Makoekonomia 1 Wykład 8: Wpowadzenie do modelu ISLM: kzywa LM oaz kzywa IS Gabiela Gotkowska Kateda Makoekonomii i Teoii Handlu Zaganicznego
Plan wykładu Deteminanty popytu na pieniądz Równowaga na ynku pieniądza Kzywa LM Zależność wydatków od stopy pocentowej az jeszcze Równowaga na ynku dób az jeszcze Kzywa IS Lektuy: Begg D. et all., ozdział 24. Blanchad, ozdział 4
Popyt na pieniądz i jego deteminanty 3
Co to jest popyt na pieniądz? Popyt na pieniądz jest związany pzede wszystkim z funkcjami, jakie pieniądz pełni w gospodace ynkowej. Zapotzebowanie na pieniądz wynika głównie z udziału pieniądza w tansakcjach kupna i spzedaży oaz z tego iż stanowi on dla pzedsiębiostw i dla osób (członków gospodastw domowych) jeden ze składników ich majątku. 4
Dlaczego ludzie chcą mieć pieniądze? Czy dlatego, że chcą być bogaci? NIE, ponieważ bogactwo można mieć w innych postaciach, w tym zwłaszcza: Majątku zeczowego: dom, mieszkanie, jacht, ale i ogódek działkowy są takim majątkiem Upawnień pzynoszących dochód (pawo do dochodu) np. patenty, pawa autoskie (nie tzeba pzecież samemu ich stwozyć, można je kupić) Majątku w postaci finansowej Lokaty bankowe długoteminowe, obligacje, bony skabowe, akcje, opcje na akcje etc. Pieniądz TAK, ale tylko w takim stopniu, w jakim chcą, żeby ich majątek był w postaci pieniądza WIĘC DLACZEGO? 5
Zalety posiadania pieniądza Pieniądz jest najbadziej płynną postacią majątku finansowego, tj. może w każdej chwili i bez dodatkowych kosztów być użyty na każdy cel, wynikający z funkcji pieniądza a więc pzede wszystkim: Realizacji tansakcji Realizacji zobowiązań płatniczych Wymiany na inny pieniądz Nadaje się ównież do oszczędzania, ale w tej funkcji spawdzają się też dobze, a nawet lepiej, inne aktywa finansowe 6
Motywy posiadania pieniądza: Według teoii popytu na pieniądz J.M. Keynesa powody chęci posiadania i utzymywania pieniądza są następujące: Pieniądz jest potzebny dla ealizacji tansakcji, co powoduje powstanie tansakcyjnego popytu na pieniądz (tansakcyjny motyw posiadania pieniądza) Nie mając pewności co do koniecznych pzyszłych dochodów i wydatków, posiadanie pewnej ilości pieniądza umożliwia zabezpieczenie się na wypadek niepzewidzianych, koniecznych wydatków (pzezonościowy motyw posiadania pieniądza) 7
Motywy posiadania pieniądza Posiadanie pieniądza pozwala osiągać zysk w pzyszłości, pozwala bowiem zamienić go w dowolnym momencie na inne instumenty finansowe, któe zgodnie z pzewidywaniami powinny pzynieść odpowiedni zysk np. możliwe inwestycje w akcje w momencie kiedy spodziewamy się wzostu ich cen (spekulacyjny motyw posiadania pieniądza) Jeśli chcemy ozłożyć swoje aktywa finansowe tak, żeby zabezpieczyć się pzed yzykiem, cześć naszego potfela powinien wypełniać pieniądz, dzięki czemu zabezpieczamy się pzed spadkiem cen innych posiadanych aktywów (potfelowy motyw posiadania pieniądza) 8
Ile pieniądza tzeba na cele tansakcyjne? Nominalnie tzeba tyle pieniądza, za jaką watość dokonuje się tansakcji (czyli ilość tansakcji azy ceny użyte w tych tansakcjach T *p), a ponieważ każda jednostka pieniężna obsługuje wiele tansakcji w danym czasie (pieniądz kąży), więc na obsługę wszystkich tansakcji wystaczy pieniądza tyle azy mniej, ile pzeciętnie obotów wykonuje pieniądz M M D D V T T p V p gdzie: M- ilość pieniądza V szybkość obiegu pieniądza T watość tansakcji p - ceny 9
A ile tzeba ealnego pieniądza na cele tansakcyjne? Realne zapotzebowanie na pieniądz, to zapotzebowanie na pieniądz o okeślonej sile nabywczej pzy stałych cenach Można to zapisać jako: Jak się ceny nie zmieniają siła nabywcza pieniądza jest stała M p M p D D V T V T gdzie: M D /p ealny popyt na pieniądz 10
Popyt na pieniądz w teoii Keynesa: stabilny czy niestabilny J.M. Keynes (1936): koncepcja pefeencji płynności popyt na pieniądz = pefeencja płynności (ile majątku chcą mieć podmioty w płynnej postaci) M D podmiotów wypływa z motywów: tansakcyjnego pzezonościowego D M 1 Popyt = pefeencje płynności związane z tansakcjami, a te z ozmiaami podukcji (część stabilna M D 11 spekulacyjnego potfelowego D M 2 Popyt = pefeencje płynności związane ze spekulacjami, z tzymaniem pieniądza jako zabezpieczenia pzed statami wynikającymi ze zmian entowności (część zmienna M D )
Popyt na pieniądz w teoii keynesowskiej w pzypadku motywów tansakcyjnego i pzezonościowego mamy do czynienia ze stabilną funkcją popytu na pieniądz M D 1 L 1 k Popyt na pieniądz wypływający z motywów spekulacyjnych i potfelowych jest niestabilny: zmienia się pod wpływem zmian stóp pocentowych i zmian entowności pozapieniężnych instumentów finansowych p gdzie: L - pefeencje płynności k elastyczność popytu na pieniądz względem PKB PKB h elastyczność popytu na pieniądz względem stóp pocentowych M D 2 L 2 h 12
Elastyczność popytu na pieniądz względem PKB Elastyczność popytu na pieniądz względem PKB jest to odwotność dochodowej szybkości obiegu pieniądza (k = 1/V), okeślana też jako współczynnik monetyzacji gospodaki k M 1 V D 1 L 1 1 V intepetacja: k jaką część swojego majątku podmioty chcą pzetzymywać w fomie pieniężnej; towazyszą temu założenia: założenie popocjonalności między zmianami dochodu i majątku założenie, że PKB okeśla ozmiay tansakcji a zaazem ozmiay dochodów (poównaj zajęcia 2) jest m.in. kształtowane pod wpływem oczekiwań co do zmian stóp pocentowych i inflacji ( w dalszych ozważaniach nie będziemy się tym zajmować) może fluktuować w kótkim okesie p k p 13
Elastyczność popytu na pieniądz względem stóp pocentowych Elastyczność popytu na pieniądz względem stóp pocentowych jest ujemna tzn. że kiedy stopy pocentowe osną popyt na pieniądz spada Dlaczego? Ponieważ stopa pocentowa jest kosztem altenatywnym utzymywania pieniądza: nie lokując swojego majątku w inne instumenty finansowe, a tzymając go w postaci pieniądza tacimy dochód, jaki pzynoszą te instumenty (odsetki od lokat, zysk ze wzostu kusu akcji etc.) pocent kompensata za zzeczenie się płynności dochód z óżnych instumentów finansowych odchyla się od śedniej stopy pocentowej ale te odchylenia są związane z yzykiem (wyższa oczekiwana entowność wiąże się z wyższym yzykiem, niższa oczekiwana entowność z mniejszym yzykiem); kiedy yzyko jest takie samo, ośnie popyt na instumenty finansowe o entowności wyższej od stóp pocentowych skutek: ich cena ośnie, więc entowność maleje 14
Inne czynniki kształtujące popyt na pieniądz (1) Dążenie do minimalizacji altenatywnego kosztu posiadania pieniądza powoduje, że podmioty (gospodastwa domowe, fimy) są zainteesowane utzymywaniem tylko tyle pieniądza, ile wydaje się niezbędne esztę dochodów lokując tak, by uzyskać co najmniej śednią stopę pocentową od lokaty lokaty są systematycznie zmniejszane w miaę konieczności dokonywania kolejnych tansakcji ale pzenoszenie majątku z lokat kosztuje (czas, powizje bankowe etc.) to dodatkowy czynnik wpływający na poziom popytu na pieniądz 15
Inne czynniki kształtujące popyt na pieniądz (2) Wśód czynników kształtujących popyt na pieniądz bieze się pod uwagę też : Nie tyle poziom dochodu (któy jest do zagospodaowania tj. zatzymania w postaci pieniężnej lub w postaci pozapieniężnych instumentów finansowych), co poziom dochodu pemanentnego Nie tyle bieżące ceny, co ceny oczekiwane, czyli oczekiwany poziom inflacji Nie tylko stopy pocentowe, ale i oczekiwaną entowność innych (pozabankowych) lokat oaz ich yzyko W gospodace otwatej uwzględnia się też popyt na pieniądz wynikający z kusu walutowego i oczekiwań dotyczących jego zmian 16
Popyt na pieniądz Popyt na pieniądz nominalny M D D D M1 M 2 L1L2 k p h M D k p h Popyt na ealny zasób pieniądza M D p k h 17 tg h M D p
Równowaga ynku pieniężnego: kzywa LM 18
Równowaga ynku pieniężnego M L M Podaż pieniądza Pieniądz gotówkowy Efekty mnożnikowe pieniądz kedytowy Polityka pieniężna Popyt na pieniądz = pefeencje płynności Kozyści posiadania zasobów płynnych Koszty płynności majątku 19
Równowaga ynku pieniężnego Realna podaż pieniądza M p Realny popyt na pieniądz Równowaga ynku pieniężnego M p M p M p D k h M D p k h 20
Kzywa LM wypowadzenie algebaiczne Podaż pieniądza = popytowi na pieniądz M p k h Pzekształcenie funkcji k h 1 h M p 1 h M p Kzywa LM: ównowagi między podażą pieniądza a popytem na pieniądz tg k h 21
Kzywa LM położenie (1) k h 1 h M p Zmiany położenia: LM wzost M/p Pzesunięcie ównoległe w pawo/dół wzost k Wzost kąta nachylenia wzost h Spadek kąta nachylenia i pzesunięcie w dół 22
Intepetacja punktów poza kzywą LM C A B D LM Punkty na kzywej LM (np. A, B) obazują stany ównowagi na ynku pieniądza, tj. takie kombinacje PKB () i stóp pocentowych () pzy któych popyt na ealny zasób pieniądza = podaży pieniądza (M/b=k-h) Punkty powyżej kzywej LM (np. C) wskazują na nieównowagę, popyt na pieniądz < podaży pieniądza Punkty poniżej kzywej LM (np. D) wskazują na nieównowagę, popyt na pieniądz > podaży pieniądza 23
Kzywa LM zmiany położenia Wzost ealnej podaży pieniądza M/p Wzost elastyczności popytu na pieniądz względem PKB (współczynnika monetyzacji gospodaki) k LM 1 LM LM LM 1 24
Kzywa LM zmiany położenia Wzost elastyczności popytu na pieniądz względem stóp pocentowych (h) LM LM 1 25
Kzywa LM a zmiany cen Emisja pieniądza jest zawsze nominalna Popocja M/ M / p / v Wzost cen zmniejsza ealną podaż pieniądza pzesunięcie kzywej LM analogiczne do takiego, kiedy spadłaby nominalna podaż pieniądza, a ceny byłyby stałe M v p 26
Zależność wydatków od stóp pocentowych 2
Inwestycje ealne Inwestycje w makoekonomii są ozumiane ealnie tj. jako zakupy składników majątku oaz jako poszezanie stanu zapasów i ezew potzebnych w podukcji i w dystybucji towaów. Inwestycje pozwalają: więcej podukować lub podukować coś innego niż dotychczas lub podukować pzy wykozystaniu nowych technologii lub zmienić chaakteystyki pozostałych czynników podukcji
Inwestycje finansowe Nazwy inwestycje finansowe używamy dla okeślenia lokat finansowych Lokaty óżnią się między sobą oczekiwaną entownością i yzykiem Wybieając odzaj inwestycji finansowych posiadacze kapitału oceniają yzyko i stopę zwotu i kieują śodki tam, gdzie spodziewają się uzyskać dochód Pzepływ kapitału powoduje ukształtowanie się śedniej stopy entowności inwestycji finansowych po uwzględnieniu yzyka na poziomie ównym (w pzybliżeniu) śedniej stopie pocentowej 29
Rentowność na ynku finansowym i z ealnych inwestycji Inwestując (ealnie) tzeba osiągnąć entowność pzedsięwzięcia nie mniejszą od entowności, któą osiągnąć można na ynku finansowym. Decyzja o tym, czy inwestować, czy nie, zależy od poównania oczekiwanej entowności inwestycji z poziomem stóp pocentowych Stopy pocentowe są jednym z podstawowych paametów wpływających na opłacalność inwestowania Stopa pocentowa jako koszt jawny (i niejawny) inwestycji 3
Inwestycje az jeszcze I I b Inwestycje autonomiczne odzwieciedlają skalę pojektów inwestycyjnych, któe wato byłoby ealizować, jeśli stopa pocentowa byłaby ówna 0 0 I 1 1 Ib I 2 I b2 Wpływ stóp pocentowych na zmniejszanie skali inwestycji wchodzących do ealizacji (obazowany paametem b) zależy od tego jaki jest ozkład pojektów inwestycyjnych w zależności od pzewidywanej entowności 31 I 2 I 1 I Im większa ważliwość inwestoów na zmiany stóp pocentowych, tym skala inwestycji mniejsza (dla >0): b 2 >b 1
Czy inne składniki wydatków zagegowanych ównież zależą od wysokości stóp pocentowych? NX NX m n Saldo handlu zaganicznego zależy od kusu walutowego, a ten zależy od wysokości stóp pocentowych (paamet n) Zależność tym silniejsza, im powiązania między wysokością stóp pocentowych a kusem walutowym badziej bezpośednie (system kusu płynnego) NX NX m NX 32
Czy stopy pocentowe wpływają na ozmiay konsumpcji? Decyzje konsumenta: wybó między dobami, wybó między pacą a czasem wolnym, decyzja, czy konsumować w danym momencie, czy później (tzw. wybó międzyokesowy) Im wyższe stopy pocentowe, tym doższa jest konsumpcja bieżąca Ale w naszym modelu będziemy pomijać tę zależność (analizowana jest ona w modelach dynamicznych, zakładających wybó wielookesowy) W modelu ISLM nadal (jak w modelu Keynesa) zakładamy, że poziom wydatków konsumpcyjnych zależy tylko od dochodu do dyspozycji 33
Czy wydatki ządu zależą od poziomu stóp pocentowych? Sekto ządowy wydaje śodki na zakupy i tansfey według pewnego planu (w pewnym uposzczeniu: budżet= plan finansowy sektoa ządowego) bioąc pod uwagę głównie potzeby wydatkowe oaz oczekiwane wpływy z podatków BS t G TR Jeśli jednak sekto ządowy po popzednich okesach odziedziczył dług publiczny, to musi być on obsługiwany = muszą być płacone odsetki od tego długu; stanowią one jeden z wydatków sektoa ządowego BS t G TR DP 1 34
Dlaczego stopy pocentowe mają małe znaczenie dla wydatków sektoa ządowego? Im wyższe stopy pocentowe, tym wiesze koszty obsługi długu publicznego Wpływ stóp pocentowych na zakupy jest jednak względnie mały, gdyż: Dług publiczny nie zawsze może być poblemem Rząd nie zawsze kieuje się w swoich wyboach koniecznością ustalenia jakiegoś poziomu salda budżetu Rząd może oganiczenia wydatkowe skieować na zmniejszanie tansfeów a nie zakupów Rząd badziej musi się liczyć ze swoimi wybocami, któzy oczekują okeślonych wydatków niż liczyć się ze wzostem zadłużenia Stąd w naszym modelu utzymamy założenie o autonomicznym chaakteze wydatków ządowych 3
Zależność wydatków od stóp pocentowych: podsumowanie C I NX I NX C W modelu ISLM pomijamy stosunkowo słabe oddziaływanie poziomu stóp pocentowych na wydatki konsumentów i ządu i zakładamy, że poziom stóp pocentowych w gospodace wpływa wyłącznie na I oaz NX G G 36
Konstukcja kzywej ównowagi na ynku towaowym (IS) 37
Równowaga kótkookesowa az jeszcze. Spóbujmy ponownie wyznaczyć watość PKB w ównowadze w gospodace spełniającej założenia modelu keynesowskiego, uwzględniając teaz fakt, że część wydatków zagegowanych zależy od stopy pocentowej 3
Gaficzne wypowadzenie kzywej IS AE AE AE [( 1t) c m] 2 ( b n) AE [( 1t) c m] 1 ( b n) AE 2 ( b n) AE 1 ( b n) 1 2 1 2 IS 1 2
Źódła wydatków zagegowanych i waunek ównowagi 40 n m NX NX G G b I I c C C d n m NX G b I c C NX G I C AE AE d Waunek ównowagi Źódła AE ] ) (1 [ m t c n b NX G I cb ct C ] ) ( [( n b AE
Równowaga ynku towaowego ilustacja (kzywa IS) [( AE ( b n) ] AE b n 1 ( b n) AE b n A B 1 actg ( b n) Punkty leżące na kzywej IS wskazują takie kombinacje wysokości stóp pocentowych i wielkości podukcji, pzy któych ynek towaowy pozostaje w ównowadze (wytwozone podukty są zakupione, nie ma nadwyżki ani niedobou tych poduktów) 4
AE b n Nieównowaga na ynku towaowym: intepetacja punktów poza kzywą IS D A C B 1 actg ( b n) AE b n 1 ( b n) W pkt A podukcja () jest mniejsza niż w pkt B, bo w pkt A mniejsze są też wydatki, co wynika z wyższych stóp pocentowych () W pkt C nie ma ównowagi: wydatki są zbyt małe, bo stopy pocentowe za wysokie: utzymuje się nadwyżka podukcji w stosunku do zakupów W pkt D nie ma ównowagi: wydatki są zbyt duże, bo stopy pocentowe za niskie: utzymuje się niedobó podukcji w stosunku do zakupów
Położenie kzywej IS AE b n 1 ( b n) Pzesunięcia ównoległe kzywej IS Wydatki autonomiczne: wzost pzesunięcia w pawo/góę Ważliwość wydatków na wysokość stóp pocentowych: wzost pzesunięcia w lewo/dół Zmiana kąta nachylenia Mnożnik wydatkowy: wzost spłaszczenie kzywej Ważliwość wydatków na wysokość stóp pocentowych: wzost spłaszczenie kzywej 4
Zwiększenie wydatków autonomicznych - ilustacja AE 2 b n AE 1 b n AE b n 1 ( b n) IS IS1 0 Zwiększenie wydatków autonomicznych o AE powoduje pzesunięcie kzywej IS do góy (w pawo) 44
Zwiększenie ważliwości wydatków na zmiany stóp pocentowych - ilustacja AE b n 0 AE b n 1 ( b n) AE b n 1 IS 1 IS 0 Zwiększenie ważliwości wydatków na zmiany stóp pocentowych powoduje pzesunięcie kzywej IS 0 do położenia IS 1 45
Koniec wykładu 8. Dziękuję i zapaszam za tydzień!