PF Monor konwergencj cyklcznej lsopad 9 Mnserswo Fnansów Deparamen Polyk Fnansowej, Analz Saysyk Numer / 9 Buro Pełnomocnka Rządu ds. Wprowadzena Euro przez Rzeczpospolą Polską Monor konwergencj cyklcznej Konak: el. (+8 ) 69 6 69 6 fax (+8 ) 69 77 e-mal: dzennkarze @mofne.gov.pl Mnserswo Fnansów Ul. Śwęokrzyska -96 Warszawa Sps reśc. Porównane srukur gospodark polskej srefy euro.. ZbeŜność cyklczna Polsk ze srefą euro.. 5. Symera szoków podobeńswa reakcj gospodarek na szok... 8 Tema specjalny: Przyczyny dywergencj cyklu konunkuralnego gospodark polskej względem srefy euro w osanch kwarałach 9 Przysąpene danego pańswa do un waluowej wąŝe sę z rezygnacją przez ne z dwóch narzędz wygładzana szoków auonomcznej polyk penęŝnej kursowej. W ramach un monearnej wspólna polyka penęŝna leŝy bowem w ges ponadnarodowej nsyucj, a przy jej prowadzenu pod uwagę brana jes syuacja gospodarcza w grupe krajów worzących wspólny obszar waluowy jako całośc. Co węcej, neodwracalne uszywnene nomnalnego kursu waluowego względem wspólnej waluy sprawa, Ŝ w przypadku wysąpena szoków asymerycznych nedosaecznej efekywnośc alernaywnych mechanzmów ch absorpcj, dososowana gospodark nasępują w sferze realnej. Z ego względu sopeń symer szoków doykających dany kraj oraz unę waluową jako całość, a akŝe sopeń zbeŝnośc faz amplud wahań cyklcznych są sonym elemenem warunkującym blans korzyśc koszów członkoswa danego kraju w un monearnej. Dogłębna analza sopna synchronzacj cyklu konunkuralnego kraju przysępującego do un monearnej z uną jako całoścą, a akŝe denyfkacja obszarów odpowedzalnych za ewenualną rozbeŝność cykl pozwalają na wskazane odpowednch narzędz nsyucjonalnych, kóre umoŝlwą zwększene symer szoków (np. poprzez deregulację rynków), upodobnene mechanzmów ch rozprzesrzenana sę (propagacj) w gospodarce oraz poprawę funkcjonowana alernaywnych narzędz akomodacj szoków (np. poprzez odpowedne reformy rynku pracy produków). Symera szoków konunkuralnych ne jes bowem warunkem konecznym opymalnośc wspólnego obszaru waluowego. WaŜną rolę w ym zakrese pełną równeŝ alernaywne względem nezaleŝnośc penęŝnej kursowej mechanzmy dososowawcze () elasyczność (szczególne w dół ) płac cen, () negracja rynku czynnków produkcj, skukująca ch duŝą moblnoścą, () ponadnarodowe kanały absorpcj szoków (np. kanał rynków fnansowych). Do głównych deermnan zbeŝnośc cyklcznej naleŝą: () pozom konwergencj realnej, w ym przede wszyskm podobeńswo srukur gospodarczych krajów członkowskch un waluowej oraz relaywny pozom PKB per capa, () elasyczność gospodarek, () prowadzona przez dany kraj polyka makroekonomczna. O przyszłej konwergencj cykl konunkuralnych wnoskować moŝna na podsawe doychczasowych endencj w ym zakrese, przy uwzględnenu prawdopodobnych zman deermnan zbeŝnośc cyklcznej w okrese przygoowań do przysąpena oraz samego członkoswa w srefe euro (uwspólnene częśc szoków, upodobnene sę mechanzmów propagacj szoków w gospodarce na skuek reform p.), na kóre wskazuje hpoeza endogencznośc wspólnych obszarów waluowych. Dla dokonana oceny sopna zbeŝnośc cyklu gospodark polskej ze srefą euro nezbędna jes analza nasępujących kwes: () sopna skorelowana odchyleń beŝącej akywnośc gospodarczej od poencjału w obu gospodarkach, () sopna zbeŝnośc punków zwronych cykl, () sopna symer szoków doykających obe gospodark, () podobeńswa mechanzmów rozprzesrzenana sę szoków w gospodarce, (5) określene, czy ewenualna synchronzacja cyklczna jes efekem ransmsj szoków, czy eŝ podobeńswa kszałowana sę wewnęrznej akywnośc gospodarczej.
PF Monor konwergencj cyklcznej lsopad 9 Noa meodologczna. Mara podobeńswa srukur gospodarczych Do analzy podobeńswa srukur poszczególnych gospodarek względem gospodark referencyjnej (benchmarku), j. srefy euro, wykorzysany zosał ndeks Saev-Ralevy (6) : k = ea ( s s ) s, ea s k ea gdze s oznacza udzał -ego sekora w srukurze gospodarczej kraju k (s odnos sę do analogcznej welkośc w srefe euro). Warośc ndeksu są ogranczone z góry przez, kóra o warość oznacza denyczność srukury danego kraju względem benchmarku. Wskaźnk ne jes ogranczony z dołu, przy czym m nŝsza jego warość, ym wększe róŝnce srukur. Szerzej na en ema w Adamowcz n. (9). Saev Raleva (6), Convergence n he GDP Srucures, Souh Easern Europe Journal of Economcs,, s. 9 7. Adamowcz n. (9), Synchronzacja cyklu konunkuralnego polskej gospodark z krajam srefy Euro w konekśce srukury ych gospodarek, Rapor na ema pełnego uczesncwa Rzeczypospolej Polskej w rzecm eape UGW, NBP. cxvn Rys.. Srukura PKB (wg NACE) poszczególnych gospodarek względem srefy euro (ndeks Saeva-Ralevy) -,5 -, -,5 -, -,5 -, -,5 -, 995 996 997 998 999 5 6 7 8 Słowacja Rys.. Srukura PKB (wg NACE) poszczególnych gospodarek w 8 roku Słowacja % % % 6% 8% % rolncwo budowncwo pośredncwo fnansowe przemysł handel naprawy usług publczne Porównane srukur gospodark polskej srefy euro RóŜnce w srukurze worzena PKB mędzy Polską srefą euro są na le krajów regonu (,, Słowacja) neznaczne (Rys. ). Wynkają one z neco wększego udzału w porównanu do srefy euro rolncwa przemysłu (w szczególnośc górncwa kopalncwa) w worzenu polskego PKB, a akŝe ze znaczne mnejszego udzału pośredncwa fnansowego usług publcznych, zaś wększego handlu napraw w sekorze usług (Rys. ). Od 995 roku ne mały mejsca sone zmany w ym zakrese. W przypadku pozosałych krajów Europy Środkowo- Wschodnej, szczególne Czech Słowacj, w osanch laach mała mejsce znaczna dywergencja srukur worzena produku względem srefy euro. Wynkało o ze znacznego przyrosu udzału sekora przemysłu w PKB. Fak en był skukem lokowana w nch znacznych bezpośrednch nwesycj zagrancznych (główne fabryk samochodów). W przypadku srukury konsumpcj nwesycj, w laach dzewęćdzesąych na począku obecnej dekady mała mejsce umarkowana konwergencja gospodark polskej ze srefą euro (Rys. 5). W przypadku konsumpcj prywanej, srukura gospodark polskej srefy euro róŝn sę przede wszyskm udzałem Ŝywnośc napojów alkoholowych oraz opła za meszkane w przecęnych wydakach konsumpcyjnych (Rys. ). W Polsce udzał ych kaegor w srukurze konsumpcj prywanej wynósł w 6 roku ponad 5%, zaś w przypadku srefy euro 5%. Wydak e charakeryzują sę duŝą szywnoścą względem dochodów. Z kole udzał wydaków o wększej elasycznośc dochodowej na resauracje hoele, odzeŝ, wyposaŝene domu czy rekreację kulurę jes w Polsce znaczne nŝszy (łączne 9%) nŝ w srefe euro (%). MoŜe o łumaczyć względne małe spowolnene konsumpcj w Polsce w czase osanego kryzysu (parz Tema specjalny).
PF Monor konwergencj cyklcznej lsopad 9 Rys.. Srukura konsumpcj prywanej poszczególnych gospodarek (wg COICOP) względem srefy euro (ndeks Saeva-Ralevy) -,5 -, -,5 -, -,5 -, 995 996 997 998 999 5 W przypadku Węger dane od roku. Rys.. Srukura konsumpcj prywanej (wg COICOP) poszczególnych gospodarek w 6 roku Słowacja % % % 6% 8% % Ŝywność alkohol opłay za meszkane rekreacja kulura resauracje hoele ranspor komunkacja odzeŝ wyposaŝene meszkana zdrowe edukacja pozosałe Rys. 5. Srukura nwesycj (wg CPA) poszczególnych gospodarek względem srefy euro (ndeks Saeva-Ralevy) -,5 -, -,5 -, -,5 -, -,5 -, -,5 995 996 997 998 999 5 6 7 Nem cy 6 8 Z kole w przypadku Słowacj Czech konwergencja srukur konsumpcj mała mejsce w całym analzowanym okrese. Co prawda w krajach ych udzał Ŝywnośc w wydakach konsumpcyjnych ogółem jes równeŝ wysok, jednak udzał owarów usług o wysokej elasycznośc dochodowej jes znaczne wyŝszy nŝ w Polsce (łączne % w Czechach 8% na Słowacj). Fak en moŝna wyłumaczyć wolnejszą konwergencją pozomu dochodów polskch gospodarsw domowych względem średnej w srefe euro nŝ mało o mejsce w nnych krajach regonu (Rys. 7). Zarówno w przypadku Polsk, jak pozosałych krajów regonu mała mejsce konwergencja względem srefy euro w zakrese nwesycj (Rys. 5-6). RóŜnce w porównanu do srefy euro wynkają ze zdecydowane wększego udzału nwesycj nfrasrukuralnych komercyjnych w nwesycjach ogółem (co wynka z procesu nadganana zapóźnena w ym zakrese w krajach regonu), zaś mnejszego budowncwa meszkanowego. Analza podobeńswa srukur gospodarczych Polsk oraz krajów regonu względem srefy euro wskazuje na nasępujące mplkacje dla zbeŝnośc cyklcznej ych gospodarek: () Relaywne zblŝona srukura worzena PKB nwesycj zmnejsza ryzyko wysępowana w Polsce szoków asymerycznych względem srefy euro. () Srukura konsumpcj prywanej w Polsce róŝn sę znaczne względem srefy euro, co moŝe negaywne wpływać na synchronzację wewnęrznej po oczyszczenu z wpływu ransmsj szoków zewnęrznych akywnośc gospodarczej. Tym nemnej, wraz z konwergencją dochodów per capa względem średnej w srefe euro, pownno nasąpć równeŝ upodobnene srukur konsumpcj (zwększene udzału owarów usług spoza grupy wydaków szywnych). () Pozosałe kraje regonu charakeryzują sę względnym podobeńswem srukury konsumpcj odmenną srukurą worzena produku (duŝy udzał sekora przemysłu) względem srefy euro. Ne mus o jednak oznaczać asymer szoków względem srefy euro, ponewaŝ rozwój przemysłu w ych krajach jes nasępswem bezpośrednch nwesycj zagrancznych (główne z krajów UE). Jego akywność jes węc wpsana w mędzynarodowy podzał pracy w ramach korporacj ransnarodowych, co przyczyna sę do szybkej ransmsj szoków z krajów wyŝej rozwnęych. W przypadku Węger dane od roku. Rys. 6. Srukura nwesycj (wg CPA) poszczególnych gospodarek w 8 roku Słowacja % % % 6% 8% % maszyny sprzę ransporowy budowncwo meszkanowe budowncwo nfrasrukuralne komercyjne pozosałe Rys. 7. Welkość dochodów do dyspozycj (dochód narodowy do dyspozycj neo w euro na meszkańca) względem srefy euro 5% 5% % 5% % 5% % 5% % 5% % 995 996 997 998 999 5 6 7 8
PF Monor konwergencj cyklcznej lsopad 9 Noa meodologczna. Mary zbeŝnośc cyklcznej gospodarek Badana nad synchronzacją cyklczną są prowadzone w ramach dwóch defncj cykl konunkuralnych klasycznej oraz odchylenowej. Zgodne z perwszą z nch, kórej podsawę sanow koncepcja cyklu Burnsa Mchella (96), badana jes dynamka akywnośc gospodarczej w ujęcu absolunym, zaś druga bardzej współczesna koncenruje sę na odchylenach beŝącej akywnośc gospodarczej od długookresowego rendu. Na porzeby nnejszego opracowana zasosowane zosały obe defncje cyklu. Odchylena beŝącej akywnośc gospodarczej od poencjału zosały wyodrębnone z orygnalnych szeregów przy pomocy flru pasmowo-przepusowego Chrsano-Fzgeralda, zaś zmany sopna zbeŝnośc cyklcznej w czase analzowane były przy pomocy rekursywnych współczynnków korelacj wyodrębnonych składowych cyklcznych. W przyblŝenu monoonczny wzros warośc współczynnka korelacj w czase oznaczałby konwergencję cyklu konunkuralnego danego kraju względem srefy euro. Z kole fazy cyklu konunkuralnego zdenyfkowane zosały na podsawe modelu przełącznkowego Markowa. U podsaw ej meodyk leŝy załoŝene o nelnowej naurze cyklu paramery procesu generującego dynamkę wzrosu gospodarczego róŝną sę w zaleŝnośc od realzacj nnego, ukryego procesu, czyl od fazy cyklu. W najogólnejszej posac (w przypadku gdy wraz ze sanem zmenają sę zarówno paramery srukuralne, jak warancja składnka losowego) model przełącznkowy moŝna zapsać w nasępujący sposób: y = α ( S) + Φ( S) Χ + ε( S), ε( S )~ nd(, σ ( S )) gdze y oznacza wekor dynamk akywnośc gospodarczej, zaś X macerz zmennych objaśnających. W nnejszym opracowanu specyfkację ogranczono do posac auoregresyjnej. Modele przełącznkowe esymowane są meodą najwększej warygodnośc za pomocą opracowanej przez Hamlona (99) 5 wersj algorymu maksymalzacj warośc oczekwanej. Za pomocą algorymu zaproponowanego przez Kma (99) 6 dla kaŝdej obserwacj moŝna wylczyć prawdopodobeńswo ego, Ŝe w danym okrese gospodarka była w określonej faze cyklu konunkuralnego (por. Rys. 5). Na jego podsawe poszczególnym obserwacjom przypsywana jes określona faza cyklu (por. Rys. 6). Przyporządkowane dokonywane jes na zasadze najwyŝszego prawdopodobeńswa spośród wszyskch moŝlwych reŝmów, co w przypadku łańcucha o dwóch sanach oznacza, Ŝe danemu okresow przypsywana jes dana faza, jeŝel prawdopodobeńswo jej wysąpena przekracza,5. Burns Mchell (96), Measurng Busness Cycles, NBER, New York. Szerzej: Skrzypczyńsk (8), Wahana akywnośc gospodarczej w Polsce srefe euro, Maerały Suda, 7. Rekursywne współczynnk korelacj zosały wylczone dla oken o sałej długośc 9 la (perwsze okno obejmowało laa 995- włączne), co pozwala na uwzględnene w kaŝdym okne co najmnej jednego pełnego cyklu konunkuralnego (zakładając zgodne z defncją Burnsa Mchella, Ŝe na cykl składają sę wahana o długośc od,5 do 8 la). Warość współczynnka korelacj wylczonego w danym okrese przypsana jes osanemu okresow w podpróbe. Szerzej: Konopczak (9), Analza zbeŝnośc cyklu konunkuralnego gospodark polskej ze srefą euro na le krajów Europy Środkowo-Wschodnej oraz pańsw członkowskch srefy euro, Rapor na ema pełnego uczesncwa Rzeczypospolej Polskej w rzecm eape UGW, NBP. 5 Hamlon (99), Tme Seres Analyss, Prnceon Unversy Press, Prnceon, New York. 6 Km (99), Dynamc lnear models wh Markov-Swchng, Journal of Economercs 6 (-), ss.-. frfrfrfrfrfrfrfrfrfrfr
PF Monor konwergencj cyklcznej lsopad 9 Rys. 8. Skorelowane komponenów cyklcznych PKB poszczególnych gospodarek srefy euro ZbeŜność cyklczna Polsk ze srefą euro,8,6,, -, Nem cy Pod względem akywnośc gospodarczej ogółem (PKB) jes zsynchronzowana ze srefą euro w sopnu umarkowanym (współczynnk korelacj pod konec próby na pozome około,6) (Rys. 8). Od akcesj do Un Europejskej mała mejsce neznaczna konwergencja w ym zakrese. W osanch klku kwarałach w wynku kryzysu fnansowego (parz Tema specjalny) nasąpła jednak dywergencja cyklu gospodark polskej względem srefy euro. -, -,6 Q 5Q 6Q 7Q 8Q 9Q Rys. 9. Skorelowane komponenów cyklcznych warośc dodanej w przemyśle poszczególnych gospodarek srefy euro,9,8,7,6,5,,,, Q 5Q 6Q 7Q 8Q 9Q Rys.. Skorelowane komponenów cyklcznych warośc dodanej w usługach poszczególnych gospodarek srefy euro,8,6,, -, -, -,6 Q 5Q 6Q 7Q 8Q 9Q Rys.. Skorelowane komponenów cyklcznych konsumpcj prywanej poszczególnych gospodarek srefy euro,8,6,, -, -, W przypadku Czech Węger w analzowanym okrese nasąpła nemal monoonczna konwergencja cyklczna do pozomu porównywalnego z krajam rdzena srefy euro (,, ). Najwększy posęp w zakrese skorelowana komponenów cyklcznych PKB mał mejsce na Słowacj. MoŜna o przypsać dzałanom podejmowanym w ramach przygoowań do akcesj do srefy euro (reforma fskalna, reformy rynku pracy, zwększene moŝlwośc absorpcyjnych kraju w zakrese nwesycj). Tym nemnej, pozom synchronzacj cyklcznej ze srefą euro w przypadku Słowacj jes nadal umarkowany porównywalny do Polsk. Analza podaŝowych popyowych składowych produku (Rys. 9-) wskazuje, Ŝ synchronzacja cyklu gospodark polskej ze srefą euro wynka w głównej merze z ransmsj szoków ze srefy euro. Z kole a część akywnośc gospodarczej, kóra w mnejszym sopnu podlega oddzaływanu czynnków mędzynarodowych, jes nesone skorelowana (warość dodana w usługach) lub eŝ anycyklczna (konsumpcja) względem srefy euro. Wynk e są zgodne z wnoskam z analzy podobeńswa srukur gospodarek. W przypadku komponenów PKB podlegających wpływom mędzynarodowym (ekspor, nwesycje, produkcja przemysłowa) ransmsja szoków ze srefy euro jes naychmasowa maksmum współczynnków korelacj mędzy komponenam cyklcznym ych zmennych wysępuje w przypadku korelacj beŝącej (Rys. ). Z kole dla konsumpcj warośc dodanej w usługach maksmum wpływu szoków ze srefy euro na gospodarkę polską przypada po 6-8 kwarałach. Fak en moŝe jednak śwadczyć ne yle o opóźnenach w mechanzme propagacj szoków ze srefy euro do gospodark polskej, le o róŝnym empe rozprzesrzenana sę szoków konunkuralnych w róŝnych sekorach gospodark. Podobne jak w przypadku Polsk, w pozosałych krajach regonu dzęk wzrosow wymany handlowej nwesycj bezpośrednch ze srefy euro w osanch laach mała mejsce slna konwergencja akywnośc w zakrese eksporu, nwesycj w sekorze dóbr wymenalnych. W przypadku ych krajów zauwaŝalna jes równeŝ pewna konwergencja cykl sekorów dóbr newymenalnych, czyl wewnęrznej akywnośc gospodarczej. MoŜna o przypsać wększemu nŝ w przypadku Polsk podobeńswu srukury konsumpcj prywanej ych krajów ze srefą euro. -,6 -,8 Q 5Q 6Q 7Q 8Q 9Q 5
PF Monor konwergencj cyklcznej lsopad 9 Rys.. Skorelowane komponenów cyklcznych nwesycj poszczególnych pańsw srefy euro,8,6,, -, -, -,6 -,8 Q 5Q 6Q 7Q 8Q 9Q Nem cy Wynk analzy zbeŝnośc cykl klasycznych (Rys. 5 6), czyl wyodrębnonych faz recesj ekspansj, wskazują, Ŝ w przypadku osanego kryzysu, po raz perwszy odkąd dosępne są warygodne dane dla gospodark polskej, moŝna mówć o ransmsj konunkury ze srefy euro do Polsk. Wcześnejsze dane wskazywały bowem na wyprzedzający charaker cyklu polskego w sosunku srefy euro. Wynkało o jednak z slnej reakcj gospodark polskej na kryzys rosyjsk pod konec la 9-ych, kóry z kole mał znkome znaczene dla konunkury srefy euro, a akŝe z reakcj Europy Zachodnej na amerykańsk kryzys z roku, kóry jedyne w newelkm sopnu doknął gospodarkę polską oraz z zw. boomu akcesyjnego w roku, kóry doyczył wyłączne Polsk. Rys.. Skorelowane komponenów cyklcznych eksporu poszczególnych gospodarek srefy euro Rys. 5. Prawdopodobeńswa recesj w gospodarce polskej srefy euro,9,8,7,6,5,,,, Q 5Q 6Q 7Q 8Q 9Q Nem cy,9,8,7,6,5,,,, 997Q 998Q 999Q Q Q Q Q Q 5Q 6Q 7Q 8Q 9Q Rys.. Współczynnk korelacj mędzy beŝącym komponenem cyklcznym srefy euro a opóźnonym o k okresów cyklem gospodark polskej (k= do ) Rys. 6. Fazy cyklu konunkuralnego w Polsce srefe euro, 8, 6,, -, -, - - - - -5-6 -7-8 -9 - - PKB war ość dodana w przemyśle warość dod ana w usł ug ach ko nsumpcj a n wesycj e eksp or,9,8,7,6,5,,,, 997Q 998Q 999Q Q Q Q Q Q 5Q 6Q fazy cyklu gospodark polskej fazy cyklu gospodark srefy euro 7Q 8Q 9Q 6
PF Monor konwergencj cyklcznej lsopad 9 Noa meodologczna. Wyodrębnane szoków srukuralnych doykających gospodark Sopeń symer szoków doykających gospodark oraz podobeńswa ch reakcj na szok moŝna uznać za marę neo synchronzacj cyklcznej, oczyszczonej z korelacj przypadkowej. Podejśce o pozwala na ocenę podobeńswa gospodarek grupy krajów w zakrese zdolnośc do absorpcj szoków szybkośc dososowań, czyl kluczowych paramerów w przypadku rezygnacj z nezaleŝnośc monearnej kursowej w zwązku ze wsąpenem do un waluowej. W celu analzy szoków srukuralnych (podaŝowych ε popyowych S ε ) doykających poszczególne D gospodark, oszacowany zosał dwurównanowy model VAR z empem wzrosu PKB ( y ) oraz ogólnego pozomu cen ( p ) jako zmennym endogencznym: p p γ y = γ p + β yy y + β yp p + εs = = γ p = γ y + p = β py Ze względu na endogenczność wysępującą w modelu srukuralnym, oszacowany zosał model w posac zredukowanej: Y = Γ B(L)Y + Γ ε y + p = β pp p Y = A(L)Y + e, gdze A(L) = Γ B(L), e = Γ ε. + ε D. Składnk losowe modelu zredukowanego (e) ne mają nerpreacj ekonomcznej sanową lnową kombnację szoków srukuralnych. Aby orzymać szereg szoków popyowych podaŝowych, koneczna jes denyfkacja modelu VAR poprzez nałoŝene odpowednch resrykcj. W leraurze powszechne sosowana jes w akm przypadku dekompozycja Blancharda Quah, kóra polega na przyjęcu obok sandardowych resrykcj (nezaleŝność szoków, sandaryzacja ch warancj) zesawu załoŝeń odnośne do wpływu szoków na gospodarkę. Zgodne z ną, pozyywny szok popyowy prowadz do zwększena produku pozomu cen w krókm okrese, a w długm jedyne do wzrosu cen, zaś pozyywny szok podaŝowy prowadz zarówno w krókm, jak długm okrese do wzrosu produku spadku pozomu cen, co moŝna zapsać nasępująco: y = p d d d ε ε d = d = S, D = d D, = d Wyodrębnene szeregów szoków podaŝowych popyowych w podzale na szok wewnęrzne (odpowedno krajowy krajowy srefa_euro srefa_euro ε S ε ) zewnęrzne (pochodzące ze srefy euro odpowedno D ε S ε ) jes moŝlwe D poprzez zasosowane czerowymarowego modelu VAR z empem wzrosu PKB ( y ) pozomu cen ( p srefa_euro d srefa_euro ) srefy euro oraz analogcznych szeregów dla danego kraju (odpowedno reprezenacj neskończonej wekorowej średnej ruchomej model moŝna zapsać jako: srefa_euro y srefa_euro a(l) a(l) a(l) a(l) ε S srefa_euro, psrefa_euro = a(l) a(l) a(l) a(l) εd krajowy y a(l) a(l) a(l) a(l) ε S krajowy p a(l) a(l) a(l) a(l) εd Gdze a j (L) oznacza neskończony weloman opóźneń. y p ). W NałoŜone zosały nasępujące resrykcje w celu denyfkacj dwóch par szoków: symerycznych asymerycznych (przy załoŝenu, Ŝe w długm okrese zmenne dla srefy jako całośc deermnowane są jedyne szokam symerycznym): (L) = a (L) = a (L) = a (L), a = popyowych podaŝowych (dekompozycja Blancharda Quah): (L) = a (L) = a (L). a = 7
PF Monor konwergencj cyklcznej lsopad 9 Rys. 7. Skorelowane szoków podaŝowych doykających poszczególne kraje srefę euro,8,6,, -, -, -,6 Q Q 5Q 5Q 6Q 6Q 7Q 7Q 8Q 8Q 9Q Rys. 8. Skorelowane szoków popyowych doykających poszczególne kraje srefę euro,8,6,, -, -, Q Q 5Q 5Q 6Q 6Q Rys. 9. Korelacja wewnęrznych szoków podaŝowych doykających dany kraj srefę euro,6,, -, -, -,6 -,8 Q Q 5Q 5Q 6Q 7Q 6Q 7Q 8Q 7Q 8Q 7Q 9Q 8Q Rys.. Korelacja wewnęrznych szoków popyowych doykających dany kraj srefę euro,,,, -, -, 8Q 9Q Symera szoków doykających gospodarkę polską srefę euro. Podobeńswo reakcj gospodarek na szok. Kszałowane sę rekursywnych współczynnków korelacj szoków podaŝowych popyowych doykających Polskę srefę euro powerdza endencje, na kóre wskazuje analza synchronzacj cykl konunkuralnych. W osanch laach sopeń symer szoków podaŝowych mędzy Polską a srefą euro obnŝył sę (spadek współczynnka korelacj z pozomu około,5 zblŝonego do Francj Włoch do newele ponad zera) (Rys. 7). Tym nemnej, polyka penęŝna ne ma wpływu na podaŝową sronę gospodark, w zwązku z czym nsk sopeń synchronzacj szoków podaŝowych doykających gospodarkę polską srefę euro ne ma znaczena dla blansu korzyśc koszów negracj monearnej. Z kole symera szoków popyowych (w wększym sopnu podlegających mędzynarodowej ransmsj) doykających Polskę srefę euro zwększyła sę znaczne w osanch laach z pozomu blskego zeru do ok., (Rys. 8), co jes bardzo pozyywnym zjawskem z punku wdzena przyszłej akcesj Polsk do srefy euro. Wyjąek w ym zakrese sanow klka osanch kwarałów, co moŝna przypsać kryzysow fnansowemu (parz Tema specjalny). Z kole zarówno w przypadku podaŝowych, jak popyowych szoków wewnęrznych wyodrębnonych z krajowych szeregów przy uwzględnenu kszałowana sę akywnośc gospodarczej w srefe euro zauwaŝalny jes zdecydowany spadek symer względem srefy euro w osanch klku laach (Rys. 9 ). Wewnęrzna akywność gospodarcza w Polsce (po oczyszczenu z wpływu mędzynarodowej ransmsj szoków) okazuje sę anycyklczna względem srefy euro. Wynka o z róŝnc w srukurze konsumpcj, sekora usług oraz budowncwa obu obszarów. Ze względu na fak, Ŝ ma najmnejszy spośród krajów regonu udzał szoków pochodzących ze srefy euro (ponŝej %) we wsrząsach doykających gospodarkę (Rys. ), nsk sopeń zbeŝnośc wewnęrznej akywnośc gospodarczej ma duŝe przełoŝene na synchronzację cyklczną ogółem ze srefą euro. Relaywne nsk udzał szoków ze srefy euro wśród szoków doykających gospodarkę polską zwązany jes z jej nską na le regonu owaroścą. Dodakowo w Polsce podobne jak w pozosałych krajach Europy Środkowo-Wschodnej duŝe znaczene w deermnowanu akywnośc gospodarczej mają wewnęrzne szok podaŝowe, co jes zwązane z procesem konwergencj realnej. Tym nemnej, w okrese przygoowań oraz członkoswa w srefe euro udzał szoków pochodzących ze srefy euro w polskej gospodarce zwększy sę po perwsze ze względu na szok wspólnej polyk penęŝnej, po druge zaś ze względu na wzros owarośc gospodarczej w zwązku z nensyfkacją wymany handlowej, kóra nasąp na skuek negracj waluowej. -, -, Q Q 5Q 5Q 6Q 6Q 7Q 7Q 8Q 8Q 9Q 8
PF Monor konwergencj cyklcznej lsopad 9 Rys.. Korelacja reakcj PKB poszczególnych krajów na jednoskowe szok konunkuralne ze srefą euro. Rys.. Dekompozycja warancj błędów prognozy w horyzonce -u kwarałów.,,8,6,,, -, -, -,6 -,8 -, Słowacja korelacja odpowedz PKB na szok podaŝowe korelacja odpowedz PKB na szok popyowe Słowacja % % % 6% 8% % szok podaŝowy zewnęrzny szok popyowy zewnęrzny szok podaŝowy wewnęrzny szok popyowy wewnęrzny Rys.. Funkcje reakcj PKB na mpulsy konunkuralne,%,%,%,8%,6%,%,%,% -,% 5 6 7 8 9 5 6 7 8 9 odpowedź PKB Polsk na jednoskowy szok podaŝowy odpoweź PKB srefy euro na jednoskowy szok podaŝowy odpowedź PKB Polsk na jednoskowy szok popyowy odpowedź PKB srefy euro na jednoskowy szok popyowy śródło: opracowane własne na podsawe danych Eurosau. Isonym aspekem analzy konwergencj cyklcznej jes równeŝ zbadane reakcj akywnośc gospodarczej na szok konunkuralne. Pozwala o na ocenę podobeńswa gospodarek w zakrese ch zdolnośc do absorpcj szoków szybkośc dososowań po wysąpenu zaburzena, czyl kluczowych paramerów w przypadku rezygnacj z nekórych narzędz sablzacyjnych (auonomcznej polyk penęŝnej kursowej) w zwązku z przysąpenem do un waluowej. Wynk analzy wskazują, Ŝ reakcje akywnośc gospodarczej na szok konunkuralne w Polsce srefe euro są podobne (Rys. ). RówneŜ wpływ jednoskowego szoku podaŝowego na PKB w długm okrese jes w obu gospodarkach bardzo zblŝony (prowadz do wzrosu PKB o około,%). RówneŜ w przypadku Czech reakcja PKB w odpowedz na szok konunkuralne jes podobna do ych w srefe euro, naomas na Słowacj wysępują znaczne róŝnce w ym obszarze (Rys. ). Tema specjalny Przyczyny dywergencj cyklu konunkuralnego gospodark polskej względem srefy euro w osanch kwarałach Rys.. Szereg szoków podaŝowych doykających Polskę srefę euro - - - - 997Q 998Q 998Q 999Q Q Q Q Q Q Q Q 5Q 6Q 7Q 7Q 8Q 9Q Odmenne kszałowane sę akywnośc gospodarczej w Polsce srefe euro w klku osanch kwarałach rodz pyane, czy dodane empo wzrosu produku Polsce w oblczu recesj u głównych parnerów handlowych ne jes wyłączne efekem opóźneń w mechanzme ransmsj szoków. Hpoezę ę moŝna jednak uznać za mało prawdopodobną z dwóch względów. Po perwsze, zwązany z kryzysem fnansowym punk zwrony cyklu Polsk srefy euro mał mejsce w ym samym okrese, j. w perwszym kwarale 8 roku (Rys. 8). Po druge, w przypadku PKB najwyŝszy współczynnk korelacj z cyklem srefy euro uzyskano dla korelacj beŝącej (Rys. ). W drugej połowe 8 roku zosała doknęa bardzo slnym negaywnym szokam zarówno popyowym, jak podaŝowym zdecydowane odbegającym od doychczasowej rajekor szeregów szoków (Rys. 5). Wysąpene szoków podaŝowych oznacza, Ŝ kryzys fnansowy będze mał wpływ ne ylko na odchylene akywnośc gospodarczej od rendu, ale 9
PF Monor konwergencj cyklcznej lsopad 9 Rys. 5. Szereg szoków popyowych doykających Polskę srefę euro - - - 997Q 997Q 998Q 999Q Q Q Q Q Q Q Q 5Q 6Q Źródło: opracowane własne na podsawe danych Eurosau;. Rys. 6. Szereg szoków podaŝowych (wewnęrzne, zewnęrzne) doykające Polskę - - - - 997Q 997Q 998Q 999Q Q Q Q Q Q Q Q 5Q 6Q 6Q szok podaŝowy wew nęrzny szok podaŝowy szok podaŝow y zew nęrzny (ze srefy euro) Rys. 7. Szereg szoków popyowych (wewnęrzne, zewnęrzne) doykające Polskę 6Q 7Q 7Q 8Q 8Q 9Q 9Q równeŝ na przebeg PKB poencjalnego. MoŜna jednak przypuszczać, Ŝ w najblŝszych kwarałach spowolnene w srefe euro zaczne usępować, gdyŝ juŝ w drugm kwarale 9 roku w srefe euro wysąpły szok dodane. W osanch klku kwarałach gospodarka polska równeŝ zosała doknęa przez ujemne szok zarówno popyowe, jak podaŝowe jednak o znaczne mnejszej skal nŝ. Co węcej, dekompozycja szoków srukuralnych na wewnęrzne zewnęrzne wskazuje, Ŝ w okrese ym szok doykające gospodarkę polską (po oczyszczenu z efeku ransmsj szoków zewnęrznych) były nadal dodane, a ujemne szok wewnęrzne pojawły sę dopero w drugm kwarale 9 roku (Rys. 6 7). Obecny kryzys powerdza uprzedno sformułowane wnosk doyczące róŝnc w zakrese synchronzacj odchyleń akywnośc gospodarczej od rendu w Polsce srefe euro. W przypadku nwesycj oraz warośc dodanej w przemyśle, spowolnene w Polsce srefe euro było równoczesne oraz podobne co do skal (Rys. 9 ). Z kole w przypadku konsumpcj oraz warośc dodanej w sekorze usług, opóźnene punku zwronego cyklu w gospodarce polskej względem srefy euro wynosło klka kwarałów (Rys. ). Opóźnene spowolnena akywnośc wewnęrznej w Polsce względem srefy euro podczas beŝącego kryzysu wynkało ne ylko z róŝnc srukuralnych, czyl z relaywne duŝego udzału w polskch wydakach konsumpcyjnych owarów usług o nskej elasycznośc dochodowej (Ŝywność, wydak na meszkane) oraz nskego udzału w sekorze usług elasycznego pośredncwa fnansowego, ale równeŝ z charakerysyk samego kryzysu. Poencjalną przyczyną, dla kórej obecny kryzys zwększył dywergencję mędzy Polską srefą euro w zakrese szoków wewnęrznych jes bowem jego fnansowy charaker. Ze względu na znaczne nŝszy sopeń fnansowana konsumpcj przez gospodarswa domowe w Polsce za pomocą kredyów brak sonego wpływu efeku mająkowego, dynamka konsumpcj prywanej pozosała relaywne wysoka mmo slnego ogranczena akcj kredyowej przez sekor bankowy. - - - 997Q 997Q 998Q 999Q Q Q Q Q Q Q Q 5Q 6Q 6Q 7Q 8Q 9Q szok popyow y w ew nęrzny szok popyowy szok popyow y zew nęrzny (ze srefy euro)
PF Monor konwergencj cyklcznej lsopad 9 Aneks. Komponeny cyklczne poszczególnych mar akywnośc gospodarczej w Polsce srefe euro Rys. 8. Komponen cyklczny PKB Rys.. Komponen cyklczny warośc dodanej w przemyśle - - 8 6 - - -6-8 - 997Q 997Q 998Q 999Q Q Q Q Q Q Q Q 5Q 6Q 6Q 7Q 8Q 9Q - 997Q 997Q 998Q 999Q Q Q Q Q Q Q Q 5Q 6Q 6Q 7Q 8Q 9Q Rys. 9. Komponen cyklczny konsumpcj,5,5 Rys.. Komponen cyklczny warośc dodanej w usługach,5 -,5 - -,5 997Q 997Q 998Q 999Q Q Q Q Q Q Q Q 5Q 6Q 6Q 7Q 8Q 9Q - - - 997Q 997Q 998Q 999Q Q Q Q Q Q Q Q 5Q 6Q 6Q 7Q 8Q 9Q Rys.. Komponen cyklczny nwesycj Rys.. Komponen cyklczny eksporu 8 6 - - -6 5 5-5 - -8 997Q 997Q 998Q 999Q Q Q Q Q Q Q Q 5Q 6Q 6Q 7Q 8Q 9Q -5 997Q 998Q 999Q Q Q Q Q Q 5Q 6Q 7Q 8Q 9Q