Kurs walutowy. Dr Michał Gradzewicz Katedra Ekonomii I KAE. Makroekonomia II Wykład 6

Transkrypt

1 Kurs walutowy Dr Michał Gradzewicz Katedra Ekonomii I KAE Makroekonomia II Wykład 6

2 Co to jest kurs walutowy i jakie są jego rodzaje Kurs walutowy (nominalny) wartość jednostki pieniądza jednego kraju wyrażona w walucie innego kraju (S) Konwencja brytyjska zapisu liczba jednostek waluty zagranicznej płaconych za jednostkę waluty krajowej, np. skoro 1 EUR = 4,2 PLN, to S = 1 = 0,24 [EUR] czyli cena waluty 4,2 PLN krajowej w walucie obcej (w notowaniach kursu w Polsce stosowana jest odwrotna konwencja, zwana europejską) Aprecjacja waluty krajowej wzrost jej wartości względem waluty zagranicznej, co w konwencji brytyjskiej odpowiada wyższemu kursowi. Powoduje pogorszenie się konkurencyjności w handlu międzynarodowym. Deprecjacja waluty krajowej spadek wartości waluty krajowej Realny kurs walutowy jest to cena zagranicznego koszyka konsumpcyjnego wyrażona w walucie krajowej w relacji do ceny krajowego koszyka konsumpcyjnego σ = SP P [EUR PLN PLN EUR = 1] W praktyce dany kraj ma wielu partnerów handlowych i stosuje się nominalne (i realne) efektywne kursy walutowe NEER (REER) NEER = (S i ) w i i ROW oraz REER = ( S ip P i ) w i, gdzie w i jest udziałem i-tego partnera handlowego w krajowej wymianie handlowej

3 Prosty model kursu walutowego W systemie kursu płynnego kurs walutowy jest wynikiem interakcji miedzy popytem a podażą na waluty na rynku walutowym Przykładowe czynniki wpływające na sytuację rynkową: Handel zagraniczny wzrost przychodów z eksportu powoduje wzrost podaży walut obcych (kurs cena waluty obcej spada, a waluta krajowa aprecjonuje), wzrost importu powiększa popyt na waluty obce (waluta krajowa deprecjonuje) Wynagrodzenia czynników produkcji wynagrodzenia należne zagranicy powiększają popyt na waluty obce (waluta krajowa deprecjonuje) 1 S PLN EUR deprecjacja aprecjacja S EUR S EUR D EUR Przepływy kapitału napływ kapitału zagranicznego powiększa podaż walut obcych (waluta krajowa aprecjonuje) D EUR Q EUR

4 Jak wygląda kurs PLN?

5 Zmiany kursu walutowego Z definicji kursu realnego σ otrzymujemy (w przybliżeniu): Δσ σ = ΔS S + (π π ) Czyli: konkurencyjność danej gospodarki pogarsza się (waluta aprecjonuje), albo jeśli aprecjonuje kurs nominalny, albo jeśli ceny dóbr krajowych rosną szybciej niż zagranicznych Badanie empiryczna pokazują, że w długim okresie realne kursy walutowe są względnie stałe, zatem ΔS = (π π ), co jest nazywane zasadą względnego S parytetu siły nabywczej (Relative Purchasing Power Parity PPP) Trochę mocniejszą wersją PPP jest zasada absolutnego parytetu siły nabywczej, nazywana też prawem jednej ceny (LOP = Law of One Price). Zgodnie z nią, w długim okresie kurs realny jest nie tylko stały, ale ponadto równy 1, czyli σ = SP P P = 1, co oznacza S = P W ogólności LOP nie jest spełnione empirycznie, ale zaobserwowano, że w bardzo podobnych do siebie krajach, poziomy cen wyrażone w jednej walucie nie odbiegają zasadniczo od siebie

6 UIP Uncovered Interest Parity Parytet stopy procentowej bez zabezpieczenia Ważny czynnik determinujący kurs walutowy w krótkim okresie (często stosowany w modelowaniu) Rozważmy inwestora z PL, który ma 1 PLN i chce kupić EUR po kursie S t [ EUR PLN ], zainwestować w niemieckie bundy (papiery wartościowe) oprocentowane stopą i t, aby w okresie t + 1 zrealizować zysk i przewalutować go znów na PLN. Jego oczekiwany zysk z tej operacji to: 1 + i t S t Se t+1. Inwestor bierze na siebie ryzyko zmiany kursu (nie zabezpiecza się przed ryzykiem kursowym, stąd uncovered w nazwie) Alternatywnie, może zainwestować 1 PLN w kraju, otrzymując (1 + i t ) Jeśli inwestor jest neutralny względem ryzyka, to powinien zrównać obie stopy zwrotu: Co w przybliżeniu oznacza, że: S t 1 + i t = 1 + i t e S t+1 e S t+1 S t S t = i t i t Czyli, jeśli zagraniczna nominalna stopa procentowa jest wyższa od krajowej, to oznacza to, że w przyszłości powinna nastąpić aprecjacja kursu walutowego

7 Równanie w przybliżeniu oznacza, że: UIP a długi okres S t 1 + i t = 1 + i t e S t+1 e S t+1 S t S t = i t i t Czyli, jeśli zagraniczna nominalna stopa procentowa jest wyższa od krajowej, to oznacza to, że w przyszłości powinna nastąpić aprecjacja kursu walutowego Alternatywna interpretacja: wyższa stopa procentowa (niż występująca w innych gospodarkach) oznacza, że w danym kraju zyskowność inwestycji jest wysoka, co powoduje przepływ kapitału (najczęściej spekulacyjnego) do tego kraju (inwestorów chcących zakupić aktywa w tym kraju, wymieniających w tym celu walutę). Zwiększony popyt na walutę danego kraju powoduje wzrost jej wartości, czyli aprecjację. Aprecjacja powoduje zatem, że początkowy dysparytet stóp procentowych zanika i równanie wyżej zachodzi. Opisywane tu ruchy nie mogą trwać wiecznie. Trwale wyższe stopy procentowe powodowałoby ciągły napływ kapitału do danego kraju, a zasób kapitału w gospodarce globalnej jest skończony. W długim okresie zatem stopy procentowe w różnych krajach powinny być takie same, a równanie UIP stanowi opis krótkookresowego zachowania się kursu walutowego

8 Równania eksportu i importu Jeśli popyt danego kraju jest zaspokajany nie tylko przez produkcję krajową, ale i zagraniczną (uwzględniamy wymianę handlową),to z modeli optymalizacyjnych decyzje konsumenckie (lub producenckie) można wyprowadzić równania popytu na eksport oraz popytu na import. Eksport zależy dodatnio od ogólnego poziomu aktywności gospodarczej za granicą oraz negatywnie od poziomu realnego kursu walutowego (kanał dochodowy i cenowy): E = f(σ, Y ), gdzie f σ < 0 oraz f Y > 0 Import z kolei zależy dodatnio od krajowego poziomu aktywności gospodarczej oraz dodatnio od kursu realnego: I = g(σ, Y), gdzie g σ > 0 oraz g Y > 0 Ponadto, ze względu na fakt, że dobra konsumowane (lub inwestowane) w kraju obejmują również dobra importowane, to aprecjacja waluty krajowej oznacza względnie tańsze produkty zagranicznie i przyczynia się do obniżenia ogólnego poziomu cen, wpływając ujemnie na inflację.

9 Jak wyprowadzić równanie importu (i eksportu)? Czy można matematycznie pokazać skąd pochodzi równanie popytu na dobra importowane? Oczywiście, i to łatwo. Rozważmy sytuacje firmy, która dobro (y) oferowane jako finalne podmiotom krajowym składa z dóbr krajowych (y H ) i zagranicznych y F, a technologia składania ma postać funkcji produkcji Cobba-Douglasa (agregatora) y = y α H y 1 α F. Jeśli przez p oznaczymy odpowiednie ceny (w walucie krajowej, czyli p F jest przeliczony na walutę krajowa odpowiednim kursem), to zyski przedsiębiorstwa są dane przez: π = py p H y H p F y F = py α H y 1 α F p H y H p F y F Popyt na dobra importowane będzie dane przez pochodna zysku po y F, czyli: π = p 1 α y α y H y α F p F = 0 F 1 α y H α 1 α y F = p F y F p p y F = 1 α y Zatem im droższe dobro zagraniczne, tym popyt na nie spada, a wraz ze wzrostem poziomu aktywności krajowej, rośnie tez popyt na import. Jeśli agregator ma bardziej ogólna postać funkcji typu CES (Constant Elasticity of Substitution), to równanie ma postać y F = 1 α p F p zagranicznym p F ε y, gdzie ε jest elastycznością substytucji dobra krajowego dobrem Jeśli rozważymy analogiczny problem dla producenta zagranicznego, to znajdziemy równanie popytu na import zagranicy, czyli nasz eksport.

10 Dlaczego waluta może być niedowartościowana/przewartościowana? Undervaluation lub overvaluation of a currency wymaga zdefiniowania referencyjnego poziomu kursu walutowego Niedowartościowanie kursu wspomaga konkurencyjność cenową eksportu i bywa narzędziem polityki gospodarczej niektórych krajów (choć zazwyczaj nie przyznają się one do stosowania tego typu polityki kursowej) Ekonomiści definiują referencyjny kurs walutowy na różne sposoby, nazywając je kursami równowagowymi Przykładem jest kurs FEER (Fundamental Equilibrium Exchange Rate), w którym równowaga zdefiniowana jest jako PKB zgodny z potencjalnym PKB (co oznacza równowagę wewnętrzną), a CA jest zrównoważony, co oznacza stabilną relację zagranicznych aktywów netto do PKB (NFA/GDP) Istnieje też kurs równowagowy zdefiniowany behawioralnie BEER Można też zapytać bezpośrednio przedsiębiorstwa: Źródło: Szybki Monitoring NBP

11 Big Mac Index jako alternatywny sposób określenia poziomu referencyjnego dla kursu walutowego The Economist wykorzystuje z kolei the Law of One Price, definiując wartość referencyjną kursu jako wartość w USD standardowej kanapki