Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego WNE UW Leszek Wincenciak Model Anne Krueger The Political Economy of the Rent-Seeking Society, American Economic Review, Vol. 64 No. 3, June 1974
1. Skutki protekcjonizmu
1. Skutki protekcjonizmu Wzrost produkcji we względnie niekonkurencyjnym sektorze Nieoptymalna alokacja zasobów Straty dobrobytowe Redystrybucja dochodów: wygrani i przegrani: Zjawisko pogoni za rentą (w niektórych krajach renty z tytułu ograniczeń importowych sięgają 5-15% PKB, np. Indie, Turcja) Poświęcenie produktywnych zasobów na zjawisko pogoni za rentą
2. Model ogólny
2. Model ogólny Założenia: Dwa dobra żywność (F) produkowana w kraju i eksportowana oraz dobra konsumpcyjne importowane Istnieje sektor dystrybucji kupuje żywność na rynku krajowym, eksportuje ją, w zamian za to importuje po cenie światowej dobra konsumpcyjne i sprzedaje je na rynku krajowym po cenie krajowej Kraj jest mały Jeden czynnik produkcji praca
Funkcja produkcji żywności: A = A(L A ), A > 0, A < 0 (1) A produkcja żywności, L A zatrudnienie w rolnictwie. Znak drugiej pochodnej odzwierciedla malejące krańcowe przychody z pracy (ponieważ np. obszar ziemi jest ograniczony). Produkcja sektora dystrybucji równa się wielkości importu: D = M (2) Jednostka dystrybucji wymaga zatrudnienia k jednostek pracy, zatem: L D = kd (3)
Krajowa cena importu przewyższa cenę światową (znormalizowaną do 1) o narzut p D (związany z procesem dystrybucji): p M = 1 + p D (4) Cena krajowa żywności równa się cenie światowej i wynosi 1. Popyt na dobra importowane zależy od dochodu i ceny: M = M(p M, A) (5) M gdzie: p M < 0 oraz M > 0. Ponieważ zakładamy stałość cen światowych, A wartość produkcji w sektorze żywnościowym (A) służy jako miara dochodu.
Konsumpcja krajowa żywności: F = A M (6) Ponieważ światowe terms of trade wynosi 1, eksport żywności równa się importowi dóbr konsumpcyjnych. Zakładamy, że gospodarka ma ograniczony zasób pracy: L: L = L A + L D + L R (7) L R część siły roboczej zaangażowana w pogoń za rentą.
3. Wolny handel
3. Wolny handel W warunkach wolnego handlu swoboda wejścia do zatrudnienia w rolnictwie lub dystrybucji zrównuje wynagrodzenia w obu sektorach: A = p D (8) k Równania od (1) do (8) określają równowagę w warunkach wolnego handlu. Ponieważ nie występuje zjawisko pogoni za rentą, L R 0. Ograniczenie konsumpcyjne jest dane przez wstawienie (1) i (7) do (6): F = A(L km) M
Nachylenie ograniczenia konsumpcyjnego (krańcowa stopa transformacji) jest większa od 1: df dm = ka + 1 > 1 (9) co odzwierciedla dodatni koszt dystrybucji związanej z wymianą dóbr importowanych na żywność. Zbiór możliwości konsumpcyjnych jest wypukły: d 2 F dm 2 = k 2 A < 0 ponieważ A < 0. Wstawiając (8) do (9) otrzymujemy: df dm = 1 + p D Nachylenie ograniczenia konsumpcyjnego jest zatem równe krajowej cenie importu.
Rys. 1. pokazuje graficzną analizę przypadku wolnego handlu. Zbiór możliwości konsumpcyjnych dany jest przez ˆF ˆM. W punkcie ˆF nie występuje import, zatem nie ma dystrybucji. Jednakże aby skonsumować jednostkę importu, należy poświęcić k jednostek siły roboczej zatrudnionej w rolnictwie na dystrybucję. W warunkach malejącego krańcowego produktu pracy w rolnictwie, koszt dodatkowego importu wyrażony w jednostkach utraconej produkcji żywności rośnie. Dlatego też cena dystrybucji, jak również cena importu rośnie w kierunku północno-zachodnim. Jeśli preferencje społeczeństwa dane są krzywą obojętności ii, optymalny poziom konsumpcji wyznaczony jest w punkcie C. Cena dystrybucji dana jest przez różnicę nachylenia linii ˆF A i DD w punkcie C. Produkcja żywności wynosi OG, EG(= EC) eksport, reszta konsumowana w kraju.
Rys. 1. Wolny handel
Rys. 1. Wolny handel
4. Ograniczenie importu bez pogoni za rentą
4. Ograniczenie importu bez pogoni za rentą Rozpatrzmy przypadek ograniczenia ilościowego importu, bez występowania zjawiska pogoni za rentą. M = M (10) M powinno być rzecz jasna mniejsze niż M w warunkach wolnego handlu. Ponieważ wejście do sektora dystrybucji jest teraz ograniczone, warunek (8) zrównujący płace w obu sektorach, nie jest spełniony. System jest teraz opisywany przez układ równań od (1) do (7) oraz (10). Pamiętamy, że nadal L R = 0. Wprowadzenie ograniczenia importu powoduje następujące zmiany: L D, L A, A, p M, p D, p D k.
Rozwiązanie przypadku z ograniczeniem importu przedstawiono graficznie na rysunku 2. Punkt C jest optimum w warunkach wolnego handlu. Rozwiązanie w analizowanym przypadku, przy ograniczeniu importu do wielkości OM opisuje punkt K. Ceny krajowe importu i dystrybucji rosną. Produkcja żywności rośnie (OJ), konsumpcja także, spada natomiast wielkość eksportu do HJ. Krzywa obojętności leży poniżej wyjściowej dla wolnego handlu, co pokazuje stratę dobrobytową.
Rys. 2. Ograniczenie importu bez pogoni za rentą
Rys. 2. Ograniczenie importu bez pogoni za rentą
To, czy dochody osób zajmujących się dystrybucją wzrosną, spadną, pozostaną stałe zależy od elastyczności popytu na import. Zmienne oznaczone (*) dotyczą przypadku z ograniczeniem importu: η = (M M) M + M p M + p M p M p M (11) Całkowite wydatki na import wzrosną, spadną lub pozostaną stałe, jeśli η będzie mniejsze, większe, lub równe 1. Całkowity dochód dystrybutorów wzrośnie, gdy: p DM > p D M Po kilku przekształceniach z użyciem równań (11) i (4) otrzymujemy: 1 + 2 p D + p D > η (12) Oznacza to, że dochód może wzrosnąć, nawet jeśli popyt na import jest cenowo elastyczny. Im mniejsza początkowo marża dystrybucyjna, tym większa szansa na wzrost dochodów dystrybutorów.
5. Ograniczenie importu z pogonią za rentą
5. Ograniczenie importu z pogonią za rentą W sytuacji wprowadzenia ograniczenia importu, płace w sektorze dystrybucji przewyższają płace w rolnictwie. Jest jasne, że spowoduje to zachętę do wejścia do tego sektora. Pogoń za rentą będzie się odbywać do momentu, w którym płace w obu sektorach ulegną wyrównaniu: A = p DM L D + L R (13) System jest teraz opisywany przez układ równań od (1) do (7) oraz (13). Tym razem L R > 0. Z założenia mamy, że M = M, więc L D pozostaje nie zmienione. Stąd musi zachodzić, że dl A = dl R, ponieważ siła robocza szukająca rent pochodzi z rolnictwa. Wstawiając to równanie oraz (6) do całkowitej różniczki (1), otrzymujemy: df = da = A dl R < 0 (14) Oznacza to, że zarówno produkcja, jak i konsumpcja żywności spada w wyniku pogoni za rentą.
Zarówno produkcja, jak i konsumpcja żywności są ograniczone przez zjawisko pogoni za rentą. Ponieważ ograniczenie importu jest takie samo jak poprzedni, oznacza to jeszcze większa utratę dobrobytu. Obliczamy różniczkę zupełną z równania (5): 0 = M 1 dp M + M 2 da (15) gdzie M 1 < 0, M 2 > 0 są pochodnymi cząstkowymi z (5) względem p M oraz A odpowiednio. Rozwiązując to równanie ze względu na dp M oraz wstawiając (4) i (14): dp D = dp M = M 2 M 1 A dl R < 0 (16) Krajowy koszt importu będzie zatem niższy w sytuacji z pogonią za rentą, ponieważ spada konsumpcja żywności w stosunku do importu.
Rys. 3. pokazuje graficzną interpretację analizowanego przypadku. Równowaga ukształtuje się w pewnym punkcie L, w którym konsumpcja dóbr importowanych wynosi tyle samo, co poprzednio (M), lecz produkcja i konsumpcja żywności są wyraźnie mniejsze. Linia D D pokazuje krajową cenę importu z Rys. 2., natomiast bardziej stroma linia D D pokazuje niższą cenę importu w warunkach pogoni za rentą.
Rys. 3. Ograniczenie importu z pogonią za rentą
Rys. 3. Ograniczenie importu z pogonią za rentą
6. Mierzenie straty dobrobytu związanej z pogonią za rentą Jak do tej pory udało się nam ustalić, że zjawisko pogoni za rentą powoduje powstawanie dodatkowych kosztów protekcjonizmu do tych, które wynikają z samej natury ograniczeń importu. Policzmy zatem jaki jest koszt zjawiska pogoni za rentą. Wiele form pogoni za rentą może być nieobserwowalne i trudne do zmierzenia, lecz możemy policzyć koszt produkcyjny pogoni za rentą. Koszt ten jest równy wartości osiąganych rent. Renta przypadająca na licencję importową r wynosi: r = p D ka (17) Warto zauważyć, że w warunkach wolnego handlu r = 0. Całkowita wartość rent, R, jest zatem równa iloczynowi r i wielkości importu M: R = rm = (p D ka )M (18)
Wstawiając (3) i (13): R = ( p D kp ) DM M L D + L R ) M = p D ( 1 L D L D + L R = p DML R L D + L R (19) Zatem całkowita wartość rent odzwierciedla płacę w rolnictwie (A ) pomnożoną przez liczbę rent seekers.
7. Wnioski
7. Wnioski Wartość rent określa wielkość zasobów, która może być wycofana z procesu dystrybucji i zastosowana w procesie produkcyjnym bez strat w działalności dystrybucyjnej Licencje importowe stanowią duże i widoczne źródło rent wynikające z interwencji rządu Strata dobrobytu spowodowana ilościowymi ograniczeniami importu równa się stracie spowodowanej przez jej ekwiwalent taryfowy oraz dodatkowo powiększonej o stratę wynikającą z procesu pogoni za rentą Pogoń za rentą powoduje powstanie bezpowrotnej straty dobrobytowej (deadweight loss) Ograniczenie strat może być osiągnięte jedynie przez wprowadzenie restrykcji wejścia w działalność, w której wytworzyła się możliwość osiągnięcia renty
Wprowadzając ograniczenia rząd naraża się na oskarżenia o faworyzowanie jakiejś grupy uprzywilejowanych. Nie ograniczając dostępu, narażamy się z kolei na powstanie dużych strat dobrobytowych Zjawisko pogoni za rentą wpływa na postrzeganie systemu rynkowego: Jeśli rozkład dochodów w społeczeństwie postrzegany jest jako wynik pewnej loterii, gdzie zamożni i posiadający rozległe koneksje są skuteczni w osiąganiu korzyści z rent, podczas gdy biedni są z tego wykluczeni, system rynkowy będzie postrzegany jako podejrzany Jeśli system rynkowy jest podejrzany, większa będzie pokusa do nalegania na coraz to większy zakres interwencji państwa, co powoduje powstanie błędnego koła, ponieważ taka polityka tworzy kolejne okazje do pogoni za rentą
Istnieje wiele możliwych stanów pośrednich pomiędzy całkowitym brakiem restrykcji na jednym końcu oraz całkowicie restrykcyjnym systemem na drugim: W systemie braku restrykcji przedsiębiorcy szukają zysków przez podejmowanie nowych technologii, właściwe przewidywanie zmian na rynku itd. W systemie całkowicie restrykcyjnym jedyną szansą na osiągnięcie zysków jest pogoń za rentą. Cały wysiłek, czas i zasoby przedsiębiorców idą więc na przechwytywanie rent Być może istnieje system pośredni (gdy całkowicie wolny rynek nie spełnia dobrze swej alokacyjnej funkcji), w którym koszty omawianych zjawisk są akceptowalnie niskie
Dziękuję za uwagę
Dziękuję za uwagę Zaprojektowano przy pomocy pdfl A TEX a