Ministerstwo Rozwoju Regionalnego PLAN DZIAŁAŃ słuŝący realizacji Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Warszawa, 2013 r. dokument przyjęty przez Radę Ministrów 4 czerwca 2013 r.
Opracowano w Departamencie Koordynacji Polityki Strukturalnej i Departamencie Polityki Przestrzennej Ministerstwa Rozwoju Regionalnego 2
Spis treści Spis treści...3 WSTĘP...5 1. Wprowadzenie zintegrowanego (spójnego i hierarchicznego) systemu planowania rozwoju zdolnego do koordynacji polityk i działań podmiotów publicznych...7 1.1. Wzmocnienie wymiaru terytorialnego w dokumentach rozwojowych i dopełnienie systemu dokumentów strategicznych...7 1.2. Wprowadzenie planowania dla obszarów funkcjonalnych... 11 2. Uporządkowanie regulacji zapewniających sprawność i powszechność działania systemu planowania przestrzennego...15 2.1. Opracowanie rozwiązań zmian systemowych w sposobie prowadzenia polityki zagospodarowania przestrzennego oraz propozycji zmian prawnych...15 3. Wzmocnienie instytucjonalne i jakościowe planowania przestrzennego...18 3.1. Wzmocnienie instytucjonalne...18 3.2. Budowa systemu monitoringu i oceny przebiegu zjawisk przestrzennych oraz efektów polityk o wymiarze terytorialnym na róŝnych poziomach: krajowym, ponadregionalnym (funkcjonalnym) i regionalnym)...22 4. Harmonogram działań...24 Załącznik 1. Szczegółowy harmonogram realizacji działania 1.2.c Przygotowanie opracowań dotyczących rozwoju obszarów funkcjonalnych...26 3
WSTĘP Przyjęcie przez Radę Ministrów w dniu 13 grudnia 2011 r. Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK 2030) jest istotnym elementem działań słuŝących poprawie efektywności i skuteczności polityk publicznych wpływających na procesy rozwojowe w układach terytorialnych. KPZK 2030, wraz z Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego 1, stworzyła podstawy dla prowadzenia terytorialnie ukierunkowanej polityki rozwoju. Prowadzenie polityki rozwoju wymaga skonsolidowania procesów zarządzania i zintegrowanego podejścia. WaŜnym krokiem w tym kierunku było uchwalenie ustawy z dnia 13 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r., poz. 951), zwanej dalej Ustawą. Ustawa nadaje Ministrowi Rozwoju Regionalnego kompetencje w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego na poziomie krajowym i regionalnym oraz prowadzenia polityki miejskiej 2. Zmiana ta ma na celu lepszą integrację polityki przestrzennej oraz polityki miejskiej z polityką rozwoju, dzięki włączeniu zagadnień związanych z zagospodarowaniem przestrzennym na poziomie krajowym i regionalnym (wojewódzkim) oraz polityką miejską do działu administracji rządowej rozwój regionalny. Jednak dodatkowym czynnikiem pozwalającym w pełni zintegrować politykę rozwoju będzie nowelizacja ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r. poz. 647), zwanej dalej ustawą o planowaniu Na mocy Ustawy, gospodarzem legislacyjnym ustawy o planowaniu stał się Minister Rozwoju Regionalnego. Kierunek zmian, który znalazł odzwierciedlenie w Ustawie, stanowi element systemu zarządzania rozwojem Polski 3, który zakłada włączenie procesów programowania i koordynacji rozwoju przestrzennego w ogólny nurt realizacji działań prorozwojowych w Polsce. Jednocześnie system zarządzania rozwojem prezentuje podejście do rozwoju stosowane aktualnie w Unii Europejskiej, polegające na integrowaniu wymiaru terytorialnego ze społeczno-gospodarczym (zapoczątkowane przez nadanie spójności terytorialnej w Traktacie Lizbońskim równorzędnego miejsca z wymiarem gospodarczym i społecznym) 4. Plan działań KPZK 2030 wpisuje się zatem w europejskie dokumenty dotyczące wymiaru terytorialnego celów UE 5 oraz spójności terytorialnej. Plan działań KPZK 2030 wskazuje konkretne działania planistyczne, prawne i instytucjonalne do podjęcia przez Radę Ministrów oraz inne podmioty publiczne (w tym jednostki samorządu terytorialnego), stanowi operacjonalizację zamierzeń Rządu dotyczących sfery polityki rozwoju ukierunkowanej terytorialnie. Dzięki temu zostaną stworzone odpowiednie warunki brzegowe dla zrealizowania wizji zagospodarowania przestrzennego kraju, która wspomaga efektywność polityki rozwoju. W efekcie, wprowadzone 1 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów 13 lipca 2010 r. 2 Minister Rozwoju Regionalnego odpowiada za koordynację zgodności planów zagospodarowania przestrzennego województw z koncepcją przestrzennego zagospodarowania kraju, koordynację współpracy transgranicznej i przygranicznej w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz przygotowywanie okresowych raportów o stanie zagospodarowania przestrzennego kraju. Ustawa zobowiązuje ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego do dokonywania, w zakresie ładu przestrzennego, przeglądu i analizy zasad, sposobu a takŝe warunków funkcjonowania instytucji, procedur i instrumentów oraz przedkładania Radzie Ministrów propozycji zmian, uwzględniając w szczególności koncepcję przestrzennego zagospodarowania kraju. Dokonanie pierwszego przeglądu ma nastąpić nie później, niŝ w terminie trzech lat od dnia wejścia w Ŝycie ustawy. 3 Zgodnego z zapisami dokumentu ZałoŜenia systemu zarządzania rozwojem Polski, przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 27 kwietnia 2009 r. 4 Oficjalna nazwa Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (w wersji roboczej określany jako Traktat reformujący) podpisany 13 grudnia 2007 r. w Lizbonie, opublikowany w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej Seria C Nr 306 z 17 grudnia 2007 r. oraz w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2009 r. Nr 203, poz. 1569). Wszedł w Ŝycie dnia 1 grudnia 2009 r. W artykule 3 ust. 3 Traktatu znalazł się zapis, iŝ (Unia) wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz solidarność między państwami członkowskimi. 5 Territorial Agenda of European Union 2020. Towards an Inclusive, Smart and Sustainable Europe of Diverse Regions. Agenda Terytorialna Unii Europejskiej 2020. W kierunku sprzyjającego społecznemu włączeniu, inteligentnej i zrównowaŝonej Europy zaktualizowany dokument Agenda Terytorialna Unii Europejskiej 2007 został przyjęty dnia 19 maja 2011 r. w Gödöllı (Węgry), podczas nieformalnego spotkania ministrów do spraw spójności terytorialnej. Polish Presidency Conclusions on the territorial dimension of EU policies and the future Cohesion Policy. Towards an integrated, territorially differentiated and institutionally smart response to EU challenges. Konkluzje Polskiej Prezydencji Konkluzje polskiej prezydencji dotyczące wymiaru terytorialnego polityk UE i przyszłości polityki spójności. W kierunku zintegrowanej, terytorialnie zróŝnicowanej i instytucjonalnie sprawnej odpowiedzi na wyzwania stojące przed UE. Dokument przyjęty podczas nieformalnego spotkania ministrów do spraw polityki regionalnej, spójności terytorialnej i rozwoju miast 24-25 listopada 2011 r. w Poznaniu. 5
mechanizmy będą oddziaływały na poprawę i kształtowanie ładu przestrzennego (ograniczanie konfliktów przestrzennych) i przyczynią się do poprawy sprawności procesów społeczno-gospodarczych oraz do podniesienia jakości Ŝycia mieszkańców. Realizacja Planu działań KPZK 2030 została podzielona w czasie na trzy etapy. W dokumencie wyodrębniono dwa zasadnicze typy działań: działania priorytetowe, do których naleŝą działania związane z perspektywą budŝetową UE 2014-2020, słuŝące wypracowaniu optymalnych rozwiązań kluczowych dla zarządzania i wdraŝania funduszy unijnych w tym okresie. Drugi typ działań obejmuje przedsięwzięcia niezwiązane bezpośrednio z nową perspektywą finansową UE, które będą realizowane niezaleŝnie od harmonogramu prac w zakresie programowania funduszy unijnych, w tym takŝe po roku 2014. W konsekwencji nastąpi wzmocnienie wymiaru terytorialnego w dokumentach rozwojowych i dopełnienie systemu dokumentów strategicznych, wprowadzenie planowania dla większości obszarów funkcjonalnych, a takŝe wprowadzenie kluczowych dla systemu zmian instytucjonalnych. W efekcie realizacji Planu działań zostanie opracowana kompleksowa, szczegółowa propozycja zmian systemu dotycząca funkcjonowania instytucji, procedur i instrumentów w zakresie kształtowania ładu przestrzennego. Plan działań KPZK 2030 dotyczy trzech podsystemów (analogicznie do kierunków działań Celu 6. KPZK 2030 Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego, działania 6.1, 6.2, 6.3) 6 : koordynacji polityk, uporządkowania regulacji prawnych i podniesienia jakości funkcjonowania instytucji. Wprowadzenie zintegrowanego (spójnego i hierarchicznego) systemu planowania rozwoju zdolnego do koordynacji działań i polityk podmiotów publicznych (dot. działania 6.1. w ramach Celu 6.) Spójny i hierarchiczny system planowania rozwoju pozwala na koordynację pionową i poziomą, zapewniając realizację celów ponadlokalnych (działania realizowane na poziomie więcej niŝ jednej gminy). W ramach zmian dokonane zostanie uspójnienie dokumentów planistycznych i społeczno-rozwojowych, szczególnie poziomu krajowego i regionalnego. PoniewaŜ zachodzące w przestrzeni procesy społecznogospodarcze, środowiskowe i kulturowe w duŝej mierze są niezaleŝne od istniejących struktur administracyjnych zarządzania procesami rozwojowymi, zostanie wprowadzone podejście zindywidualizowane do róŝnych terytoriów (podejście ukierunkowane terytorialnie), tj. obszarów funkcjonalnych. Uporządkowanie regulacji zapewniających sprawność i powszechność działania systemu planowania przestrzennego (dot. działania 6.2. w ramach Celu 6.) Dla przeorganizowania systemu prowadzenia polityki zagospodarowania przestrzennego konieczne jest wprowadzenie nowych rozwiązań prawnych. Rozproszenie regulacji dotyczących sfery zagospodarowania przestrzennego implikuje konieczność zmian legislacyjnych nie tylko w odniesieniu do przepisów dotyczących planowania i zagospodarowania przestrzennego czy prowadzenia polityki rozwoju, ale równieŝ szeregu innych aktów prawnych. Wzmocnienie instytucjonalne i jakościowe planowania przestrzennego (dot. działania 6.3. w ramach Celu 6.) Rozwój ukierunkowany terytorialnie wymaga nowego podejścia do zarządzania przestrzenią, m.in. nowych form współpracy, angaŝujących zarówno partnerów publicznych, jak i prywatnych. Efektywność podsystemu instytucjonalnego polityki zagospodarowania przestrzennego zaleŝy m.in. od wprowadzenia szkoleń (profesjonalnych dla instytucji), upowszechniania wiedzy z zakresu planowania przestrzennego (szkolenia powszechne dla obywateli), jak i budowy systemu monitorowania procesów przestrzennych i ich oceny, udostępniania informacji obywatelom oraz partnerstwa terytorialnego umoŝliwiającego aktywną partycypację społeczną. 6 Cele KPZK 2030 odnoszące się do konkretnych elementów zagospodarowania przestrzennego i wymagające działań inwestycyjnych będą realizowane w ramach zintegrowanych strategii rozwoju, a na poziomie regionalnym - przez strategie rozwoju województw. 6
1. Wprowadzenie zintegrowanego (spójnego i hierarchicznego) systemu planowania rozwoju zdolnego do koordynacji polityk i działań podmiotów publicznych (dotyczy: Cel 6. KPZK 2030, działanie 6.1.) 1.1. Wzmocnienie wymiaru terytorialnego w dokumentach rozwojowych i dopełnienie systemu dokumentów strategicznych Opis problemu i uzasadnienie podjęcia działań Prowadzenie spójnej polityki rozwoju zaburza nadal odczuwalny dualizm planowania przestrzennego i planowania społeczno-gospodarczego, czego wyrazem jest fakt, Ŝe plany zagospodarowania przestrzennego i inne dokumenty planistyczne są niewystarczająco skorelowane ze strategiami i programami rozwojowymi, z kolei strategie rozwoju w zbyt małym stopniu uwzględniają wymiar przestrzenny. Niewystarczające są równieŝ powiązania hierarchiczne w zakresie przedsięwzięć celu publicznego pomiędzy dokumentami planistycznymi przygotowywanymi na róŝnych szczeblach zarządzania rozwojem. Tradycyjne instrumenty planowania przestrzennego zostały sprowadzone do roli ochronnej w miejsce prorozwojowej. Utrudnia to koordynację przedsięwzięć rozwojowych (pionową i poziomą) i przyczynia się do powstawania konfliktów przestrzennych. Sposób realizacji Działanie polega na przygotowaniu dokumentów rozwojowych poziomu krajowego, regionalnego i funkcjonalnego określonych w KPZK 2030. Jednocześnie ma na celu uzupełnienie treści dokumentów rozwojowych na wszystkich poziomach programowania poprzez zapewnienie właściwego uwzględnienia wymiaru terytorialnego, zgodnie z ustaleniami KPZK 2030. Skala weryfikacji i uzupełnienia strategii i innych dokumentów rozwojowych o wymiar terytorialny będzie zaleŝeć od specyfiki tych dokumentów oraz charakteru zagadnień nimi objętych. WaŜnym elementem wzmocnienia wymiaru terytorialnego w programowaniu strategicznym jest wprowadzenie planowania obszarów funkcjonalnych. Działania dotyczące obszarów funkcjonalnych zostały opisane w odrębnym punkcie (1.2. Wprowadzenie planowania dla obszarów funkcjonalnych). Działanie 1.1.a Wydanie decyzji dotyczącej kryteriów i sposobu stwierdzania zgodności planów zagospodarowania przestrzennego województw z KPZK 2030 Minister Rozwoju Regionalnego określi w formie decyzji sposób i kryteria, które będą brane pod uwagę przy stwierdzaniu zgodności planów zagospodarowania przestrzennego województw z koncepcją przestrzennego zagospodarowania kraju. Decyzja ta będzie swego rodzaju narzędziem wspomagającym stwierdzanie zgodności pzpw z KPZK 2030, w oparciu o art. 26 ustawy z dnia 13 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r., poz. 951) 7, przede wszystkim dla podmiotu stwierdzającego zgodność MRR. Jednocześnie, poprzez dostarczenie jawnych, klarownych zasad i kryteriów stwierdzania tej zgodności, instrument ten będzie mógł takŝe stanowić wskazówkę, z której samorządy województw będą mogły skorzystać w procesie aktualizacji/opracowywania pzpw. Z praktyki wynika, iŝ obecne regulacje ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nie dają władzom samorządowym odpowiednio precyzyjnej podstawy do uwzględniania zapisów KPZK 2030 w stosownym zakresie (niezbyt zawęŝonym i nie nadmiernie rozbudowanym). Decyzja Ministra Rozwoju Regionalnego będzie dotyczyła m.in. zapisów będących wskazaniem dla polityki przestrzennej województw - zaleceń KPZK 2030 i będzie stanowiła wskazówkę, które zapisy KPZK 2030 i w jakim kierunku powinny zostać rozwinięte w dokumentach na poziomie regionalnym najbardziej właściwym dla danego zagadnienia. Wprowadzenie tej decyzji ma na celu podnoszenie spójności i klarowności w odbiorze zapisów KPZK 2030 wśród regionów. Będzie 7 Art. 26 Ustawy przekazuje aktualnie przypisane ministrowi właściwemu ds. budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkalnictwa ministrowi właściwemu ds. rozwoju regionalnego kompetencje w zakresie stwierdzania zgodności planów zagospodarowania przestrzennego województw z koncepcją przestrzennego zagospodarowania kraju. 7
wspomagało realizację krajowej polityki przestrzennej na poziomie regionalnym, gdyŝ będzie sprzyjało pełnemu uwzględnieniu zapisów KPZK 2030 w dokumentach szczebla wojewódzkiego, zapewniając w ten sposób spójność i integrację planowania przestrzennego w skali kraju. Działanie 1.1.b Dostosowanie strategii rozwoju województw i planów zagospodarowania przestrzennego województw do KPZK 2030 przy jednoczesnym wzajemnym uspójnieniu ich treści (z uwzględnieniem obszarów funkcjonalnych) W odniesieniu do poziomu regionalnego, na podstawie art. 26 ustawy z dnia 13 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r., poz. 951), art. 11 ust. 1d ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1590) 8, oraz art. 39 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r., poz. 647) 9, uznaje się za niezbędne przeprowadzenie procesu dostosowania do KPZK 2030 strategii rozwoju i planów zagospodarowania przestrzennego województw, przy jednoczesnym wzajemnym uspójnieniu ich treści. Działanie to obejmie takŝe obszary funkcjonalne wskazane w KPZK 2030, dla których nie jest wymagane opracowanie odrębnych dokumentów 10, ale które powinny zostać uwzględnione w dokumentach rozwojowych szczebla regionalnego. Potrzeby i cele rozwojowe tych obszarów powinny zostać określone w ramach strategii rozwoju województwa, a delimitacja i sformułowanie zasad zagospodarowania przestrzennego powinna nastąpić w planie zagospodarowania przestrzennego województwa. Działanie dotyczy następujących obszarów: miejskie obszary funkcjonalne ośrodków regionalnych, obszary wiejskie uczestniczące w procesach rozwojowych, obszary wiejskie wymagające wsparcia procesów rozwojowych, obszary ochrony gleb dla celów produkcji rolnej, obszary naraŝone na niebezpieczeństwo powodzi w skali dorzeczy, obszary cenne przyrodniczo, obszary ochrony krajobrazów kulturowych, obszary ochrony i kształtowania zasobów wodnych, obszary strategicznych złóŝ kopalin, obszary o najniŝszym stopniu rozwoju i pogarszających się perspektywach rozwojowych, miasta i inne obszary tracące swe dotychczasowe funkcje, obszary o najniŝszym poziomie dostępu do dóbr i usług warunkujących moŝliwości rozwojowe, obszary przygraniczne (o znaczeniu regionalnym), obszary o najniŝszej dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich (o znaczeniu regionalnym). 8 Art. 11 ust. 1d. stanowi: Strategia rozwoju województwa uwzględnia cele średniookresowej strategii rozwoju kraju, krajowej strategii rozwoju regionalnego, a takŝe odpowiednich strategii ponadregionalnych oraz jest spójna z planem zagospodarowania przestrzennego województwa. 9 Art. 39. ust. 3. stanowi: W planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzględnia się ustalenia strategii rozwoju województwa ( ) ; ust. 4 stanowi: W planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzględnia się ustalenia koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju ( ). 10 Obszary funkcjonalne, dla których wymagane jest sporządzenie osobnych strategii rozwoju i planów zagospodarowania przestrzennego zostały ujęte w punkcie 1.2. 8
W KPZK 2030 jako jeden z typów obszarów funkcjonalnych wskazano tereny zamknięte. W odniesieniu do nich koordynacyjna rola KPZK 2030 będzie się przekładała na działanie dotyczące stref w otoczeniu terenów zamkniętych. Szczególne znaczenie mają tu strefy terenów zamkniętych uŝytkowanych przez Siły Zbrojne RP. W związku z tym naleŝy uznać za konieczne, aby w planach zagospodarowania przestrzennego województw dokonano: wyznaczenia stref ograniczonego wykorzystania i rozwoju obszarów w otoczeniu terenów zamkniętych niezbędnych dla obronności i bezpieczeństwa państwa, dla ochrony ich funkcjonalności. W działaniu tym niezbędny jest udział Ministra Obrony Narodowej. Działanie 1.1.c Opracowanie Krajowej Polityki Miejskiej (Działanie realizowane w ramach Planu działań KSRR) Minister Rozwoju Regionalnego opracuje Krajową Politykę Miejską (Polityka) dokument określający kompleksową wykładnię polityki rozwojowej Rządu wobec obszarów miejskich. W realizacji tego zadania MRR podejmie współpracę z innymi ministrami, przedstawicielami samorządów, środowisk opiniotwórczych oraz innymi partnerami społecznymi. Dokument ten zostanie wydany na podstawie ogólnych norm kompetencyjnych i zostanie przyjęty w drodze uchwały przez Radę Ministrów. Punktem wyjścia Krajowej Polityki Miejskiej będą cele i zasady określone w horyzontalnych strategiach rządowych, sama Polityka natomiast określać będzie bardziej szczegółowo cele, zasady koordynacji oraz system realizacji róŝnych przedsięwzięć o charakterze rozwojowym i z zakresu gospodarki przestrzennej, realizowanych na obszarach miejskich i z ich udziałem. Krajowa polityka miejska (polityka Rządu wobec obszarów miejskich) jest rozumiana jako celowe, ukierunkowane terytorialnie działanie państwa na rzecz zrównowaŝonego rozwoju miast i ich obszarów funkcjonalnych oraz wykorzystania ich potencjału w procesach rozwoju kraju. Jej głównym celem jest wzmocnienie pozycji konkurencyjnej polskich miast względem miast europejskich oraz poprawa jakości Ŝycia ich mieszkańców. Polityka będzie realizowana z udziałem samorządu terytorialnego za pomocą działań inwestycyjnych finansowanych z krajowych środków publicznych oraz ze środków strukturalnych UE, jak teŝ w efekcie tworzenia optymalnych prawno-finansowych warunków rozwoju miast. WdraŜanie Polityki będzie opierać się na wielopoziomowym systemie zarządzania: realizatorami są podmioty publiczne i niepubliczne, których działania są istotne dla osiągania celów tej polityki. Krajowa Polityka Miejska będzie realizowana w odniesieniu do miast rozumianych w ujęciu funkcjonalnym (miejski obszar funkcjonalny) i będzie odnosić się do wszystkich typów miejskich obszarów funkcjonalnych, zgodnie z klasyfikacją zawartą w KPZK 2030. Instrumenty i działania podejmowane w ramach poszczególnych typów obszarów funkcjonalnych uwzględniając zasadę terytorialnego, zintegrowanego podejścia będą róŝnicowane tak, aby uwzględnić ich specyficzne potrzeby, a takŝe potencjał rozwojowy. Dokument będzie zawierał informacje dotyczące aspektu wykonawczego, w tym dotyczące oprzyrządowania prawnego koniecznego do realizacji polityki wobec miast, które wymaga wprowadzenia do systemu prawnego. Krajowa Polityka Miejska będzie realizowana za pomocą zestawu instrumentów planistycznych, prawnych, instytucjonalnych oraz inwestycyjnych będą to zmiany lub propozycje zmian oraz nowe rozwiązania w odniesieniu do wszystkich poziomów zarządzania: krajowego, regionalnego oraz lokalnego. Krajowa Polityka Miejska będzie wykorzystywała efekt prac nad funkcjonalnymi obszarami miejskimi, opisanych w poddziałaniu 1.2.a i 1.2.b. 9
Harmonogram prac * Działania realizowane w ramach Planu działań KSRR. Nr Działanie Jednostka odpowiedzialna/ kompetentna Etap realizacji Odniesienie do celu KPZK 2030 1.1. Wzmocnienie wymiaru terytorialnego w dokumentach rozwojowych i dopełnienie systemu dokumentów strategicznych 1.1.a Wydanie decyzji dotyczącej kryteriów i sposobu stwierdzania zgodności planów zagospodarowania przestrzennego województw z KPZK 2030 Minister Rozwoju Regionalnego I Wprowadzenie zintegrowanego (spójnego i hierarchicznego) planowania społecznogospodarczego i przestrzennego zdolnego do efektywnej koordynacji działań podmiotów publicznych i polityk publicznych mających największe znaczenie dla zagospodarowania przestrzennego na róŝnych poziomach zarządzania (działanie 6.1.) 1.1.b Dostosowanie strategii rozwoju województw i planów zagospodarowania przestrzennego województw do KPZK 2030 przy jednoczesnym wzajemnym uspójnieniu ich treści (z uwzględnieniem obszarów funkcjonalnych) Samorządy województw przy współpracy Ministra Rozwoju Regionalnego i innych właściwych ministrów II Wprowadzenie zintegrowanego (spójnego i hierarchicznego) planowania społecznogospodarczego i przestrzennego zdolnego do efektywnej koordynacji działań podmiotów publicznych i polityk publicznych mających największe znaczenie dla zagospodarowania przestrzennego na róŝnych poziomach zarządzania (działanie 6.1.) 1.1.c Opracowanie Krajowej Polityki Miejskiej* Minister Rozwoju Regionalnego Konsultacja: właściwi ministrowie II Wprowadzenie zintegrowanego (spójnego i hierarchicznego) planowania społecznogospodarczego i przestrzennego zdolnego do efektywnej koordynacji działań podmiotów publicznych i polityk publicznych mających największe znaczenie dla zagospodarowania przestrzennego na róŝnych poziomach zarządzania (działanie 6.1.) 10
1.2. Wprowadzenie planowania dla obszarów funkcjonalnych (dotyczy: Cel 6. KPZK 2030, działanie 6.1.) Opis problemu i uzasadnienie podjęcia działań Rośnie dynamika procesów gospodarczych, a z nią wzrasta rola instrumentów koordynacji działań rozwojowych prowadzonych w odniesieniu do obszarów wyznaczanych na róŝnych poziomach zarządzania rozwojem: europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym. Rośnie równieŝ potrzeba przejścia od sektorowego i administracyjnego podejścia w zarządzaniu rozwojem do podejścia funkcjonalnego. Przedmiotem polityki przestrzennego zagospodarowania kraju jest całe terytorium, ze szczególnym uwzględnieniem specyficznych obszarów wyróŝnionych z punktu widzenia zespołu cech, pełnionych funkcji, potrzeb ochrony, stanu zagospodarowania przestrzennego czy występujących konfliktów, czyli róŝnego typu obszarów funkcjonalnych, mających znaczenie ponadwojewódzkie lub co najmniej ponadgminne. Wprowadzenie planowania na obszarach funkcjonalnych staje się narzędziem uwzględniania celów rozwojowych wyŝszego wymiaru, w tym celów UE oraz strategii rozwoju europejskich makroregionów. Integracja działań publicznych w wymiarze przestrzennym oraz wielopoziomowy system zarządzania słuŝą lepszemu wykorzystaniu endogenicznych potencjałów terytoriów określonych powiązaniami i kryteriami funkcjonalnymi. Wprowadzenie obszarów funkcjonalnych do planowania przestrzennego na poziomie województwa przyniesie korzyści takŝe na poziomie lokalnym, poniewaŝ plany obszarów funkcjonalnych dadzą pełniejsze uzasadnienie i podstawę uwzględniania zagadnień rozwojowych na tym poziomie. Dla społeczności lokalnych oznacza to, w efekcie, niŝsze koszty społeczne planowania, kompleksowe rozwiązywanie konfliktów na danym obszarze, trafniejsze zdefiniowanie i wykorzystanie potencjału rozwojowego, większą konkurencyjność. Sposób realizacji Zgodnie z KPZK 2030, planowanie na obszarach funkcjonalnych obejmuje prowadzenie analiz i studiów oraz opracowywanie koncepcji w funkcjonalnych układach przestrzennych, przekładanych na dokumenty planistyczne i programowe studia, części składowe planów zagospodarowania przestrzennego i strategii rozwoju województw i gmin, strategie rozwoju i plany zagospodarowania przestrzennego obszarów funkcjonalnych. Ze względu na rolę miast w rozwoju kraju oraz złoŝoność problemów społeczno-gospodarczych i przestrzennych występujących w ich obrębie, jedną z waŝniejszych kategorii obszarów funkcjonalnych są obszary miejskie. Wprowadzenie zintegrowanego planowania na funkcjonalnych obszarach miejskich (w tym obszarach metropolitalnych), przede wszystkim w ośrodkach wojewódzkich, będzie wspierało rozwiązywanie złoŝonych problemów społeczno-gospodarczych i przestrzennych oraz będzie zwiększało koordynację i efektywność działań publicznych na tych obszarach. Planowanie w odniesieniu do funkcjonalnych obszarów miejskich ma za zadanie m.in.: promowanie zasady pierwszeństwa regeneracji (odnowy) zabudowy nad zajmowaniem nowych terenów pod zabudowę, dąŝenie do racjonalnego nasycenia całego obszaru róŝnorodnymi funkcjami metropolitalnymi oraz usługami wyŝszego rzędu, systemowe rozwiązywanie kluczowych zagadnień (zintegrowanego systemu transportu publicznego, energooszczędnych struktur przestrzennych, rewitalizacji, spójnego systemu inwestycyjnego, zarządzania zasobami przyrodniczymi, wodnymi, zarządzania zasobami kulturowymi). KPZK 2030 wprowadza typologię obszarów funkcjonalnych wskazując, jakiego rodzaju obszary wymagają opracowania dedykowanych działań rozwojowych i ochronnych. Dla procesu uzgadniania planów zagospodarowania przestrzennego województw z KPZK 2030 najistotniejsze jest doprecyzowanie zakresu planowania obligatoryjnych obszarów funkcjonalnych stanowiących ustalenie KPZK 2030. Działanie odnosi się zatem tylko do obligatoryjnych obszarów funkcjonalnych, czyli tych, których uwzględnienie w planie zagospodarowania przestrzennego województwa stanowi warunek uzgodnienia planu z KPZK 2030. 11
Dla zapewnienia skuteczności systemu monitoringu i oceny przebiegu zjawisk przestrzennych oraz efektów polityk o wymiarze terytorialnym na róŝnych poziomach, o którym mowa w Działaniu 3.2, konieczne jest wdroŝenie standardu opracowań planistycznych, o których mowa w dokumencie, oraz ścisłe powiązanie z danymi, które w sposób jednoznaczny identyfikują obszary funkcjonalne, a pochodzącymi z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. Działanie 1.2.a Opracowanie sposobu i warunków wyznaczania obszarów funkcjonalnych wynikających z KPZK 2030 Dla zapewnienia porównywalności metodycznej w skali całego kraju, Minister Rozwoju Regionalnego we współpracy z właściwymi ministrami oraz Prezesem Głównego Urzędu Statystycznego, określi sposób i warunki wyznaczania stref zasięgu (delimitacji) obligatoryjnych obszarów funkcjonalnych wynikających z KPZK 2030. W działaniu tym wskazane jest równieŝ podjęcie współpracy z samorządami. Sposób i warunki delimitacji wypracowane przez MRR będą narzędziem wspierającym prowadzenie transparentnej polityki ukierunkowanej terytorialnej na kaŝdym poziomie realizacji: krajowym, regionalnym i lokalnym. Ponadto ujednolicenie sposobu delimitacji daje moŝliwość budowy systemu monitorowania zmian zachodzących w przestrzeni i jest warunkiem budowania obiektywnej wiedzy. Sposób i warunki wyznaczania zostaną opracowane dla: miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich, w tym metropolitalnych, wiejskich obszarów funkcjonalnych wymagających wsparcia procesów rozwojowych, obszarów funkcjonalnych szczególnego zjawiska w skali makroregionalnej strefy przybrzeŝnej, obszarów górskich i śuław, obszarów funkcjonalnych kształtowania potencjału rozwojowego cennych przyrodniczo (w zakresie korytarzy i sieci ochrony przyrody), ochrony krajobrazów kulturowych, ochrony i kształtowania zasobów wodnych (w zakresie obszarów ochrony wód), obszarów funkcjonalnych wymagających rozwoju nowych funkcji przy uŝyciu instrumentów właściwych polityce regionalnej miast i innych obszarów tracących swe dotychczasowe funkcje, obszarów o najniŝszym poziomie dostępu do dóbr i usług warunkujących moŝliwości rozwojowe, obszarów przygranicznych. Działanie 1.2.b Delimitacja obszarów funkcjonalnych Stosownie do zapisów KPZK 2030 oraz na podstawie art. 39 ust. 4 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r., poz. 647), uznaje się za niezbędne dokonanie delimitacji obligatoryjnych obszarów funkcjonalnych w odpowiednich dokumentach planistycznych, w oparciu o wypracowany sposób i warunki wyznaczania. NaleŜy uznać za konieczne, aby samorządy województw dokonały wyznaczenia granic tych obszarów funkcjonalnych, które powinny być uwzględnione w planach zagospodarowania przestrzennego i strategiach rozwoju województw lub dla których powinien być sporządzony odrębny plan i strategia na poziomie regionalnym. Dotyczy to: miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich, w tym metropolitalnych, obszarów wiejskich wymagających wsparcia procesów rozwojowych, strefy przybrzeŝnej od strony lądu we współpracy z administracją morską, obszarów ochrony gleb dla celów produkcji rolnej, obszarów naraŝonych na niebezpieczeństwo powodzi w skali dorzeczy, obszarów cennych przyrodniczo w zakresie wyznaczania i kształtowania korytarzy i sieci ochrony przyrody, obszarów ochrony krajobrazów kulturowych, 12
obszarów ochrony i kształtowania zasobów wodnych w zakresie wskazania obszarów ochrony wód, strategicznych złóŝ kopalin, miast i innych obszarów tracących swe dotychczasowe funkcje, obszarów o najniŝszym poziomie dostępu do dóbr i usług warunkujących moŝliwości rozwojowe, obszarów przygranicznych o znaczeniu regionalnym, obszarów o znaczeniu regionalnym o najniŝszej dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich. Następujące obszary funkcjonalne makroregionalne powinny zostać zdelimitowane w odpowiednich dokumentach (w przypadku obszarów przygranicznych we współpracy z odpowiednimi organami samorządowymi i rządowymi krajów sąsiednich): przygraniczne (makroregionalne strategie rozwoju przestrzennego i społecznogospodarczego obejmujące tereny po obu stronach granicy), śuławy, obszary górskie. Granice obszaru strefy przybrzeŝnej od strony morza powinny zostać wyznaczone przez administrację morską. W tym celu konieczna jest nowelizacja ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1502, z późn. zm.), w ramach której powinna zostać zdefiniowana strefa przybrzeŝna. Działanie 1.2.c Przygotowanie opracowań dotyczących rozwoju obszarów funkcjonalnych W celu realizacji KPZK 2030 uznaje się za niezbędne przygotowanie przewidzianych w KPZK 2030 opracowań dotyczących obszarów funkcjonalnych: studiów, dokumentów planistycznych, strategii rozwoju, itp. Szczegółowy harmonogram oraz poszczególne kompetentne podmioty zostały przedstawione w Załączniku 1. Działanie obejmuje przygotowanie: strategii rozwoju i planów zagospodarowania przestrzennego miejskich obszarów funkcjonalnych, dla których wymagane jest sporządzenie odrębnych dokumentów, nie w ramach opracowania planu zagospodarowania przestrzennego i strategii rozwoju województwa (ośrodków wojewódzkich, w tym metropolitalnych), studium zagospodarowania przestrzennego dla strefy przybrzeŝnej, planów zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich, procedur korelacji planów zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich i części lądowej strefy przybrzeŝnej, strategii rozwoju obszarów górskich (i uwzględnienie w planie zagospodarowania przestrzennego województwa), strategii rozwoju śuław (i uwzględnienie w planie zagospodarowania przestrzennego województwa), aktualizacji Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Polski Wschodniej, strategii ponadregionalnych obejmujących tereny po obu stronach granicy (6-8 strategii), planu ochrony i planu działań ochronnych dla obszarów cennych przyrodniczo, zasad waloryzacji krajobrazów kulturowych na poziomie krajowym, metodologii identyfikacji i zarządzania obszarami ochrony krajobrazów kulturowych, wykazu złóŝ o znaczeniu strategicznym dla państwa z określeniem przestrzennego zasięgu ich zalegania, 13
opracowania ustalenia rodzaju i czasu działalności oraz rodzaju zabudowy dopuszczalnej na danym terenie złóŝ o znaczeniu strategicznym. Ponadto z KPZK 2030 wynika takŝe realizacja działań o charakterze planistycznym dotyczących produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Dla zwiększania jej wytwarzania zostaną: opracowane wskazówki dotyczące rozwoju róŝnych form energetyki odnawialnej na róŝnych typach obszarów produkcji i wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Dla pełnej realizacji KPZK 2030 uznaje się za niezbędne dokonanie przez samorządy województw w planach zagospodarowania przestrzennego województw: delimitacji róŝnych typów obszarów produkcji i wykorzystania odnawialnych źródeł energii, wyznaczenia strefy zakazu wykorzystania lub ograniczonego rozwoju (wraz z określeniem rodzaju i zakresu tego ograniczenia) róŝnych form energetyki odnawialnej. Harmonogram prac Nr Działanie Jednostka odpowiedzialna/ kompetentna Etap realizacji Odniesienie do celu KPZK 2030 1.2. Wprowadzenie planowania dla obszarów funkcjonalnych 1.2.a 1.2.b Opracowanie sposobu i warunków wyznaczania obszarów funkcjonalnych wynikających z KPZK 2030 Delimitacja obszarów funkcjonalnych Minister Rozwoju Regionalnego we współpracy z Ministrami: Środowiska, Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Prezesem Głównego Urzędu Statystycznego Podmioty wskazane w Tabeli 5. KPZK 2030 Typy, podmioty i wskazania KPZK wobec obszarów funkcjonalnych I II-III (Patrz: Harmonogram działań) Wprowadzenie zintegrowanego (spójnego i hierarchicznego) planowania społecznogospodarczego i przestrzennego zdolnego do efektywnej koordynacji działań podmiotów publicznych i polityk publicznych mających największe znaczenie dla zagospodarowania przestrzennego na róŝnych poziomach zarządzania (działanie 6.1.) Wprowadzenie zintegrowanego (spójnego i hierarchicznego) planowania społecznogospodarczego i przestrzennego zdolnego do efektywnej koordynacji działań podmiotów publicznych i polityk publicznych mających największe znaczenie dla zagospodarowania przestrzennego na róŝnych poziomach zarządzania (działanie 6.1.) 1.2.c Przygotowanie opracowań dotyczących rozwoju obszarów funkcjonalnych Podmioty wskazane w tabeli 5. KPZK 2030 Typy, podmioty i wskazania KPZK wobec obszarów funkcjonalnych II-III Wprowadzenie zintegrowanego (spójnego i hierarchicznego) planowania społecznogospodarczego i przestrzennego zdolnego do efektywnej koordynacji działań podmiotów publicznych i polityk publicznych mających największe znaczenie dla zagospodarowania przestrzennego na róŝnych poziomach zarządzania (działanie 6.1.) 14
2. Uporządkowanie regulacji zapewniających sprawność i powszechność działania systemu planowania przestrzennego (dotyczy: Cel 6. KPZK 2030, działanie 6.2.) 2.1. Opracowanie rozwiązań zmian systemowych w sposobie prowadzenia polityki zagospodarowania przestrzennego oraz propozycji zmian prawnych Opis problemu i uzasadnienie podjęcia działań Niesprawny system prowadzenia (planowania i realizacji) polityki zagospodarowania przestrzennego moŝe generować negatywne skutki społeczne i ekonomiczne. Efektem moŝe być niska jakość przestrzeni, dlatego potrzebne są lepsze metody koordynacji działań w odniesieniu do danego obszaru. Brak ładu przestrzennego przede wszystkim w skali mikro przekłada się zwykle na niŝszą konkurencyjność i produktywność gospodarki w skali makro. W sferze programowania koordynację przedsięwzięć rozwojowych (zarówno pionową, jak i poziomą) utrudnia nieposiadanie przez niektóre akty planistyczne przymiotu aktu prawa miejscowego oraz brak prawnej i systemowej współzaleŝności dokumentów powstających na róŝnych szczeblach zarządzania. Zagadnienia kluczowe dla sprawności planowania przestrzennego, jako instrumentu polityki przestrzennej rządu i jednostek samorządu terytorialnego, nie są odpowiednio uregulowane ustawowo. Obecny system nie zapewnia wystarczającej podstawy do prowadzenia zintegrowanej polityki rozwojowej wobec róŝnego typu obszarów funkcjonalnych, co wpływa na rozwój takich obszarów jak miejskich obszarów funkcjonalnych, transgranicznych, obszarów przybrzeŝnych, które z natury koncentrują wiele sfer działalności gospodarczej o przeciwstawnych interesach. Konflikty przestrzenne są immanentnym elementem gospodarowania przestrzenią. Obowiązujący system prawny w niewystarczający sposób przeciwdziała konfliktom i nieracjonalnemu gospodarowaniu przestrzenią. Zbiór regulacji dotyczących zagospodarowania przestrzennego nie tworzy jednego spójnego systemu. Regulacje są rozproszone w licznych aktach prawnych, istnieje szereg wyjątków i odstępstw od całościowych reguł (ustawy specjalne, decyzje o warunkach zabudowy). Podstawowy akt prawny regulujący kwestie planowania przestrzennego ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym koncentruje się głównie na procedurach. Podsystem instytucjonalny nadal charakteryzuje pewien dualizm kompetencji z zakresu planowania przestrzennego i planowania społeczno-gospodarczego. Słabością jest takŝe rozproszenie i niepowiązanie w systemie hierarchicznym instytucji działających w sferze planowania przestrzennego. Jednostki administracji publicznej nie dysponują dostatecznymi kompetencjami do ochrony interesu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym. Jednocześnie gminy nie dysponują wystarczającymi instrumentami realizacyjnymi, co powoduje, Ŝe zadania przekazane w oparciu o zasadę subsydiarności nie są przez wiele gmin w pełni realizowane. Brakuje jednolitego systemu monitorowania zmian zagospodarowania przestrzeni umoŝliwiającego dokonywanie porównań na róŝnych poziomach zarządzania rozwojem oraz obserwacji wpływu prowadzonych polityk publicznych na przestrzeń. Sposób realizacji Istnieje potrzeba przeprowadzenia kompleksowych zmian w zakresie systemu w sposobie prowadzenia polityki zagospodarowania przestrzennego. Zidentyfikowane w KPZK 2030 problemy zostaną poddane szczegółowej analizie, a nakreślone kierunki zmian zostaną doprecyzowane. Budowa nowego systemu zakłada: sprawność systemu planowania przestrzennego, praworządność w planowaniu i realizowaniu procesów rozwoju przestrzennego, wdroŝenie do systemu gospodarowania przestrzenią instrumentów ekonomicznych oraz kreowanie korzystnych warunków dla działalności gospodarczej z zachowaniem ochrony interesu publicznego. W dziedzinie gospodarki przestrzennej, gdzie wolny rynek nie jest w stanie zapewnić równowagi pomiędzy róŝnymi interesami i ograniczyć kosztów dla społeczeństwa, konieczna jest rola regulacyjna państwa. Potrzebne jest prawidłowe zidentyfikowanie źródeł kosztów społecznych i finansowych w perspektywie 15
długoterminowej. W wypracowaniu akceptowalnych rozwiązań godzących róŝne interesy i konflikty, szczególną rolę ma przeprowadzenie publicznej dyskusji. Dla formułowania i prowadzenia racjonalnej polityki rozwoju istotnym elementem jest przeprowadzenie zmian w systemie prawa w dziedzinie gospodarki przestrzennej, dotyczących wszystkich trzech podsystemów i narzędzi sfery programowania, legislacyjnej oraz instytucjonalnej. Kluczowym jest stworzenie nowoczesnego systemu planowania przestrzennego, jako elementu zintegrowanego (spójnego i hierarchicznego) systemu planowania rozwoju. W tym celu istnieje potrzeba znowelizowania przepisów regulujących kompetencje, zakres oraz procedury w sferze prowadzenia polityki zagospodarowania przestrzennego Zreformowany system powinien w swych rozwiązaniach i skuteczności osiągać standardy europejskie. Sformułowanie propozycji zmian w ustawach będzie poprzedzone analizą orzecznictwa w dziedzinie gospodarki przestrzennej oraz analizą wyników prac Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego 11. Prace nad zmianami systemu prawnego gospodarki przestrzennej będą prowadzone m.in. w ramach Komitetu Koordynacyjnego do Spraw Polityki Rozwoju organu opiniodawczo-doradczego Prezesa Rady Ministrów. Działanie 2.1.a Opracowanie koncepcji nowego systemu prowadzenia polityki zagospodarowania przestrzennego na wszystkich poziomach, będącej podstawą systemu prawnego 12 Minister Rozwoju Regionalnego dokona przeglądu i analizy zasad, sposobu, a takŝe warunków funkcjonowania instytucji, procedur i instrumentów w zakresie systemu kształtującego ład przestrzenny i na tej podstawie, we współpracy z innymi właściwymi ministrami, opracuje docelową, spójną, całościową koncepcję systemu prowadzenia polityki zagospodarowania przestrzennego. Model ten będzie obejmował: programowanie strategiczne, planowanie przestrzenne, sferę realizacyjną, monitoring, system prawny i instytucjonalny. Będzie odnosił się do wszystkich poziomów planowania i realizacji polityki zagospodarowania przestrzennego (krajowego, regionalnego, lokalnego). W kolejnym kroku nastąpi unormowanie prac legislacyjnych, bazujące na modelu systemu kształtującego ład przestrzenny. W tym etapie zakłada się podjęcie następujących kwestii: ujęcie regulacji w całościowym systemie planowania przestrzennego - uporządkowanie systemu, w tym uproszczenie nadmiernie rozbudowanych elementów i regulacji oraz uzupełnienie luk. Nastąpi ujednolicenie pojęć i definicji z zakresu planowania przestrzennego, budownictwa i urbanistyki, występujących w róŝnych aktach prawnych. Zostaną sformułowane główne zasady systemu odpowiadające na aktualne problemy oraz akceptowalne przez róŝne grupy społeczne i środowiska. Rozwiązania będą dotyczyć: zakresu obligatoryjności planowania, zaleŝności pomiędzy róŝnymi poziomami planowania, podziału kompetencji w polityce przestrzennej pomiędzy podmiotami publicznymi państwa, hierarchii i roli dokumentów planistycznych, zakresu i trybu realizacji decyzji planistycznych. Koncepcja regulacji prawnych będzie obejmowała m. in. zapewnienie koordynacji działań poszczególnych aktorów zaangaŝowanych w gospodarowanie przestrzenią, w tym stworzenie podstaw do prowadzenia zintegrowanej polityki rozwoju w odniesieniu do obszarów funkcjonalnych: 13 (kwestia zdefiniowania prawnego, wymagany zakres i relacja planów obszarów funkcjonalnych z innymi dokumentami planistycznymi). Zostaną podjęte kwestie eliminacji nieskutecznych metod nadzoru nad przestrzeganiem 11 Komisja Kodyfikacyjna została powołana na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 lipca 2012 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego (Dz.U. z 2012 r. poz. 856) 12 Działanie będzie zrealizowane na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r., poz. 951). Zgodnie z Ustawą Minister Rozwoju Regionalnego będzie zobowiązany do dokonywania, w zakresie kształtowania ładu przestrzennego, przeglądu i analizy zasad, sposobu, a takŝe warunków funkcjonowania instytucji, procedur i instrumentów oraz do przedłoŝenia Radzie Ministrów propozycji zmian w tym zakresie, z uwzględnieniem w szczególności koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. (art. 26 pkt 5 Ustawy). Zgodnie z art. 61 Ustawy pierwszy przegląd i analiza zostaną dokonane w terminie nie dalszym niŝ trzy lata od dnia wejścia w Ŝycie. 13 Działanie odnosi się tylko do tych zmian dot. obszarów funkcjonalnych, które wymagają stworzenia podstaw prawnych. Pozostałe działania dot. obszarów funkcjonalnych polegające na opracowaniu zakresu i sporządzeniu odpowiednich dokumentów rozwojowych zostały opisane w działaniu. 1.2. 16
prawa w gospodarowaniu przestrzenią (wzmocnienie egzekwowania prawa i nadzoru), zapewnienia jawność procesu planowania przestrzennego i zagwarantowania udziału społeczeństwa juŝ w początkowych etapach, a takŝe instrumentów ekonomicznych. Ze względu na szeroki zakres zadania oraz jego znaczenie dla społeczeństwa, wskazane jest, aby w jego realizacji współpracowali przedstawiciele samorządów, środowisk opiniotwórczych oraz inni partnerzy społeczni. Debata zostanie przeprowadzona z wykorzystaniem istniejących forów, jak np. Krajowego Forum Terytorialnego. Działanie 2.1.b WdroŜenie zmian systemu prawnego W działaniu tym nastąpi - zgodnie z kierunkami określonymi w modelu nowego systemu prowadzenia polityki zagospodarowania przestrzennego - nowelizacja zidentyfikowanych w ramach koncepcji regulacji prawnych, przepisów wymagających zmian. Minister Rozwoju Regionalnego, a takŝe stosownie do zakresu regulacji wskazanego w koncepcji - inni właściwi ministrowie, opracują odpowiednie 14 projekty ustaw regulujących sferę prowadzenia polityki zagospodarowania przestrzennego. W celu zachowania spójności systemu konieczna jest współpraca Ministra Rozwoju regionalnego oraz Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w zakresie prowadzonych prac dotyczących regulacji w tym obszarze. Ponadto w zadaniu tym wskazane jest podjęcie współpracy z samorządami, ekspertami i innymi partnerami społecznymi. Harmonogram prac Nr Działanie Jednostka odpowiedzialna/ kompetentna Etap realizacji Odniesienie do celu KPZK 2030 2.1. Opracowanie rozwiązań zmian systemowych w sposobie prowadzenia polityki zagospodarowania przestrzennego oraz propozycji zmian prawnych 2.1.a 2.1.b Opracowanie koncepcji nowego systemu prowadzenia polityki zagospodarowania przestrzennego na wszystkich poziomach, będącej podstawą systemu prawnego WdroŜenie zmian systemu prawnego Minister Rozwoju Regionalnego we współpracy z ministrami właściwymi Minister Rozwoju Regionalnego Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, we współpracy z ministrami właściwymi II III Wprowadzenie zintegrowanego (spójnego i hierarchicznego) planowania społecznogospodarczego i przestrzennego zdolnego do efektywnej koordynacji działań podmiotów publicznych i polityk publicznych mających największe znaczenie dla zagospodarowania przestrzennego na róŝnych poziomach zarządzania (działanie 6.1.) Uporządkowanie regulacji zapewniających sprawność i powszechność działania systemu planowania przestrzennego (działanie 6.2.) Wprowadzenie zintegrowanego (spójnego i hierarchicznego) planowania społecznogospodarczego i przestrzennego zdolnego do efektywnej koordynacji działań podmiotów publicznych i polityk publicznych mających największe znaczenie dla zagospodarowania przestrzennego na róŝnych poziomach zarządzania (działanie 6.1.) Uporządkowanie regulacji zapewniających sprawność i powszechność działania systemu planowania przestrzennego (działanie 6.2.) 14 W zakresie ustawy o planowaniu oraz ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju wiodącym będzie Minister Rozwoju Regionalnego (zgodnie z ustawą z dnia 13 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw); w zakresie ustawy o obszarach morskich Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej. 17
3. Wzmocnienie instytucjonalne i jakościowe planowania przestrzennego (dotyczy: Cel 6. KPZK 2030, działanie 6.3.) 3.1. Wzmocnienie instytucjonalne Opis problemu i uzasadnienie podjęcia działań System instytucjonalny wspomaga, a w rzeczywistości warunkuje, właściwą i efektywną realizację zamierzeń w zakresie polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Obecny system jest rozproszony, niespójny, z zakłóceniami w przepływie informacji; nie spełnia swoich zadań w zakresie efektywnej realizacji polityki zagospodarowania przestrzennego. Polskie instytucje zajmujące się planowaniem przestrzennym zarówno administracja publiczna, jak i instytucje naukowe aktywnie uczestniczą w inicjatywach europejskich dotyczących ogólnie pojętego wymiaru terytorialnego i wdraŝaniu idei spójności terytorialnej. Dorobek Polski jest doceniany w debatach i inicjatywach prowadzonych przez Komisję Europejską (Agenda Terytorialna, ESPON, Urbact i innych). Polska jest takŝe obecna we współpracy międzynarodowej uwarunkowanej geograficznie w skali makroregionalnej, tj. w ramach Grupy Wyszehradzkiej, Regionu Morza Bałtyckiego, Konwencji Karpackiej, itd. oraz działań wynikających ze współpracy transgranicznej. Wskazana jest skuteczniejsza koordynacja tych działań. Sposób realizacji Wprowadzenie efektywnego systemu instytucjonalnego realizacji polityki zagospodarowania przestrzennego kraju obejmuje wszystkie podmioty publiczne włączone w proces planowania i realizacji tej polityki. Zwiększenie sprawności systemu wymaga zatem modyfikacji zasad i wprowadzenia regulacji prawnych, a następnie wdroŝenia zmian instytucjonalnych w administracji rządowej i samorządowej, które zracjonalizują i zdefiniują zaleŝności i związki pomiędzy podmiotami publicznymi odpowiedzialnymi za gospodarkę przestrzenną państwa. Konieczne jest wdroŝenie wieloszczeblowego partnerstwa w zakresie prowadzenia działań w tej sferze. Wzmocnienie instytucjonalne wymaga zwiększenia jakości działań, a zatem istnieje potrzeba podnoszenia kwalifikacji kadr zdolnych do planowania zintegrowanego i zarządzania rozwojem poprzez ciągłe kształcenie i wymianę wiedzy, w tym takŝe na forum europejskim. Wzmocnienie wymiaru terytorialnego w sferze europejskiej będzie się odbywało poprzez rozwijanie współpracy międzynarodowej w oparciu o strategiczne dokumenty rządu w dziedzinie polityki zagranicznej 15 i rozwoju społeczno-gospodarczego oraz Koncepcję Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Koncepcja będzie podstawą do prezentowania stanowiska strony polskiej w ramach inicjatyw międzynarodowych dotyczących ogólnie pojętego wymiaru terytorialnego i wdraŝaniu idei spójności terytorialnej: inicjatywy prowadzone przez Komisję Europejską (TCUM Podkomitet ds. spójności terytorialnej i kwestii miejskich działający w ramach grupy COCOF, NTCCP Narodowe Punkty Kontaktowe Spójności Terytorialnej), ESPON (Europejska Sieć Obserwacyjna Rozwoju Terytorialnego i Spójności Terytorialnej, Urbact i inne; współpraca uwarunkowana geograficznie w skali makroregionalnej (w ramach Grupy Wyszehradzkiej, Regionu Morza Bałtyckiego VASAB Wizja i Strategie Wokół Morza Bałtyckiego 2010, HELCOM Bałtycki Plan Działania, Konwencji Karpackiej, itd.), działania wynikające ze współpracy transgranicznej, współpraca w ramach CEMAT (Konferencja Ministrów Rady Europy odpowiedzialnych za planowanie regionalne/przestrzenne). W aspekcie współpracy państw europejskich naleŝy zwrócić uwagę na Zintegrowaną Politykę Morską UE, której jednym z narzędzi jest morskie planowanie przestrzenne. 15 Aktualnie takim dokumentem są przyjęte przez Radę Ministrów Priorytety Polskiej Polityki Zagranicznej 2012-16. 18