Szkolny Program Profilaktyki Gimnazjum Publicznego w Poświętnem. Opracował Zespół: - Magdalena Konecka - Elżbieta Kolecka - Ks.

Szkolny Program Profilaktyki Gimnazjum Publicznego w Poświętnem Opracował Zespół: - Magdalena Konecka - Elżbieta Kolecka - Ks. Jacek Cedrowski 2015-2016 1

SPIS TREŚCI 1. Założenia Szkolnego Programu Profilaktyki 2. Podstawa programowa a program profilaktyki 3. Cele programu profilaktyki 4. Treści SPP 5. Szkolny Program Profilaktyki 6. Przewidywane osiągnięcia uczniów 7. Sposoby realizacji 8. Ewaluacja 9. Procedury 10. Scenariusze zajęć z zakresu profilaktyki przemocy i agresji w szkolepropozycja 2

ZAŁOŻENIA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI A. Szkolny Program Profilaktyki został opracowany na potrzeby Gimnazjum Publicznego w Poświętnem. B. SPP powinien obejmować w szczególności działania i środki stosowane w celu poprawy bezpieczeństwa, zapobiegania agresji, przemocy i uzależnieniom. C. W SPP przedstawiono także działania mające na celu zapobieganie takim zachowaniom problemowym jak brak kultury osobistej, wagary, brak zainteresowania nauką, wczesna inicjacja seksualna i znieczulica społeczna. D. Działania realizowane w ramach SPP dotyczą także osób odpowiedzialnych za młodzież tj. rodziców, opiekunów i nauczycieli. E. Poszczególne elementy programu mogą ulegać modyfikacji. PODSTAWA PROGRAMOWA A PROGRAM PROFILAKTYKI Akty prawne obowiązujące przy konstruowaniu Szkolnego Programu Profilaktyki: 1. Konstytucja RP - Art.72 ust.1: Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. 2. Konwencja o Prawach Dziecka (przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989r) - Art. 3 pkt 1 We wszystkich działaniach dotyczących dzieci, podejmowanych przez publiczne lub prywatne instytucje opieki społecznej, sądy, władze administracyjne lub ciała ustawodawcze, sprawą nadrzędną będzie najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka. - Art. 19 pkt1 Państwa Strony będą podejmowały wszelkie kroki w dziedzinie, administracyjnej, społecznej oraz wychowawczej dla ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej, krzywdy lub nadużyć, zaniedbania bądź niedbałego traktowania lub wyzysku, a w tym wykorzystywania w celach seksualnych dzieci pozostających pod opieką rodzica/ów/, opiekuna/ów/ prawnego/ych/ lub innej osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem. 3

- Art.33 Państwa Strony będą podejmowały wszelkie odpowiednie kroki, w tym środki ustawodawcze, administracyjne, socjalne oraz środki w dziedzinie oświaty, w celu zapewnienia ochrony dzieci przed nielegalnym używaniem środków narkotycznych i substancji psychotropowych, zgodnie z ich zdefiniowaniem w odpowiednich umowach międzynarodowych, oraz w celu im zapobiegania wykorzystywania dzieci do nielegalnej produkcji tego typu substancji i handlu nimi. 3. Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 9 lutego 2007 zmieniające rozporządzenie w sprawie statutów publicznych przedszkoli oraz publicznych szkół W załączniku nr 2 do rozporządzenia z dnia 21 maja 2001r wprowadza się następujący zapis: 2 ust 1: Statut szkoły określa w szczególności: - Cele i zadania szkoły wynikające z przepisów prawa oraz uwzględniające program wychowawczy szkoły i program profilaktyczny dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, o których mowa w odrębnych przepisach( ) ustanowionych przez Radę Pedagogiczną po zasięgnięciu opinii Rady Rodziców i Samorządu Uczniowskiego. 4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. - Działalność edukacyjna szkoły jest określona przez: Szkolny zestaw programów nauczania, który uwzględniając wymiar wychowawczy obejmuje całą działalność szkoły z punktu widzenia dydaktycznego, Program wychowawczy szkoły, który opisuje w sposób całościowy wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym i jest realizowany przez wszystkich nauczycieli, Program Profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb środowiska, który opisuje w sposób całościowy wszystkie treści i działania o charakterze profilaktycznym skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców 5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 15 stycznia 2001r w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno- pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. 6. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 25 lipca 2005 r. 7. Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. 8. UCHWAŁA Nr 172/2008 Rady Ministrów z dnia 19 sierpnia 2008r. w sprawie przyjęcia Rządowego programu na lata szkolne Bezpieczna i przyjazna szkoła. 4

Działalność edukacyjna szkoły jest określona przez: 1. Szkolny zestaw programów nauczania, który uwzględniając wymiar wychowawczy, obejmuje całą działalność szkoły z punktu widzenia dydaktycznego; 2. Program wychowawczy szkoły, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym; 3. Program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze profilaktycznym. 5

Szkolny zestaw programów nauczania, program wychowawczy szkoły oraz program profilaktyki tworzą spójną całość i muszą uwzględniać wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Ich przygotowanie i realizacja są zadaniem zarówno całej szkoły, jak i każdego nauczyciela. CELE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI 1. Ochrona uczniów przed zagrożeniami. 2. Reagowanie na pojawiające się zagrożenia. 3. Pomoc w rozwijaniu zdolności do samokontroli, samoobserwacji. 4. Osłabienie czynników ryzyka przez dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych. TREŚCI SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI 1. Umiejętność radzenia sobie z własną i cudzą agresją. 2. Asertywność jako sztuka odmawiania. 3. Profilaktyka zagrożeń w cyberprzestrzeni. 4. Działania mające na celu przeciwdziałanie wszelkim używkom, takim jak: palenie papierosów (w tym e-papierosy), spożywanie alkoholu, dopalaczy, narkotyków. 5. Osiąganie celów życiowych i zainteresowanie nauką. 6. Modelowanie pozytywnych wzorców zachowań. 6

PRZEMOC, AGRESJA, STRES SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI CZYNNIKI RYZYKA CELE ZADANIA SPOSOBY REALIZACJI ODPOW. Nacisk kolegów. Uległość wobec grupy. Niskie poczucie własnej wartości. Zwiększenie świadomości, że uczeń może skutecznie poradzić sobie z sytuacjami nacisku przemocy, agresji. Rozwijanie umiejętności radzenia sobie z własną i cudzą agresją. Zwiększenie poczucia własnej wartości i poszanowanie tożsamości własnej i rówieśników. Zwiększenie umiejętność radzenia sobie z emocjami, stresem i zagrożeniem. Uwrażliwienie na przejawy agresji i przemocy. Nauczyć jak rozpoznać naciski ze strony kolegów. Rozwijać umiejętności radzenia sobie w sytuacji przemocy. Dostarczyć uczniom wiedzę na temat sposobów radzenia sobie z emocjami, stresem i zagrożeniem. Integrować zespoły klasowe. Zwiększyć samoocenę u uczniów. Reagować na przejawy agresji i przemocy. Organizować zespoły wychowawcze dla uczniów sprawiających problemy wychowawcze i ich rodziców. Wewnątrzszkolny program przeciwdziałania przemocy i agresji. Zajęcia wychowawcze na temat radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Zajęcia wychowawcze integrujące zespoły klasowe. Wykorzystanie elementów motywacji w systemie oceniania. Nagradzanie uczniów za rzeczywiste osiągnięcia i umiejętności. Wyciąganie konsekwencji za postępowanie niezgodne z zapisami zawartymi w WSO zachowania. Pedagogizacja rodziców. - dyrektor - wychowawcy - nauczyciele przedmiotów 7

ASERTYWNOŚĆ JAKO SZTUKA ODMAWIANIA CZYNNIKI RYZYKA Nacisk kolegów. Uległość wobec rówieśników Niskie poczucie własnej wartości. CELE ZADANIA SPOSOBY REALIZACJI ODPOW. Uświadomienie uczniom konieczności kształtowania w sobie postaw asertywnych, prezentowanie postaw asertywnych poprzez ćwiczenia, scenki sytuacji. Omówienie sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Doskonalić umiejętność asertywnego odmawiania Lekcje wychowawcze nt. asertywności. Zajęcia warsztatowe z pracownikiem PPP. Rozmowy indywidualne z wychowawcą, w związku zaistniałą trudną sytuacją. -wychowawcy -nauczyciele przedmiotów Pracownik Poradni Pedagogiczno - Psychologicznej. 8

NIKOTYNIZM, NARKOMANIA, ALKOHOL, DOPALACZE, CYBERPRZEMOC CZYNNIKI RYZYKA CELE ZADANIA SPOSOBY REALIZACJI ODPOW. Moda na branie, palenie i picie. Brak umiejętności zachowań asertywnych. Łatwość dostępu do środków psychoaktywnych. Nadużywanie telefonów komórkowych, komputerów, Internetu. Brak umiejętności zachowań asertywnych. Łatwość dostępu do środków psychoaktywnych. Zapobieganie uzależnieniom. Eliminowanie picia, palenia, brania. Zapobieganie ryzykownym zachowaniom. Zapobieganie uzależnieniom od środków psychoaktywnych. Zmniejszenie zainteresowania środkami uzależniającymi oraz promowanie zdrowego stylu życia. Zapobieganie uzależnieniom od telefonu komórkowego, komputera, Internetu. Zapobiegania zachowaniom ryzykownym. Dostarczyć uczniom i rodzicom wiedzę na temat konsekwencji brania, picia, palenia, stosowania środków psychoaktywnych. Wzmacniać w uczniach umiejętność odmawiania. Dostarczyć uczniom i rodzicom wiedzę na temat konsekwencji brania, picia, palenia oraz na temat uzależnienia od telefonów komórkowych, komputera, Internetu. Wzmacniać u uczniów umiejętność zachowań asertywnych. Wewnątrzszkolny program profilaktyki uzależnień. Gromadzenie i udostępnianie materiałów nt. profilaktyki uzależnień. Lekcje wych. nt. uzależnień i asertywności Gazetki informacyjne w klasach. Gazetki informacyjne w holu szkoły. Spektakle teatralne oraz spotkania z uzależnionymi. Obserwacja uczniów podczas przerw, lekcji, zajęć pozalekcyjnych, dyskotek szkolnych. Niedopuszczanie do przebywania na terenie szkoły osób obcych. - pedagog, - psycholog - bibliotekarz - wychowawcy - sam. klasowy - pielęgniarka - przedstawiciel komisji ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych - wszyscy nauczyciele - nauczyciel wychowania. do życia w rodzinie. Sanepid Utrudniać młodzieży dostęp do środków psychoaktywnych. Happeningi dotyczące uzależnień. Pogadanki, zajęcia warsztatowe, konkursy. Gromadzenie i udostępnianie materiałów nt. profilaktyki uzależnień, cyberprzemocy. Lekcje wychowawcze nt. wszelkiego typu uzależnień i nauka zachowań asertywnych. Ankietowanie. 9 Lekcje wych. do życia w rodzinie. Spotkania z pracownikami Sanepidu Opoczno

SŁABE WYNIKI W NAUCE CZYNNIKI RYZYKA CELE ZADANIA SPOSOBY REALIZACJI ODPOW. Lenistwo. Niska samoocena uczniów. Poziom absencji. Problemy rozwoju. Brak celów życiowych. Wagary. Nieciekawe lekcje. Niedostateczny nadzór ze strony rodziców, prawnych opiekunów. Osiąganie lepszych wyników nauce. Zwiększenie motywacji do nauki. Zwiększenie zdolności i motywacji do osiągania i stanowienia celu. Uatrakcyjnianie lekcji poprzez stosowanie aktywnych metod nauczania. Uświadomienie rodzicom i opiekunom znaczącej roli w procesie dydaktyczno-wychowawczym i opiekuńczym. Stosować aktywizujące metody nauczania. Aktywizować uczniów. Prowadzić koła zainteresowań, umożliwić zdobycie nowych umiejętności wg potrzeb młodzieży. Prezentować osiągnięcia uczniów. Ograniczyć rozmiary absencji. Rozpoznać problemy rozwojowe uczniów. Uświadamiać rodziców pedagogizacja. Stosowanie metod aktywizujących. Informacja w holu szkoły o zajęciach pozalekcyjnych, czasie trwania, terminie spotkań. Nagradzanie uczniów za rzeczywiste osiągnięcia i umiejętności. Elementy motywacji w systemie oceniania. Konkursy przedmiotowe, czytelnicze i sportowe. Przegląd Dorobku Artystycznegowystawa prac, występy uczniów, prezentacja dyplomów i pucharów. - dyrektor - nauczyciele przedmiotów - wychowawcy Prezentacja pucharów-witryna w holu szkoły. Nagrody na koniec roku szkolnego. Monitorowanie absencji uczniów. Rejestr uczniów z opinią PPP i monitorowanie realizacji zaleceń. Spotkania z rodzicami, rozmowy, wywiadówki profilaktyczne. 10

BEZROBOCIE, BIEDA CZYNNIKI RYZYKA CELE ZADANIA SPOSOBY REALIZACJI ODPOW. Brak umiejętności radzenia sobie z trudami życia. Brak celów życiowych. Znieczulica społeczna. Ukazanie alternatywnych sposobów organizowania życia. Właściwa orientacja zawodowa, możliwości kształcenia. Postrzeganie ubóstwa, zwiększenie wrażliwości na biedę. Uwrażliwienie na drugiego człowieka. Uświadomienie rodzicom, opiekunom znaczącej roli w procesie wychowania, troski i zapewnienia opieki rodzicielskiej. Dostarczyć wiedzę na temat alternatywnych sposobów organizowania życia. Dostarczyć wiedzę o możliwościach kształcenia ponadgimnazjalnego. Dostarczyć wiedzę o możliwościach lokalnego rynku pracy. Dostarczyć wiedzę o własnych zdolnościach, zainteresowaniach i ograniczeniach zdrowotnych przy wyborze dalszego kierunku kształcenia. Kształtować umiejętności prezentowania własnej osoby. Informacja o kołach zainteresowań. Lekcje WOS. Udział w dniach otwartych szkół ponadgimnazjalnych. Gazetki informacyjne. Informator dla kandydatów do szkół. Zajęcia warsztatowe z udziałem doradcy zawodowego. Akcje charytatywne. - dyrektor - wychowawca - nauczyciel WOS - SU - bibliotekarz - nauczyciel świetlicy -PPP -doradca zawodowy Nauczyć aktywności w pomaganiu ubogim i starszym. 11

ŚRODOWISKO SPOŁECZNE CZYNNIKI RYZYKA CELE ZADANIA SPOSOBY REALIZACJI ODPOW. Negatywne wzorce w mediach, w środowisku rodzinnym i rówieśniczym. Niski poziom kultury osobistej. Nieprzestrzeganie norm społecznych w domu, w szkole, w czasie wolnym. Brak prawidłowej komunikacji. Uczenie krytycznego stosunku do mediów. Podniesienie kultury osobistej uczniów. Wskazywanie norm poprawnego zachowania. Uświadomienie rodzicom wpływu negatywnych wzorców na osobowość młodego człowieka. Kształtowanie umiejętności komunikowania się z otoczeniem. Zapobieganie zaburzeniom w zachowaniu wywołanych brakiem poczucia bezpieczeństwa fizycznego i emocjonalnego w domu rodzinnym. Wskazać zagrożenia i pozytywną rolę środków masowego przekazu. Respektować normy poprawnego zachowania. Zwiększyć częstotliwość kontaktu z domem ucznia sprawiającego kłopoty wychowawcze. Wypracować różne formy komunikacji interpersonalnej. Przypomnienie norm poprawnego zachowania. Wewnątrzszkolny system oceniania egzekwowanie ustalonych norm zachowania. Spotkania z psychologiem. Pedagogizacja rodziców: rozmowy, wywiadówki profilaktyczne, wezwania do szkoły. Godziny do dyspozycji wychowawcy klasowego warsztaty. - dyrektor - n-le przedm. - wychowawcy, - wszyscy n-le 12

PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW W wyniku działań profilaktycznych uczeń: - potrafi radzić sobie w sytuacji przemocy, stresu i zagrożenia, - jest asertywny, - zna konsekwencje zażywania środków psychoaktywnych, narkotyków, palenia papierosów (w tym elektronicznych), picia i wpływu używek na własne zdrowie, - prowadzi zdrowy styl życia, - potrafi ocenić swoje możliwości i szanse na dalsze kształcenie - ma poczucie opieki i bezpieczeństwa ze strony szkoły. SPOSOBY REALIZACJI Treści Szkolnego Programu Profilaktyki w większości realizuje się na godzinach wychowawczych, warsztatach edukacyjno-profilaktycznych, apelach szkolnych i poszczególnych przedmiotach. Można je realizować podczas szkolnego festynu, zajęć pozalekcyjnych, wycieczkach i zajęciach terenowych. Nauczyciel sam decyduje o metodzie służącej do realizacji celu, przeważnie będą to zajęcia warsztatowe, pogadanki, dyskusje, burze mózgów. Formą realizacji będzie też propaganda wizualna, czyli gazetki informacyjne, plakaty, ulotki informacyjne, wystawy i projekty. EWALUACJA Ocenie poddawane są następujące elementy: - realizacja programów profilaktycznych, - realizacja zaleceń zawartych w opiniach PPP, - realizacja tematyki profilaktyki zawartych w planach pracy wychowawców klas, - pedagogizacja rodziców na spotkaniach z wychowawcami klas, - diagnozowanie i monitorowanie przyczyn zachowań ryzykownych, - diagnoza i monitorowanie więzi z rodzicami, opieki dorosłych, zainteresowania nauką i własnym rozwojem, aktywności, ciekawości poznawczej, praktyk religijnych, zakorzenienia w tradycji społeczności szkolnej i szacunku dla jej norm. 13

Oceny efektów realizacji Szkolnego Programu Profilaktyki, obok bieżącego monitorowania oraz samooceny przeprowadzanej przez zainteresowane podmioty, dokonuje się w trakcie posiedzeń Rady Pedagogicznej podsumowujących pracę w pierwszym i drugim półroczu roku szkolnego. Podstawą do formułowania ocen będą narzędzia opracowane przez zespoły diagnozujące daną dziedzinę życia szkoły: sprawozdania, analizy, dane statystyczne, obserwacje, hospitacje, zapisy w dokumentacji, badania ankietowe, opinie, wnioski, zgłoszone innowacje i projekty działań, programy, scenariusze, wykresy. 14

PROCEDURY I. Procedura postępowania w przypadku stwierdzenia bądź zawiadomienia przez rodziców o wymuszeniu, kradzieży, bójce: 1. Zidentyfikowanie problemu odpowiedzialni: nauczyciele, dyrekcja. 2. Wezwanie rodziców do szkoły odpowiedzialni: dyrekcja, wychowawcy 3. Zawiadomienie policji odpowiedzialni: dyrekcja, nauczyciele - wysłuchanie ucznia odbywa się w obecności dyrekcji lub wychowawcy 4. Zgłoszenie sprawy do sądu d/s nieletnich odpowiedzialny: wychowawca lub dyrekcja W realizacji każdego z wyżej wymienionych punktów sporządza się notatkę. II. Procedura postępowania w przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie: 1. Stwierdzenie śladów pobicia, liczne siniaki informacja wychowawca dyrektor higienistka. 2. Rozmowa z uczniem. 3. Wezwanie rodziców rozmowa z dyrektorem. 4. Przy powtarzającej się sytuacji pismo do sądu o wgląd w sytuację rodzinną. W realizacji każdego z wyżej wymienionych punktów sporządza się notatkę. III. Procedura postępowania w przypadku otrzymania informacji o molestowaniu dziecka w rodzinie lub środowisku: 1. Rozmowa informatora i dziecka przeprowadzana przez wychowawcę. 2. Wezwanie rodzica, który nie był domniemanym sprawcą. 3. Zgłoszenie się matki (ojca) z dzieckiem do lekarza (informacja na policję). 4. Wskazanie instytucji pomagającym ofiarom molestowania (psycholog). 5. Otoczenie dziecka w szkole szczególną opieką. W realizacji każdego z wyżej wymienionych punktów sporządza się notatkę. 15

IV. Procedura postępowania w przypadku dłuższej, nieusprawiedliwionej nieobecności ucznia: 1. Wezwanie do szkoły rodziców. 2. Przeprowadzenie rozmowy nt. spełniania obowiązku szkolnego. 3. Wizyty domowe. 4. Wysłanie dwóch kolejnych upomnień. 5. Powiadomienie policji o nie realizowaniu obowiązku szkolnego. 6. Zgłoszenie sprawy do sądu d/s nieletnich. W realizacji każdego z wyżej wymienionych punktów sporządza się notatkę. V. Procedura postępowania w przypadku częstych nieobecności usprawiedliwianych przez rodziców (pojedyncze dni) 1. Przeprowadzenie rozmowy z rodzicami na temat negatywnych skutków takiego postępowania: a) braki w opanowaniu wiedzy i umiejętności b) brak systematyczności, obowiązkowości i odpowiedzialności W realizacji każdego z wyżej wymienionych punktów sporządza się notatkę. VI. Procedura postępowania w przypadku problemów wychowawczych (w tym stwierdzenie palenia tytoniu lub picia alkoholu): 1. Rozmowa wychowawcy klasy z uczniem. 2. Rozmowa pedagoga z uczniem. 3. Rozmowa z rodzicami ucznia. 4. Rozmowa dyrektora szkoły z uczniem. 5. Udzielenie upomnienia na forum klasy. 6. Udzielenie nagany na apelu. 7. Informacja na policję o zagrożeniu demoralizacją. 8. Przeniesienie do innej klasy. 9. Przeniesienie do innej szkoły. W realizacji każdego z wyżej wymienionych punktów sporządza się notatkę. 16

VII. Procedura postępowania w przypadku pojawienia się w szkole problemu narkotyków: 1. Znalezienie narkotyku w szkole (np. pod ławką, na korytarzu, w szatni itp.): a) poinformować o zdarzeniu dyrekcję szkoły b) wezwać policję, która odbierze i zabezpieczy narkotyk 2. Domniemanie o posiadaniu narkotyku przez ucznia: a) powiadomić wychowawcę, dyrektora b) odizolować ucznia c) powiadomić rodziców, wezwać ich do szkoły d) zaproponować opróżnienie tornistra e) zabezpieczyć dowody przy świadkach f) wezwać policję w celu zabezpieczenia narkotyku. Nauczyciel nie ma prawa przeszukać teczki ucznia ani jego rzeczy osobistych. g) wysłuchanie nieletniego przy rodzicach. 3. Dostrzeżenie u ucznia objawów odurzenia (zmiany nastroju, zachowanie nieadekwatne do sytuacji, zaburzenia koordynacji ruchowej, niepokój psychoruchowy, przysypianie na lekcji, powolne, bełkotliwe wypowiedzi lub słowotok, przekrwione lub szkliste oczy, zwężone lub bardzo rozszerzone źrenice, nie reagujące na światło, opadające powieki): a) zapewnić opiekę higienistki lub lekarza b) zawiadomić rodziców i dyrekcję szkoły. W realizacji każdego z wyżej wymienionych punktów sporządza się notatkę. Uwagi: - Postępować dyskretnie, ale stanowczo w określeniu przyczyny i rozwiązaniu problemu na linii szkoła specjalista rodzina. - W każdym przypadku dyrekcja przekazuje informacje radzie pedagogicznej, która analizuje problem i wyciąga wnioski co do dalszego postępowania. 17

VIII. Procedura postępowania po otrzymaniu zgłoszenia o podłożeniu ładunku wybuchowego: 1. Telefoniczne odebranie zgłoszenia o podłożeniu ładunku wybuchowego: a) po przyjęciu informacji nie odkładać słuchawki, położyć ją obok aparatu telefonicznego b) powiadomić dyrekcję szkoły c) dyrektor szkoły podejmuje decyzję o: - powiadomieniu policji tel. 997 lub 112 - przerwaniu lekcji - przeprowadzeniu ewakuacji uczniów - zabezpieczeniu dokumentów d) Do czasu przybycia policji akcją kieruje dyrektor, który: - zarządza, aby użytkownicy pomieszczeń dokonali sprawdzenia, czy w pomieszczeniach znajdują się podejrzane rzeczy, paczki, przedmioty których wcześniej tam nie było; - czy widoczne są ślady przemieszczenia elementów wyposażenia pomieszczeń; - czy widoczne są zmiany w wyglądzie zewnętrznym przedmiotów; - czy emitowane są sygnały dźwiękowe (mechanizmów zegarowych) lub świecące elementy elektroniczne - zarządza, aby pracownicy obsługi sprawdzili pomieszczenia ogólnodostępne: korytarze, klatki schodowe, hole, piwnice, toalety oraz otoczenie zewnętrzne e) nie wolno dotykać przedmiotów, urządzeń, rzeczy, które budzą podejrzenie i mogą być ładunkami wybuchowymi. O ich umiejscowieniu powiadamia się policję, która podejmuje akcję. f) należy zachować spokój, nie dopuścić do przejawów paniki. W realizacji każdego z wyżej wymienionych punktów sporządza się notatkę. 18

Zasady ewakuacji osób z obiektu zagrożonego 1. Decyzję o ewakuacji zagrożonego obiektu podejmuje dyrektor na wniosek uprawnionego policjanta kierującego akcją. 2. Przed ewakuacją należy w miarę możliwości otworzyć okna i drzwi pomieszczeń zagrożonych i sąsiednich, a urządzenia i odbiorniki wyłączyć z sieci zasilania. 3. Ewakuowane osoby przed opuszczeniem budynku powinny zabrać ze sobą rzeczy osobiste: tornistry, plecaki, ubrania itp., co pozwoli prowadzącym poszukiwanie uniknąć straty czasu na identyfikowanie pozostawionych przedmiotów tego rodzaju. 4. Klucze pozostawiane są w drzwiach. 5. Dyrekcja informuje ewakuowanych o miejscu zbiórki po zakończeniu akcji. 6. Ewakuację prowadzi się w sposób zorganizowany, według opracowanych dróg ewakuacji. 7. Należy sprawdzić czy wszyscy ewakuowani opuścili pomieszczenia. 8. W czasie ewakuacji nauczyciele uczący w poszczególnych salach lekcyjnych zapewniają właściwą organizację ruchu osób opuszczających budynek szkoły. 9. Miejscem zbiórki osób ewakuowanych jest boisko szkolne. 19

SCENARIUSZE ZAJĘĆ Z ZAKRESU PROFILAKTYKI PRZEMOCY I AGRESJI W SZKOLE TEMAT: CO TO JEST PRZEMOC? ZAJĘCIA 1 CELE: - zawarcie kontraktu - dostarczenie informacji na temat zjawiska przemocy. WPROWADZENIE Od dzisiaj rozpoczynamy w naszej szkole wdrażanie Wewnątrz szkolnego programu przeciwdziałania przemocy i agresji w szkole. Przez kolejne trzy spotkania ( w ramach godzin wychowawczych) będziemy zajmować się problematyką przemocy w szkole. Wiemy, że takie sytuacje się zdarzają. Być może wśród nas są osoby, które kiedyś użyły przemocy, albo padły jej ofiarą. Nie będziemy na zajęciach ujawniać tych osób. My zajmiemy się zmniejszaniem przemocy w szkole i zrobimy tak, że będzie żyło się w niej miło i spokojnie. PRZYJĘCIE ZASAD PRACY Z KLASĄ Chcielibyśmy, aby na zajęciach obowiązywały następujące zasady: 1. Jedna osoba mówi reszta słucha, nie przerywa wypowiedzi. 2. Zwracamy się do siebie tylko po imieniu. 3. Nie oceniamy wypowiedzi koleżanki / kolegi. 4. Mówimy o konkretnym zachowaniu a nie o osobie. 5. Zwracamy uwagę na wszystkich uczniów, szczególnie tych mniej aktywnych i wycofujących się. 6. Zasada tajemnicy grupy to, co się dzieje pozostanie między nami. FORMA PROWADZENIA ZAJĘĆ: Dla uzyskania lepszego kontakty z klasą proponujemy każde zajęcia przeprowadzać siedząc w kręgu lub w innej swobodnej formie. 20

ĆWICZENIE NR 1. BURZA MÓZGÓW NA TEMAT PRZEMOCY. Zachęcamy uczniów do podawania skojarzeń dotyczących przemocy i agresji. Wszystkie pomysły zapisujemy na tablicy. Przy odpowiedniej ilości prosimy pierwszego ochotnika o zakreślenie tych skojarzeń, które dotyczą przemocy fizycznej. Następny uczeń zakreśla innym kolorem skojarzenia związane z przemocą psychiczną. Na podstawie tego podziału omawiamy charakterystykę zjawiska przemocy posiłkując się załączonym schematem ( załącznik nr 1 ) a także koniecznie należy omówić definicję znęcania się. Uczeń jest ofiarą znęcania się wtedy, kiedy narażony jest na powtarzające się negatywne działania i ataki ze strony innego ucznia lub całej grupy. Może to być znęcanie się jawne np. bicie, zabieranie pieniędzy i rzeczy, niszczenie rzeczy, obrażanie w sposób dokuczliwy, wyśmiewanie itp. Może również mieć formę ukrytą np. obgadywanie, izolowanie, wykluczanie z grupy. ĆWICZENIE NR 2. MITY O PRZEMOCY. Nauczyciel odczytuje hasła z arkusza Mity o przemocy (załącznik nr 2 ) i próbuje nawiązać dyskusje z klasą na temat każdego z mitów. Kończy ją zakomunikowaniem stwierdzenia, które jest w ramce i wyjaśnieniem dlaczego tak jest. 21

ĆWICZENIE NR 3. SYTUACJE ZWIĄZANE Z PRZEMOCĄ Dzielimy uczniów na 4-osobowe grupki. Prosimy, aby każda grupa przypomniała sobie sytuacje związane z przemocą i agresją wśród uczniów jakie pamięta z ostatniego roku ( bez podawania nazwisk) i zapisała je na kartce. Następnie rozmawiamy z uczniami o przytoczonych przykładach. Możemy kierować rozmowę zadając pytania np. Co o tym myślicie?, Jak czuła się osoba pokrzywdzona? Dlaczego do tego doszło? Czy to było sprawiedliwe? ĆWICZENIE NR 4. PRZYCZYNY ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH Klasa dzieli się losowo na 4-5-osobowe grupki ( np. poprzez odliczanie ). Uczniowie mają zastanowić się nad odpowiedzią na pytanie: Dlaczego jedni uczniowie znęcają się nad innymi? i zapisać je na kartce. Wszystkie pomysły zapisujemy na tablicy. Powinny pojawić się takie pomysły jak: - bicie w domu, - agresja rodziców, - potrzeba dominacji i władzy. PODSUMOWANIE ZAJĘĆ: Zachęcamy każdego ucznia z klasy, aby dokończył zdanie: Na dzisiejszych zajęciach dowiedziałem się, że:... 22

ZAJĘCIA 2 TEMAT: RADZĘ SOBIE Z SYTUACJĄ TRUDNĄ CELE: - zdobycie umiejętności analizy sytuacji konfliktowej (wyodrębnienie potrzeb, uczuć i zachowań), - nauka wyrażania uczuć i potrzeb w takich sytuacjach, - ćwiczenie reagowania w sytuacji przemocy. WPROWADZENIE: Sytuacje przemocy czy znęcania mogą przytrafić się każdemu. Wiele osób nie wie jak się wtedy zachować. Dlatego też dzisiaj będziemy chcieli wspólnie wymyślić i nauczyć się radzić sobie w trudnych sytuacjach. ĆWICZENIE NR 1 ĆWICZYMY REAGOWANIE W SYTUACJACH PRZEMOCY Prosimy chętnych do odgrywania scenek. Jedna osoba może zagrać tylko w jednej scence. Odgrywamy 3 scenki po kolei. Po każdej z nich główny aktor dzieli się swymi odczuciami i mówi czy to było dla niego trudne czy łatwe doświadczenie. Pozostali w klasie w skupieniu przypatrują się. SCENKA NR 1 Jackowi bardzo chce się pić. W czasie krótkiej przerwy biegnie do szkolnego sklepiku i ustawia się jako jeden z pierwszych, pewny, że zdąży się napić. Gdy już dochodzi do okienka, Adam, chłopak z innej klasy, wypycha go z kolejki mówiąc: Spadaj, ja tu stałem SCENKA NR 2 Na boisku podczas przerwy podchodzą do ciebie dwaj silni, dobrze zbudowani chłopcy i mówią: Dawaj 10 złotych 23

SCENKA NR 3 Twoja dobra koleżanka mówi przy tobie do drugiej dziewczyny coś obraźliwego o tobie a także wyśmiewa się z twojego ubrania. Następnie dzielimy klasę na 4- osobowe grupki i każdy dostaje do wypełnienia arkusz uczuć i zachowań ofiary przemocy ( załącznik nr 3). ĆWICZENIE NR 2 BEZPIECZNE NIEBEZPIECZNE Odczytujemy kolejne sytuacje i rozmawiamy z uczniami jak zachować się bezpiecznie w każdej z nich. Chodzi o to, aby pokazać uczniom, że w pewnych sytuacjach bezpieczniej jest ulec niż narazić się na pobicie. Należy podkreślić, że tonie jest wtedy tchórzostwo ale obrona siebie. Sytuacje: 1. Na korytarzu podchodzi do ciebie grupka chłopców i zaczyna cię kopać. Niedaleko jest nauczyciel i dużo uczniów. 2. Wychodzisz ze szkoły późnym wieczorem, jest ciemno i pusto. Podchodzi do ciebie grupka wysokich chłopaków, mają noże. Grożą i chcą abyś oddała im pieniądze bo inaczej potną mi ubranie albo zrobią coś gorszego. 3.Trzy osoby niszczą twój plecak w szatni. Wokół jest pełno uczniów. ĆWICZENIE NR3. ĆWICZYMY POMAGANIE OSOBIE, KTÓRA ZNALAZŁA SIĘ W SYTUACJI PRZEMOCY Dzielimy klasę na małe grupki. Każda z nich otrzymuje kartkę z zestawem sytuacji. Uczniowie po odczytaniu ich mają odpowiedzieć na trzy pytania: 1.Co czuje osoba poszkodowana? 2.Dlaczego te osoby użyły przemocy? 3.W jaki sposób mógłbyś pomóc osobie poszkodowanej? 24

SCENARIUSZE ( załącznik nr 4 ): a. Widzisz w szatni jak grupka starszych uczniów próbuje zabrać młodszemu pieniądze. b. Twoje koleżanki obgadują w nieprzyjemny i obraźliwy sposób nieobecną dziewczynę. To nie jest twoja przyjaciółka ale denerwuje cię treść ich rozmowy. c. Na twoich oczach koledzy chowają teczkę uczniowi, któremu wszyscy dokuczają. Uczeń bezskutecznie szuka teczki, podczas gdy inni się śmieją. d. Twoje koleżanki nie chcą rozmawiać z jedną dziewczyną z klasy. Uważają, że się wywyższa i przy każdej okazji wyśmiewają się z niej. Ty uważasz, że dziewczyna jest fajna i nie zasługuje na takie traktowanie. POSUMOWANIE ZAJĘĆ: Każdego ucznia zachęcamy, aby dokończył zdanie: Na zajęciach nauczyłem się, że... 25

ZAJĘCIA 3 TEMAT: TWORZYMY KLASOWY KODEKS ZASAD PRZECIWKO PRZEMOCY CELE: - wzrost poczucia bezpieczeństwa ucznia w klasie i szkole, - wzmocnienie więzi między uczniami w klasie, Potrzebne materiały: Duży arkusz papieru, pisaki. WPROWADZENIE: Rozpoczynamy zajęcia od zapoznania uczniów z Polską Deklaracją Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie (załącznik nr 5 ), która została przygotowana w grudniu 1995 roku na II Ogólnopolskiej Konferencji na temat Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. ĆWICZENIE NR 1 Prosimy każdego ucznia, aby zastanowił się nad swoim zachowaniem wobec kolegów i koleżanek, nad tym jak traktuje innych, czy czasem zdarza się używać przemocy ( rozumianej bardzo szeroko) oraz co mógłby zmienić w swoim zachowaniu, aby inni poczuli się lepiej. Rozdajemy każdemu arkusz pt. Co mogę zrobić, aby innym w mojej klasie żyło się lepiej ( załącznik nr 6 i 7 ) i prosimy o wpisanie własnych propozycji, które będą jednocześnie osobistą deklaracją wobec wszystkich. Po wykonaniu zadania zbieramy arkusze. ĆWICZENIE NR 2 TWORZYMY KLASOWY KODEKS ZASAD PRZECIWKO PRZEMOCY Dzielimy klasę na 4-5-osobowe zespoły, w których mają powstać własne zasady traktowania siebie nawzajem ( i kar za znęcanie się nad innymi). Pomagamy uczniom w tworzeniu tych zasad. Następnie spisujemy wszystkie propozycje na tablicy i wybieramy wspólnie metodą głosowania te, które zaakceptowała większość klasy. Przegłosowane zasady zapisujemy na dużej płachcie papieru. Wieszamy ją w widocznym miejscu. Wszyscy uczniowie po kolei podpisują ustalone zasady. Od tego momentu klasa zobowiązuje się je przestrzegać. Co jakiś czas uczniowie wspólnie z wychowawcą powinni wracać do swojego kodeksu i 26

sprawdzać czy jest przestrzegany ( można powołać osobę za to odpowiedzialną ). Jeśli któraś z norm została przekroczona, sprawca powinien ponieść konsekwencje. Przy tworzeniu Klasowego Kodeksu należy pamiętać, że poza innymi pomysłami powinny się tam znaleźć takie propozycje: - nie znęcamy się nad innymi uczniami, - staramy się pomóc uczniom, nad którymi się ktoś znęca, - informujemy dorosłych nad którymi się ktoś znęca, - włączamy do rozmów i wspólnych zajęć osoby, które stoją na uboczu. PODSUMOWANIE: Rozmawiamy trochę dłużej o korzyściach wyniesionych ze spotkań, o refleksjach płynących z doświadczeń przeżytych w trakcie ćwiczeń. 27

ARKUSZ UCZUĆ I ZACHOWAŃ OFIARY PRZEMOCY /Załącznik do scenariusza/ NR SCE NKI 1 UCZUCIA I EMOCJE OFIARY CO DANA OSOBA POWINNA ZROBIĆ 2 3 /Załącznik do scenariusza/ a. Widzisz w szatni jak grupka starszych uczniów próbuje zabrać młodszemu pieniądze. b. Twoje koleżanki obgadują w nieprzyjemny i obraźliwy sposób nieobecną dziewczynę. To nie jest twoja przyjaciółka ale denerwuje cię treść ich rozmowy. c. Na twoich oczach koledzy chowają teczkę uczniowi, któremu wszyscy dokuczają. Uczeń bezskutecznie szuka teczki, podczas gdy inni się śmieją. d. Twoje koleżanki nie chcą rozmawiać z jedną dziewczyną z klasy. Uważają, że się wywyższa i przy każdej okazji wyśmiewają się z niej. Ty uważasz, że dziewczyna jest fajna i nie zasługuje na takie traktowanie. 28

ANKIETA DLA RODZICÓW Gimnazjum Publiczne w Poświętnem zwraca się z uprzejmą prośbą o wyrażenie opinii na temat agresji i przemocy w szkole, celem przeciwdziałania zaistniałemu zjawisku. Ankieta jest anonimowa. Z wnioskami zostaną Państwo zapoznani. 1. Czy znane są Pani/Panu przejawy agresji w szkole? a) tak b) nie 2. Jak często dziecko sygnalizuje tego rodzaju zdarzenia? a) w ogóle b) raz lub dwa razy c) często 3. W jakiej formie przejawia się agresja i przemoc w szkole? a) pobicia b) wymuszanie pieniędzy c) znęcanie się d) zastraszanie, grożenie e) oskarżanie, ośmieszanie, przezywanie f) inne... 4. W jaki sposób Pani/Pan reaguje na wszelkie przejawy agresji w szkole?............... 29

5. Czy obserwuje Pani/Pan przejawy agresji ( słownej lub fizycznej ) dziecka w domu? a) tak b) nie Jeżeli tak, to jakie?............... 6. Co zdaniem Pani/Pana jest przyczyną takiego zachowania dziecka? - oddziaływanie rówieśników w szkole - oddziaływanie kolegów i koleżanek z poza szkoły - wpływ telewizji, prasy, gier komputerowych itp. - atmosfera w domu rodzinnym ( np. kłótnie rodziców, alkoholizm, przemoc w domu itp.) 7. Jakie środki zaradcze zdaniem Pani/Pana szkoła powinna zastosować w celu zapobiegania zjawiskom przemocy i agresji w szkole?.................. Dziękujemy za rzetelne wypełnienie ankiety 30

ANKIETA DLA UCZNIÓW Klasa Wiek Płeć W celu rozpoznania sytuacji w szkole pragniemy przeprowadzić ankietę, w której pytania związane są z agresją i przemocą w szkole. Ankieta jest anonimowa, dlatego też prosimy o rzetelną odpowiedź. Tylko Twoja szczera postawa pozwoli nam wyciągnąć prawidłowe wnioski. 1. Czy czujesz się w szkole bezpieczny? a) tak b) czasami c) nigdy 2. Czy zachowania agresywne występują często? a) tak b) nie 3. Czy w szkole są uczniowie, których się boisz? a) tak (ilu? )... b) nie c) jeżeli chcesz to podaj nazwisko... 31

4. Z jakimi przejawami agresji miałeś/aś do czynienia jako Ofiara, Świadek i Agresor. Zaznacz krzyżykiem i wpisz miejsce zdarzenia ( np. klasa, boisko szkolne, ubikacje, korytarz, autobus, świetlica, teren poza szkołą i inne ). Lp. Forma agresji O A Ś Miejsce zdarzenia 1. Znęcanie się nad młodszymi i słabszymi. 2. Wyłudzanie pieniędzy lub innych rzeczy. 3. Wandalizm (np. niszczenie sprzętu i własności innych uczniów ). 4. Kopanie, bicie. 5. Popychanie, szarpanie. 6. Przemoc słowna ( przezywanie, wyśmiewanie, obmawianie, poniżanie ). 7. Zastraszanie, grożenie, szantażowanie, dokuczanie. 5. Kto najczęściej jest agresorem? a) ciągle te same osoby b) częściej chłopcy niż dziewczyny c) częściej dziewczyny niż chłopcy d) osoby z zewnątrz e) jeżeli chcesz możesz podać nazwisko 6. Kogo najczęściej informujesz, kiedy doświadczasz bezpośrednio przemocy? a) wychowawcę b) dyrektora szkoły c) pedagoga lub psychologa d) rodziców e) kolegów f) inne osoby... 32

7. Co robisz w sytuacji, kiedy jesteś świadkiem zachowania agresywnego? a) nie reaguję b) informuję (kogo? )... c) włączam się do bójki d) podejmuję próbę załagodzenia konfliktu e) inne... 8. Jakie formy pomocy byłyby skuteczne w celu uniknięcia przemocy oraz zachowań agresywnych w szkole?..................... 9. Czy zajęcia na temat agresji zmieniły coś w Twoim zachowaniu i sposobie myślenia? a) tak b) trochę c) nic Jeżeli tak to napisz co............... Dziękujemy za rzetelne wypełnienie ankiety! 33