Konsumpcja. Dr Joanna Siwińska-Gorzelak

Transkrypt

1 Konsumpcja Dr Joanna Siwińska-Gorzelak

2 Keynesowska funkcja konsumpcji Keynesowska funkcja konsumpcji Gdzie: o Cd = planowana konsumpcja o Y T = dochód do dyspozycji; C d = c 0 +c y (Y-T) o c Y = krańcowa skłonność do konsumpcji; 0 < c Y < 1 Bieżący dochód jest głównym czynnikiem określającym bieżącą konsumpcję. Przeciętna skłonność do konsumpcji (APC) spada wraz ze wzrostem dochodu (APC = C/Y )

3 Początkowy sukces empiryczny Gospodarstwa domowe o wyższym dochodzie: Konsumują więcej (MPC > 0) Oszczędzają więcej (MPC < 1) Oszczędzają większa cześć swojego dochodu (APC spada w miarę wzrostu Y) Bardzo silna korelacja pomiędzy dochodem a konsumpcją

4 Zagadka konsumpcji

5 Problemy empiryczne Bazując na keynesowskiej funkcji konsumpcji, ekonomiści przewidywali, że w miarę upływu czasu, C będzie rosnąć wolniej niż Y (secular stagnation) Te przewidywania okazały sie nieprawdziwe: W miarę wzrostu dochodu, APC nie spadała, czyli C rosła tak samo szybko jak Y. Simon Kuznets pokazał, że C/Y jest stabilne w długich szeregach czasowych (nagroda Nobla).

6 Dalsze prace nad teorią konsumpcji Te niejasności stały sie impulsem do dalszych badan nad konsumpcja; a ich najsłynniejszym rezultatem są prace: Franco Modiglianiego Miltona Friedmana (obaj dostali nagrodę Nobla) Obaj inspirowali sie dużo wcześniejszymi pracami Irvinga Fishera

7 Irving Fisher i wybór międzyokresowy Podstawa dla nowszych teorii konsumpcji. Zakłada, że konsument jest przewidujący (forwardlooking) i wybiera konsumpcje tak, aby suma jego użyteczności w czasie (czyli suma jego obecnej i PRZYSZŁEJ satysfakcji była maksymalna). Wybór konsumenta ograniczony jest przez międzyokresowe ograniczenie budżetowe, czyli miarę całkowitych zasobów dostępnych teraz i w przyszłości

8 Podstawowy model 2-okresowy Okres 1: teraźniejszość Okres 2: przyszłość Y 1, Y 2 = dochód w okresie 1, 2 C 1, C 2 = konsumpcja w okresie 1, 2 S = Y 1 - C 1 = oszczędności w okresie 1(S < 0; jeżeli konsument pożycza w okresie 1)

9 Międzyokresowe ograniczenie budżetowe Ograniczenie budżetowe w okresie 2: C 2 =Y 2 + (1 + r )S = Y 2 + (1 + r ) (Y 1 C 1 ) (1 + r )C 1 + C 2 =Y 2 + (1 + r )Y 1 Podzielmy przez (1+r ) C 1 C (1 2 r) Y 1 Y (1 2 r)

10 Międzyokresowe ograniczenie budżetowe Międzyokresowe ograniczenie budżetowe: wszystkie możliwe kombinacje C 1 i C 2 Wybór najlepszej kombinacji maksymalizacja funkcji użyteczności Założenie krańcowej malejącej użyteczności oznacza, że konsument będzie dążył do w miarę wygładzonej ścieżki konsumpcji w czasie (oczywiście C 1 i C 2 mogą być różne wpływ stopy procentowej i dyskonta)

11 Ograniczenie budżetowe i krzywe obojętności

12 Optymalny wybór Zgodnie z podejściem Fishera (a wbrew teorii Keynesa),, konsumpcja NIE zależy tylko od dzisiejszego dochodu

13 Stopa procentowa a ograniczenie budżetowe Wpływ stopy procentowej na konsumpcję. Występuje efekt substytucyjny i dochodowy Efekt substytucyjny zwiększamy tańszą konsumpcję i ograniczamy droższą. Jeżeli rośnie stopa procentowa, to tańszą konsumpcją jest ta w drugim okresie Efekt dochodowy- jeżeli jesteśmy pożyczkodawcą, to wzrost stopy procentowej zwiększa nasz dochód w drugim okresie, co powoduje wzrost konsumpcji.

14 Wnioski Konsumpcja zależy od bieżącego i przyszłego dochodu, od stopy procentowej i od dyskonta przyszłości Konsument lubi wygładzoną konsumpcję w czasie

15 Hipoteza Cyklu Życia Life Cycle Hyphotesis (LCH); Franco Modigliani (1950s) Według Fishera, konsumpcja zależy od dochodu w ciągu całego życia; konsumenci dążą do wygładzenia (wyrównania) konsumpcji LCH zwraca uwagę, że dochód jest różny w różnych fazach życia, a oszczędności w ciągu cyklu życia pozwalają wyrównać konsumpcję Nadal centralną propozycją jest dążenie do wygładzenia konsumpcji w ciągu życia

16 Hipoteza Cyklu Życia Podstawowy model W = początkowe bogactwo Y t = roczny dochód do emerytury R = ilość lat do emerytury T = lata życia Założenia: Stopa procentowa równa zero (dla ułatwienia) Optymalne jest wygładzenie konsumpcji (taka sama wielkości konsumpcji w każdym roku)

17 Zasoby w ciągu życia, liczone w t: W t Y t Hipoteza Cyklu Życia R t t 1 Jeżeli założymy, że dochód w każdym okresie jest taki sam, to powyższe równanie sprowadza sie do: Aby osiągnąć gładka ścieżkę konsumpcji, konsument dzieli dostępne zasoby po równo dla każdego roku, a więc zagregowana funkcja konsumpcji ma postać: C t 1 T ( W Jeżeli dochód od czasu t=2 do R będzie identyczny, to t Y Wt RY t t Y t R t Y t 1 t ) C t 1 T ( W t Y t ( R 1) Y t 1 )

18 Hipoteza Cyklu Życia Z hipotezy tej wynika, że konsumpcja słabo zareaguje na bieżące zmiany dochodu, jeżeli nie są one powiązane ze zmianami przyszłego dochodu.

19 Implikacje LCH może wyjaśnić zagadki konsumpcji : Według hipotezy cyklu życia (zakładając, że Y 1 = Y 2 =Y R) APC C Y t t 1 Wt ( T Y W krótkim okresie wzrost Y nie doprowadzi do wzrostu W; ale w długim okresie już tak! Gospodarstwa domowe różnią sie dużo bardziej poziomem dochodu niż bogactwa, a więc gospodarstwa o wysokim dochodzie powinny charakteryzować się niższym APC niż gospodarstwa o niskim dochodzie. W miarę upływu czasu, bogactwo i dochód rosną i razem, co powoduje stałą APC Konsumpcja autonomiczna nie jest stała w miarę wzrostu bogactwa rośnie t R)

20 Implikacje: oszczędności i bogactwo a $ wiek Według LCH W oszczędności zmieniają się systematycznie Y w ciągu cyklu życia. S>0 Konsumpcja S<0 Początek emerytury Koniec życia

21 Poziom oszczędności w zależności od wieku Bardziej realistyczna prezentacja graficzna

22 Konsumpcja, oszczędności a cykl życia Hipoteza cyklu życia pozwala wyjaśnić zależność między konsumpcją i oszczędnościami a etapem życia konsumenta Dochody młodych pracowników, wchodzących na rynek pracy, są stosunkowo niskie, niższe niż oczekiwany dochód w ciągu całego życia, więc stopy oszczędności są niskie, a nawet ujemne. W miarę wzrostu dochodów w trakcie kariery zawodowej stopy oszczędności rosną Osiągniecie wieku emerytalnego przynosi spadek dochodów i przeznaczenie zgromadzonych aktywów na finansowanie konsumpcji stopa oszczędności jest ujemna.

23 Hipoteza dochodu permanentnego Permanent Income Hypothesis (PIH) Milton Friedman (1957) Y = Y P + Y T Y = bieżący dochód Y P = dochód permanentny oczekiwany średni poziom dochodu z kapitału ludzkiego (zarobki) i majątku Y T = dochód przejściowy przejściowe odchylenia od średniego (permanentnego) dochodu

24 Hipoteza dochodu permanentnego Konsumenci oszczędzają i pożyczają, aby wygładzić konsumpcję w odpowiedzi na czasowe (nietrwałe) zmiany dochodu bieżącego Funkcja konsumpcji według Friedmana: C = ay P gdzie a to odsetek dochodu permanentnego, który ludzie przeznaczają na konsumpcje w ciągu roku

25 Hipoteza dochodu permanentnego Zastosowanie teorii permanentnego dochodu wymaga określenia sposobu szacowania dochodu permanentnego Friedman zakładał adaptacyjna formułę kształtowania oczekiwań: Y perm t Y perm t perm j( Y Y ), 0 j 1 t 1 t 1 1 Konsumenci korygują swoje wcześniejsze oszacowanie dochodu permanentnego o odsetek j odchylenia dochodu bieżącego od oszacowanego dochodu permanentnego

26 Według PIH: Implikacje APC = C/Y = ay P /Y Gospodarstwa domowe osiągające wyższy dochód tymczasowy mają w tym czasie niższą APC niż normalnie. W krótkim okresie, część gospodarstw domowych o wysokich (niskich) dochodach, to gospodarstwa, które znalazły się w tej grupie przejściowo niższy (wyższy) APC niż normalnie. W długim okresie, zmiany dochodu oznaczają głównie zmiany dochodu permanentnego, wiec APC jest stała

27 PIH vs. LCH Oba podejścia: ludzie dążą do wyrównania konsumpcji wobec przejściowych zmian w dochodzie LCH: bieżący dochód zmienia sie systematycznie w miarę, jak ludzie przechodzą przez kolejne fazy życia PIH: bieżący dochód zmienia sie w sposób przypadkowy i nietrwały. Oba podejścia tłumacza zagadki konsumpcji Współcześnie łączy sie oba podejścia w jedną teorię

28 PIH vs. LCH Oba podejścia przewidują, że wpływ bieżących zmian dochodów, jeżeli przyszłe dochody są niezmienione, jest niewielki.

29 Hipoteza Błądzenia Losowego Robert Hall (1978) Oparta na modelu Fishera & Hip. Permanentnego Dochodu: przewidujący konsumenci ustalają wysokość corocznej konsumpcji na podstawie oczekiwań przyszłego dochodu Hall dodał założenie o racjonalnych oczekiwaniach: konsumenci przewidują dochód biorąc pod uwagę całą dostępną informację.

30 Hipoteza Błądzenia Losowego Jeżeli założenia są prawdziwe, to bieżące zmiany konsumpcji powinny być niemożliwe do przewidzenia Zmiana dochodu (aktywów), która była przewidziana, została włączona do oszacowanego dochodu permanentnego, a wiec nie zmieni bieżącej konsumpcji Tylko nieprzewidziane zmiany dochodu (aktywów), które maja wpływ na oszacowany dochód permanentny, zmienią wielkość konsumpcji

31 Implikacje Jeżeli konsumenci zachowują się zgodnie z przewidywaniami PIH i oczekiwania są racjonalne, tylko niespodziewane zmiany polityki makroekonomicznej mogą wpłynąć na wielkość konsumpcji

32 Pokusa natychmiastowej gratyfikacji Teorie od Fishera do Halla zakładają, że konsumenci są racjonalni i dąża do zmaksymalizowania użytecznosci Ale czy konsumenci rzeczywiście są racjonalni?

33 Pokusa natychmiastowej gratyfikacji Konsumenci sami przyznają, że nie podejmują decyzji racjonalnie. W wielu badaniach ponad połowa konsumentów przyznaje, że nie oszczędza wystarczająco dużo na poczet przyszłej emerytury David Laibson: Pokusa natychmiastowej gratyfikacji konsumenci wola natychmiastową przyjemność, niż (nawet) dużo większą użyteczność dóbr w przyszłości,

34 Pokusa natychmiastowej gratyfikacji 1. Czy wolisz (A) czekoladę dzisiaj, czy (B) Dwie czekolady jutro? 2. Czy wolisz(a) czekoladę za 100 dni, czy (B) dwie czekolady za 101 dni? W badaniach, większość odpowiedziała (A) na 1 i (B) na 2.

35 Badania ekonometryczne Jest ich sporo Wahania konsumpcji są mniejsze niż wahania dochodu Dochód i konsumpcja i dochód w ciągu życia są rosnące, aż do osiągnięcia pewnego wieku (ok lat), potem zaczynają maleć Dużo badań pokazuje, że konsumenci nie zachowują sie zgodnie z LCH i PIH Na przykład: Parker J. (1999) The reaction of Household consumption to Predictable Changes in Social Security Taxes.

36 Badanie Parkera (1999) Zgodnie z PIH, oczekiwane zmiany dochodu nie maja wpływu na konsumpcję Dane dla gospodarstw domowych, USA, Badany był wpływ w pełni oczekiwanych zmian dochodu (podatek Social Security)

37 Badanie Parkera (1999) Podatek Social Security: 7% aż do osiągnięcia pewnego, maksymalnego dochodu Dwa źródła zmian: Zapowiadane zmiany w stopie opodatkowania Kiedy gospodarstwa domowe osiąga maksymalny poziom opodatkowanego dochodu płaca wzrasta, bo podatek SS nie jest odciągany Hipoteza zerowa: konsumpcja nie powinna reagować na te w pełni przewidywalne zmiany Wynik: konsumpcja silnie reaguje na te zmiany; konsumpcja nie jest wyrównywana przez konsumentów

38 Browning and Callado (2001) Browning and Callado (2001) The response of expenditures to anticipated income changes: Panel Data Estimates AER, vol.91(3)

39 Browning and Callado (2001) Większość hiszpańskich pracowników dostaje automatyczny bonus w czerwcu i grudniu Dane dla konsumpcji gospodarstw domowych w Hiszpanii: ścieżki konsumpcji dla pracowników dostających bonus tych, którzy go nie dostają, są nie do odróżnienia Zmiany dochodu badane przez Parkera są małe, więc brak wygładzenia konsumpcji powoduje małą stratę użyteczności Zmiany badane przez Browining i Crossey są duże i odejście od wyrównywania konsumpcji spowoduje duże zmiany użyteczności

40 Hipoteza neutralności ricardiańskiej Koncepcja, według której dla danego poziomu (i rozłożenia w czasie) wydatków rządowych, sposób finansowania tych wydatków nie ma znaczenia: konsumpcja i całkowite oszczędności pozostają bez zmian. Innymi słowy, zmiany podatków (przy stałych wydatkach publicznych) nie maja znaczenia dla poziomu konsumpcji. Finansowanie wydatków publicznych podatkami i finansowanie długiem są równoważne.

41 Intuicja Wyobraźmy sobie, że wydatki rządowe są niezmienione, ale rząd redukuje podatki Czy planowana konsumpcja musi ulec zmianie? Wprawdzie dzisiejszy dochód do dyspozycji rośnie, ale obniża sie oczekiwany dochód do dyspozycji w przyszłości Obniżenie podatków dziś (czyli zwiększenie długu publicznego) będzie wymagało w przyszłości wzrostu podatków, aby dług rządu był spłacony. Racjonalni konsumenci spodziewając sie wzrostu podatków, nie zwiększą konsumpcji, tylko oszczędności (tymczasowy wzrost dochodu do dyspozycji zwiększy oszczędności). Obniżka podatków nie ma wpływu na całkowitego dochodu do dyspozycji, a wiec nie ma wpływ na wielkosc konsumpcji!

42 Hipoteza Neutralności Ricardiańskiej

43 Podumowanie Keynes: konsumpcja zależy przede wszystkim od bieżącego dochodu Nowsze teorie: konsumpcja również zależy od: oczekiwanego przeszłego dochodu bogactwa stopy procentowej Wątpliwości: znaczenie ograniczeń płynności i czynników psychologicznych