Wstęp do e- learningu

Wstęp do e- learningu Opracowanie: Mariusz Głowacki Warszawa, 2012 1

1. CO TO JEST E-LEARNING?... 3 (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) (h) (i) (j) (k) E- learning w edukacji... 6 Rodzaje e-learningu... 8 Zastosowania e-learningu w organizacji... 10 Jakość e-learningu... 12 Analiza przedwdrożeniowa e-szkolenia... 16 Porownanie e-learningu i nauczania tradycyjnego... 17 Rola nauczyciela... 21 Chrakterystyka blended learningu... 27 Bariery e-learningu i b-learningu... 32 Podsumowanie.... 33 Bibliografia... 33 2

1. Co to jest e-learning? Od jakiegoś czasu rozwój technologii a zwłaszcza rozwój Internetu, oraz jego przepustowości (szybkości transmisji), spowodował znaczny rozwój wszelkich form edukacji. Za pośrednictwem Internetu dostępne są dzisiaj różnego rodzaju materiały edukacyjne. Znajdują się one na portalach, np.: YouTube (http://www.youtube.com), Scbrid (http://www.scribd.com/) czy SlideShare (http://www.slideshare.net/), stronach profesjonalistów (blogi), czy stronach ze szkoleniami skierowanymi dla biznesu, studentów lub przeznaczonych na rozwój osobistych kompetencji. Odnotowuje się znaczny wzrost zainteresowania tymi formami kształcenia, gdyż e-learning umożliwia powiększenie swoich kompetencji, w sposób najbardziej odpowiedni dla słuchacza. Wystarczy wolny czas oraz dostęp do komputera, z łączem Internetowym (nie zawsze jest to wymóg), by zacząć wzbogacać swoją wiedzę. Przygotowanie interesujących treści elektronicznych dla odbiorców, staje się coraz prostsze, jednak nadal wymaga ono sporo wysiłku, a zwłaszcza przemyślenia szkolenia, odpowiedniego skomponowania, oraz stworzenia elementów angażujących i sprawdzających nabyta wiedzę. Obecnie na rynku istnieje wiele aplikacji ułatwiających te zadania, takich firm jak: Adobe, Articulate, Microsoft, Apple i wielu innych, mniej znanych producentów. Oferowane są bezpłatne platformy szkoleniowe (serwery), które umożliwiają bezpłatne umieszczanie treści szkoleniowych i zarządzanie nimi. Do nich zalicza się najbardziej popularna w Polsce platforma Moodle. Wiadomości które zawarte są w tej publikacji skierowane są głownie do niezależnych autorów edukacyjnych a w szczególności do nauczycieli. Chcę pokazać, że wbrew ogólnie panującemu poglądowi, stworzenie atrakcyjnego kursu e-learningu nie jest skomplikowanym zadaniem, oczywiście wymagających odpowiedniego przygotowania, ale przynoszącym niezmierną satysfakcję oraz profity finansowe, gdy szkolenie spotyka się z uznaniem kursantów. Oczywiście, nie każdy projekt musi być nastawiony na zyski. Istnieje wiele szkoleń, które oferowane są za darmo a ich autor lub autorzy, kreowani są na liderów nowoczesnych rozwiązań. 3

Czym jest e-learning? Nie ma jednej zobowiązującej definicji. Wikipedia określa go następująco: E learning nauczanie z wykorzystaniem sieci komputerowych i Internetu, oznacza wspomaganie dydaktyki za pomocą komputerów osobistych, CDROM-u i Internetu. Pozwala na ukończenie kursu, szkolenia, a nawet studiów bez konieczności fizycznej obecności w sali wykładowej. Doskonale uzupełnia również tradycyjny proces nauczania. E learning to tylko jeden z elementów edukacji, dlatego edukacja w czasie rzeczywistym dotyczy znacznie obszerniejszego zasięgu usług niż e learning. Termin e- learning, tak jak i techniki uczenia się oraz technologie kształcenia, odnosi się do stosowania w nauczaniu technologii elektronicznej w o wiele szerszym zakresie niż w ramach tradycyjnych szkoleń komputerowych, czy też nauczania wspomaganego komputerowo z połowy lat osiemdziesiątych. Jest również o wiele szerszy od pojęć nauczania i edukacji online, które oznaczają nauczanie tylko przez sieć internetową. W przypadku zastosowania technologii mobilnych, częściej używane jest pojęcie M-learningu. E-learning służy nauczaniu na odległość oraz nauczaniu elastycznemu, jednak może być również łączony z tradycyjnym nauczaniem w formie kursów mieszanych. Ponadto e- learning umożliwia nam samodzielne wybranie preferowanego formatu dostarczania wiedzy i tempa jej przekazywania. 1 Dla ułatwienia można przyjąć że e-learning to sposób uczenia (na odległość) przy wykorzystaniu technologii. Mimo, że nauczanie na odległość towarzyszyły ludzkości od bardzo dawna, trudno określić datę jego powstania. Niektóre źródła wskazują, że Platon (427-347 p.n.e.), kiedy opublikował Dialogi, dał początek edukacji na odległość, przy wykorzystaniu pisma. Jednak większość ekspertów uważa za pioniera Izaaka Pitmana, który w 1738 roku rozpoczął przesyłanie materiałów do nauki za pomocą poczty, a studenci odsyłali mu swoje prace do oceny. Forma ta zaczęła zdobywać szybko uznanie wśród ośrodków akademickich i szkolnych. Ten sposób nauczania na odległość wykorzystywany jest do dzisiaj np. kursy firmy ESKK. 1 http://pl.wikipedia.org/wiki/e- learning 4

Kolejny znaczny postęp przyszedł wraz z rozwojem radia. Pierwsza audycje o charakterze edukacyjnym miała miejsce już w 1934 roku, a popularyzacja tej metody nastąpiła na terenach Stanów Zjednoczonych i Australii, gdzie nadawano audycje przeznaczone dla ludności wiejskiej lub na terenach słabo zaludnionych, z których nie można było, w prosty sposób, docierać na lekcje organizowane stacjonarnie. Pionierski projekt edukacyjny z użyciem telewizji miał miejsce na Uniwersytecie Stanowym w Iowa w Stanach Zjednoczonych w 1945 roku. Trzy lata później istniało w USA już pięć ośrodków akademickiego kształcenia telewizyjnego. W 1960 roku w Polsce uruchomiona została telewizja edukacyjna Programy Szkolne. Od lat 70-tych ubiegłego wieku następuje rozwój komputerów a wraz z nim oprogramowania edukacyjnego, którego ekspansja zaczyna się w latach 80-tych. Wraz z pojawieniem się systemów operacyjnych firm Apple i Microsoft, które zawierały w sobie elementy multimedialne, wydane zostały pierwsze, proste szkolenia multimedialne. Prawdziwy rozkwit e-szkoleń następuje wraz z początkiem Internetu oraz opublikowaniem w 1991 roku przez Ośrodek CERN protokołu komunikacji World Wide Web. Podczas przygotowań do projektów e-learningowych musi być wziętych pod uwagę wiele czynników. Jaka jest grupa docelowa? Jakie oprogramowanie będzie wykorzystywane? Projekt będzie tworzony przez jedną osobę czy grupę? Co będzie interesujące dla poszczególnych osób zespołu: aspekty techniczne kursu, czy przygotowanie treści? Jak rozległy ma być kurs? Czy będą elementy interaktywne, a może przewagę zdobędzie tekst i statyczny sposób przekazywania treści? Czy będzie dostępna pomoc online a jeżeli tak, to w jakim zakresie? Czy materiał kursu ma być dostępny przez sieć www czy raczej będzie dystrybuowany na płytach CD/DVD.? Czy system zarządzania procesem nauczania (Learning Management System) będzie instalowany lokalnie, czy będzie to rozwiązanie dedykowane, czy może wykorzystywane będzie jedno z darmowych rozwiązań? Z ilu modułów będzie składał się kurs i czy od razu zostaną wdrożone wszystkie na raz? Materiał będzie rozbudowywany, czy też nie? Te i pozostałe pytania wskazują, że dobre zaplanowanie szkolenia, już na początku, to klucz do sukcesu. 5

(a) E- learning w edukacji E-szkolenia obejmują swoim zakresem kilka powiązanych obszarów, które są istotne dla każdej organizacji lub firmy wdrażającej te rozwiązania. Technologia Komunikacja Treści E- learning Zachowanie Ludzie Kontekst Treści materiały edukacyjne w wersji elektronicznej wszelkiego rodzaju, w tym ćwiczenia i sprawdziany. Ich nośnikiem są najczęściej aplikacje i systemy internetowe, rzadko dystrybuowane są na nośnikach optycznych CD/DVD. Forma treści może być różna: o materiały w formie tekstu, lub tekstu z grafiką w formacie ogólnie akceptowalnym i popularnym, np.: *.pdf, *.doc, *ppt; o animacje; o gry; o symulacje; o e-testy i sprawdziany; o e-ćwiczenia; o e-booki; o publikacje internetowe; o audiobooki; 6

o o o e-konferencje; podcasty; webcasty. Technologia do tej grupy zaliczamy wszelkiego rodzaju oprogramowanie i rozwiązania sprzętowe wykorzystywane w celu tworzenia treści e-learningowych i odpowiedzialny za współpracę z nim. Kontekst warunki w jakich wdrażane jest e-szkolenie. Przy projektowaniu e-szkoleń należy zwrócić uwagę na: o skalę szkolenia, czyli ilość użytkowników jednocześnie uczestniczących w kursie, oraz ich rozproszenie terytorialne; o czas trwania szkolenia; o zakres merytoryczny; o charakterystyka grupy docelowej; o specyfikę treści. Adresaci szkolenia sklasyfikowani pod następującym kontem: o wieku; o doświadczeniu w obsłudze komputera; o wprawy z korzystania z nauki na odległość; o rozproszenia terytorialnego uczestników; o nastawienia do tych form nauki. Komunikacja komunikacja o szkoleniu jak i komunikacja podczas szkolenia: o forma przekazywania informacji w jaki sposób szkolenie będzie prowadzone, jakie są cele szkolenia, zamierzone rezultaty otrzymane dzięki kursowi, grupa docelowa dla której jest prowadzone to przedsięwzięcie, środowisko w którym odbywa się szkolenie, a także w jaki sposób będą przekazywane informacje zwrotne, mające na celu ulepszenie kursu; o komunikacja w szkoleniu to forma, sposób i zasady porozumiewania się jego uczestników z uwzględnieniem grup (trener-uczestnik, uczestnik - uczestnik). 7

Zachowania czynniki psychospołeczne występujące podczas szkolenia jego postrzeganie, odczucia i zrozumienie przez uczestników kursu i ich otoczenie. (b) Rodzaje e-learningu Rodzaje e-learningu możemy sklasyfikować w zależności od rodzaju technologii informatycznych, czyli sposobu prezentowania materiałów dla uczestników: 1. Podział ze względu na formę przekazu treści. Computer Base Learning (CBL) model dystrybucji materiałów szkoleniowych z wykorzystaniem różnych nośników fizycznych, np.: płyt CD, DVD, rzadziej pendrive. Stosuje się go do różnego rodzaju kursów, e-szkoleń, e-booków, multibuków, czy prezentacji. Słabość tego rozwiązania to brak możliwości śledzenia nabytej wiedzy kursantów, czasu poświęconego na szkolenie, czy testowania nabytej wiedzy. Często występuje tu element samoszkolenia. w tym modelu wykorzystuje się sieć Internetową jako nośnik materiałów szkoleniowych. Materiałem edukacyjnym mogą być kursy, e-szkolenia, e-booki, itp. Mocną stroną są raporty dotyczące aktywności uczestników (rozbite do detali, np.: czasu spędzonego na platformie szkoleniowej, pojedynczym kursie czy nawet ekranie), czy możliwość śledzenia postępów wiedzy (np.:, ilość prób podczas egzaminu, statystyki błędnych odpowiedzi, itp.). Szkolenia, w tej formie, dzielimy na tryby: o asynchroniczny pozwalający na swobodna naukę we własnym tępię, w dowolnym czasie i miejscu. Taka forma często sprowadza się do samokształcenia a kontakt z trenerem odbywa się poprzez mail lub forum dyskusyjne. o synchroniczny kursanci korzystają z treści z różnych miejsc, ale w tym samym czasie. Komunikacja odbywa się między wszystkimi w określonej porze. Taki rodzaj szkolenia przeprowadza się poprzez Internet w formie wideo konferencji lub 8

czasami poprzez radio. Przy wykorzystaniu Internetu często używa się tzw. trackingu (system zbiera informacje o działaniach uczestnika) lub bez trackingu. Tryb synchroniczny dzielimy jeszcze na tryb szkolenia: - jeden do wielu - jeden do jednego 2. Podział ze względu na model opracowania szkolenia. Szkolenia gotowe przygotowane do natychmiastowego wykorzystania. Dotyczą one głównie wiedzy i umiejętności uniwersalnych dla danej organizacji czy grupy. Najczęściej sa to np.: kursy z obsługi komputera/systemu, językowe, zarządzania, itp.. Szkolenia personalizowane budowane z gotowych komponentów, które dobiera się zgodnie z wynikami wcześniej przeprowadzonego badania. Szkolenia dedykowane zbudowane na konkretne potrzeby. Charakteryzują się ścisłym dostosowaniem do potrzeb uczestników a ich wdrożenie odnosi najlepsze efekty edukacyjne. Podczas ich przygotowywania czerpie się z wiedzy organizacji i jej praktyk. 3. Podział szkoleń e-learningowych ze względu na typ treści e-szkolenia (podział zaczerpnięty został z broszury O kompetencjach kluczowych, e-learningu i metodzie projektów, WSiP, Warszawa 2009): o szkolenia twarde obejmują nabywanie wiedzy oraz kształcenie umiejętności w obszarach ściśle związanych z wykonywaną pracą, np. obsługa maszyn i urządzeń, wiedza z zakresu bezpieczeństwa pracy, przepisów prawnych, księgowości, zasad dokumentacji, znajomość procedur, kodów i systemów. E- szkolenia twarde składają się z trzech etapów: o krok po kroku polega na przekazywaniu uczestnikowi szkolenia wiedzy przez pokazywanie mu poszczególnych kroków, jakie są niezbędne do osiągnięcia oczekiwanego rezultatu; o zrób to sam polega na motywowaniu uczestnika szkolenia do aktywności, w wyniku czego wykonuje on te same lub podobne czynności, które poznał 9

o o wcześniej. W trakcie ćwiczenia może korzystać z pomocy w postaci podpowiedzi, jak należy wykonać zadanie; test umiejętności polega na samodzielnym wykonywaniu przez uczestnika szkolenia czynności poznanych podczas szkoleniu. Wynik testu rejestrowany jest na platformie, pozostaje więc informacja na platformie, dzięki czemu wiemy, na jakim poziomie uczeń opanował materiał szkoleniowy, szkolenia miękkie obejmują edukację i ćwiczenie umiejętności personalnych oraz rozwój osobisty. Mają za zadanie wzbogacić cechy osobowościowe oraz kompetencje kluczowe. Obszary, których najczęściej dotyczą tego typu szkolenia to: komunikacja, motywowanie, wpływanie na innych, umiejętności interpersonalne, rozwój osobisty, zarządzanie czasem. 2 Największą zaletą szkoleń e-learningowych jest tak zwany model 3J: Just for me Just in time Just enough (c) Zastosowania e-learningu w organizacji Elementy e-learningu wprowadzane są w organizacjach na szeroką skalę, zarówno w formie pojedynczych narzędzi, jak i całych rozbudowanych systemów do nauki zdalnej. Ta forma szkolenia znalazła szybko zwolenników w obszarach finansowo-bankowym, telekomunikacyjnym, farmakologicznym, firm szkoleniowych i uczelniach. Wiele organizacji ma problem z wykorzystywaniem nabytej wiedzy. Wg badań IBM tylko 7% z nich wie jak ją wykorzystać i to czyni. W dobie zmian, gdzie informacja ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia sukcesu przedsiębiorstwa, poszukują one sposobów i systemu do podejmowania trafnych decyzji. Cel ten można osiągnąć poprzez dostarczenie kadrze wiedzy we właściwym zakresie, odpowiedniej formie i we właściwym czasie. E-learning staje się właściwym i dobrym wyborem. Stymulatorem jego rozwoju jest potrzeba biznesowa lub edukacyjna. Podczas wdrożenia należy poznać potrzeby i uwarunkowania, 2 Rozdział opracowany na podstawie E- Learning, Tajniki edukacji na odległość CH Beck. 10

zarówno wewnątrz samej organizacji, jak i jej otoczenia. Wpływ na rozwój e-learningu w organizacji mają głownie takie czynniki jak: o o o o o o o o o grupa docelowa użytkowników e-szkolenia, cele oraz perspektywy stawiane przed wdrożeniem i eksploatacja systemu zdalnego nauczania, tryby i formy kształcenia na odległość przewidziane w danym przedsiębiorstwie, dostęp do sieci Internet, metody i formy komunikacji, cele które przypisuje się szkoleniom, baza technologiczna danej organizacji, narzędzia kadrowe, perspektywa rozwoju wielowymiarowa. Szkolenia zdalne znajdują zastosowanie w różnych dziedzinach aktywności. Poniżej kilka przykładów: szkolenia nakierowane na klienta szkolenia dla pracowników - odpowiednio zmodytikowane kursy produk- towe - synchroniczne lub asynchro- niczne wsparcie klienta końco- wego - budowa pożądanych umiejętności pracowniczych - realizacja szkoleń life- long learning - działania mrketingowe - obniżenie kosztów wsparcia - działania pro klienckie - wsparcie polityki kadrowej organizacji - zapewnieni rezerwy kadrowej o wysokich kwalitikacjach 11

otwarcie wirtualnego uniwersytetu - sprzedaż wiedzy na rynku szkoleń - nowe pole biznesu generujące nowy strumień dochodów szkolenia dla dystrybutorów - budowa kompetencji sprzedażowych w trybie asynchronicznym, - kursy produktowe - biblioteki wiedzy - synchroniczne wsparcie sprzedażowe - zwiększenie efektywności działania partnera - obniżenie kosztów współpracy Żródło. Opracowanie na podstawie M.Hyla Przewodnik po e-learningu. (d) Jakość e-learningu Według badań przeprowadzonych w Syracuse Iniversity Problemy kosztów i nauczania w szkoleniu on-line. (J. Michael Spector), można uznać, że nauczanie on-line nie jest z natury gorsze, ani lepsze od tradycyjnych form nauki. Oznacza to, że ci, którzy korzystają z e-learningu, nie są skazani na edukację gorszej jakości. W obecnych warunkach funkcjonowania organizacji, form narzuconych przez nowoczesną gospodarkę, elastyczność zatrudnienia, wiążą się z duża rotacją na stanowiskach pracy oraz koniecznością kształcenia ustawicznego i szkoleń adaptacyjnych. Szkolenia elektroniczne wspomagają organizacje w tych procesach poprzez oszczędności wynikające z wdrożeń e-szkoleń, polegających na unikaniu kosztów finansowych, związanych z: 12

o kosztami delegacji, o wynagrodzeniem prowadzącego szkolenia, o czasem potrzebnym na logistykę szkolenia (organizacja, zakwaterowanie, żywienie), o przygotowaniem i wydaniem materiałów dydaktycznych, o skalą i czasem szkolenia, o dezorganizacją miejsc pracy wynikającą z nieobecności pracowników delegowanych na szkolenia stacjonarne. Trudno znaleźć wspólny wymiar kosztów szkolenia, gdyż każdy przypadek jest inny. Granica opłacalności e-szkoleń jest płynna, matematycznie rzecz ujmując można powiedzieć, że e-learning jest opłacalny, jeżeli jest tańszy od tradycyjnego, z uwzględnieniem liczby uczestników szkolenia. Źródło: E-learning, Tajniki edukacji na odległość. C.H. Beck Według PricewaterhouseCoopers 70% firm z listy Fortune 1000, jako główne bariery swojego rozwoju wskazuje brak odpowiednich kompetencji swoich pracowników. Najczęściej w tych organizacjach występują działy szkoleń stacjonarnych, a dopiero zaczynają one działać na polu e-learningu. Dochodzą do wniosku, że dawne metody 13

szkoleniowe dzisiaj nie są adekwatne do otaczającej ich rzeczywistości. Odrywanie się od obowiązków pracy, spędzanie czasu na podróżowanie z miejsca na miejsce - wpływają niekorzystnie na produktywność. E-szkolenia dają pracownikom możliwości uczenia się przy pozostawaniu w miejscu pracy, będąc do dyspozycji organizacji. Systemy zdalnego nauczania tworzą atrakcyjne multimedialne środowisko umożliwiające symulacje i możliwość realizowania praktycznych przykładów, korzystania z prezentacji i konsultacji on-line. To wszystko sprawia, że wiedza może być nie tylko przekazywana w sposób ekonomiczny, ale również ekonomicznie wykorzystywana w praktyce. Zwiększenie efektywności pracy jest główna przyczyną organizowania e-szkoleń. Organizacja ich powinna zostać poprzedzona analizą potrzeb szkoleniowych, analogicznie jak w przypadku kursów stacjonarnych. W związku z wysokimi kosztami początkowymi szkoleń e-leraningowych, powinny one rozwijać, z punkty widzenia organizacji, kluczowe kompetencje oraz umiejętności kursantów. Wzrost dochodów, osiągalnych w długim okresie, często udowadnia wartość e-szkoleń. Wśród e-szkoleń dominują te, które mają pomóc pracownikom we: o właściwym wykonywano obowiązków na obecnie zajmowanym stanowisku, o awansie zawodowym, o adaptacji zawodowej, o rozwoju na stanowisku pracy, o rozwoju osobistym. Inaczej e-learning postrzegany jest w jednostkach edukacyjnych. Badania pokazują, że aktywność uczniów w klasie najczęściej ogranicza się do: przepisywania informacji z tablicy lub z podręcznika, wsłuchiwania się w długie wypowiedzi nauczyciela lub notowania jego wypowiedzi. Podczas gdy woleliby oni uczyć się w grupach, z przyjaciółmi, wykonując czynności mające praktyczne znaczenie, z zastosowaniem komputera. Technologia może wspomagać preferowane przez uczniów formy kształcenia, ale nie należy odrzucać tradycyjnych metod kształcenia i tradycyjnych ścieżek poznania i rozwoju - uczniowie powinni móc je indywidualnie obierać i należy je traktować na równi ze ścieżkami 14

wspomaganymi technologicznie. Co więcej tradycyjne podejście do kształcenia, czyli bez użycia technologii, może być w wielu przypadkach bogatsze i przynosić więcej satysfakcji uczącym się. Można pokusić się o określenie relacji między pojęciami kształcenia przez całe życie, kształcenia na odległość, e-kształcenia oraz personalizacji. Niewątpliwie za naczelną należy przyjąć zasadę personalizacji kształcenia, i stwarzać warunki, by kształcenie przebiegało przez całe życie. W zależności od warunków i przyjętej strategii, kształcenie może przebiegać na odległość i zwłaszcza w tej formie korzystne może być posłużenie się technologią e-kształcenia. W kolejnej części opracowania wracamy do takiej hierarchii podstawowych pojęć - omawiając rolę szkoły jako instytucji przygotowującej uczniów do kształcenia przez całe życie oraz instytucji uczących się nauczycieli. Panujący nadal system klasowo-lekcyjny nie powinien wykluczać personalizacji kształcenia - tryb kształcenia na odległość powinien to ułatwić. Przygotowanie do tej formy oraz poznanie podstaw e- kształcenia będzie kapitałem uczniów, wyniesionym na lata rozwoju po zakończeniu edukacji szkolnej 3. W Polsce systemy e-learningowe rozbudowane są najbardziej na uczelniach akademickich. Jednym ze sposobów dotarcia do klienta uczelni, jest wykorzystanie kanału internetowego - powiązanego z dynamicznie rozwijającą się sferą aktywności współczesnego człowieka. Wiele szkół wyższych w Polsce dostrzegło w tym szansę i uruchomiło zajęcia e- learningowe, początkowo jako uzupełnienie, później jako alternatywę dla kształcenia tradycyjnego. Dostęp do wiedzy oferowanej przez najwyższej klasy specjalistów, oszczędność czasu, nauka w dowolnym miejscu i tempie, to tylko wybrane korzyści wynikające z przekazywania wiedzy akademickiej za pomocą narzędzi informatycznych. Mimo ograniczeń (prawnych i finansowych) uczelnie rozwijają e-learning, widząc w nim jeden ze sposobów na pokonanie konkurencji. Jednak wciąż jest to droga konkurowania lepiej. Dobry kurs online nie może być zwykłą stroną internetową, ponieważ taka nie zainteresuje wielu użytkowników. Szkolenie zazwyczaj jest czytane przez lektora, 3 Opracowanie własne na podstawie: E- learning w szkole Maciej M. Sysło 15

zawiera wiele symulacji, interaktywne procedury, studia przypadków. Dydaktycy, wspierani przez informatyków, prześcigają się w opracowywaniu coraz ciekawszych lekcji, wprowadzają nowe narzędzia, dążąc do wyróżnienia się na rynku. Jednak każde rozwiązanie znajduje naśladowców i nie gwarantuje bezpieczeństwa trwałej przewagi. Aby na stałe odróżnić się od konkurentów, uczelnia musi konkurować inaczej, czyli włączyć e-learning w cały system czynności, który pozwoli jej zbudować trwałą przewagę konkurencyjną. Wnioski 1. wprowadzenie e-learningu do szkół wydaje się być nie tylko możliwe, ale i konieczne, 2. większość szkół w Polsce ma odpowiednią bazę sprzętową do prowadzenie takiego nauczania, 3. można korzystać z oprogramowania open source dla platformy, 4. niezbędne jest wszechstronne przygotowanie nauczycieli. (e) Analiza przedwdrożeniowa e-szkolenia Analiza przedwdrożeniowa e-learningu uzależniona jest od specyfikacji wdrożenia e- learningu w organizacji. Nie zależnie, od metody, jaka wybierze się do analizy biznesowej (model własny lub model ASP), zawiera ona kilka kluczowych elementów: o o o o określenie skali oraz zakresu potrzeb szkoleniowych, określenie stanu wdrożenia narzędzi teleinformatycznych, oszacowanie budżetu projektu, określenie perspektyw rozwoju e-learningu w organizacji. Analiza przedwdrożeniowa zależy też od wielkości organizacji praz poziomu rozproszenia terytorialnego kursantów. Im większa i bardziej rozproszona struktura tym trudniej taka analizę przeprowadzić. 16

DeTinicja celów Analiza wrażliwości i analiza ryzyka niepweność i ryzyko związane z trendami na rynku określenie wpływu realizacji projektu na sytuację Tirmy IdentyTikacja projektu funkcjonalne powiązanie między danym projektem a istniejącym juz układem infrastruktury Analiza wielokryteryjn a i inne rodzaje ewaluacji przedstawić nalezy wskazania wynikacjące z innych kryteriów oceny Analiza ekonomiczna należy w niej uwzględnić ocenę głównych niewymiernyc h kosztów i korzyści, należy przeprowadzi ć porównanie po wdrozeniu projektu i jego braku Analiza Tinansowa przeprowadza na zawsze, w jej ramach dokonuje się porównania z podobnymi projektami Analiza wykonywalnoś ci i rozwiązań alternatywnych uwzgędnia sie porównanie ze stanem uprzednim oraz mozliwe inne sposoby zaspokojenia tych samych potrzeb edukacyjnych (f) Porownanie e-learningu i nauczania tradycyjnego W przypadku realizacji niektórych szkoleń, a zwłaszcza tam gdzie mamy rozproszoną strukturę uczestników, jest ich wielu lub często mamy do przekazania tą samą wiedzę, może się okazać, że najbardziej efektywne będą e-szkolenia. Takimi obszarami, gdzie ta forma odnosi szczególny sukces są szkolenia produktowe, z obsługi komputera czy oprogramowania i inne, gdzie prezentowana jest wiedza teoretyczna szkolenia twarde ( obejmują nabywanie umiejętności i wiedzy ściśle powiązanej z wykonywaną pracą, np.: obsługa urządzeń). W przypadku szkoleń z zakresu tzw. umiejętności miękkich (komunikacja, negocjacje, itp. obejmują edukację i ćwiczenia umiejętności personalnych i rozwój osobisty, mają za zadanie wzbogacić cechy osobowościowe oraz kompetencje 17

kluczowe), bardziej odpowiednie są tradycyjne metody treningowe, gdzie angażuje się uczestników we wzajemne interakcje między sobą oraz szkoleniowcem. W poniższej tabeli porównano szkolenia tradycyjne z e-szkoleniami w aspekcie kosztów, procesu nauki, skali szkoleń, weryfikacji uzyskanej wiedzy oraz form przekazu. Cechy szkoleń e-learning Cechy szkoleń tradycyjnych Koszty Minimalizuje koszty logistyczne Wyższe koszty logistyczne związane z obsługą procesów związane ze szkoleniami dydaktycznych. Nie dezorganizuje (koszty zakwaterowania, pracy danej firmy (szkolenia wyżywienia i dojazdu odbywają się w miejscu i terminach uczestników na miejsce najwygodniejszych dla uczestnika). szkolenia). Zasięg Większa skala szkoleń (jednocześnie może uczestniczyć w szkoleniu niemalże nieograniczona liczba osób). Dobre poznanie meritum wymaga zwykle nauczania przez działanie. Warsztaty mimo nowych możliwości technicznych są ciągle formami szkoleń dostępnymi dziś jedynie w formie tradycyjnej i obejmują ograniczoną liczbę osób. 18

Proces Możliwość indywidualnego toku nauczania. Większa elastyczność treści dydaktycznych (możliwość pominięcia materiału już znanego i skupienia się na zagadnieniach nowych/trudnych). Możliwość wpływu na zakres, czas i miejsce szkolenia. Efektywność szkolenia zależy od dobrego przepływu informacji. Możliwość uczestnictwa w zajęciach, a także spędzania czasu poza zajęciami znacznie wzmacnia wzajemne relacje międzyludzkie uczestników szkoleń. Praca grupowa Wbrew powszechnej opinii e- learning sprzyja pracy grupowej poprzez wykorzystanie takich narzędzi jak: poczta elektroniczna, czat, grupy dyskusyjne, fora itp. Możliwość bieżącego monitoringu pracy uczącego się i poziomu przyswajania wiedzy. Zaletą jest interakcja w czasie rzeczywistym w relacji: uczący się-trener, uczący się-uczący się. 19

Sprawdzenie wiedzy Egzaminy on-line gwarantują sprawdzenie wiedzy oraz umiejętności uczestnika. Zapewniają również, przy zastosowaniu najnowszych technologii, potwierdzenie jego tożsamości. Ponad to gwarantuje automatyzację sprawdzania egzaminów oraz generowania raportów. Liczba uczestników szkolenia nie ma wpływu na kontrolę procesu egzaminowania. Egzamin na żywo gwarantuje potwierdzenie uzyskanej wiedzy czy umiejętności, ale głównie tożsamości uczestnika szkolenia. Wadą jest, że nie daje możliwości automatycznego sprawdzenia egzaminów, czy generowania raportów. Liczba uczestników szkolenia ma znaczny wpływ na kontrolę procesu egzaminowania. Formy przekazu Możliwość dynamicznego prezentowania materiału szkoleniowego. Podczas szkolenia wykorzystuje się ilustrowane przykładami wykłady, testy, pytania kontrolne. E-learning wykorzystuje techniki multimedialne, posługuje się tekstem, obrazem i dźwiękiem, co podnosi skuteczność szkolenia. Dominują statyczne materiały dydaktyczne i tradycyjne formy przekazu: podręczniki, zeszyty, ćwiczenia itp. Porównanie szkoleń tradycyjnych i elektronicznych. Źródło: A. Okońska-Walkowicz, M. Plebańska, H. Szaniec, O kompetencjach kluczowych, e- learningu i metodzie projektów, WSiP, Warszawa 2009 20

(g) Rola nauczyciela W przypadku e-szkoleń rola nauczyciela ulega zmianie. O ile w tradycyjnej formie, to nauczyciel jest w centrum uwagi, to w przypadku e-learningu, środek ciężkości i zainteresowania przesuwa się w stronę uczestników kursu. W poniższej tabeli nr 2 porównano podstawowe czynności dydaktyczne w kontekście roli pełnionej przez nauczyciela w nauczaniu tradycyjnym i zdalnym. Czynność Nauczanie tradycyjne e-learning Wykład Informacje podaje nauczyciel, decydując o kolejności i tempie nauki. Informacje są zazwyczaj zawarte w materiałach dydaktycznych. Rola nauczyciela polega przede wszystkim na pomaganiu uczącemu się w ich zrozumieniu. Zadania indywidualne Zadania grupowe Nauczyciel wyznacza poszczególnym uczniom zadania indywidualne, które są ważnym elementem późniejszej oceny. W większości form nauczania tradycyjnego są rzadko stosowane. Zwykle są opracowywane przez nauczycieli dla poszczególnych kursów. Jeżeli występują to mają na celu nie ocenę, lecz sprawdzenie pewnych rozwiązań lub pomysłów Zadania indywidualne mają takie samo znaczenie co w nauczaniu tradycyjnym chociaż przeważnie są opracowywane centralnie, a nie przez poszczególnych nauczycieli. W e-learningu praca w grupach jest wykorzystywana do oceny uczących się. Materiały są zwykle przygotowywane centralnie. W e- learningu stosuje się różne formy pracy w grupach. 21

Informacje zwrotne Informacje zwrotne uzyskuje się różnymi metodami, ale najczęściej jest to bezpośrednia komunikacja słowna. Używane są różne metody, ale ponieważ uczący się jest oddalony od nauczyciela informacje zwrotne mają najczęściej formę pisemną. Ocena Pomoc Nauczyciel jest często egzaminatorem, który formułuje pytania i wystawia oceny za odpowiedzi. Pomocy formalnej udzielają nauczyciele w kontakcie bezpośrednim. Pomocy nieformalnej mogą udzielać inni uczniowie, znajomi lub członkowie rodziny. W e-learningu często stosuje się testy, których celem jest ułatwienie uczniom samooceny. Z powodu braku bezpośredniego kontaktu pomoc jest bardziej potrzebna. Rola nauczyciela polega na ułatwianiu (wspomaganiu) nauki. W e- learningu znaczną rolę odgrywa wzajemna pomoc uczących się. Często sprzyja jej organizacja kursu. Rola nauczyciela w nauczaniu tradycyjnym i e-learningu Źródło: opracowanie na podstawie A. Clarke, e-learning nauka na odległość, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 2007 Jak wynika z tabeli że procesem nauczania w tradycyjnym środowisku kształcenia kieruje nauczyciel, który tworzy i nadaje kierunek nauce. Rola nauczyciela odnosi się do takich elementów jak: struktura i treści dydaktyczne (opracowywanie programów nauczania i kierowanie ich realizacją, przygotowywanie materiałów edukacyjnych); odpowiedzialność za przebieg nauki; ukierunkowanie (wskazanie najistotniejszych zagadnień i obszarów tematycznych związanych z 22