MAKROEKONOMIA 2 Wykład 13. Konsumpcja w badaniach empirycznych. Równoważność ricardiańska. dr Dagmara Mycielska dr hab. Joanna Siwińska - Gorzelak
2 Plan wykładu Wyjście poza podstawowe modele konsumpcji Konsumpcja w badaniach empirycznych. Hipoteza neutralności (równoważności) ricardiańskiej.
3 Pokusa natychmiastowej gratyfikacji Teorie od Fishera do Friedmana zakładają, że konsumenci są racjonalni i dążą do zmaksymalizowania użyteczności. Ale czy konsumenci rzeczywiście są racjonalni? Konsumenci sami przyznają, że nie podejmują decyzji racjonalnie. W wielu badaniach ponad połowa konsumentów przyznaje, że nie oszczędza wystarczająco dużo na poczet przyszłej emerytury. David Laibson: Pokusa natychmiastowej gratyfikacji konsumenci wolą natychmiastową przyjemność, niż (nawet) dużo większą użyteczność dóbr w przyszłości, http://www.nber.org/reporter/fall05/laibson.html
4 Pokusa natychmiastowej gratyfikacji 1. Czy wolisz (A) czekoladę dzisiaj czy (B) dwie czekolady jutro? 2. Czy wolisz (A) czekoladę za 100 dni czy (B) dwie czekolady za 101 dni? W badaniach, większość odpowiedziała (A) na pytanie 1. i (B) na pytanie 2.
5 Konsumpcja w badaniach ekonometrycznych Olbrzymia ilość badań. Wahania konsumpcji są mniejsze niż wahania dochodu bieżącego. Konsumpcja i dochód w ciągu życia są rosnące, aż do osiągnięcia pewnego wieku (ok. 40-50 lat), potem zaczynają maleć. Wiele badań pokazuje jednak, że konsumenci nie zachowują się zgodnie z LCH i PIH. Na przykład: Parker J. (1999) The reaction of household consumption to predictable changes in social security taxes, American Economic Review, nr 89(4), s. 959-973
6 Parker (1999) Zgodnie z PIH, oczekiwane zmiany dochodu nie mają znaczącego wpływu na konsumpcję. Dane dla gospodarstw domowych, USA, 1980-1993. Badany był wpływ w pełni oczekiwanych zmian dochodu (wynikających z potrąceń podatku z tytułu Social Security).
7 Parker (1999) Podatek Social Security: 7% potącenia podatku aż do osiągnięcia pewnego, maksymalnego dochodu. Dwa źródła zmian: Zapowiadane zmiany w stopie opodatkowania. Kiedy gospodarstwo domowe osiąga maksymalny poziom opodatkowanego dochodu, płaca wzrasta, bo podatek SS nie jest odprowadzany. Hipoteza zerowa: konsumpcja nie powinna reagować na te w pełni przewidywalne zmiany. Wynik: konsumpcja silnie reaguje na te zmiany; konsumpcja nie jest wyrównywana przez konsumentów.
8 Browning i Collado (2001) Browning i Collado (2001) The response of expenditures to anticipated income changes: Panel Data Estimates AER, nr 91(3) Większość hiszpańskich pracowników dostaje automatyczny bonus w czerwcu i grudniu. Ścieżki konsumpcji dla pracowników dostających bonus oraz tych, którzy go nie dostają, są nie do odróżnienia. Zmiany dochodu badane przez Parkera są małe, więc brak wygładzenia konsumpcji powoduje małą stratę użyteczności. Zmiany badane przez Browining i Collado są duże i odejście od wyrównywania konsumpcji spowoduje duże zmiany użyteczności.
9 Hipoteza neutralności ricardiańskiej Zgodnie z tradycyjnym podejściem obniżeniu podatków i wzrostowi deficytu budżetowego towarzyszy wzrost konsumpcji, ponieważ rośnie dochód rozporządzalny gospodarstw domowych. Alternatywne podejście, zwane równoważnością/neutralnością ricardiańską, kwestionuje ten wniosek. Racjonalny i patrzący w przyszłość konsument rozumie, że bieżące zadłużanie się rządu oznacza wzrost podatków w przyszłości. Konieczność spłaty zadłużenia rządu po prostu przesuwa się w czasie. A jak to wpływa na konsumpcję?
Hipoteza neutralności ricardiańskiej - intuicja Wyobraźmy sobie, że wydatki rządowe pozostają niezmienione, ale rząd redukuje podatki. Czy planowana konsumpcja musi ulec zmianie? Dzisiejszy dochód do dyspozycji rośnie, ale jednocześnie obniża się oczekiwany dochód do dyspozycji w przyszłości. Racjonalni konsumenci spodziewając się wzrostu podatków w przyszłości, nie zwiększą bieżącej konsumpcji, tylko oszczędności (tymczasowy wzrost dochodu do dyspozycji zwiększy oszczędności). Obniżka podatków nie ma wpływu na całkowity dochód do dyspozycji (sumę bieżącego i przyszłych okresów), a więc nie ma wpływu na wielkość konsumpcji! 10
11 Hipoteza neutralności ricardiańskiej Dla danego poziomu (i rozłożenia w czasie) wydatków rządowych, sposób finansowania tych wydatków nie ma znaczenia: konsumpcja i całkowite oszczędności pozostają bez zmian. Finansowanie wydatków publicznych podatkami i finansowanie długiem są równoważne, bo finansowanie długiem wyłącznie przesuwa podatki na przyszłość.
12 Hipoteza neutralności ricardiańskiej Załóżmy, że rząd i gospodarstwa domowe działają w dwóch okresach (tzn. B 0 =B 2 =0) Międzyokresowe ograniczenie budżetowe gospodarstwa domowego: + 1+ = + 1+ Międzyokresowe ograniczenie budżetowe rządu: Okres 1: + = + = + Okres 2: + = + + = Łącznie: + + = + + 1+ = + 1+
13 Hipoteza neutralności ricardiańskiej Międzyokresowe ograniczenie łącznie dla rządu i gospodarstw domowych: + 1+ + + 1+ = + 1+ + 1+ + + 1+ = + 1+ + + 1+ Wniosek: pogłębienie deficytu budżetowego oznacza wzrost oszczędności gospodarstw domowych (a nie konsumpcji!) WAŻNE! Jeżeli zmianie ulegają wydatki rządowe (bieżące lub spodziewane), będzie to miało przełożenie na zmiany konsumpcji. Dlaczego?
Hipoteza neutralności ricardiańskiej w badaniach 14
Hipoteza neutralności ricardiańskiej w badaniach Kolasa i Liberda (2015), Determiants of saving in Poland: Are they different from those of other OECD countries?, Eastern European Economics, nr 53(2), s/ 124-148 15
Hipoteza neutralności ricardiańskiej w badaniach 16
Hipoteza neutralności ricardiańskiej w badaniach 17
18 Podsumowanie Keynes: konsumpcja zależy przede wszystkim od bieżącego dochodu. Nowsze teorie: konsumpcja również zależy od: oczekiwanego przeszłego dochodu bogactwa stopy procentowej Wątpliwości: znaczenie ograniczeń płynności i czynników psychologicznych.
19 Koniec Dziękuję i zapraszam za tydzień!