Temat 1 Nowa Teoria Handlu Model Dixita-Stiglitza

Transkrypt

1 Temat 1 Nowa Teoria Handlu dr Leszek Wincenciak WNE UW

2 2/35 Plan wykładu: Informacje Wprowadzenie Neoklasyczna teoria handlu przypomnienie Niedostatki neoklasycznej teorii handlu Nowa Teoria Handlu Wprowadzenie Teoria handlu wewnątrzgałęziowego Wnioski

3 Informacje 3/35 Informacje Dyżur: środa, godz. 9:45 11:15, pok. 216 Egzamin cząstkowy pytania otwarte (max 30 pkt.) Esej na temat związany z rynkiem pracy (max 15 pkt.)

4 Wprowadzenie 4/35 Neoklasyczna teoria handlu przypomnienie Neoklasyczna teoria handlu przypomnienie Teoria Ricardo teoria kosztów komparatywnych: Handel międzynarodowy konsekwencją różnic produktywności pracy Korzyści z wymiany specjalizacja produkcji Teoria Heckschera-Ohlina: Handel międzynarodowy konsekwencją różnic w wyposażeniu wzasoby Handel powoduje zmianę wynagrodzeń czynników produkcji redystrybucja dochodu wygrani i przegrani Główne założenie doskonała konkurencja i stałe przychody skali Główna konsekwencja handel międzygałęziowy

5 Wprowadzenie 5/35 Niedostatki neoklasycznej teorii handlu Niedostatki neoklasycznej teorii handlu Struktura rynku często odbiega od doskonałej konkurencji Występują korzyści skali produkcji Preferencje są zróżnicowane Obserwujemy w rzeczywistości obustronny handel produktami należącymi do tej samej grupy, np. samochody, produkty farmaceutyczne Nie wyjaśnia w 100% struktury handlu na świecie Szczególnie słabo objaśnia handel między krajami wysoko rozwiniętymi

6 Wprowadzenie 6/35 Niedostatki neoklasycznej teorii handlu Nowa Teoria Handlu

7 Nowa Teoria Handlu 7/35 Wprowadzenie Handel wewnątrzgałęziowy Handel wewnątrzgałęziowy to jednoczesny eksport i import produktów należących do tej samej gałęzi, np. Niemcy eksportują do Francji Volkswageny a importują z Francji Renaulty W przeważającej większości dzisiejszy handel to wymiana dóbr pośrednich Jak mierzyć handel wewnątrzgałęziowy? Indeks Grubela-Lloyda (GL) GL i =1 i x i m i i (x i + m i )

8 Nowa Teoria Handlu 8/35 Wprowadzenie Indeks Grubela-Lloyda GL i =1 i x i m i i (x i + m i ) Przyjmuje wartości z przedziału [0, 1] GL =0gdy w danej gałęzi występuje tylko eksport albo tylko import GL =1gdy w danej gałęzi wartość eksportu równa się wartości importu Pokazuje jaki procent handlu ma charakter wewnątrzgałęziowy Jest wrażliwy na stopień agregacji danych handlowych

9 Nowa Teoria Handlu 9/35 Teoria handlu wewnątrzgałęziowego Teoria handlu wewnątrzgałęziowego Co sprawia, że występuje handel wewnątrzgałęziowy? Korzyści skali produkcji (increasing returns to scale) Efekt zamiłowania do różnorodności (love for variety) Oligopolistyczna struktura rynku (reciprocal dumping)

10 Nowa Teoria Handlu 10/35 Teoria handlu wewnątrzgałęziowego Korzyści skali produkcji Tabela 1. Korzyści skali produkcji Wielkość produkcji Q Nakład pracy L Średni nakład pracy L/Q

11 Nowa Teoria Handlu 11/35 Teoria handlu wewnątrzgałęziowego Love for variety

12 Nowa Teoria Handlu 12/35 Strona popytowa Zakłada się, że preferencje konsumentów odzwierciedlają ich zamiłowanie do różnorodności (love of variety). Oznacza to, że nie tylko sama ilość konsumowanych jednostek poszczególnych dóbr ma znaczenie, ale przede wszystkim ich różnorodność. Użyteczność można przedstawić przy pomocy następującej funkcji (funkcja typu CES Constant Elasticity of Substitution): U = ( N c ρ i i=1 ) 1 ρ oraz ρ (0, 1) (1)

13 Nowa Teoria Handlu 13/35 Strona popytowa Wielkość konsumpcji każdej odmiany oznaczono przez c i.parametr ρ określa zamiłowanie do różnorodności, czyli wagę, jaką konsumenci przywiązują do różnorodności odmian dostępnych na rynku. Można zauważyć, że gdy ρ =1, konsumentom jest obojętne, czy konsumują 100 jednostek jednej odmiany, czy po jednostce stu odmian. Funkcja użyteczności może być wtedy zapisana jako N i=1 c i. Zakłada się zatem, że ρ<1, abydobranie były doskonałymi substytutami. Z drugiej strony ρ>0, abydobra nie były komplementarne.

14 Nowa Teoria Handlu 14/35 Maksymalizacja użyteczności Cały dochód konsumenci wydają na różne odmiany dobra (ograniczenie budżetowe): N p i c i = I (2) i=1 Zmaksymalizujmy zatem użyteczność konsumentów przy powyższym ograniczeniu budżetowym. W tym celu budujemy funkcję Lagrange a: L = ( N c ρ i i=1 ) 1 ρ [ + λ I ] N p i c i i=1

15 Nowa Teoria Handlu 15/35 Maksymalizacja użyteczności Warunki pierwszego rzędu: dla j =1...N ( N ) dl 1 ρ 1 = c ρ i c ρ 1 j = λp j dc j i=1 Podzielmy stronami j-ty warunek przez i-ty warunek: c ρ 1 j c ρ 1 i = p 1 j 1 ρ c j = pi p 1 1 ρ j c i (3) p i

16 Nowa Teoria Handlu 16/35 Maksymalizacja użyteczności Zdefiniujmy ε 1 1 ρ i podstawmy wyrażenie (3) do ograniczenia budżetowego (2). Otrzymujemy popyt na j-tą odmianę dobra: c j = p ε j P ε 1 I oraz P ( N k=1 p 1 ε k ) 1 1 ε (4)

17 Nowa Teoria Handlu 17/35 Maksymalizacja użyteczności P określa indeks cenowy (exact price index). Można sprawdzić (choć wymaga to kilku żmudnych przekształceń), że UP = I. Policzmy, ile wynosi cenowa elastyczność popytu: dc j p j = εp ε 1 j P ε 1 I dp j c j p ε P ε 1 I j p j = ε Cenowa elastyczność popytu wynosi ε, cojestrówne 1 1 ρ.

18 Nowa Teoria Handlu 18/35 Od czego zależy popyt na daną odmianę dobra? c j = p ε j P ε 1 I Na podstawie powyższego wzoru można wnioskować, że zależy on od następujących czynników: ceny j-tej odmiany ujemnie; im wyższa cena danej odmiany, tym popyt na nią mniejszy; dochodu dodatnio; im wyższy dochód, tym popyt na daną odmianę większy; ceny pozostałych odmian dodatnio; im wyższa (mierzona indeksem) cena odmian substytucyjnych, tym większy popyt na j-tą odmianę; parametru ε dodatnio; im większą wagę konsumenci przywiązują do różnorodności (ρ i ε mniejsze), tym niższy popyt na pojedynczą odmianę.

19 Nowa Teoria Handlu 19/35 Strona podażowa Zakłada się, że rynek charakteryzuje monopolistyczna konkurencja pomiędzy N firmami, które dostarczają różne odmiany dobra, będące niedoskonałymi substytutami. Pozwala to na pewną siłę monopolistyczną każdej z firm, która może prowadzić własną strategię cenową. Każda z firm ustala cenę tak, by maksymalizować zysk, biorąc ceny pozostałych firm jako dane. Po drugie, każda firma ustalając własną cenę przyjmuje założenie, że nie wpływa to na ogólny poziom cen na rynku (wpływ ten jest pomijalnie mały, jeśli N jest dostatecznie duże).

20 Nowa Teoria Handlu 20/35 Strona podażowa Każda z firma ma dostęp do identycznej technologii (funkcji produkcji), która dana jest następująco: l i = f + mx i, (5) gdzie: l i oznacza ilość pracy potrzebną do wytworzenia x i jednostek i tej odmiany, f stały nakład pracy (niezależny od wielkości produkcji, np. ochrona, obsługa biurowa, itp.) oraz m zmienny nakład pracy. Zakłada się, że jedynym czynnikiem produkcji jest homogeniczna, doskonale mobilna praca.

21 Nowa Teoria Handlu 21/35 Strona podażowa maksymalizacja zysku Niech w oznacza wynagrodzenie siły roboczej. Patrząc na postać funkcji produkcji, można się przekonać, że przeciętne koszty produkcji maleją wraz ze wzrostem skali produkcji. Każda z firm działających na rynku maksymalizuje swój zysk. max x i {Π i = p i x i w(f + mx i )} (6) dπ i dp i = p i + x i wm =0 dx i dx i ( p i 1+ x ) i dp i = wm p i dx i

22 Nowa Teoria Handlu 22/35 Strona podażowa maksymalizacja zysku Zdefiniujmy ε dx i p i dp i x i jako cenową elastyczność popytu. Wtedy warunek maksymalizacji zysku przybiera następującą postać: ( p i 1 1 ) = wm (7) ε

23 Nowa Teoria Handlu 23/35 Strona podażowa równowaga w gałęzi Każdafirmaposiadającpewnąsiłęmonopolistyczną ustala pewną marżę powyżej kosztów krańcowych (mark-up pricing). Jednak przy założeniu, że nie ma barier wejścia i wyjścia z rynku, istnienie dodatnich zysków przyciągnie nowych producentów. Ich wejście na rynek będzie się odbywać aż do momentu, gdy zyski spadną do zera (p = AC). Warunek ten wyznacza liczbę firm na rynku w długim okresie. Policzmy jaka jest wielkość podaży każdej z firm działających na rynku w długookresowej równowadze. Π i =0 p i x i = w(f + mx i )

24 Nowa Teoria Handlu 24/35 Strona podażowa równowaga w gałęzi Podstawiając cenę wyliczoną z warunku (7), otrzymujemy: f(ε 1) x i = (8) m W równowadze długookresowej wielkość podaży każdej odmiany dobra (wielkość produkcji każdej firmy) jest ustalona i taka sama dla wszystkich firm!!! Wynik ten oznacza, że zmiany rozmiarów rynku odbywają się przez pojawianie się, bądź zanikanie pewnych odmian dóbr, nie oznacza to jednak zmiany podaży żadnej z firm.

25 Nowa Teoria Handlu 25/35 Liczba odmian w równowadze Załóżmy, że L jest całkowitym zasobem pracy, jakim dysponuje gospodarka krajowa. Możemy policzyć jakie jest zatrudnienie w każdej firmie oraz ile firm (N) utrzymuje się na rynku w równowadze. f(ε 1) l i = f + m m = fε Ilość odmian produkowanych w równowadze wynosi zatem: N = L = L l i fε Wzrost zasobów pracy w gospodarce (np. przez połączenie się dwóch rynków) powoduje, że liczba dostępnych odmian powiększa się.

26 Nowa Teoria Handlu 26/35 Ponieważ w długookresowej równowadze wszystkie firmy dostarczają taką samą wielkość produkcji oraz ustalają takie same ceny, to konsumenci chcą w równowadze konsumować takie same ilości wszystkich odmian dobra. Co się dzieje z użytecznością konsumentów, gdy rośnie liczba odmian dostępna na rynku?

27 Nowa Teoria Handlu 27/35 U =(Nc ρ ) 1 ρ = N 1 ρ c = N 1 ρ 1 }{{} love for variety Nc }{{} claim on resources Ponieważ z przyjętych założeń wynika, że ρ (0, 1) oznacza to, że wzrost liczby odmian dostępnych na rynku powoduje wzrost użyteczności konsumentów. Możemy tu jeszcze wyróżnić dwa efekty. Po pierwsze, użyteczność rośnie, ponieważ rosną dostępne zasoby (Nc), a po drugie, użyteczność rośnie także dlatego, że konsumenci przywiązują dużą wagę do faktu zróżnicowania dóbr: (N 1 ρ 1 ) jest to jakby efekt zewnętrzny funkcjonowania dużego rynku.

28 Nowa Teoria Handlu 28/35 Korzyści z handlu Przyjmijmy, że mamy do czynienia z dwoma krajami, które charakteryzują się takimi samymi technologiami, takimi samymi preferencjami konsumentów i że jedynym czynnikiem produkcji jest praca, której zasoby w obu krajach mogą być różne (L dla kraju i L dla zagranicy). Czy istnieją jakieśpowody,dlaktórych wymiana handlowa między tymi krajami może przynieść korzyść obu krajom?

29 Nowa Teoria Handlu 29/35 Korzyści z handlu Przyjrzyjmy się równowagom autarkicznym kraju i zagranicy. Kraj produkuje N odmian po x jednostek każdej, zagranica zaś N odmian po x jednostek. Połączenie się rynków powoduje, że konsumenci w obu krajach zyskują dostęp do liczby odmian równej N + N, choć oczywiście konsumują teraz mniej jednostek każdej odmiany. Jakie strumienie handlu się tworzą? Ponieważ popyt jest proporcjonalny do rozmiarów rynku, kraj eksportuje do zagranicy L L+L część produkcji każdej odmiany, natomiast zagranica L eksportuje do kraju L+L część produkcji każdej ze swoich odmian. Dzięki temu wzrasta użyteczność konsumentów i w kraju izagranicą.

30 Nowa Teoria Handlu 30/35 Korzyści z handlu Dowód: U T = ( N+N i=1 U T oznacza użyteczność osiąganą przez kraj w warunkach handlu. Ponieważ w warunkach handlu konsumpcja krajowa każdej odmiany wynosi x Ti = x L L+L, i wszystkich odmian konsumujemy po tyle samo jednostek, możemy podstawić (i od razu dokonać pewnych przekształceń): x ρ Ti ) 1 ρ U T =(N + N ) 1 L ρ x L + L

31 Nowa Teoria Handlu 31/35 Korzyści z handlu Użyteczność w warunkach autarkii wynosi: U = N 1 ρ x Pozostaje nam zatem wykazać, że U T >U. (N + N ) 1 L ρ x L + L >N 1 ρ x

32 Nowa Teoria Handlu 32/35 Korzyści z handlu Skorzystajmy z faktu, że N = L fε. Możemy zatem wykazać, że U T U > 1: U = (N + N 1 ) ρ x N 1 ρ x U T L L+L = (N + N ) 1 ρ Nfε N 1 ρ (Nfε+ N fε) U = (N + N 1 ) ρ 1 = N 1 ρ 1 U T (1+ N N ) 1 ρ 1 > 1

33 Nowa Teoria Handlu 33/35 Rynek krajowy Produkcja N odmian Konsumpcja x jednostek ka dej Autarkia Rynek zagraniczny Produkcja N* odmian Konsumpcja x* jednostek ka dej Rynek krajowy Produkcja N odmian Konsumpcja N+N* odmian xl/(l+l*) jednostek ka dej Handel Eksport N odmian po xl*/(l+l*) jednostek Eksport N* odmian po x*l/(l+l*) jednostek Rynek zagraniczny Produkcja N* odmian Konsumpcja N+N* odmian x*l*/(l+l*) jednostek ka dej Rysunek 1. Wymiana handlowa w modelu Dixita-Stiglitza

34 Nowa Teoria Handlu 34/35 Wnioski Wnioski Parametr ρ opisujący zamiłowanie konsumentów do różnorodności jest wprost powiązany z elastycznością popytu. Zachodzi następująca zależność: lim ρ 1 { ε 1 1 ρ } =+ Oznacza to, że im mniejszą wagę konsumenci przywiązują do różnorodności (lub równoważnie im bardziej doskonałymi substytutami są dobra), tym większa jest elastyczność cenowa popytu i tym samym mniejsza siła monopolistyczna firm (coraz mniejsze marże). W krańcowym przypadku mamy sytuację doskonale konkurencyjnego rynku z homogenicznym dobrem i zerowymi marżami (p = mc). Niemawtedyefektu love for variety.

35 Nowa Teoria Handlu 35/35 Wnioski Wnioski Wzrost liczby dostępnych odmian (niedoskonałych substytutów) na rynku cechującym się konkurencją monopolistyczną (oraz malejącym przeciętnym kosztem produkcji) powoduje wzrost użyteczności konsumentów. Handel wewnątrzgałęziowy przyczynia się do zwiększenia ilości dostępnych odmian, co w myśl modelu Dixita Stiglitza przyczynia się do zwiększenia użyteczności konsumentów. Wynik ten pokazuje, że dobrobyt społeczny w wyniku handlu wzrasta nawet w sytuacji, gdy kraje handlujące ze sobą nie różnią się praktycznie niczym.