KLASYFIKACJA PLANÓW Stosuje się wiele różnych kryteriów ich klasyfikacji sporządzanych przez przedsiębiorstwa. Najczęściej są to kryteria: podmiotowe, przedmiotowe, pole planu, charakter planu i horyzont planu. JK WZ UWJK WZ UW 109
Podmiotowe kryterium klasyfikacji planów odnosi się do szczebla organizacji gospodarczej, dla którego opracowywany jest plan. Stosując to kryterium można wyróżnić trzy podstawowe rodzaje planów: - sporządzane przez ugrupowania przedsiębiorstw, - opracowywane dla potrzeb przedsiębiorstwa, - opracowywane dla wewnętrznych jednostek organizacyjnych przedsiębiorstwa. Zazwyczaj w planach sporządzonych przez ugrupowania przedsiębiorstw następuje agregacja planów odrębnych przedsiębiorstw. Podobnie w planach przedsiębiorstwa następuje agregacja planów różnych jego jednostek organizacyjnych. Podmiotowy układ planów umożliwia więc wyznaczenie jednostek odpowiedzialnych za planowanie i wprowadzenie planów w życie. JK WZ UWJK WZ UW 110
Kryterium przedmiotowe pozwala dokonać klasyfikacji planów sporządzanych w przedsiębiorstwie ze względu na sfery działalności, których one dotyczą. Zastosowanie kryterium przedmiotowego pozwala zintegrować plany działalności przedsiębiorstwa w różnych jego sferach. Za przedmiot planu można uznać: - działalność produkcyjną, - działalność zaopatrzeniową, - działalność marketingową, - prace badawczo-rozwojowe, - działalność inwestycyjną, - sferę finansową. JK WZ UWJK WZ UW 111
Ze względu na kryterium pola decyzji, wyróżnia się rodzaje planów stosownie do zakresu zdarzeń gospodarczych kształtowanych i kontrolowanych w procesie planowania. Zgodnie z tym kryterium wyróżnia się trzy rodzaje planów: - wycinkowe - obejmujące wąski zakres tematyczny zdarzeń gospodarczych; - problemowe, które obejmują większą liczbę zagadnień; - kompleksowe - uwzględniające całokształt zagadnień decydujących o osiągnięciu głównego celu. Stosując kryterium charakteru decyzji wyróżnia się trzy kategorie planów: - strategiczne, - taktyczne, - operacyjne. JK WZ UWJK WZ UW 114
JK WZ UWJK WZ UW 118
Wg horyzontu czasowego w praktyce stosuje się podział planów na: - plany długookresowe sporządzane na okresy wieloletnie, w których formułuje się działania rozwojowe przedsiębiorstwa, sposoby powiększenia jego majątku, drogi utrwalenia pozycji na rynku i uzyskania przewagi konkurencyjnej itp.; - plany średniookresowe zestawiane na okresy kilkuletnie, będące uzupełnieniami planów długookresowych, w których uwzględnia się zmiany zachodzące w otoczeniu przedsiębiorstwa; - plany krótkookresowe sporządzane na okresy roczne, miesięczne i krót-sze, w których uwzględnia się bieżące zadania operacyjne stojące przed przedsiębiorstwem JK WZ UWJK WZ UW 121
POW IĄZANIA PL ANÓW CZĄST K O W YCH PLAN SPRZEDA ŻY PLAN PROD U KCJI PROG NOZY SPRZED AŻY PLAN M ATERIAŁÓ W BEŻPOŚREDNICH PLAN ROBOCIZNY BEŻPOŚRED NIEJ PLAN POŚRED NICH KOSZTÓW PROD U KC. PLA N ZAPASÓ W WY ROBÓ W GOTO WYCH PLAN KOSZTÓW WYTWORZENIA W Y RO BÓ W SPRZEDANY CH Kalkulacja kosztu w ytworzenia PLA N KOSZTÓ W SPRZEDAŻY I O GÓLNEGO ZAR ZĄDU P L A N O P E R A C Y J N Y PLAN O W ANY R AC H UN EK ZYSKÓ W N A POZIO M IE OPERACY JN YM PLAN ŚRODKÓW PIE NIĘŻNYCH PLA N N AKŁ AD Ó W KAPITAŁO W Y CH PLA NO W ANY RA CHU NE K ZYSKÓ W PLANO W AN Y BILAN S PLA NO W ANE PRZEPŁYW Y PIEN. JK WZ UW 122
PLAN SPRZEDAŻY, PRZYCHODÓW i PRODUKCJI Kwart. 1 Kwart. 2 Kwart. 3 Kwart. 4 ROK SPRZEDAŻ PROD. "A" (szt.) 300 280 320 330 CENA "A" (zł) 20 18 21 22 PRZYCHODY "A" (zł) SPRZEDAŻ PROD. "B" (szt.) 450 400 380 410 CENA "B" (zł) 15 15 14 16 PRZYCHODY "B" (zł) PRZYCHODY RAZEM ("A" i "B") ZAPAS "A" - początek okr. 45 ZAPAS "A" - koniec okr. 30 20 PRODUKCJA "A" ZAPAS "B" - początek okr. 70 ZAPAS "B" - koniec okr. 55 55 PRODUKCJA "B" JK WZ UWJK WZ UW 127
JK WZ UW 132
SYSTEM PRODUKCYJNY a PRZEDSIĘBIORSTWO PRZEDSIĘBIORSTWO SYSTEM PRODUKCYJNY JK WZ UW 133
SYSTEM PRODUKCYJNY a PRZEDSIĘBIORSTWO PRZEDSIĘBIORSTWO SYST. PROD.-1 SYST. PROD.-3 SYST. PROD.-2 JK WZ UW 134
SYSTEM PRODUKCYJNY a PRZEDSIĘBIORSTWO PRZEDSIĘB-1 PRZEDSIĘB-2 SYSTEM PRODUKC PRZEDSIĘB-3 JK WZ UW 135
OTOCZENIE SYSTEMU PRODUKCYJNEGO JK WZ UW 136
PROCES PRODUKCYJNY TO UPRZĄDKOWANY ZESPÓŁ DZIAŁAŃ CZĄSTKOWYCH, KTÓRE MAJĄ ZA ZADANIE WYTWORZYĆ PRODUKT. GŁÓWNE CECHY PROCESU: CELOWOŚĆ DYNAMIKA EKONOMICZNOŚĆ JK WZ UW 137
JK WZ UW 138
W szerszym znaczeniu: PROCES PRODUKCYJNY OBEJMIE PRACE BADAWCZO ROZWOJOWE, PRZYGOTOWANIE PRODUKCJI, WYTWARZANIE, DYSTRYBUCJĘ, OBSŁUGĘ KLIENTA (W TYM SERWIS) W węższym znaczeniu: PROCES WYTWÓRCZY TO PRZETWARZANIE CZYNNIKÓW PRODUKCJI W PRODUKT. W ramach procesu wytwórczego można wyróżnić: PROCES WYTWÓRCZY PODSTAWOWY PROCES WYTWÓRCZY POMOCNICZY PROCES OBSŁUGI WYTWARZANIA JK WZ UW 139
STRUKTURA PROCESU PRODUKCYJNEGO OPERACJA: zespół czynności zmierzających docelowo do przekształcenia materiału w produkt. Operacje różnią się sposobem oddziaływania na przedmiot pracy i są wykonywane na stanowisku pracy. STANOWISKO PRACY: elementarne ogniwo systemu produkcyjnego zwykle jest to wydzielona przestrzeń, na której praca ludzka wyposażona w środek pracy wykonuje operację (lub zespół operacji). JK WZ UW 140
STRUKTURA PROCESU PRODUKCYJNEGO PODZIAŁ RZECZOWY. Produkcję dzieli się na części składowe, określając ich zależności i funkcje procesy podstawowe i pomocnicze, obsługowe. Procesy podstawowe można podzielić na fazy technologiczne, czyli takie grupy operacji, które tworzą odrębne sekwencje z punktu widzenia sposobu oddziaływania na przedmiot pracy. JK WZ UW 141
STRUKTURA PROCESU PRODUKCYJNEGO PODZIAŁ PRZESTRZENNY. Podział procesu wg realizacji go przez określone systemy stanowisk roboczych (pracy) zgrupowanych w komórkach zgrupowaniach stanowisk pracy. Wyznacznikiem takiej struktury jest rozmieszczenie stanowisk pracy: indywidualne [brak wspólnych cech pracy] grupowe [technologiczne lub przedmiotowe] JK WZ UW 142
STRUKTURA PROCESU PRODUKCYJNEGO PODZIAŁ CZASOWY. Proces produkcji jest dzielony wg struktury czasu: wykorzystania pracy ludzkiej wykorzystania pracy urządzeń trwania całego procesu czas wytwarzania produktu w podziale na fazy JK WZ UW 143
KLASYFIKACJA PROCESÓW PRODUKCJI Jako związek operacji Wszystkie operacje tworzą PROCES Technologiczne TECHNOLOGICZNY Transportowe TRANSPORTOWY Kontrolne KONTROLI Konserwacyjne KONSERWACJI Magazynowe MAGAZYNOWANIA JK WZ UW 144
KLASYFIKACJA PROCESÓW PRODUKCJI Wg obiektu odniesienia Proces produkcji wyrobu Proces produkcji komórki Wg złożoności Procesy proste Procesy złożone (powstają proste wyroby) (powstają wyroby złożone) Wg udziału pracy ludzkiej Procesy pracy Procesy naturalne Wg udziału w produkcji towarowej Procesy Podstawowe Pomocnicze Obsługowe Uboczne Jako związek operacji Wszystkie operacje tworzą PROCES Technologiczne TECHNOLOGICZNY Transportowe TRANSPORTOWY Kontrolne KONTROLI JK WZ UW Konserwacyjne KONSERWACJI 145 Magazynowe MAGAZYNOWANIA
CHARAKTER ORGANIZACJI PRODUKCJI MOŻNA OKREŚLIĆ WG 2-ch KRYTERIÓW: SPECJALIZACJA STANOWISK PRACY --------- TYPY PRODUKCJI SPOSÓB POWIĄZANIA STANOWISK PRACY FORMY PRODUKCJI JK WZ UW 146
TYP PRODUKCJI JEST KSZTAŁTOWANY I WYZNACZONY PRZEZ STOPIEŃ SPECJALIZACJI STANOWISK PRACY I ZWIĄZANY Z NIM POZIOM STABILNOŚCI WYKONYWANYCH TAM CZYNNOŚCI PRODUKCYJNYCH OGÓLNE MIERNIKI OKREŚLAJĄCE TYP PRODUKCJI: 1. [DLA ISTNIEJĄCEGO SYSTEMU PRODUKCYJNEGO]: WSPÓŁCZYNNIK LICZBY OPERACJI PRZYPADAJĄCYCH NA STANOWISKO PRACY 2. [DLA NOWOPROJEKTOWANEGO SYSTEMU PRODUKCYJNEGO]: WSPÓŁCZYNNIK OBCIĄŻENIA STANOWISKA PRACY OKREŚLONĄ OPERACJĄ JK WZ UW 147
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE GŁÓWNYCH TYPÓW PRODUKCJI: I. PRODUKCJA JEDNOSTKOWA 1. WZGLĘDNIE DŁUGI CYKL PRODUKCYJNY 2. WZROST NAKŁADÓW PRACY (LUDZKIEJ) ROSNĄ KOSZTY 3. BRAK CZASU NA UCZENIE SIĘ II. PRODUKCJA SERYJNA 1. LEPSZE WYKORZYSTANIE MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH 2. KRÓTSZY CYKL PRODUKCYJNY 3. WYRAŹNY PODZIAŁ PRACY ROŚNIE SPECJALIZACJA STANOWISK 4. OBNIŻENIE NAKŁADÓW PRACY I KOSZTÓW III. PRODUKCJA MASOWA 1. DŁUGOTRWAŁA (LUB STAŁA) PRODUKCJA DETALI (CZYNNOŚĆ WYTWARZANIA ELEMENTU PRODUKTU) NA STANOWISKU PRACY 2. NIEZMIENNE OBCIĄŻENIE STANOWISK PRACY 3. KONIECZNOŚĆ BARDZO DOKŁADNEGO TPP (technicznego przygotowania produkcji) JK WZ UW 148
FORMY PRODUKCJI PRODUKCJA NIERYTMICZNA [NIEPOTOKOWA] czyli taka, dla której nie istnieje stały okres powtarzalności (rytm), lecz w zależności od zadania jest to zmienny odcinek czasu Taka organizacja produkcji z reguły wynika z nieustabilizowanego programu produkcji. Produkcja nierytmiczna odbywa się na ogół w gniazdach technologicznych lub przedmiotowych. GŁÓWNE FORMY: 1. Komórki Gniazda TECHNOLOGICZNE 2. Komórki Gniazda PRZEDMIOTOWE 3. LINIE NIEPOTOKOWE (brak regularnej powtarzalności wykonywania wyrobów) JK WZ UW 149
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 A B C A B D C B A D A B C D JK WZ UW 150
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 A B C A B D C B A D A B A B C D B GNIAZDA TECHNOLOGICZNE JK WZ UW 151
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 A B C A B D C B A D A B C D GNIAZDO PRZEDMIOTOWE JK WZ UW 152
Główne cechy form produkcji nierytmicznej [NIEPOTOKOWEJ]: 1. Zmienność ilościowa i asortymentowa w poszczególnych okresach bardzo silny wpływ zmiennych zleceń 2. Zwykle duże i mocno zmienne w czasie zapasy produkcji w toku 3. Stanowiska pracy wykonują bardzo różne operacje, których przebieg w czasie nie jest cykliczny minimalna powtarzalność operacji na stanowiskach pracy 4. Brak stałych powiązań między operacjami i stanowiskami 5. Podstawa sterowania przebiegiem produkcji to bardzo często wiedza, czy intuicja kierującego. JK WZ UW 153
FORMY PRODUKCJI RYTMICZNOŚĆ PRODUKCJI PRODUKCJA POTOKOWA W dokładnie określonych odcinkach czasu [OKRESACH POWTARZALNOŚCI czyli RYTMACH] na stanowiskach pracy wykonywane są jednakowe operacje. OKRES POWTARZALNOŚCI to odcinek czasu, po upływie którego regularnie powtarzają się te same czynności produkcyjne. JK WZ UW 154
CECHY PRODUKCJI RYTMICZNEJ stała technologia, wielkość produkcji i asortyment stabilna wielkość produkcji w toku łatwy podział zadania długookresowego na mniejsze jednostki wysoka powtarzalność produkcji takich samych detali dokładny przydział zadań do stanowisk pracy małe zapasy międzyoperacyjne możliwość ustalenia WZORCOWEGO HARMONOGRAMU przebiegu procesu struktura produkcji oparta na tendencji przedmiotowej stosunkowo mało elastyczna OGÓLNE WARUNKI ZORGANIZOWANIA PRODUKCJI RYTMICZNEJ to: -zachowanie równomiernych zasileń stanowisk pracy (rytmiczne dostawy) -zachowanie równomiernego spływu detalu ze stanowiska pracy (rytmiczny odbiór zbyt) JK WZ UW 155