SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYCZNY ZESPOŁU SZKOLNO-PRZEDSZKOLNEGO W GIETRZWAŁDZIE BEZPIECZNA SZKOŁA NA LATA 2010-2015 Zatwierdzony Uchwałą Rady Pedagogicznej ZSP w Gietrzwałdzie Nr 03/10/11 z dnia 23 września 2010 r po wcześniejszym pozytywnym zaopiniowaniu przez Radę Rodziców zaopiniowaniu
Spis treści I. Uwagi wstępne II. Założenia programu III. Cele programu IV. Oddziaływania profilaktyczne V. Ewaluacja programu VI. Załączniki 2
Podstawy prawne: - rozporządzenie MENiS z dnia 31.01,2003 roku w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem. (Dz. U. z 2003 r. Nr 26, poz. 226), - ustawa z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2002 r. Nr 1, poz. 209 z późniejszymi zmianami), - ustawa z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 1982 r. Nr 35, poz. 230 z późniejszymi zmianami), - ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 roku o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 198), - ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji (Dz. U. z 1990 r. Nr 30, poz. 179 z późniejszymi zmianami), - zarządzenie Nr 15/97 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 czerwca 1977 roku w sprawie form i metod działań Policji w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji i przestępczości nieletnich. 3
I. Uwagi wstępne Tworzeniu Programu profilaktyki szkolnej towarzyszyło przekonanie, że - Profilaktyka jest ochroną człowieka przed zagrożeniami i reagowaniem na nie. Obejmuje eliminację lub redukcję czynników ryzyka oraz wzmacnianie czynników chroniących. - Szkoła jest miejscem realizacji profilaktyki pierwszorzędowej, skierowanej do grupy niskiego ryzyka. - Profilaktyka pierwszorzędowa polega na promowaniu zdrowego stylu życia zapobieganiu zagrożeniom, w szczególności na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z wymogami życia. - Program profilaktyki szkolnej to ogół działań chroniących dzieci przed zakłóceniami w rozwoju oraz działań interwencyjnych w sytuacji pojawiających się zagrożeń. - Program profilaktyki szkolnej obejmuje działania podejmowane w trakcie realizacji programów nauczania i Programu wychowawczego szkoły, gdy realizowane są ogólne zadania szkoły, a także działania specyficzne dla profilaktyki. - Program profilaktyczny jest oparty na obowiązujących w szkole normach, regulaminie i zwyczajach. STRUKTURA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH Rada Pedagogiczna - określa zadania w zakresie profilaktyki, - określa zapotrzebowanie na realizację programów profilaktycznych, - dokonuje analizy działalności profilaktycznej. Nauczyciele - współpracują z mi klas w realizacji zadań profilaktycznych, - wykonują zalecenia zawarte w orzeczeniach wydanych przez PPP, - doskonalą kwalifikacje i zdobywają nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych. 4
Wychowawca klasy - integruje zespół klasowy, - dba o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ucznia w klasie, - wyposaża uczniów w umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach, - realizuje zadania w zakresie profilaktyki we współpracy z rodzicami uczniów. Dyrektor - monitoruje pracę wychowawców klas i pedagoga w zakresie profilaktyki, - diagnozuje oczekiwania uczniów i rodziców w zakresie profilaktyki, - współpracuje z podmiotami szkoły oraz instytucjami wspomagającymi działania z zakresuprofilaktyki, - inicjuje i organizuje przedsięwzięcia określone w Programie szkolnej profilaktyki. Nauczyciele - rozpoznają indywidualne potrzeby uczniów oraz analizują przyczyny niepowodzeń szkolnych, - określają formy i sposoby udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno-pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb, - organizują i prowadzą różne formy pomocy psychologicznopedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli, - podejmują działania profilaktyczno-wychowawcze wynikające z Programu wychowawczego szkoły i Programu profilaktyki szkolnej w stosunku do uczniów, z udziałem rodziców i nauczycieli, - wspierają działania opiekuńczo-wychowawcze nauczycieli, wynikające z Programu profilaktyki szkolnej. Organy współpracujące ze szkołą - Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Olsztynie, - Gminny Ośrodek Kultury, - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Gietrzwałdzie, 5
- Komisariat Policji w Gietrzwałdzie, - Komisja Gminna Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, - Ochotnicza Straż Pożarna w Gietrzwałdzie Rada Rodziców - opiniuje Program profilaktyki szkolnej, - analizuje i diagnozuje opinie rodziców na temat profilaktyki, - współpracuje z Radą Pedagogiczną, dyrektorem i samorządem uczniowskim. Rodzice - przedstawiają Radzie Rodziców opinie na temat profilaktyki, - korzystają z pomocy i wsparcia ze strony nauczycieli i dyrektora w zakresie profilaktyki, - wnioskują do odpowiednich organów i instytucji w sprawach kształcenia specjalnego, nauczania indywidualnego, zajęć rewalidacyjnowychowawczych. Organ prowadzący - decyduje o zatrudnieniu i wymiarze czasu pracy nauczycieli i logopedy, - współuczestniczy w wyposażeniu szkoły w pomoce dydaktyczne, środki niezbędne do realizacji Programu. ZASADY ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH Bezpieczeństwo uczestników - respektowanie podmiotowości uczestników, - poszanowanie ich godności i indywidualności, - ochrona prywatności i zapewnienie dyskrecji, - uwzględnienie wieku i poziomu rozwoju uczestników, - uwzględnienie systemu wartości i stopnia wrażliwości uczestników, - niestosowanie technik, które naruszają mechanizmy obronne osobowości (terapeutycznych, psychomanipulacyjnych), - realizatorzy działań profilaktycznych powinni posiadać przygotowanie 6
pedagogiczne. Adekwatność oddziaływań - działania profilaktyczne powinny być maksymalnie dostosowane do potrzeb i problemów odbiorców oraz mieć wyraźnie określonego adresata. Skuteczność - działania powinny być zgodne z aktualnym stanem wiedzy z dziedziny, której dotyczą, - działania powinny wykorzystać wiedzę dotyczącą sprawdzonych strategii, form i metod oddziaływania, - działania powinny uwzględnić wiedzę z zakresu psychologii rozwojowej. Rzetelność - informacje powinny być rzetelne, - informacje powinny być dostosowane do poziomu rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i społecznego adresata, do jego możliwości percepcyjnych, - informacje powinny uwzględniać poziom już posiadanej wiedzy (zbyt wczesne wkraczanie z informacjami na temat zagrożeń może podsuwać pomysły na niepożądane zachowania), - informacje powinny być rzeczowe (odwoływanie się do emocji, np. straszenie, może powodować obronne odrzucanie zagrażających informacji lub też pobudzać ciekawość), - informacje dotyczące zagrożeń nie powinny być zbyt szczegółowe (aby nie stanowiły instruktażu nieprawidłowych zachowań). Rozpoznanie czynnika ryzyka Czynniki ryzyka to wszystkie elementy (cechy, sytuacje, warunki) zwiększające ryzyko wystąpienia zachowań problemowych i związanych z nim szkód. Są one zróżnicowane w zależności od rodzaju problemu objętego 7
profilaktyką (od kilkunastu do ponad stu, w zależności od typu problemu). Do zbadanych czynników ryzyka należą: - środowisko społeczne i normy w nim obowiązujące, proponujące wzorce zachowań, - modelowanie takich zachowań w domu i w szkole, - grupy rówieśnicze i występujące w nich zachowania dysfunkcyjne, - słabe wyniki w nauce, - brak celów życiowych, - dostęp do środków i substancji psychoaktywnych, - wczesna inicjacja w zachowaniach ryzykownych. II. Założenia programu Program adresowany jest do uczniów klas I VI szkoły podstawowej. Program zakłada pracę nad całością osobowości ucznia z uwzględnieniem sfery psychicznej, fizycznej i duchowej. ZADANIA PROFILAKTYKI SZKOLNEJ 1. Dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie racjonalnego wyboru poprzez działania asertywne. 2. Pomoc w rozwiązywaniu ważnych umiejętności społecznych i psychologicznych. 3. Rozwijanie możliwości podejmowania działań alternatywnych poprzez zaangażowanie uczniów w działalność pozytywną. 4. Reagowanie w sytuacjach rozpoznawania pierwszych prób podejmowania zachowań ryzykownych poprzez odwołanie się do specjalistycznej pomocy. 5. Pomoc w organizowaniu pierwszego kontaktu z rodzicami. 6. Motywowanie do podjęcia leczenia, terapii. METODY PRACY 8
- podająca: uczenie się przez słuchanie, - problemowa: uczenie się przez oddziaływanie, - eksponująca: uczenie się przez przeżywanie. FORMY PRACY - zajęcia warsztatowe zawierające elementy dyskusji, mini wykładu*', burzy mózgów, pracy w małych grupach, - psychodrama, - zabawy integracyjne, - projekcja filmów, - pogadanki, - zajęcia edukacyjne dla rodziców (pedagogizacja rodziców w ramach punktów konsultacyjnych), - szkoleniowe rady pedagogiczne. SPODZIEWANE EFEKTY - zmniejszenie liczby zachowań ryzykownych podejmowanych przez dzieci, - zmniejszenie ilości zachowań agresywnych, - zwiększenie poziomu integracji zespołów klasowych, - zmniejszenie ilości problemów edukacyjnych i wychowawczych. STRATEGIA DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH - systematyczne rozpoznawanie i diagnoza potrzeb środowiska uczniów, - bieżąca diagnoza rzeczywistych problemów dzieci na terenie szkoły, - systematyczna realizacja programu profilaktycznego przez wychowawców na poziomie klasy (wykorzystanie do tego celu lekcji wychowawczych dwa razy w miesiącu), - kontynuowanie zajęć przez kolejne lata, dostosowane do poziomu i tematyki, wiedzy oraz umiejętności posiadanej przez uczniów. III. Cele programu 9
Cel główny: - bezpieczeństwo jako uniwersalna wartość umożliwiająca rozwój we wszystkich sferach życia. Cele szczegółowe: - kształtowanie umiejętności komunikacyjnych, - doskonalenie umiejętności obrony własnych granic, bez agresji i uległości, ćwiczenie zachowań asertywnych, - kształcenie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach (rozwiązywanie problemów i sytuacji konfliktowych, umiejętności mediacji i negocjacji), - budowanie poczucia własnej wartości, - rozwijanie związków z grupą społeczną, - rozwijanie dojrzałej odpowiedzialności, - rozpowszechnianie prawdziwych i rzetelnych informacji o skutkach używania substancji uzależniających, - kształtowanie reguł prawnych i publicznych, - umożliwianie wczesnego rozpoznawania, diagnozowania oraz rozwijania strategii przeciwdziałania uzależnieniom, - kształtowanie umiejętności dbania o własne zdrowie(higiena, żywienie, odpowiedni ubiór, uprawianie sportu, bezpieczne zabawy), - docenianie znaczenia wzajemnej pomocy, - dostrzeganie różnic i podobieństw między ludźmi (problemy okresu dojrzewania). 10
IV. ODDZIAŁYWANIA PROFILAKTYCZNE Materiały do realizacji poszczególnych obszarów tematycznych znajdują się w teczce - Programy Profilaktyczne. DZIAŁ I : ZACHOWANIA ZDROWOTNE OBSZARY DZIAŁAŃ 1.ZDROWY TRYB ŻYCIA A. wycieczki rowerowe B. zawody sportowe SPOSOBY REALIZACJI TERMIN REALIZACJI *jesień *wiosna wg kalendarza imprez sportowych KLASA IV-VI ODPOWIEDZIALNI n-l wychowania fizycznego C. wycieczki przedmiotowe, krajoznawcze D. Wiem, co jem pokaz zdrowego II śniadania i właściwego nakrycia stołu ( przygotowują dzieci ) E. profilaktyka zdrowotna *jesień *wiosna n-l przedmiotu, n-l techniki a/ fluoryzacja b/ Śnieżnobiały Uśmiech c/ Doktor Ząbek D. programy edukacyjne Cały rok I-III, pielęgniarka a/ Zdrowiej i świadomiej żyć XI VI
b/ Cukierki E. Lekcje przyrody XI cały rok IV IV-VI n-l przyrody ŻYCIA2.OCHRONA ŚRODOWISKA A. Akcje ogólnoszkolne: a/ 19.09-Sprzątanie Świata b/ 14.11-Dzień Czystego Powietrza c/ 17.02-Światowy Dzień Kota d/ 22.03-Dzień Wody e/ 22.04-Międzynarodowy Dzień Ziemi f/ 01.06-Dni lasu i zadrzewień-dzień sportu szkolnego B. Lekcje przyrody IX XI II III IV VI cały rok VI IV V IV-VI IV-VI, n-l przyrody n-l przyrody, n-l wych.fizycznego n-l przyrody 12
A. Światowy Dzień Pierwszej Pomocy -12.09 wrzesień POMOCI PIERWSZA3.BEZPIECZEŃSTWO B. Programy edukacyjne: a/ Ratowniczek b/ Ratujemy i uczymy ratować Cały rok Cały rok I-III(3 tematy) IV-VI, pielęgniarka, policjant pracownik Straży Pożarnej, D. Riemer 13
DZIAŁ II - FUNKCJONOWANIE SPOŁECZNE OBSZAR DZIAŁAŃ SPOSÓB REALIZACJI TERMIN KLASA ODPOWIEDZIALNI 1.ZACHOWANIA ASERTYWNE A. Program Powiedz NIE IV 14
2.ROZWIĄZYWANIE KONFLIKTÓW A. Cykl zajęć-mediacja czyli alternatywna forma rozwiązywania sporów VI A.Rymkiewicz 3. OPANOWYWANIE EMOCJI A. Bajkoterapia B. Podejmowane działania i ich konsekwencje C. Moje mocne i słabe strony D. Szacunek dla osób starszych (Dzień Babci i Dziadka) 1 x w miesiącu I IV V V n-l bibliotekarz A.Rymkiewicz n-lki przedszkola 15
A. Dzień Tolerancji - 16.11 (apel,scenki tematyczne ) XI V 4. KOMUNIKACJA B. Zajęcia z poprawnej komunikacji C. Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego 21.02. - cykl zajęć ( np.konkurs ort.,konkurs recytatorski,konkurs pięknego czytania) II II VI IV-VI A. Rymkiewicz E..Kałamarska, wych.klas I-III 5. WSPÓŁDZIAŁANIE W GRUPIE A. Poznajemy siebie nawzajem B. Mikołajki -06.12. C. Jasełka D. Dzień Dobrych Uczynków, wybór króla i królowej uprzejmości - 19.05. E. Konkursy czytelnicze, zawody sportowe, wspólne wyjazdy wrzesień grudzień maj cały rok szkolny przedszkole,, n-l bibliotekarz DZIAŁ III : FUNCJONOWANIE W WIRTUALNEJ RZECZYWISTOŚCI OBSZARY DZIAŁAŃ SPOSOBY REALIZACJI TERMIN REALIZACJI KLASA ODPOWIEDZIALNI 16
1.CYBERPRZEMOC A. Lekcja wychowawcza- Stop cyberprzemocy (scenariusz) B. Lekcja wychowawcza-film Wsieci (scenariusz) C. Lekcje informatyki-właściwe korzystanie z komputera i Internetu D. Zajęcia świetlicowe- właściwe korzystanie z komputera i Internetu E. Akcje ogólnoszkolne: IV IV-VI, n-l informatyki n-l świetlicy a/ 8.02. Dzień Bezpiecznego Internetu - 8.02 II IV-VI n-l informatyki 2.WŁAŚCIWY DOBÓR PROGRAMÓW TELEWIZYJNYCH I RADIOWYCH A. Lekcja wychowawcza Half life -czyli pół życia przed monitorem ( scenariusz) B.Lekcja wychowawcza W świecie mass mediówzalety i zagrożenia ( scenariusz) V 17
3.DYSTANS DO ŚWIATA REKLAM I FIKCJI A. Lekcja jez.polskiego Co to jest reklama? (scenariusz) B. Lekcja wychowawcza Reklama sprzedawanie marzeń (scenariusz) VI VI n-l jęz.polskiego 18
4.HIGIENA PRACY PRZY KOMPUTERZE 3.DYSTANS DO I FIKCJI ŚWIATA REKLAM A. Dzień Bez Komputera -apel 03.05 B. Lekcja Najlepszy komputer nie zastąpi kolegi pierwsze kroki z komputerem (scenariusz) C. Lekcje informatyki maj I-III IV-VI n-l informatyki 19
DZIAŁ IV : ZACHOWANIA RYZYKOWNE OBSZARY DZIAŁAŃ SPOSOBY REALIZACJI TERMIN REALIZACJI KLASA ODPOWIEDZIALNI 20
1.PROFILAKTYKA UZALEŻNIEŃ A. Alkohol a/ lekcja wychowawcza Co ty wiesz o alkoholu? ( scenariusz) B. Nikotyna a/ lekcja wychowawcza- film Nikotyna- legalny narkotyk C. Narkotyki ( materiały informacyjne zał. ) a/ lekcja wychowawcza Młodzież a zagrożenia XXI wieku ( materiały informacyjne ) b/ lekcja wychowawcza Zanim spróbujesz (scenariusz) c/ lekcja wychowawcza-film Epitafium dla narkomana D. AIDS a/ lekcja wychowawcza- AIDS zagrożeniem XXI wieku: (scenariusz) b/ spotkanie z pielęgniarką szkolną c/ zajecia psychoedukacyjne z rodzicami nt. zagrożeń uzależnieniami i profilaktyki uzależnień IV IV V ( tematy do wyboru ) VI 2.ZACHOWANIA AGRESYWNE A. Lekcja wychowawcza Przemoc i agresja-jak się im przeciwstawiać? IV-VI 21
3.BEZPIECZEŃSTWO NA DRODZE A. przygotowanie do karty rowerowej B. zasady ruchu drogowego C. Przygody Woosha, D. znajomość regulaminu wycieczek E. lekcja wychowawcza-film Bezpieczeństwo na drodze cały rok wg potrzeby I-III VI n-l techniki, n-l wych fizycznego 22
A. programy edukacyjne 4.INICJACJA SEKSUALNA a/ Czas Przemian, b/ Między nami kobietkami B. lekcja wychowawcza film Dzieci rodzące dzieci II-półrocze WDŻ-D.Riemer DZIAŁ V : ZASADY WŁAŚCIWEJ NAUKI, NIEPOWODZENIA SZKOLNE OBSZARY DZIAŁAŃ SPOSOBY REALIZACJI TERMIN REALIZACJI KLASA ODPOWIEDZIALNI 23
1.JAK SIĘ UCZYĆ? A. Zasady właściwej nauki a/ prezentacja multimedialna( lekcja wychowawcza) B. Przyczyny niepowodzeń szkolnych a/. IV V 2.POMOC UCZNIOM SLABSZYM A. Rozpoznanie problemów rozwojowych uczniów a/ rejestr uczniów posiadających orzeczenie poradni b/ wspomaganie rodziców w nawiązywaniu kontaktów z poradnią c/ zajęcia logopedyczne cały rok logopeda 24
3.KOŁA ZAINTERESOWAŃ 25
4.OPIEKA NAD UCZNIAMI POTRZEBUJĄCYMI RÓŹNYCH FORM WSPARCIA A. powody absencji w szkole a/ zapoznanie uczniów i rodziców z treściami Statutu Szkoły dot. Praw i obowiązków uczniów, zasad usprawiedliwiania nieobecności b/ lekcja wychowawcza-film Przyjaciel - kiedy czujemy się samotni? + konspekt c/ lekcja wychowawcza film Piotrek (ADHD) + konspekt d/ lekcja wychowawcza film Już z tobą nie + konspekt wytrzymam (ADHD) e/ lekcja wychowawcza film Przygnębienie i apatia-jak sobie z nimi radzić? f/ inne lekcje wychowawcze nt.przyjaźni, wartości uniwersalnych IV IV V VI E.Kałamarskaj.polski WDŹwR 26
V.Ewaluacja programu Ocena efektów realizacji Programu profilaktyki szkolnej, obok bieżącego monitorowania oraz samooceny przeprowadzonej przez zainteresowane przedmioty, dokonuje się w trakcie posiedzeń Rady Pedagogicznej podsumowujących pracę w pierwszym i drugim półroczu roku szkolnego. Wynikające z oceny wnioski, przekazywane są do wiadomości Rady Szkoły i Samorządu Uczniowskiego. Ocenie poddawane są następujące elementy: - funkcjonowanie pomocy pedagogicznej, - tematyka pedagogizacji rodziców uczniów na spotkaniach z mi klas, - realizacja zaleceń zawartych w orzeczeniach poradni psychologicznopedagogicznej oraz poradni specjalistycznych, - realizacja tematyki profilaktyki zawartych w planach pracy wychowawców klas, - udział nauczycieli w formach zewnętrznego doskonalenia zawodowego z zakresu profilaktyki, - problematyka profilaktyki w ramach WDN-u, - innowacje i projekty wychowawcze w zakresie profilaktyki, - realizacja programów profilaktycznych, - realizacja programów psychoedukacyjnych, - występowanie czynników, rodzajów i przyczyn zachowań ryzykownych, - występowanie czynników chroniących. Podstawę dla formułowania ocen realizacji Programu profilaktyki szkolnej stanowią: narzędzia stosowane w ramach wewnętrznego mierzenia jakości pracy: sprawozdania z realizacji planów, analizy, dane statystyczne, obserwacje, hospitacje, zapisy w dokumentacji, badania ankietowe, opinie i wnioski, zgłoszone innowacje i projekty działań, programy, scenariusze, itp.
V. Załączniki - Procedury postępowania w sytuacji szczególnego zagrożenia. - Zasady współpracy szkoły z instytucjami wspomagającymi jej działalność wychowawczo-profilaktyczną. - Ankiety ewaluacyjne. 28
29