Polityka monetarna Unii Europejskiej dr Joanna Wolszczak-Derlacz Wykład 3 Reżimy kursowe http://www.zie.pg.gda.pl/~jwo/ email: jwo@zie.pg.gda.pl
Reżim kursowy (system walutowy) Reżim kursowy (= system kursu walutowego, system walutowy): -obowiązujący w danym kraju sposób ustalania kursu walutowego (zamierzony przez władze monetarne) - to określenie warunków wpływających w zasadniczy sposób na kształtowanie kursu walutowego, -zbiór zasad i narzędzi określających możliwe zmiany kursu walutowego oraz możliwości i zakres wpływu banku centralnego na poziom kursów walutowych
Ryzyko walutowe = ryzyko kursowe: Ryzyko związane z (nieprzewidywalnymi) zmianami w kursie wymiany walut np. zmniejszenie należności lub wzrost zobowiązań w transakcjach zagranicznych (w przeliczeniu na walutę krajową) Kto jest na nie narażony? przedsiębiorstwa prowadzące wymianę towarów i usług z zagranicą Uczestnicy międzynarodowych transakcji kapitałowych Ryzyko walutowe zależy od stopnia zmienności (płynności) kursów walutowych
Rodzaje systemów walutowych (1) Wg rosnącego stopnia płynności (min max): System kursu stałego stały i nieodwracalnie usztywniony kurs (decyzja władz) System kursu sztywnego System kursu pełzającego Kurs z pasmem (przedziałem) wahań System kursu płynnego kurs ustalany jedynie przez rynek (gra popytu i podaży)
Rodzaje systemów walutowych (2) System kursu stałego stały i nieodwracalnie usztywniony kurs (decyzja władz monetarnych) System kursu sztywnego rodzaj kursu stałego, ale z możliwością zmiany przez władze monetarne System kursu pełzającego kurs jest wyznaczany przez władze monetarne, ale ścieżka zmian (np. tempo dewaluacji) jest ustalona z góry Kurs z pasmem (przedziałem) wahań kurs jest oficjalnie wyznaczany przez władze monetarne, ale kurs rynkowy może się wahać wokół tzw. pasma wahań (ustalonego też przez władze monetarne) Kurs płynny kurs ustalany jedynie przez rynek
Podstawowa klasyfikacja reżimów kursów walutowych
Źródło: Szczepańska O. i Sotomska-Krzysztofik (2003) Reżim kursowy a kryzysy walutowe: czy możliwy jest kryzys walutowy w warunkach kursu płynnego?, Bank i Kredyt
Interwencja walutowa w warunkach kursu sztywnego (1) interwencje walutowe prowadzone przez BC w celu utrzymania kursu walutowego na zamierzonym poziomie Przykład: D D S Presja na wzrost ceny waluty obcej (=deprecjacja PLN) Interwencja BC zmiana podaży pieniądza w celu utrzymania założonego kursu (Ecentr) E centr S Q
Interwencja walutowa w warunkach kursu sztywnego (2) Gdy presja na wzrost ceny waluty obcej (=deprecjacja PLN) interwencja BC poprzez sprzedaż waluty obcej z rezerw BC i stworzenie dodatkowej podaży Gdy presja na spadek ceny waluty obcej (=aprecjacja PLN) interwencja BC poprzez skup waluty obcej z rynku i stworzenie dodatkowego popytu
System kursu sztywnego - zalety Zalety: Ograniczenie ryzyka walutowego (powinno sprzyjać działalności eksportowej) W przypadku wysokiej inflacji działa jak tzw. kotwica antyinflacyjna zachowanie cen dóbr importowanych względnie stałych w walucie narodowej zastosowanie: np. Plan Balcerowicza (1990-91) - ustalono sztywny kurs PLN/USD, a potem względem koszyka walut ($, marka niem.,funt, frank franc. i frank szwajc.)
System kursu sztywnego -wady Wady: Konieczność posiadania przez BC wystarczających rezerw walut obcych w celu ew. interwencji na rynku Niebezpieczeństwo wystąpienia ataku spekulacyjnego i kryzysu walutowego Jeśli występuje wysoka inflacja, to może prowadzić do pogorszenia sytuacji eksporterów (realna aprecjacja waluty krajowej i spadek konkurencyjności dóbr krajowych względem zagranicznych)
System kursu płynnego wady i zalety Wady: Duże ryzyko kursowe Duże ryzyko spekulacji Zalety: Działa jako mechanizm wyrównywania bilansu płatniczego; nie wymaga rezerw walutowych Działa jako automatyczny stabilizator gospodarki Neutralny dla eksporterów i importerów Umożliwia rozwój rynku walutowego
Główne cechy reżimów kursowych Reżim kursowy Charakterystyka Zalety Wady Przykłady Kurs nieograniczenie płynny (free float) Kurs określony przez siły rynkowe Dostosowuje się do krajowych i zagranicznych szoków. Nie są wymagane rezerwy walutowe. Wysoka zmienność kursów może być niekorzystna dla alokacji zasobów Brak Kurs płynny kierowany, płynny w paśmie Kurs określony przez siły rynkowe, ale możliwe bezpośrednie i pośrednie interwencje banku centralnego Dostosowuje się do krajowych i zagranicznych szoków, ograniczenie wahań kursowych W zależności od przejrzystości zachowań banku centralnego, wymagane rezerwy walutowe Japonia, Kanada, ERMII Kursy stały: - z pełzającym przedziałem wahań - pełzające (crawling peg) - z określonym przedziałem wahań (crawling band) - inne stałe Kursy są okresowo dostosowane zgodnie z określonym wskaźnikiem (najczęściej odnośnie stopy inflacji) Małe wahania kursu. System umożliwia krajom o wysokiej stopie inflacji unikania przewartościowan ia kursu realnego oraz walkę z inflacją Możliwa inercja inflacji (gdy dewaluacja oparta na stopie inflacji z przeszłości) lub możliwość ataków spekulacyjnych Izrael,
Główne cechy reżimów kursowych cd. Reżim kursowy Charakterystyka Zalety Wady Przykłady Izba walutowa (currency bard) Pełna dolaryzacja/euroizacja Ściśle sztywny kurs walutowy z instytucjonalnymi ograniczeniami polityki monetarnej i bez możliwości zmiany parytetu centralnego. Brak autonomii monetarnej poprzez przyjęcie waluty innego kraju lub wspólnej waluty Duża wiarygodność Bardzo duża wiarygodność Niska elastyczność, bank centralny pozbawiony roli pożyczkodawcy ostatniej szansy, kurs walutowy nie absorbuje szoków zewnętrznych Niska elastyczność, utrata autonomii polityki monetarnej. Źródło: Misztal P. (2008) System kursu walutowego a wzrost gospodarczy w świetle teorii i praktyki w: red. Bednarczyk, Mechanizmy i źródła wzrostu gospodarczego, CeDeWu, Warszawa; Szczepańska O. i Sotomska-Krzysztofik (2003) Reżim kursowy a kryzysy walutowe: czy możliwy jest kryzys walutowy w warunkach kursu płynnego?, Bank i Kredyt Hong Kong, Estonia, Ltwa Strefa euro, Panama
Kursy de facto i de jure w sytuacji, gdy władze monetarne deklarują prowadzenie polityki płynnego kursu, a faktycznie stabilizują kurs w danym zakresie mamy do czynienia z różnicą pomiędzy deklarowanym reżimem kursowym a faktycznie występującym kwestia wiarygodności polityki monetarnej nowe klasyfikacje reżimów kursowych zwane de facto : Reinhart i Rogoff (2004) oraz Levy-Yeyati and Sturzenegger (2004) skupiają się na faktycznych wahaniach kursów walutowych Powiązanie pomiędzy kursami de facto i de jure klasyfikacja De jure klasyfikacja De facto Stałe stałe A B płynny C D płynny Źródło: Genberg H. i Swoboda A.K. "Exchange-Rate Regimes: Does What Countries Say Matter?"
Procentowy udział krajów członkowskich MFW posiadających kursy płynne, pośrednie i stałe (1991-2006) % 70 60 50 40 30 20 10 33 59 8 44 28 28 47 23 30 kursy płynne kursy pośrednie kursy stałe 0 1991 1999 2006 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Mechanizmy i źródła wzrostu gospodarczego.
Procentowy udział krajów wysoko rozwiniętych posiadających kursy płynne, pośrednie i stałe (1991-2006) 70 64 60 50 40 30 20 10 28 8 40 8 52 52 44 4 kursy płynne kursy pośrednie kursy stałe 0 1991 1999 2006 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Mechanizmy i źródła wzrostu gospodarczego.
Procentowy udział krajów rozwijających się posiadających kursy płynne, pośrednie i stałe (1991-2006) 60 50 40 30 20 10 36 56 8 46 41 13 49 36 15 kursy płynne kursy pośrednie kursy stałe 0 1991 1999 2006 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Mechanizmy i źródła wzrostu gospodarczego.
Procentowy udział krajów słabo rozwinietych posiadających kursy płynne, pośrednie i stałe (1991-2006) 60 50 40 30 20 20 53 26 39 39 31 46 22 23 kursy płynne kursy pośrednie kursy stałe 10 0 1991 1999 2006 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Mechanizmy i źródła wzrostu gospodarczego.
Czynniki wpływające na wybór reżimu kursowego Wielkość gospodarki Otwartość gospodarki Dywersyfikacja struktury produkcji Koncentracja handlu Rozbieżność krajowej inflacji a inflacji na świecie Rozwój gospodarczy kraju Mobilność siły roboczej Mobilność kapitału Zagraniczne szoki ekonomiczne Krajowe szoki ekonomiczne Wrażliwość gospodarki Wiarygodność polityki ekonomicznej
Porównanie sytuacji gospodarek o stałych i zmiennych kursach walutowych Inflacja Stopa wzrostu PKB Zmienność kursów Kryzys finansowy Kursy stałe Wyższa wiarygodność polityki monetarnej i niższa inflacja Redukcja kosztów transakcyjnych, wzrost handlu i dochodu narodowego. Mała zmienność Podatność na kryzysy w sektorze bankowym Kursy płynne W zależności od importowanej wiarygodności Wzrost gospodarczy dzięki absorpcji szoków Duża zmienność Wysokie ryzyko kursowe, niskie ryzyko kryzysów bankowych Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Mechanizmy i źródła wzrostu gospodarczego.
Średnia dynamika PKB i inflacja dla wszystkich krajów MFW wg reżimów kursowych 8 7 6 5 5.8 7 6.6 6.6 5.1 5 4 3 2 1 0 kursy płynne kursy pośrednie kursy stałe średnia dynamika PKB inflacja Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Mechanizmy i źródła wzrostu gospodarczego.
Ewolucja reżimów kursowych w Polsce Źródło: Szczepańska O. i Sotomska-Krzysztofik (2003) Reżim kursowy a kryzysy walutowe: czy możliwy jest kryzys walutowy w warunkach kursu płynnego?, Bank i Kredyt
Badania empiryczne: Czy jest optymalny reżim kursowy? Czy reżim kursowy wpływa na wzrost gospodarczy? Analiza ekonometryczna dla krajów UE dla lat 1995-2007 PKB i, t 1Inwi, t 2Otwit 3Ri, t it Gdzie: PKB PKB per capita Inw Inwestycje/PKB Otw-Otwartośc gospodarki: (Export+Import)/PKB R reżim kursowy, klasyfikacja wg. Reinharta i Rogoffa (RR)
Reżimy kursowe klasyfikacja według Reinharta i Rogoffa (RR) RR Coarse Brak własnego środka płatniczego 1 Anonsowany kurs stały lub system izby walutowej 1 Anonsowane pasmo wahań nie większe niż +/-2% 1 Faktyczny kurs stały 1 Anonsowany system kursu stałego pełzającego 2 Anonsowany system kursu stałego z pełzającym pasmem wahań w zakresie do +/-2% 2 Faktyczny kurs stały pełzający 2 Faktyczny kurs stały z pełzającym pasmem wahań w zakresie do +/-2% 2 Anonsowany kurs stały z pełzającym pasmem wahań w zakresie równym lub większym niż +/-2% 3 Faktyczny kurs stały z pełzającym pasmem wahań w zakresie równym lub mniejszym niż +/-5% 3 System kursu ze zmiennym pasmem wahan do +/-2% 3 Kierowany kurs płynny 3 System kursów nieograniczenie płynnych 4 System kursów nieograniczenie spadających, hyperinflacja 5 System dualny, gdzie brak informacji na temat rynku równoległego 6
Reżimy kursowe w UE w latach 2002 2007.
PKB i, t PKB per capita a reżim kursowy 1Inwi, t 2Otwit 3Ri, t it 1 2 3 =202 = 83,8 = -3052,5 0 PKBpc 20000 40000 60000 80000 1 2 3 4 5 6 reżim
Stopa wzrostu PKB per capita a reżim kursowy PKB / PKB i, t Inw 1 i, t Otw 2 it R 3 i, t it 1 2 3 =0.096 = 0.015 = -0.25-10 stopa wzrostu PKB w % -5 0 5 10 1 2 3 4 5 6 reżim
Pytania co to jest reżim kursowy i kto na niego wpływa? Wymień podstawowe rodzaje reżimów kursowych Porównaj wady i zalety reżimów płynnych ze stałymi
Źródła literaturowe: Genberg H. i Swoboda A.K. (2005) "Exchange-Rate Regimes: Does What Countries Say Matter?"?," IMF Staff Papers, Palgrave Macmillan Journals, vol. 52. Misztal P. (2008) System kursu walutowego a wzrost gospodarczy w świetle teorii i praktyki w: red. Bednarczyk, Mechanizmy i źródła wzrostu gospodarczego, CeDeWu, Warszawa Szczepańska O. i Sotomska-Krzysztofik (2003) Reżim kursowy a kryzysy walutowe: czy możliwy jest kryzys walutowy w warunkach kursu płynnego?, Bank i Kredyt