¹czn¹ iloœæ stron. 5. Datê wykonania badañ. 6. Charakterystykê warunków oœwietlenia i stanowisk objêtych pomiarami. 7. Zakres i metodykê badañ, opis stosowanych mierników, wykaz norm i dokumentów. 8. Wyniki badañ. 9. Szkice pomieszczeñ z naniesionymi punktami pomiarowymi i lokalizacj¹ opraw. 10. Ocenê higieniczn¹ warunków oœwietlenia elektrycznego pod wzglêdem poziomu natê enia oœwietlenia, jego równomiernoœci, wskaÿnika oddawania barw oraz ograniczenia olœnienia. 38