Artykuł Josepha A. Pechmana i G. V. Engelhardta traktuje o opodatkowaniu rodziny w ujciu midzynarodowym. Jego celem jest dokonanie analizy

Transkrypt

1 Artykuł Josepha A. Pechmana i G. V. Engelhardta traktuje o opodatkowaniu rodziny w ujciu midzynarodowym. Jego celem jest dokonanie analizy porównawczej sposobów opodatkowania rodziny, wykorzystywanych w krajach uprzemysłowionych i próba wycignicia na jej podstawie wniosków ogólnych. Swoje badania autorzy powyszego artykułu przeprowadzili na próbce jedenastu krajów: Australii, Kanady, Danii, Francji, Niemiec, Włoch, Japonii, Holandii, Szwecji, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, a głównym problemem swoich rozwaa uczynili zaleno wysokoci podatku dochodowego od stanu cywilnego, obecnoci dzieci w rodzinie i formy ro zliczania si małonków. Istnienie tej zalenoci jest oczywiste, jeeli wemiemy pod uwag fakt, e wan cech podatku dochodowego jest próba wyznaczenia jego wielkoci na podstawie zdolnoci jednostek do zapłaty, wzrastajcej wraz z dochodem i malejcej wraz z liczb członków gospodarstwa domowego. Przedmiotem studiów nad opodatkowaniem rodziny s ponadto efektywne stopy podatkowe i progi podatkowe w wyrónionych krajach. Rozwaany przez autorów podatek dochodowy obejmuje wyłcznie dochody z pracy. Nie s brane pod uwag ani dochody kapitałowe ani transfery socjalne. Ponadto analiza dotyczy systemów podatkowych wskazanych powyej krajów, obowizujcych na dzie 8 sierpnia 1989 roku. Tabela 1 przedstawia kracowe przecitne stopy podatkowe we wszystkich omawianych pastwach i pozwala nam wnioskowa, e najwiksze podatki płaci si w Szwecji, Holandii i Danii. Do metod, stosowanych powszechnie w polityce podatkowej, majcych na celu alokacj zobowiza podatkowych midzy członków rodziny nale: Odliczenia podatkowe lub kredyty podatkowe Dodatki płacowe dla osób utrzymujcych rodziny i dzieci Potrcenia Wspólne lub osobne rozliczanie si małonków Pojedyncze lub wielokrotne skale podatkowe Odliczenia podatkowe znalazły zastosowanie w takich krajach jak Australia, Francja, Niemcy, Japonia, Holandia, Szwecja, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone. Podstaw opodatkowania otrzymujemy wówczas przez odjcie ich od całkowitego dochodu. W pozostałych trzech krajach (Kanadzie, Danii i Włoszech) zastpuj je kredyty podatkowe. Ulgi te s najwiksze w Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Holandii, a najmniejsze w USA, Włoszech i Szwecji. Ich wielko ilustruje tabela 2. 1

2 Tabela 1 Kracowe przecitne stopy podatkowe Kraj Najnisza stopa podatkowa Najwysza stopa podatkowa Australia Kanada Dania Francja Niemcy Włochy Japonia Holandia Szwecja Wielka Brytania USA ródło: Oficjalne dokumenty kadego kraju Tabela 2 Ulgi podatkowe dla osób stanu wolnego, małestw i głów rodziny, jako procent rednich dochodów Kraj Osoby stanu wolnego Małestwa Głowy rodzin Australia Kanada Dania Francja Niemcy Włochy Japonia Holandia Szwecja Wielka Brytania USA

3 Kraje Wspólnoty Brytyjskiej, w przeciwiestwie do USA zapewniaj parom małeskim dodatkow ulg. Podobnie małestwa traktowane s w Danii, Francji i Holandii. Wszystkie rozwaane kraje zdaj sobie natomiast spraw z obcienia finansowego, jakie nakłada na rodzin przyjcie na wiat dziecka, w zwizku z czym w kadym z nich obserwujemy obecno ulg podatkowych dla dzieci bdcych na utrzymaniu rodziców. W tym wypadku najbardziej liberalna dla podatników jest polityka podatkowa Szwecji, Francji i Włoch, a najmniej Australii. Ulgi podatkowe dla dzieci zalenych finansowo od rodziców przyjmuj róne formy w ronych krajach. W krajach europejskich s to darowizny gotówkowe dla dzieci, które nie podlegaj opodatkowaniu, natomiast w krajach nieeuropejskich odliczenia podatkowe lub kredyty podatkowe w wysokoci nie przekraczajcej podatku dochodowego. Kanada i Australia s jedynymi krajami nieeuropejskimi oferujcymi darowizny gotówkowe, a Kanada jedynym krajem, w którym taka darowizna jest opodatkowana. Poród wszystkich krajów stanowicych próbk przeprowadzanej analizy porównawczej, w dziewiciu wystpuj darowizny gotówkowe, w czterech odliczenia podatkowe, a w trzech kredyty podatkowe. Kredyt dla dzieci bdcych na utrzymaniu rodziców we Włoszech jest specyficzny. W przeciwiestwie do pozostałych krajów, w których nie istnieje moliwo wspólnego rozliczania si małonków m i ona nie s zobowizani dzieli ulgi na dziecko pomidzy siebie. Kady małonek moe ubiega si o kredyt w wysokoci 48,000 lirów na dziecko i przy obliczaniu wysokoci kredytu mog policzy wszystkie dzieci. Równie w Holandii wystpuje odliczenie podatkowe, dostpne dla obu małonków czynnych zawodowo jednoczenie pod warunkiem, e maja małe dzieci. Natomiast tylko pi sporód krajów branych pod uwag w rozwaaniach autorów artykułu dostarcza swoim obywatelom ulgi z tytułu kosztów utrzymania dziecka. W najlepszej sytuacji s rodzice w Szwecji, gdy tam opieka nad dzieckiem nie jest opodatkowana i dotyczy to wszystkich par małeskich, w których oboje pracuj. We Francji koszty te s odliczane od podatku w czci lub w całoci, ale tylko dla dzieci poniej pitego roku ycia. W Holandii i Niemczech ulga z tytułu opieki nad dzieckiem przysługuje tylko głowom rodziny. W Kanadzie natomiast istnieje moliwo odliczenia kosztów opieki nad dzieckiem, ale wielko tego odliczenia jest ograniczona pułapem 4,000 dolarów kanadyjskich na dziecko w wieku do lat 6 i 2,000 na dziecko w wieku od 7 do 14 lat. Z pozostałych krajów jeszcze tylko Stany Zjednoczone zapewniaj swoim obywatelom ten rodzaj ulgi podatkowej. W USA wystpuje ona w formie kredytu podatkowego, którego 3

4 wielko cignie si od 30% dla najniszych poziomów dochodu do 20% dla wyszych poziomów, przy kosztach sigajcych 2,400 dolarów na jedno dziecko i 4,800 na dwoje i wicej dzieci. Osoby stanu wolnego, ale mieszkajce razem jak pary małeskie s objte prawem podatkowym tylko w Holandii. Mog one si ubiega o wszystkie te ulgi podatkowe, które przysługuj parom małeskim. Kolejnym z rozwaanych w artykule aspektów opodatkowania rodziny s ulgi podatkowe dla osób utrzymujcych rodziny i dzieci. Ogólnie rzecz biorc, głowom rodziny przysługuj ulgi, dostpne dla osób samotnych i dodatkowe ulgi dla dzieci. W wielu krajach wystpuj specjalne dodatki płacowe dla osób utrzymujcych rodziny i dzieci. Z rozwaanych nale do nich Australia, Kanada, Niemcy, Włochy, Holandia, Szwecja, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone. Dodatkowymi ulgami dostpnymi dla podatników, poza wyej wymienionymi, s standardowe potrcenia, potrcenia z tytułu zatrudnienia i potracenia składek na ubezpieczenia społeczne. Ulgi te nie s bez znaczenia i w niektórych krajach maj one ogromny wpływ na efektywne stopy podatkowe. Najbardziej korzystna dla podatników, z punktu widzenia tego rodzaju ulg, jest sytuacja w Japonii, póniej Włoszech, USA i Francji. W Australii, Kanadzie i Wielkiej Brytanii potrcenia tego typu nie wystpuj. W Japonii potrcenie to waha si od 40% dochodu brutto dla najniszego poziomu dochodu do 5% dla najwyszego poziomu, którego nie ogranicza aden pułap. Jest to znaczca ulga w japoskim systemie podatkowym, osigajca dla rednich dochodów wielko 35%. Na wyrónienie zasługuj równie Francja i Włochy. Stany Zjednoczone natomiast s jedynym krajem uzaleniajcym prawo do potrce od stanu cywilnego. Moliwo potrcenia składek ubezpieczeniowych istnieje w szeciu sporód jedenastu omawianych krajów. W Holandii i Włoszech s one potrcane w całoci. W innych krajach jak Niemcy, Kanada, USA wielko potrcenia zaley od osiganych dochodów. Sposób rozliczania si małonków jest kolejnym elementem rozwaa, wpływajcym na zrónicowanie obcie podatkowych. Wspólne rozliczanie si współmałonków wprowadziły tylko trzy kraje. W USA i Niemczech dochód jest dzielony tylko pomidzy ma i on, a we Francji na członka rodziny. W pozostałych krajach jednostka ludzka jest jednoczenie jednostk podlegajc opodatkowaniu. W Stanach Zjednoczonych skala podatkowa dla małonków rozliczajcych si wspólnie jest dwa razy wiksza ni dla małestw, które rozliczaj si osobno. Róni si midzy sob równie skale podatkowe osób stanu wolnego i głów rodziny. W 4

5 Niemczech obowizuje tylko jedna skala podatkowa, ale przywilej wspólnego rozliczania si w efekcie podwaja szeroko przedziałów dla par małeskich. Dziki temu zarówno w USA jak i w Niemczech osoby yjce w zwizku małeskim, a uzyskujce nierówne dochody, s traktowane korzystniej ni dwie osoby stanu wolnego osigajce takie same dochody lub głowy rodziny z identycznym rozmiarem rodziny albo wielkoci dochodu. W wielu krajach istniej ponadto ulgi dla par małeskich, w których tylko jedna osoba jest czynna zawodowo. Nale do nich Australia, Kanada, Włochy, Japonia, Holandia, Szwecja i Wielka Brytania. Ulgi te s najwiksze w Szwecji, Włoszech, Kanadzie i Holandii, a najmniejsze w Japonii i Wielkiej Brytanii. Joseph A. Pechman i Gary V. Engelhardt w swoim artykule dokonuj równie porównania wielkoci progu podatkowego, rónicego si znaczco midzy krajami. Idea wprowadzenia progu podatkowego, poniej którego podatek dochodowy nie powinien by nakładany jest powszechnie akceptowana. Najwysze progi podatkowe maj Włochy, Francja i Holandia, a najnisze Szwecja i Dania. Ponadto mona zaobserwowa istnienie pewnych zalenoci. O jednej z nich mówi stwierdzenie, e progi podatkowe obowizujce dla małestw bezdzietnych s wysze ni dla osób stanu wolnego. Faktem jest równie, e narodziny dziecka w rodzinie podnosz próg podatkowy we wszystkich krajach. Najbardziej znaczcy jego wzrost obserwujemy we Francji. Autorzy artykułu przeprowadzili ponadto analiz porównawcz efektywnych stóp podatkowych, wskazujc na do wysoki poziom zrónicowania pomidzy krajami. Najnisze stopy podatkowe ma Francja. Przykładowo, efektywna stopa podatkowa dla osób osigajcych rednie dochody z pracy wynosi we Francji 8,1%, podczas gdy ta sama stopa w Stanach Zjednoczonych jest równa 14,1%. Ponadto efektywne stopy podatkowe we Francji pozostaj wzgldnie niskie wraz ze wzrostem dochodów, w odrónieniu chociaby od Holandii, w której niskie efektywne stopy podatkowe obowizuj dla niskich poziomów dochodu, ale wraz z jego wzrostem staj si coraz wysze, osigajc ostatecznie 67%. Bardzo wysokie efektywne stopy podatkowe charakteryzuj Dani i Szwecj, osigajc maksymalnie warto 66% w Danii i 60% w Szwecji. Równie uderzajce s rónice w efektywnych stopach podatkowych dla małestw z dwójk dzieci, przy załoeniu, e m uzyskuje 75% dochodu rodziny. Francuskie pary osigajce dochody nisze ni 1,8 razy redni poziom dochodu nie płac podatków lecz otrzymuj od rzdu dotacje. Przy rednich 5

6 dochodach małestwo z dwójk dzieci we Francji osiga efektywn stop podatkow równ 7,2%, co oznacza, e nie płaci podatku i otrzymuje od rzdu kwot w wysokoci 7,2% swoich zarobków. Nawet przy poziomie dochodu przewyszajcym pi razy rednie dochody francuska rodzina płaci przecitnie tylko 15% podatku. Wysokie dotacje płac równie rzdy Włoch i Australii. Najwysze efektywne stopy podatkowe dla powyszego typu rodziny maj Dania i Szwecja. Wynosz one odpowiednio 29% i 20%. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku osób stanu wolnego. Porównujc opodatkowanie głów rodziny dochodzimy do podobnych wniosków. Ponownie Dania i Szwecja nakładaj najcisze, a Francja najlejsze podatki. Artykuł porusza równie problem rónic w opodatkowaniu: osób stanu wolnego i rodzin; osób utrzymujcych rodziny i dzieci i osób stanu wolnego; małestw, w których oboje z małonków s czynni zawodowo i małestw, w których tylko jedna osoba pracuje oraz głów rodziny i par małeskich, w których tylko jedno z małonków osiga dochody z pracy. Analiza porównawcza powyszych danych prowadzi do wielu ciekawych wniosków. Po pierwsze, opodatkowanie osób stanu wolnego i rodzin róni si znaczco midzy jedenastoma rozwaanymi krajami. Szczególnie widoczne s te rónice dla niskich poziomów dochodu, lecz zmniejszaj si one wraz z ich wzrostem. We wszystkich jedenastu krajach osoby stanu wolnego płac wiksze podatki ni małestwa osigajce takie same dochody. Jednak kwoty tych podatków róni si midzy krajami. Uzyskujc redni poziom dochodów osoba stanu wolnego płaci midzy 4% (Szwecja) a 170% (Francja) wicej ni para małeska, w której tylko jedna osoba zarabia i osiga taki sam dochód. Wyłczajc Szwecj i Francj rednie zobowizanie podatkowe osób stanu wolnego wynosi 36%. Szwecja traktuje prawie równo osoby stanu wolnego i bezdzietne małestwa. W innych krajach wzgldne opodatkowanie osób stanu wolnego i par małeskich dla najwyszych poziomów dochodów zaley od odlicze i potrce podatkowych. Osoby stanu wolnego osigajce rednie dochody w Japonii, Włoszech, Holandii i Kanadzie s opodatkowane znacznie ciej ni pary małeskie. W miar wzrostu dochodu rónica ta ulega zmniejszeniu w do szybkim tempie. Najbardziej niekorzystne jest 6

7 opodatkowanie osób stanu wolnego uzyskujcych wysze dochody we Francji, Niemczech i USA, które poza wikszymi odliczeniami pozwalaj jednoczenie parom małeskim rozlicza si wspólnie. Moliwo wspólnego rozliczania si podwaja skal podatkow dla małestw j wykorzystujcych w stosunku do tych, które rozliczaj si osobno. To niekorzystne potraktowanie osób stanu wolnego jest najbardziej widoczne we Francji. Po drugie, wielko obcie podatkowych małestw zmienia si wraz ze zmian proporcji w jakiej dochód rodziny jest uzyskiwany przez ma i on. Stopy podatkowe małestw, w których m osiga 75% dochodów znacznie róni si od tych, które stosowane s dla małestw, w których m zarabia 50% dochodów. Ponadto pary małeskie, w których tylko jedno z małonków pracuje płac takie same podatki jak pary, w których oboje uzyskuj dochody z pracy w trzech krajach, w których dopuszcza si moliwo wspólnego rozliczania si małestw. S to Francja, Niemcy i Włochy. W Danii natomiast rónice w tych stopach podatkowych s małe, nawet gdy małonkowie rozliczaj si osobno. W pozostałych siedmiu krajach (wyłczajc Holandi), które dopuszczaj jedynie moliwo osobnego rozliczania si współmałonków, pary małeskie z dwoma osobami osigajcymi dochody z pracy płac mniejsze podatki ni pary, w których tylko jedno pracuje. Ponadto łatwo mona zauway, e pary, w których i m i ona osigaj dochody z pracy płac mniejszy podatek ni pary, w których pracuje jedna osoba w miar jak zwiksza si dysproporcja midzy udziałami dochodów uzyskiwanych przez małonków w całkowitym dochodzie rodziny. Zwizek ten jest prawdziwy tylko w krajach pozbawionych moliwoci wspólnego rozliczania si małonków. Pary osigajce redni poziom dochodów i w których tylko jedno z małonków jest czynne zawodowo płac midzy 7% (Kanada) a 72% (Japonia) wicej ni pary, w których zarówno m jak i ona pracuje, a udział zarobków ma w całkowitym dochodzie rodziny wynosi 75%. Dla proporcji 50:50 zakres ten rozszerza si od 13% (Kanada) do 99% (Włochy). Co wicej, pary posiadajce dzieci płac wyranie mniejszy podatek w porównaniu z parami bezdzietnymi, niezalenie od tego ile osób w rodzinie uzyskuje dochody z pracy. Po trzecie, zobowizania podatkowe głów rodziny we wszystkich krajach s znacznie nisze ni osób stanu wolnego. Rónica ta jest spowodowana istnieniem specjalnej ulgi podatkowej dla rodzin niepełnych i dzieci, bdcych na utrzymaniu rodziców. Wyłczajc Francj i Holandi, w których głowa rodziny z dwójk dzieci nie 7

8 jest zobowizana do płacenia podatków, w pozostałych dziewiciu krajach osoby utrzymujce rodziny i dzieci płac pomidzy 30% (Wielka Brytania) i 37% (Dania) podatku płaconego przez osoby stanu wolnego. Głowa rodziny płaci relatywnie niskie podatki bd otrzymuje zwrot nadpłaty, jeli osiga niski lub redni poziom dochodu w Australii, Kanadzie, Francji, Niemczech, Włoszech, Holandii, wielkiej Brytanii i USA. Wraz ze wzrostem dochodu korzy ta wyranie maleje. Po czwarte, godny uwagi jest fakt, ze rodziny niepełne płac wysze podatki ni pary małeskie z jedn osob osigajc dochody z pracy we wszystkich krajach, z wyjtkiem Szwecji, Holandii i Wielkiej Brytanii. W Australii, Kanadzie i Włoszech rónica ta znacznie si zmniejsza wraz ze wzrostem dochodów. Analiza porównawcza przeprowadzona przez J. A. Pechmana i G. V. Engelhardta, autorów artykułu Opodatkowanie rodziny: ujcie midzynarodowe wykazała, e istnieje niewielka jednolito w opodatkowaniu rodziny w krajach, stanowicych próbk w przeprowadzonym badaniu. Pomimo wystpowania znaczcych rónic midzy wszystkimi jedenastoma krajami w opodatkowaniu osób stanu wolnego, głów rodziny i par małeskich, rozmiarach progów podatkowych i dotacji gotówkowych dla dzieci moliwe jest wycignicie kilku ogólnych wniosków. Midzy innymi, prawda jest, e obecno dzieci w rodzinie obnia wyranie wielko zobowiza podatkowych, co jest szczególnie widoczne w przypadku rodzin osigajcych niski bd redni poziom dochodu. Ponadto obcienia podatkowe głowy rodziny s najczciej wysze od dochodu i obcie podatkowych małestw, w których tylko jedna osoba jest czynna zawodowo. Stwierdzenie to ma zastosowanie głównie w przedziale od najniszego do redniego poziomu dochodu, poniewa to w nim zawiera si najwiksza liczba rodzin niepełnych. Na ogół podatki płacone przez osoby stanu wolnego nie stanowi połowy podatków obowizujcych małestwa bezdzietne. Oczywiste jest równie, e zobowizania podatkowe małestw ulegaj zmniejszeniu w miar jak moliwo podziału całkowitego dochodu rodziny pomidzy małonków znosi rónice, wystpujce w krajach, w których wspólne rozliczanie si nie jest moliwe. Jedynym rozwizaniem problemu wzgldnego opodatkowania małestw z jedn osob czynn zawodowo i małestw z dwoma takimi osobami, zaakceptowanym w wikszoci krajów jest osobne rozliczanie si małonków. W tych krajach zrezygnowano z równego opodatkowania małestw uzyskujcych jednakowe dochody całkowite. We Francji, Niemczech i Stanach Zjednoczonych moliwo wspólnego rozliczania si współmałonków zrównuje wielkoci podatków 8

9 tych małestw z zobowizaniami podatkowymi małestw, w których tylko jedna osoba pracuje. Najbardziej interesujcym, według mnie, punktem rozwinitym w tej analizie jest opodatkowanie rodzin z dziemi. W dziesiciu krajach na jedenacie, branych pod uwag, rodziny posiadajce dzieci otrzymuj pienidze w formie chociaby dotacji gotówkowych dla dzieci. W niektórych krajach kwoty te s do wysokie. Dobrym przykładem s Francja i Włochy. Na zakoczenie chciałabym przedstawi ogóln ocen własn metody wykorzystanej przez J. A. Pechmana i G. V. Engelhardta oraz sytuacj polskich małestw, dotyczc aspektu łcznego rozliczania si. Uwaam, e analiza porównawcza przeprowadzona przez autorów artykułu doprowadziła do wielu interesujcych i majcych odniesienie do rzeczywistoci wyników. Skoncentrowała si ona na badaniu próbki jedenastu krajów uprzemysłowionych, ujawniajc istniejce w krajach rozwinitych trendy. Midzy innymi wskazała, e na wiecie dy si do zniesienia moliwoci wspólnego rozliczania si małonków. W Polsce, tak jak w trzech rozwaanych krajach, współmałonkowie mog rozlicza si łcznie. Ponadto, jeeli nie ma si ma ani ony mona rozliczy si wspólnie z dzieckiem. Przepis ustawy jest jednak tak skonstruowany, e rozliczanie si w ten sposób jest traktowane jako wyjtek. Dlatego, aby móc z tej moliwoci skorzysta, naley spełni kilka warunków. W przypadku łcznego rozliczania si z małonkiem trzeba: podlega nieograniczonemu obowizkowi podatkowemu, co oznacza, e oboje musz mieszka w Polsce przez co najmniej 183 dni w danym roku; by we wspólnoci majtkowej, gdy intercyza wyklucza rozliczenia wspólne; by w małestwie przez cały rok kalendarzowy, lub musi by zawarty najpóniej 1 stycznia. Natomiast rozliczajc si wspólnie z dzieckiem naley: by stanu wolnego, czyli pann lub kawalerem; osob rozwiedzion; wdow lub wdowcem; wychowywa dziecko, czyli by jego matk lub ojcem albo opiekunem prawnym. Moliwo wspólnego rozliczania si dotyczy tylko dzieci: małoletnich; 9

10 na które pobierany był zasiłek pielgnacyjny, niezalenie od wieku; do ukoczenia 25 lat, uczce si w szkołach lub studiujce, pod warunkiem jednak, e w danym roku kalendarzowym nie uzyskały one dochodów, z wyjtkiem dochodów zwolnionych od podatku dochodowego. 10