Makroekonomia 1 dla MSEMen. Gabriela Grotkowska

Transkrypt

1 Makoekonomia 1 dla MSEMen Gabiela Gotkowska

2 Rozszezamy analizę pzyczyn wahao koniunktualnych W czasie dwóch ostatnich zajęd zajmowaliśmy się analizą deteminantów wielkości PKB w kótkim okesie Analiza ta opieała się na óżnych upaszczających założeniach, m.in. dotyczących autonomicznego chaakteu inwestycji Teaz ozszezymy nasze ujęcie deteminantów PKB uwzględniając olę stopy pocentowe w deteminowaniu wydatków zagegowanych (a tym samym PKB) Pozwoli to w następnym koku na powiązanie analizy ównowagi na ynku dób z ynkiem pieniężnym model ISLM podstawowy model opisujące ównowagę makoekonomiczną w kótkim okesie 2

3 Plan wykładu 7 Zależnośd wydatków zagegowanych od stopy pocentowej Wypowadzenie kzywej IS Czynniki deteminujące położenie kzywej IS Popyt na pieniądz i ównowaga na ynku pieniężnym Wypowadzenie kzywej LM Czynniki deteminujące położenie kzywej LM 3

4 Zależnośd wydatków od stóp pocentowych 4

5 Inwestycje ealne Inwestycje w makoekonomii są ozumiane ealnie tj. jako zakupy składników majątku oaz jako poszezanie stanu zapasów i ezew potzebnych w podukcji i w dystybucji towaów. Inwestycje pozwalają: więcej podukowad lub podukowad coś innego niż dotychczas, czego nie da się wytwozyd pzy staym majątku podukcyjnym (fimy obią to po to, żeby dostosowad się do konsumentów, wypzedzid konkuentów, innymi słowy zwiększyd spzedaż mając w ofecie nowy lub zmodenizowany podukt albo podukowad pzy wykozystaniu nowych technologii (fimy podejmując inwestycje często ównocześnie zmieniają technologię podukcji, czasem zmiana technologii jest głównym powodem inwestowania) bądź zmienid chaakteystyki pozostałych czynników podukcji (głównie chodzi o inwestowanie w miejscach dostępu do taoszych czynników podukcji np. taoszej pacy - na tym polega m.in. zjawisko offshoingu

6 Inwestycje finansowe Nazwy inwestycje finansowe używamy dla okeślenia lokat finansowych Lokaty óżnią się między sobą oczekiwaną entownością i yzykiem Wybieając odzaj inwestycji finansowych posiadacze kapitału oceniają yzyko i stopę zwotu i kieują śodki tam, gdzie spodziewają się uzyskad dochód Pzepływ kapitału powoduje ukształtowanie się śedniej stopy entowności inwestycji finansowych po uwzględnieniu yzyka w pzybliżeniu ównej śedniej stopie pocentowej 6

7 Rentownośd na ynku finansowym i z ealnych inwestycji Inwestując (ealnie) tzeba osiągnąd entownośd pzedsięwzięcia nie mniejszą od entowności, któą osiągnąd można na ynku finansowym. Decyzja o tym, czy inwestowad, czy nie, zależy od poównania oczekiwanej entowności inwestycji z poziomem stóp pocentowych Stopy pocentowe są jednym z podstawowych paametów wpływających na opłacalnośd inwestowania Stopa pocentowa jako koszt jawny (i niejawny) inwestycji 7

8 Inwestycje az jeszcze I I b Inwestycje autonomiczne odzwieciedlają skalę pojektów inwestycyjnych, któe wato byłoby ealizowad, jeśli stopa pocentowa byłaby ówna 0 0 I 1 1 Ib I 2 I b2 Wpływ stóp pocentowych na zmniejszanie skali inwestycji wchodzących do ealizacji (obazowany paametem b) zależy od tego jaki jest ozkład pojektów inwestycyjnych w zależności od pzewidywanej entowności Im większa ważliwośd inwestoów na zmiany stóp pocentowych, tym skala inwestycji mniejsza (dla >0): b2>b1 8 I 1 I 2 I

9 Czy inne składniki wydatków zagegowanych ównież zależą od wysokości stóp pocentowych? NX NX m n Saldo handlu zaganicznego zależy od kusu walutowego, kus zależy od wysokości stóp pocentowych Zależnośd tym silniejsza, im powiązania między wysokością stóp pocentowych a kusem walutowym badziej bezpośednie (system kusu płynnego) Powiązania: stopy pocentowe kus walutowy oboty handlowe saldo handlu zaganicznego odzwieciedla paamet n w funkcji salda handlowego NX NX m NX 9

10 Czy stopy pocentowe wpływają na ozmiay konsumpcji? Stopy pocentowe powodują, że konsument dążąc do zaspokojenia swoich potzeb (maksymalizując użytecznośd) wybiea nie tylko óżne doba (o większej lub mniejszej użyteczności), pzeznaczenie swojego czasu (paca czy czas wolny) ale i to, czy konsumowad w danym momencie, czy później (tzw. wybó międzyokesowy) Im wyższe stopy pocentowe, tym doższa jest konsumpcja bieżąca (konsumując dziś, pozbawiamy się wyższej konsumpcji w pzyszłości odsetki od oszczędności pozwoliłyby nam w pzyszłości skonsumowad więcej, doższe też są kedyty np. na samochody, mieszkania etc.) Ale w naszym modelu będziemy pomijad tę zależnośd (analizowana jest ona w modelach dynamicznych, zakładających wybó wielookesowy, dalej zakładamy, że poziom wydatków konsumpcyjnych zależy tylko od dochodu do dyspozycji) 1 0

11 Czy wydatki ządu zależą od poziomu stóp pocentowych? Sekto ządowy wydaje śodki na zakupy i tansfey według pewnego planu (w pewnym uposzczeniu: budżet= plan finansowy sektoa ządowego) bioąc pod uwagę głównie potzeby wydatkowe oaz oczekiwane wpływy z podatków BS t G TR Jeśli jednak sekto ządowy po popzednich okesach odziedziczył dług publiczny, to musi byd on obsługiwany = muszą byd płacone odsetki od tego długu; stanowią one jeden z wydatków sektoa ządowego BS t G TR * DP 1 11

12 Dlaczego stopy pocentowe mają małe znaczenie dla wydatków sektoa ządowego? Kiedy ząd dąży do utzymania salda budżetu na okeślonym poziomie: im wyższe stopy pocentowe, tym wiesze koszty obsługi długu publicznego, a zatem pzy danym poziomie dochodów ząd ma do dyspozycji na wydatki mniej śodków Wpływ stóp pocentowych na zakupy jest jednak badzo mały, ponieważ: Nie zawsze musi istnied dług publiczny Rząd nie zawsze kieuje się w swoich wyboach koniecznością ustalenia jakiegoś poziomu salda budżetu Rząd może oganiczenia wydatkowe skieowad na zmniejszanie tansfeów a nie zakupów Rząd badziej musi się liczyd ze swoimi wybocami, któzy oczekują okeślonych wydatków niż liczyd się ze wzostem zadłużenia Stąd w naszym modelu utzymamy założenie o autonomicznym chaakteze wydatków ządowych 1 2

13 Zależnośd wydatków od stóp pocentowych: podsumowanie C I NX I NX C Zmiana poziomu stopy pocentowej najsilniej wpływa na poziom inwestycji, zwykle słabiej na poziom salda handlu zaganicznego, jeszcze słabiej na poziom wydatków konsumpcyjnych i badzo słabo (albo wcale) na wydatki ządowe W uposzczonym modelu wydatków pomijamy stosunkowo słabe oddziaływanie poziomu stóp pocentowych na wydatki konsumentów i ządu G G 13

14 Konstukcja kzywej ównowagi na ynku towaowym (IS) 1 4

15 Równowaga kótkookesowa az jeszcze. Spóbujmy ponownie wyznaczyd watośd PKB w ównowadze w gospodace spełniającej założenia modelu keynesowskiego, uwzględniając teaz fakt, że częśd wydatków zagegowanych zależy od stopy pocentowej 1 5

16 Gaficzne wypowadzenie kzywej IS AE AE 2 ( b n) AE AE [( 1t) c m] 2 ( b n) AE [( 1t) c m] 1 ( b n) AE 1 ( b n) IS 1 2

17 Źódła wydatków zagegowanych i waunek ównowagi 1 7 n m NX NX G G b I I c C C d n m NX G b I c C NX G I C AE AE d Waunek ównowagi Źódła AE ] ) (1 [ m t c n b NX G I cb ct C ] ) ( [( n b AE

18 Funkcja ównowagi ynku towaowego - ilustacja [( AE ( b n) ] AE b n A B AE b n 1 ( b n) n) Punkty leżące na kzywej IS wskazują takie kombinacje wysokości stóp pocentowych i wielkości podukcji, pzy któych ynek towaowy pozostaje w ównowadze (wytwozone podukty są zakupione, nie ma nadwyżki ani niedobou tych poduktów) 1 ( b 1 8

19 Funkcja ównowagi ynku towaowego - ilustacja A C AE b n 1 ( b n) B D IS W pkt A podukcja () jest mniejsza niż w pkt B, bo w pkt A mniejsze są też wydatki, co wynika z wyższych stóp pocentowych () W pkt C nie ma ównowagi: wydatki są zbyt małe, bo stopy pocentowe za wysokie: utzymuje się nadwyżka podukcji w stosunku do zakupów W pkt D nie ma ównowagi: wydatki są zbyt duże, bo stopy pocentowe za niskie: utzymuje się niedobó podukcji w stosunku do zakupów 1 9

20 Położenie kzywej IS AE b n 1 ( b n) Pzesunięcia ównoległe kzywej IS Wydatki autonomiczne: wzost pzesunięcia w pawo/góę Ważliwośd wydatków na wysokośd stóp pocentowych: wzost pzesunięcia w lewo/dół Zmiana kąta nachylenia Mnożnik wydatkowy: wzost spłaszczenie kzywej Ważliwośd wydatków na wysokośd stóp pocentowych: wzost spłaszczenie kzywej 2 0

21 Zwiększenie wydatków autonomicznych - ilustacja AE 2 b n AE 1 b n AE b n 1 ( b n) IS IS1 0 Zwiększenie wydatków autonomicznych o AE powoduje pzesunięcie kzywej IS o AE b n 21

22 Zwiększenie ważliwości wydatków na zmiany stóp pocentowych - ilustacja AE b n 0 AE b n 1 ( b n) AE b n 1 IS 0 IS 1 Zwiększenie ważliwości wydatków na zmiany stóp pocentowych powoduje pzesunięcie kzywej IS 0 do położenia IS 1 22

23 Wzost watości mnożnika- ilustacja AE b n IS 1 IS 0 Zwiększenie mnożnika wydatkowego α wskutek zwiększenia kaocowej skłonności do konsumpcji albo zmniejszenia kaocowej stopy opodatkowania albo wskutek zmniejszenia kaocowej skłonności do impotu powoduje pzesunięcie kzywej IS 0 do położenia IS 1 23

24 Wahania kajowych wydatków pywatnych a kzywa IS Pzesunięcia kzywej IS powodowane zmianami konsumpcji zwykle nie są duże, pzesunięcia inwestycji mogą byd znaczne IS1 IS0 Na ysunku obok czewona kzywa obazuje w stosunku do niebieskiej spadek wydatków autonomicznych ich pzyczyną mogłoby byd zmniejszenie konsumpcji lub inwestycji 24

25 Zmiany położenia IS pod wpływem handlu zaganicznego Czynnikami zmian wydatków (i pzesuwającymi kzywą IS) mogą byd impulsy płynące z zaganicy popzez handel zaganiczny Zmiana koniunktuy w kajach patneach handlowych powoduje zmiany ekspotu w kaju z nimi handlującym Zmiana elacji stóp pocentowych: kajowej do występujących na ynkach innych kajów (bez zmian yzyka inwestycyjnego) powoduje zmiany w pzepływach kapitału, te zaś w wysokości kusu walutowego i salda handlu zaganicznego 2 5

26 Polityka fiskalna odzwieciedlenie w kzywej IS Rząd może zmieniad swoje pzychody i wydatki i tym samym powodowad zmiany ównowagi na ynku towaowym Wpowadzając zmiany kaocowej stopy opodatkowania wpływa na wysokośd mnożnika wydatkowego Zmieniając poziom wydatków publicznych dopowadza do zmiany wydatków agegatowych Zmieniając poziom tansfeów zmienia wysokośd dochodów do dyspozycji w ękach sektoa pywatnego i tym samym wpływa na poziom konsumpcji Zmieniając poziom wydatków ządowych bezpośednio wpływa na sumę wydatków agegatowych Redystybucja dochodów (opodatkowanie jednych gup i tansfeowanie śodków z podatków na zecz innych gup) może zmienid kaocową skłonnośd do konsumpcji, jeśli te gupy cechują się óżną skłonnością do konsumpcji (zwykle podatki są wyższe dla bogatszych a ci mają wyższą skłonnośd do oszczędzania, tansfey zaś są pzeznaczone dla biedniejszych a ci mają niższą skłonnośd do oszczędzania) 2 6

27 Popyt na pieniądz i jego deteminanty 2 7

28 Co to jest popyt na pieniądz? Popyt na pieniądz jest związany pzede wszystkim z funkcjami, jakie pieniądz pełni w gospodace ynkowej. Zapotzebowanie na pieniądz wynika głównie z udziału pieniądza w tansakcjach kupna i spzedaży oaz z tego iż stanowi on dla pzedsiębiostw i dla osób (członków gospodastw domowych) jeden ze składników ich majątku. 2 8

29 Dlaczego ludzie chcą mied pieniądze? Czy dlatego, że chcą byd bogaci? NIE, ponieważ bogactwo można mied w innych postaciach, w tym zwłaszcza: Majątku zeczowego: dom, pałac, jacht ale i ogódek działkowy są takim majątkiem Upawnieo pzynoszących dochód (pawo do dochodu) np. patenty, pawa autoskie (nie tzeba pzecież samemu ich stwozyd, można je kupid) Majątku w postaci finansowej Lokaty bankowe długoteminowe, obligacje, bony skabowe, akcje, opcje na akcje etc. Pieniądz TAK, ale tylko w takim stopniu, w jakim chcą, żeby ich majątek był w postaci pieniądza WIĘC DLACZEGO? 2 9

30 Zalety posiadania pieniądza Pieniądz jest najbadziej płynną postacią majątku finansowego, tj. może w każdej chwili i bez dodatkowych kosztów byd użyty na każdy cel, wynikający z funkcji pieniądza a więc pzede wszystkim: Realizacji tansakcji Realizacji zobowiązao płatniczych Wymiany na inny pieniądz Nadaje się ównież do oszczędzania, ale w tej funkcji spawdzają się też dobze, a nawet lepiej, inne aktywa finansowe 3 0

31 Motywy posiadania pieniądza Według teoii popytu na pieniądz J.M. Keynesa powody chęci posiadania i utzymywania pieniądza są następujące: Pieniądz jest potzebny dla ealizacji tansakcji, co powoduje powstanie tansakcyjnego popytu na pieniądz (tansakcyjny motyw posiadania pieniądza) Nie mając pewności co do koniecznych pzyszłych dochodów i wydatków, posiadanie pewnej ilości pieniądza umożliwia zabezpieczenie się na wypadek niepzewidzianych, koniecznych wydatków (pzezonościowy motyw posiadania pieniądza) Posiadanie pieniądza pozwala osiągad zysk w pzyszłości, pozwala bowiem zamienid go w dowolnym momencie na inne instumenty finansowe, któe zgodnie z pzewidywaniami powinny pzynieśd odpowiedni zysk np. możliwe inwestycje w akcje w momencie kiedy spodziewamy się wzostu ich cen (spekulacyjny motyw posiadania pieniądza) Jeśli chcemy ozłożyd swoje aktywa finansowe tak, żeby zabezpieczyd się pzed yzykiem, częśd naszego potfela powinien wypełniad pieniądz, dzięki czemu zabezpieczamy się pzed spadkiem cen innych posiadanych aktywów (potfelowy motyw posiadania pieniądza) 3 1

32 Ile pieniądza tzeba na cele tansakcyjne? Nominalnie tzeba tyle pieniądza, za jaką watośd dokonuje się tansakcji (czyli ilośd tansakcji azy ceny użyte w tych tansakcjach T * p), a ponieważ każda jednostka pieniężna obsługuje wiele tansakcji w danym czasie (pieniądz kąży), więc na obsługę wszystkich tansakcji wystaczy pieniądza tyle azy mniej, ile pzeciętnie obotów wykonuje pieniądz M M D D V T T p V p gdzie: M- ilośd pieniądza V szybkośd obiegu pieniądza T wielkośd tansakcji p - ceny 3 2

33 A ile tzeba ealnego pieniądza na cele tansakcyjne? Realne zapotzebowanie na pieniądz, to zapotzebowanie na pieniądz o okeślonej sile nabywczej pzy stałych cenach Można to zapisad jako: M p M p D D V T V T gdzie: M D /p ealny popyt na pieniądz Jak się ceny nie zmieniają siła nabywcza pieniądza jest stała 3 3

34 Popyt na pieniądz w teoii Keynesa: stabilny czy niestabilny J.M. Keynes (1936): koncepcja pefeencji płynności popyt na pieniądz = pefeencja płynności (ile majątku chcą mied podmioty w płynnej postaci) M D podmiotów wypływa z motywów: tansakcyjnego pzezonościowego D M 1 Popyt = pefeencje płynności związane z tansakcjami, a te z ozmiaami podukcji (częśd stabilna M D ) spekulacyjnego potfelowego D M 2 Popyt = pefeencje płynności związane ze spekulacjami, z tzymaniem pieniądza jako zabezpieczenia pzed statami wynikającymi ze zmian entowności (częśd zmienna M D ) 34

35 Popyt na pieniądz w teoii keynesowskiej w pzypadku motywów tansakcyjnego i pzezonościowego mamy do czynienia ze stabilną funkcją popytu na pieniądz M D gdzie: 1 L 1 k p Popyt na pieniądz wypływający z motywów spekulacyjnych i potfelowych jest niestabilny: zmienia się pod wpływem zmian stóp pocentowych i zmian entowności pozapieniężnych instumentów finansowych L - pefeencje płynności k elastycznośd popytu na pieniądz względem PKB PKB h elastycznośd popytu na pieniądz względem stóp pocentowych M D 2 L 2 h 3 5

36 Elastycznośd popytu na pieniądz względem PKB Elastycznośd popytu na pieniądz względem PKB jest to odwotnośd dochodowej szybkości obiegu pieniądza (k = 1/V), okeślana też jako współczynnik monetyzacji gospodaki k M 1 V D 1 L 1 1 V p k intepetacja: k jaką częśd swojego majątku podmioty chcą pzetzymywad w fomie pieniężnej; towazyszą temu założenia: założenie popocjonalności między zmianami dochodu i majątku założenie, że PKB okeśla ozmiay tansakcji a zaazem ozmiay dochodów (poównaj zajęcia 2) jest m.in. kształtowane pod wpływem oczekiwao co do zmian stóp pocentowych i inflacji ( w dalszych ozważaniach nie będziemy się tym zajmowad) może fluktuowad w kótkim okesie p 3 6

37 Elastycznośd popytu na pieniądz względem stóp pocentowych Elastycznośd popytu na pieniądz względem stóp pocentowych jest ujemna tzn. że kiedy stopy pocentowe osną popyt na pieniądz spada Dlaczego? Ponieważ stopa pocentowa jest kosztem altenatywnym utzymywania pieniądza: nie lokując swojego majątku w inne instumenty finansowe, a tzymając go w postaci pieniądza tacimy dochód, jaki pzynoszą te instumenty (odsetki od lokat, zysk ze wzostu kusu akcji etc.) pocent kompensata za zzeczenie się płynności dochód z óżnych instumentów finansowych odchyla się od śedniej stopy pocentowej, ale te odchylenia są związane z yzykiem (wyższa oczekiwana entownośd wiąże się z wyższym yzykiem, niższa oczekiwana entownośd z mniejszym yzykiem); kiedy yzyko jest takie samo, ośnie popyt na instumenty finansowe o entowności wyższej od stóp pocentowych skutek: ich cena ośnie, więc entownośd maleje 3 7

38 Popyt na pieniądz: zależnośd między chęcią posiadania płynności o poziomem stopy pocentowej Kańcowe kozyści z posiadania pieniądza Kańcowe koszty utzymywania pieniądza M Kaocowe kozyści z posiadania płynnego zasobu: możliwośd dokonania tansakcji, inwestycji, spekulacji pawdopodobieostwo wystąpienia tych okoliczności kozyści z nich Kaocowe koszty stopy pocentowe koszty tansakcji zamiany aktywów płynnych na niepłynne i na odwót 3 9

39 Popyt na pieniądz Popyt na pieniądz nominalny M D M D D D M1 M 2 L1L2 k k p h p h Popyt na ealny zasób pieniądza L() M D p k h tg 1/ h M D p 40

40 Konstukcja kzywej ównowagi na ynku pieniężnym (LM) 4 1

41 Równowaga ynku pieniężnego M 0 S L() Podaż pieniądza Pieniądz gotówkowy Efekty mnożnikowe pieniądz kedytowy Polityka pieniężna Popyt na pieniądz = pefeencje płynności Kozyści posiadania zasobów płynnych Koszty płynności majątku M D 4 2

42 Kzywa LM wypowadzenie gaficzne M S 2 2 LM 1 L( 2 ) 1 L( 1 ) M D

43 Równowaga ynku pieniężnego Realna podaż pieniądza Równowaga ynku pieniężnego M p M p M p D Realny popyt na pieniądz M p k h M D p k h 44

44 Kzywa LM wypowadzenie algebaiczne Podaż pieniądza = popytowi na pieniądz M p k h Kzywa LM: ównowagi między podażą pieniądza a popytem na pieniądz Pzekształcenie funkcji k h 1 h M p 1 h M p tg k h 45

45 Pzesunięcia kzywej LM ównowaga ynku pieniężnego A C B D LM Punkty na kzywej LM (np. A, B) obazują stany ównowagi na ynku pieniądza, tj. takie kombinacje PKB () i stóp pocentowych () pzy któych popyt na ealny zasób pieniądza = podaży pieniądza (M/b=k-h) Punkty powyżej kzywej LM (np. C) wskazują na nieównowagę, popyt na pieniądz < podaży pieniądza Punkty poniżej kzywej LM (np. D) wskazują na nieównowagę, popyt na pieniądz > podaży pieniądza 4 6

46 Kzywa LM położenie (1) k h 1 h M p LM Zmiany położenia: wzost M/p Pzesunięcie ównoległe w pawo/dół wzost k Wzost kąta nachylenia wzost h Spadek kąta nachylenia i pzesunięcie punktu pzecięcia z osią pionową w góę 4 7

47 Kzywa LM położenie (2) Wzost ealnej podaży pieniądza M/p Wzost elastyczności popytu na pieniądz względem PKB (współczynnika monetyzacji gospodaki) k LM 1 LM LM LM 1 4 8

48 Kzywa LM położenie (3) Wzost elastyczności popytu na pieniądz względem stóp pocentowych (h) LM LM 1 4 9

49 Stuktua modelu ISLM Dochód Rynek pieniądza: popyt podaż Polityka monetana Rynek aktywów: Rynek obligacji: popyt podaż Stopy pocentowe Rynek dób: zagegowany popyt i podukcja Polityka fiskalna

50 Koniec wykładu 7