ŹRÓDŁEM INSPIRACJI IMPULS DO ROZWOJU EDUKACJI NIEPUBLICZNY OŚRODEK DOSKONALENIA NAUCZYCIELI ul. Piłsudskiego 26a/7 86-300 Grudziądz tel.668850190, 668810530 biuro@impulsedu.pl www.impulsedu.pl PRZEMOC I AGRESJA W SZKOLE Lista wskazówek pomagających rozpoznać ofiary przemocy w szkole: są przezywane, wyśmiewane, zastraszane, zmuszane do posłuszeństwa, są zaczepiane, popychane, szturchane, podczas kłótni, zaczepek czy bójek reagują często płaczem, uciekają, często szukają swoich rzeczy, które są chowane lub niszczone, mają sińce, zniszczone lub brudne ubranie, przerwy spędzają same, nie są dopuszczane do grupy, przerwy spędzają w pobliżu nauczyciela, często są wybierane jako ostatnie do pracy w grupach (np. do drużyn w grach zespołowych), są w szkole nieszczęśliwe, mają trudności w wypowiadaniu się na forum całej klasy (problemy zgłośnymi wystąpieniami), zaczynają mieć kłopoty z nauką, spóźniają się do szkoły. Lista wskazówek pomagających rozpoznać ofiary przemocy w domu:
przychodzą do domu w podartych lub pobrudzonych ubraniach, mają zniszczone podręczniki, mają siniaki, zadrapania i tego faktu nie potrafią wyjaśnić w wiarygodny sposób, nie są odwiedzani przez kolegów ani nie chodzą do ich domów, często nie mają żadnego przyjaciela, z którym mogłyby spędzać wolny czas, nie lubią szkoły lub boją się do niej chodzić, z oporami wychodzą z domu, do szkoły i ze szkoły często idą dłuższą drogą, mają kłopoty ze snem, koszmary senne, płaczą w nocy, maleje ich zainteresowanie szkołą, przynoszą coraz gorsze stopnie, proszą rodziców o pieniądze lub je kradną (by przypodobać się swym prześladowcom). Czynniki określające sprawcę przemocy i agresji szkolnej: są starsi, silniejsi lub bardziej sprawni fizycznie od swoich ofiar; są aktywni i energiczni, starają się dominować nad otoczeniem i próbują podporządkować sobie innych; są impulsywni, łatwo wpadają w gniew, często są napięci lub sfrustrowani; nie przestrzegają norm i reguł; często wpadają w tzw. złe towarzystwo, dość wcześnie zaczynają pić alkohol, popełniają kradzieże i wchodzą w konflikty z prawem; często się buntują, występują przeciw dorosłym, chociaż mogą też bać się silniejszych od siebie; mają opinię twardych, nie przejawiają wstydu, poczucia winy i empatii wobec innych; są raczej pewni i zadowoleni z siebie;
im są starsi, tym bardziej mają negatywny stosunek do szkoły i tym gorsze oceny; zazwyczaj mają grupę osób, wśród których cieszą się popularnością Obszary, które mogą mieć kluczowe znaczenie dla rozwijania, wzmacniania lub wyzwalania na terenie szkoły zachowań agresywnych i przemocy wśród dzieci: organizacja szkoły jako instytucji: ograniczona ruchliwość w długim czasie anonimowość działanie jednostronnie ukierunkowane, często bez możliwości wyboru częste zmiany nauczycieli ogólny standard budynku niewłaściwa kontrola czynniki psychologiczne: brak dobrego kontaktu z grupą rówieśniczą i dorosłymi brak poczucia własnej wartości nieumiejętność radzenia sobie z sytuacjami trudnymi chwiejność emocjonalna brak jasnych zasad życia szkolnego relacje uczeń nauczyciel siłowy sposób rozwiązywania problemów przez dorosłych poniżający sposób komunikowania się rozwiązywanie problemów z nastawieniem na szybki skutek nieumiejętność radzenia sobie z przeżywaniem silnych uczuć niekonsekwencja w postępowaniu wobec uczniów.
Dlaczego dzieci mogą mieć skłonność do prześladowania innych uczniów? powielają zachowania agresywne znaczących członków grupy, zwłaszcza tych, którzy uważani są za silnych i odważnych, odnoszą korzyść w postaci zdobywania popularności (lub pozycji w grupie), zachowania agresywne nie spotykają się z negatywnymi konsekwencjami ze strony dorosłych, następuje dyfuzja odpowiedzialności (odpowiedzialność za zachowania agresywne rozkłada się pomiędzy członków grupy, zmniejszając poczucie winy), prześladowanie trwające dłuższy czas powoduje zmianę stosunku członków grupy do ofiary, która jest postrzegana jako mniej wartościowa, zasługuje na takie traktowanie. Działania profilaktyczne zapobiegające zachowaniom agresywnym oraz ich eskalacji i przeradzaniu się w proces przemocy: tworzenie odpowiedniego klimatu szkoły, diagnoza sytuacji szkolnej, działania integrujące zespół klasowy, działania edukacyjno integrujące dla całej społeczności szkolnej, edukacja profilaktyczna dotycząca zjawisk agresji i przemocy, system norm i zasad w klasie i szkole, system konsekwencji i nagród, procedury i zasady postępowania w przepadkach agresji i przemocy. Działania doraźne powinny opierać się na następujących zasadach: obserwuj i reaguj, działaj bez agresji, bądź stanowczy i zdecydowany,
mów krótko i zrozumiale.