Referat pt. Płodno i zwolnienia podatkowe na podstawie: L. A. Whittington, J. Alm, H. E. Peters, Fertility and personal exemption, The American Economic Rewiev, June 1990, vol. 80, no. 3 Autor referatu: Justyna Walczak Wprowadzenie W dotychczasowych pracach empirycznych dotyczcych płodnoci wpływ systemu podatku dochodowego był w duej mierze ignorowany. To zaniedbanie jest zaskakujce. Czsto bowiem demonstrowano, e wpływ podatku na zachowanie moe by całkiem istotny nawet w obszarach gdzie koszty i korzyci gospodarcze nie odgrywaj dominujcej roli. Dodatkowo rzdy wielu krajów postpuj tak jakby wierzyły, e mog oddziaływa na stop urodze poprzez podatki. Zaniepokojenie spadkiem populacji skłoniło rzdy niektórych krajów do przyjcia jasno sprecyzowanej polityki pro-rodzinnej. Francja i Niemcy maj rozległy system dodatków rodzinnych. Niemcy wschodnie i Wgry wprowadziły w ycie polityk, która zawiera jednorazowy zasiłek porodowy oraz zasiłek płacony podczas trwania urlopu macierzyskiego.take Kanada i Singapur próbuj wpływa na stop urodze poprzez odpowiedni polityk podatkow. Z drugiej strony s Chiny (kraj o najwyszej liczbie ludnoci majcy około 1,3 mld mieszkaców co przy powierzchni 9,571 mln km 2 daje redni gsto zaludnienia 132 osoby na km 2 ), które przycigaj midzynarodow uwag swoj skrajn polityk anty-rodzinn (anty-urodzeniow) bodców gospodarczych. Kilka bada potwierdza, e polityka ta ma wpływ na stop urodze, ale jej znaczenie pozostaje cigle kwesti sporn. Stany Zjednoczone nie wprowadziły dodatków rodzinnych czy zasiłku macierzyskiego. Niemniej jednak federalny podatek dochodowy ma jedn cech, która moe wpływa na decyzje posiadania dzieci. Jest to osobiste zwolnienie podatkowe na dzieci na utrzymaniu (personal exemption for dependents). Osobiste zwolnienie nie jest traktowane jako bodziec wpływajcy na decyzje urodze lecz jako forma pomocy dla rodzin z niszym dochodem. Niemniej jednak osobiste zwolnienie jest rzeczywistym subsydium dla kadego dziecka lub inaczej jest subsydium, którego wielko zaley od marginalnej stopy podatkowej rodziny. Efekt takiego podatku dla łcznej stopy urodze nie został wczeniej zbadany.
W artykule Fertility and personal exemption poddane ocenie zostaj dane dotyczce stopy urodze w Stanach Zjednoczonych w latach 1913-1984. Płodno jest modelowana jako funkcja rónych czynników demograficznych i ekonomicznych, włczajc warto podatku z osobistym zwolnieniem. Ponisze wykresy przedstawiaj jak kształtowała si stopa urodze oraz warto osobistego zwolnienia w latach 1913-1984.
Główny rezultat przeprowadzonych bada dowodzi, e osobiste zwolnienie ma pozytywny i znaczcy wpływ na narodow stop urodze, a jedynie siła tego rezultatu jest róna w rónych zestawieniach. I chocia elastyczno stopy urodze nie ma wielkiego zwizku z osobistym zwolnieniem, to wydaje si, e zarówno Stany Zjednoczone jak i inne kraje mog wpływa na decyzje urodze poprzez rozwane zmiany w polityce podatkowej. Koszt dziecka a osobiste zwolnienie Standardowy model płodnoci w ekonomi stwierdza, e dziecko dostarcza rodzicom pewien poytek w konsumpcji lub produkcji. koszt dziecka zaley za od: - kosztu przyjcia na wiat (kosztu urodzenia), - kosztu wychowania dziecka. Koszty te zale równie od rocznych oszczdnoci podatkowych osiganych dziki temu dziecku. Osobista ulga zmniejsza wic koszt dziecka. Warto osobistej ulgi jest ustalana w zalenoci od marginalnej stopy podatku danego od rodzica, który wychowuje dziecko. Zwolnienie to nie jest konsekwentne wzgldem kosztów wychowania dziecka (osobiste zwolnienie dostarcza rodzicom 4-9% rocznych, szacowanych kosztów wychowania dla pierwszego dziecka i 6-14% dla nastpnych dzieci). Wane jest równie to, e jest ono powtarzalnym czynnikiem zachcajcym. Rodzice dziecka otrzymuj subsydium podatkowe w kadym roku gdy dziecko jest na ich utrzymaniu.(w wikszoci przypadków jest to minimum do ukoczenia 18 lat).
Jest jasne, e osobiste zwolnienie zachca do płodnoci przez zmniejszenie kosztów relatywnych dziecka. Ale to czy i jak jednostki s w rzeczywistoci czułe na to zachcanie jest kwesti bada. Empiryczny model płodnoci Poza wspomnianymi ju kosztem dziecka, który zaley od wartoci osobistego zwolnienia, na decyzje urodze oddziaływaj jeszcze inne czynniki. Wród nich naley wymieni: - Dochód mierzony jako suma dochodu mczyzny i nie-zarobkowego dochodu rodzinnej własnoci. Poniewa cigle czciej kobiety wychowuj dzieci ni mczyni, to zarobek kobiety jest uzasadnionym prawnie kosztem wychowania dziecka. Jeeli zarobek matki zostałby zawarty w dochodzie rodziny to estymowany współczynnik dla tej zmiennej łczyłby ocen efektu dochodowego i cenowego. Zatem, eby oceni czysty efekt dochodowy musimy estymowa dochód bez zarobku matki. (Jeeli dziecko jest zwykłym dobrem oczekujemy, e znak dochodu bdzie dodatni. Chocia w przypadku rodzin o wysokim dochodzie dochód moe mie negatywny wpływ na ilo dzieci, i przejawia si w inwestowaniu w jako.) - Bezrobocie równie moe mie dwojaki wpływ na stopy urodze. Bezrobocie skutkuje niszym dochodem a to moe spowodowa nisz stop urodze (jeeli dzieci byłyby zwykłymi dobrami). Z drugiej strony brak (lub nisze) zarobki kobiet to niszy koszt straconej okazji pracy (niszy koszt czasu spdzonego na wychowaniu dziecka), czyli wzrost urodze. Optymalne wydaje si tu stwierdzenie, e bezrobocie oddziałuje raczej na wybór czasu przyjcia dziecka na wiat, a nie na decyzje urodze. - miertelno dzieci jest take czynnikiem, który moe w dwojaki sposób wpływa na stop urodze. mier dziecka moe powodowa wzrost stopy urodze, jeeli rodzina chce mie konkretn ilo dzieci (jest to potocznie nazywane efektem zastpstwa ). Jednoczenie miertelno dzieci podnosi koszt utrzymania dziecka przy yciu, i jeeli efekt wzrostu kosztów dominuje, wtedy wysza miertelno dzieci moe obnia stop urodze.
- Imigracja tłumaczy zmiany płodnoci, gdy stopy urodze róni si w rónych kulturach. - Wysoko zarobku kobiety jest kosztem utraconej okazji pracy, czyli wzrost zarobku kobiety zwiksza koszt dziecka. - Kontrola urodze szeroko rozpowszechniona ogranicza przyrost naturalny. - II Wojna wiatowa spadek stopy urodze tłumaczy si nieobecnoci młodych mczyzn podczas lat wojny. - Czas uwzgldnia si jeszcze inne zmienne socjoekonomiczne, które mog oddziaływa na płodno i zmieniaj si w czasie. W oparciu o te czynniki zbudowano model szacujcy stop urodze. Stopa urodze= 0+ 1 osobiste zwolnienie+ 2 dochód+ 3 bezrobocie+ 4 miertelno dzieci+ 5 imigracja+ 6 zarobek kobiety+ 7 kontrola urodze+ 8 II Wojna wiatowa+ 9 trend czasowy Przeprowadzone w USA badania dotyczyły lat od 1913 (czyli od roku kiedy wszedł w ycie współczesny, federalny podatek dochodowy) do 1984 r. Osobiste zwolnienia zostały wprowadzone w 1917 roku i do 1984 roku były modyfikowane tylko 9 razy, ale i tak ich warto pokazywała wahania w przecitnej marginalnej stopie podatku i poziomie cen.
Po zastosowaniu do bada przedstawionego modelu uzyskano nastpujcy rezultat: zwolnienia osobiste maj pozytywny i znaczcy wpływ na stop urodze w Stanach Zjednoczonych w badanym okresie. Wnioski i rezultaty bada Empiryczne rezultaty wskazuj, e polityka podatkowa, przynajmniej w formie osobistych zwolnie, ma wpływ na decyzje urodze w rodzinach. Wszelkie zmiany, modyfikacje czy rozbudowy tego systemu s potencjalnie wane. Jako przykład autorzy artykułu Fertility and personal exemption przedstawiaj wpływ TRA (Tax Reform Act) z 1986 roku na stop urodze. TRA zmienia warto osobistego zwolnienia na kilka sposobów: - ustawowa warto zwolnienia wzrosła (nominalnie podwaja si z 1080$ w 1986 roku do 2000$ w 1989 roku), [co zwikszyło skuteczno oddziaływania zwolnie na płodno] - jednoczenie nastpiło zredukowanie marginalnej stopy podatkowej dla wielu płatników, [co ograniczyło skuteczno oddziaływania zwolnie na płodno]. Łczny wpływ TRA zaley wic od tego, który efekt przewaa: wzrost nominalnej wartoci osobistego zwolnienia czy spadek marginalnej stopy podatkowej. Dodatkowo subsydium dotyczy tylko rodzin o najniszym dochodzie (dochód podlegajcy opodatkowaniu nie moe przekracza 149250$). W ten sposób wiele rodzin zostaje wyjtych spod systemu osobistych zwolnie po zmianie systemu podatkowego. W efekcie, badania przeprowadzone w tym artykule dowodz, e w TRA zwizane z osobistym zwolnieniem mog generowa znaczcy wzrost w stopie urodze. Bardziej konserwatywne wyniki mówi o 11% wzrocie w aktualnej stopie urodze spowodowanym wzrostem osobistego zwolnienia (wzrost urodze o 7,53 na 1000 kobiet). Wiksz zacht do urodze otrzymuj rodziny o rednim dochodzie, podczas gdy grupy wyszego i wysokiego dochodu mog dowiadcza bodców zniechcajcych do urodze. Chocia elastyczno urodze w zwizku z osobistym zwolnieniem jest mała, zmiany ustawy dotyczce wielkoci tego subsydium zwykle były relatywnie due. W szczególnoci zmiany nalenoci z TRA s wiksze ni inne zmiany. Oczywicie s take inne aspekty TRA, które mog łagodzi efekt płodnoci spowodowany wzrostem osobistego zwolnienia np. nisza marginalna stopa podatku wprowadzona przez prawo moe zwikszy koszt utraconej okazji pracy (koszt spdzenia czasu na wychowaniu dziecka) i moe obniy zapotrzebowanie na dzieci. Artykuł Fertility and personal exemption nie odnosi si do tych innych czynników. Prawdopodobne jest wic, e globalny wpływ TRA bdzie mniejszy, ni przedstawiony. Z
powodu potencjalnie wikszego wpływu polityki podatkowej na stop płodnoci, praca empiryczna uywajca dane struktury mikro lub dane z krajów z rón struktur podatkow byłaby bardziej uyteczna do ocenienia rozmiaru tego wpływu. Rzeczywisto polska Zarówno spadek jak i wzrost stopy przyrostu naturalnego skłania rzdy krajów do przedsiwzicia rónych rodków. Niektóre kraje swoj polityk pro-rodzinn opieraj na pomocy socjalnej dla najuboszych, inne stosuj system dodatków rodzinnych czy te zasiłków macierzyskich i wychowawczych, jeszcze inne wzrost urodze wspieraj przez odpowiedni polityk podatkow. Przeprowadzane badania wskazuj, e stosowanie bodców podatkowych wpływa na stop urodze (osobiste zwolnienie podatkowe w Stanach Zjednoczonych wpływa na płodno). Wyniki te s dyskusyjne, gdy przedstawiony model zawiera wiele uproszcze rzeczywistoci, które naleałoby uchyli. Jednak mimo wszystko wtpliwoci mog dotyczy raczej skali zmian jakie wywołuje ta ulga na stopie urodze, ni samego faktu wystpienia tych zmian. Na pewno efekty takiego systemu podatkowego zale od wraliwoci jednostek na jego bodce, ale jednoczenie niewtpliwie znajd si jednostki bardzo na nie wraliwe. Polska jest jednym z krajów gdzie stopa urodze w ostatnich latach wykazuje tendencje spadkow. Tendencja ta dla lat 1990-1999 została przedstawiona na poniszym wykresie i warto zauway, e jest ona konsekwentna. Kompletne dane dotyczce liczby urodze w Polsce cały czas wskazuj na silnie obniajc si stop urodze. Warto zauway równie, e przez lata tempo przyrostu liczby ludnoci kraju malało, ale rok 1999 to ju nie tylko spadek tempa przyrostu, to ogólny spadek liczby ludnoci w kraju ( z 38667 tys. do 38654 tys.).
Poniszy wykres przedstawia liczb ludnoci w Polsce na koniec kadego dziesiciolecia oraz sytuacj w latach dziewidziesitych. Polska polityka podatkowa nie stosuje raczej bodców majcych wpłyn dodatnio na decyzje urodze. Jedynymi przejawami polityki pro-rodzinnej w systemie podatkowym jest moliwo rozliczenia si rodzica samotnie wychowujcego dziecko wraz z dzieckiem. Przepis ten dotyczy wyłcznie rodzica lub opiekuna prawnego stanu wolnego: pann, kawalera, osob rozwiedzion, wdow oraz wdowca. Nie s to wic raczej zachty majce wpłyn na wzrost stopy urodze, a jedynie jedna z form pomocy dla osób samotnie wychowujcych dzieci. W polskich przepisach podatkowych znale moemy jeszcze kilka typowych ulg (odlicze) podatkowych zwizanych z dziemi. S to odliczenia z tytułu wydatków poniesionych na kształcenie dzieci w szkołach nie publicznych (tzn. wydatków na czesne oraz dojazd do szkoły do wysokoci podanych w ustawie limitów). Odliczenia te nie wi si ze znacznym obnieniem kosztów wychowania dziecka i wydaje si oczywiste, e nie s istotnym czynnikiem kształtujcym stop przyrostu naturalnego w Polsce. Poza systemem podatkowym w Polsce mona znale inne przejawy polityki pro-rodzinnej, które by moe wpływaj na stop urodze (to ju naleało by zbada
empirycznie, bez bada wpływ tych bodców na płodno pozostaje jedynie przypuszczeniem). Do istniejcych elementów polityki wspierajcej rodzin mona zaliczy zasiłek rodzinny wypłacany comiesicznie na kade dziecko, a take inne zasiłki wypłacane przez ZUS miedzy innymi zasiłek porodowy, zasiłek wychowawczy czy zasiłek opiekuczy na dziecko. Jak na razie polski system podatkowy nie jest odzwierciedleniem troski o spadajc stop urodze. Czy jednak powinien by i czy ewentualne przywileje podatkowe wpłyn na stop urodze - aby to wiedzie niewtpliwie trzeba sprawdzi. Wydaje si jednak oczywiste, e odpowiednio skonstruowany system podatkowy moe wpływa na stop urodze, kwesti jest tylko czy w znaczcym, czy te w minimalnym stopniu. W Polsce pojawiaj si projekty zmian systemu podatkowego w taki sposób aby realizował on pro-rodzinn polityk pastwa. Jeeli te zmiany wejd w ycie to kwesti bada bdzie ich wpływ na stop urodze. Na razie moemy opiera si na dowiadczeniach innych krajów zgodnie z którymi nie ulega wtpliwoci, e polityka podatkowa oddziałuje na wiele sfer ycia mieszkaców pastwa. Bibliografia - Leaslie A. Whittington, James Alm, and H. Elizabeth Peters, Fertility and personal exemption, THE AMERICAN ECONOMIC REVIEW, 1990/80/3. - Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2000, Główny Urzd Statystyczny, Warszawa 2000. - Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 1999, Główny Urzd Statystyczny, Warszawa 1999. - Ryszard Kubacki, Janusz Zubrzycki, Leksykon podatku dochodowego od osób fizycznych 2000, UNIMEX, Wrocław 2000. Przeprowadzane badania ignorowały moliwo wpływania na stop urodze poprzez obnienie kosztu dziecka a zamiast tego skupiały si na efekcie dochodowym. Henk J. Heeren, 1982, Jerome S. Legge, Jr., and John R. Alford, 1986
Malcolm Gillis, Dwight H. Perkins, Michael Roemer, and Donald R. Snodgrass, 1983 Kingley Davis, Mikhail S. Bernstam, and Rita Ricardo-Campbell, 1986 Dane na podstawie bada Roberta G. Williamsa (1987) dotyczcych kosztu dziecka. Według bada przeprowadzonych przez Gary Backer i H. Gregg Lewis w 1973 roku. Działo si tak dlatego, i osobiste zwolnienie było deflowane według Indeksu Cen Konsumpcyjnych. Naley pamita, e wszystkie aktualne dane z USA to dane zgodne z artykułem, czyli dotycz 1990 roku. Omawiana tutaj polska polityka podatkowa dotyczy przepisów podatkowych obowizujcych za rok 2000. Stosownie do art. 6 ust. 4 ustawy od osób samotnie wychowujcych w roku podatkowym: - dzieci małoletnie, - dzieci, bez wzgldu na ich wiek, na które, zgodnie z odrbnymi przepisami, był pobierany zasiłek pielgnacyjny, - dzieci do ukoczenia 25 lat uczce si w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie owiaty lub w przepisach o szkolnictwie wyszym, jeeli w roku podatkowym dzieci te nie uzyskały dochodów, z wyjtkiem dochodów zwolnionych od podatku dochodowego, podatek moe by ustalony, na wniosek wyraony w rocznym zeznaniu podatkowym, w podwójnej wysokoci podatku obliczonego od połowy dochodów. Art.27a ust. 1 pkt 3 lit. a), c) oraz f) ustawy z 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ostatnia modyfikacja :07/14/2003 12:25:53