KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Profilaktyka i terapia uzależnień 2. KIERUNEK: Pedagogika 3. POZIOM STUDIÓW: pierwszy 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: III/ 6 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 3 6. LICZBA GODZIN: 60 7. TYP PRZEDMIOTU 1 : specjalnościowy 8. JĘZYK WYKŁADOWY: polski 9. FORMA REALIZACJI PRZEDMIOTU 2 : ćwiczenia 10. WYMAGANIA WSTĘPNE: wybór specjalności, treści kształcenia w zakresie przedmiotów: Biomedyczne podstawy rozwoju człowieka, Psychologia ogólna, Psychologia rozwoju człowieka, Psychologia społeczna 11. ZAŁOŻENIA I CELE PRZEDMIOTU: 1. Właściwe zrozumienie i definiowanie podstawowych terminów, pojęć i zjawisk z zakresu profilaktyki i terapii uzależnień. 2. Zdobycie wiedzy o mechanizmach uzależniania się, metodach leczenia i terapii. 3. Zdobycie wiedzy z zakresu sposobów rozpoznawania objawów uzależnienia, jego fazy, oraz specyfikę uzależnień wśród dzieci i młodzieży. 4. Zapoznanie z aktami prawnymi dotyczącymi profilaktyki i leczenia uzależnień w Polsce. 5. Kształtowanie właściwej postawy zgodnej z etyką pracy z osobami uzależnionymi i wykorzystanie nabytych umiejętności i wiedzy w pracy zawodowej. 1 Obowiązkowy, fakultatywny. 2 Wykłady, ćwiczenia, laboratoria, konwersatoria. 1
12. PRZEDMIOTOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia (symbol) WIEDZA P_W01 Posiada wiedzę z zakresu podstawowych pojęć i terminów, na temat mechanizmów uzależniania się, skuteczności oddziaływań profilaktycznych oraz metod leczenia i terapii. P_W02 Zna sposoby rozpoznawania objawów uzależnienia i jego fazy. Zna tematykę uzależnień wśród dzieci i młodzieży, ich specyfikę oraz czynniki zwiększające ryzyko uzależnienia. UMIEJĘTNOŚCI Umie rozpoznać objawy uzależnienia oraz jego fazy oraz udzielić podstawowej pomocy psychologicznej w zakresie profilaktyki uzależnień. P_U02 Potrafi zaprojektować i przeprowadzić badania o charakterze diagnostycznym oraz umie dokonać analizy uzyskanych wyników badań. K1_W06 K1_W09 K1_U04 K1_U07 KOMPETENCJE SPOŁECZNE P_K01 Wykazuje inicjatywę i chęć uczestnictwa w grupach, organizacjach i instytucjach realizujących działania pedagogiczne związane z profilaktyką uzależnień K1_K04 2
13. METODY OCENY EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Symbol przedmiotowego efektu kształcenia 1. P_W01, P_W02 Metody (sposoby) oceny 3 Typ oceny 4 Forma dokumentacji praca pisemna, prezentacja, projekt 2. P-U01, P-U02, Ocenianie ciągłe Formująca praca pisemna, prezentacja, projekt, obserwacja, ocena aktywności na zajęciach 3. P_K01 Obserwacja, ocena aktywności na zajęciach 14. KRYTERIA OCENY OSIĄGNIĘTYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (opisowe, procentowe, punktowe, inne. formy oceny do wyboru przez wykładowcę) EFEKTY KSZTAŁCENIA P_W01, P_W02,, P_U02, P- K01 3,0 3,5 4.0 4,5 5,0 50-59% 60-69% 70-79% 80-89% 90-100% 15. WARUNKI UZYSKANIA ZALICZENIA PRZEDMIOTU: Osiągnięcie założonych efektów kształcenia i pozytywny wynik zaliczenia 3 Ocenianie ciągłe (bieżące przygotowanie do zajęć), śródsemestralne zaliczenie pisemne, śródsemestralne zaliczenie ustne, końcowe zaliczenia pisemne, końcowe zaliczenia ustne, egzamin pisemny, egzamin ustny, praca semestralna, ocena umiejętności ruchowych, praca dyplomowa, projekt, kontrola obecności 4 Formująca, podsumowująca. 3
16. TREŚCI PROGRAMOWE Treść zajęć Forma zajęć 5 (liczba godz.) Symbol przedmiotowych efektów kształcenia Warsztaty II Semestr 1. Zaprojektowanie i przeprowadzenie badań ankietowych 4 P_U02, P_KO1 dotyczących występowania (lub nie) problemu alkoholowego wśród studentów zamojskich uczelni. 2. Nikotynizm. Skład i działanie nikotyny. Palenie tytoniu a nowotwory. Szkodliwość biernego palenia. Wskaźniki uzależnienia od nikotyny. Programy leczenia. Zażywanie tabaki. Lekomania. Uzależnienie od benzodiazepin (BDZ), pochodnych kwasu barbiturowego (barbiturany). Przyczyny, skutki i leczenie uzależnienia od leków. 3. Uzależnienie behawioralne. Zaburzenia nawyków i popędów. Biologiczne, psychologiczne i społeczne podłoże uzależnienia od czynności. Pracoholizm, zakupoholizm, seksoholizm, uzależnienia od komputera i internetu, zaburzenia odżywiania się. 4. Hazard, gry wysokiego ryzyka. System PEGI. oznaczania gier. Hazard i uzależnienia behawioralne w opinii publicznej. Problemy leczenia uzależnień. Wykonanie plakatu o uzależnieniach dowolną techniką pod hasłem: STOP UZALEŻNIENIOM. 5. Uzależnienia wśród dzieci i młodzieży. Uzależnienie od: automatów do gier, internetu, telewizji, telefonów komórkowych. Alkohol, narkotyki, napoje energetyzujące i inne dopalacze. Specyfika zagrożeń. Czynniki zwiększające ryzyko uzależnienia. Pomoc pedagogiczna i psychologiczna młodzieży eksperymentującej i ich rodzicom. 6. Profilaktyka uzależnień. Klasyfikacja profilaktyki. Podział i charakterystyka programów profilaktycznych (informacyjne, edukacyjne, działań alternatywnych, interwencyjne, zmian środowiskowych, zmiany przepisów społecznych i inne). Przebieg strategii postępowania z nieletnimi z problemem uzależnienia oraz ryzykiem uzależnień. Młodzieżowe programy wsparcia rówieśniczego. 7. Programy profilaktyczne. Założenia teoretyczne szkolnego programu interweniującego. Rodzaje szkolnych programów profilaktycznych. Istota i ewaluacja programów profilaktycznych. Rekomendowane programy profilaktyczne dla dzieci i młodzieży. Rola pedagoga podczas realizacji programów profilaktycznych. Spotkanie z pedagogiem szkolnym. 5 Wykłady, ćwiczenia, laboratoria, samodzielne prowadzenie zajęć przez studenta. 4
8. Przygotowanie spektaklu profilaktycznego promującego życie wolne od uzależnień. Opracowanie scenariusza i przygotowanie inscenizacji: szczegółowa analiza tekstu i przydział ról poszczególnym studentom. 9. Analiza oraz metodyka konstruowania gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii. Diagnoza problemów alkoholowych i narkomanii w Zamościu. 10. Cele ogólne i szczegółowe zadania GKPiRPA, zespołu interwencyjno-motywacyjnego i zespołu przeprowadzającego kontrole przestrzegania zasad i warunków korzystania z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. Opracowanie wniosku (podania) i ankiety zgłoszenia osoby nadużywającej alkoholu do GKPiRPA celem podjęcia czynności zmierzających do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego. 11. Aspekty prawne dotyczące profilaktyki i leczenia uzależnień w Polsce. Akty prawne dotyczące problematyki uzależnień. Charakterystyka systemu przeciwdziałania i terapii uzależnień. Opracowanie ulotek profilaktycznych. 12. Motywowanie do zmiany. Zasady Dialogu Motywującego, podstawy teoretyczne i założenia. Nagrania z przeprowadzenia rozmowy przez członków GKRPA z osobą pijącą problemowo i z osobą współuzależnioną. 13. Opracowanie scenariusza rozmowy z osobami uzależnionymi znajdującymi się w różnych sytuacjach życiowych i przeprowadzenie jej. Praca w grupach. 14. Praca z osobą uzależnioną przejawiającą ambiwalencję wobec zmiany. Praca nad ustaleniem celów i planu zmiany. Praca z pacjentem w nawrocie. Spotkanie z Certyfikowanym Specjalistą Terapii Uzależnień z Poradni Leczenia Uzależnień Centrum Zdrowia Psychicznego w Zamościu. 15. Aspekty etyczne pracy z osobami uzależnionymi. Analiza Kodeksu etyczno-zawodowego terapeuty uzależnień. Zaliczenie przedmiotu. 4 P_KO1 P_U02, P_KO1 P_U02, P_KO1 P_W02, 4 P_W02, 4 P_W02,, P_U02, P_KO1 4 P_W02,, P_KO1 17. METODY DYDAKTYCZNE: 1. Pogadanka, dyskusja 2. Metody oparte na obserwacji 3. Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy: studia przypadków, audycje telewizyjne, filmy. 5
18. LITERATURA PODSTAWOWA 6 : 1. Woronowicz B.T., Uzależnienia. Geneza, terapia, powrót do zdrowia. Wyd. Media Rodzina i Parpamedia, Poznań/Warszawa 2009. 2. Rohr H.P., Uzależnienia. Przyczyny i terapia. Wyd. W Drodze, Kraków 2013. 3. Beck Aaron T., Wright Fred D., Newman Cory F., Liese Bruce S., Terapia poznawcza uzależnień. Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007. 4. Mellibruda J., Sobolewska-Mellibruda Z. Integracyjna psychoterapia uzależnień. Teoria i praktyka. IPZ PTP, Warszawa 2006. 5. Woronowicz B.T. Prewęcka K., Dasz radę. O pokonywaniu uzależnień. Wyd. Prószyński i S- ka., Warszawa 2014. 6. Uzależnienie od narkotyków. Podręcznik dla terapeutów. Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii. Łódź 2012. 7. Jędrzejko M., Jabłoński P., Narkotyki i paranarkotyki, Wyd. Aspra, Warszawa 2011. 8. Rowicka M., Uzależnienia behawioralne. Profilaktyka i terapia. Wyd. Fundacja Praesterno, Warszawa 2015. 9. Jędrzejko M., Rosik B.P., Kowalski M., Uzależnienia behawioralne. Wyd. Aspra-JR, Warszawa 2015. 10. Człowiek wobec uzależnień (narkotyki i dopalacze). Praca zbiorowa pod red. naukową M. Jędrzeko, Poznań 2010. http://www.cps.edu.pl/pub/cms/files/73/czlowiek_wobec_uzaleznien.pdf 11. Narkomania uzależnienie wielowymiarowe. Praca zbiorowa pod red. naukową M. Jędrzeko, Pułtusk-Warszawa 2009. Wyd. Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora. http://www.cps.edu.pl/pub/cms/files/77/m._jedrzejko_narkomania_-_spojrzenie_ wielowmiarowe.pdf LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 7 : 1. Pospiszyl I., Patologie społeczne. Wyd. PWN, Warszawa 2012. 2. Praca zbiorowa, Zdrowo żyć pięknie żyć. Scenariusze profilaktyczne szkoła podstawowa (kl. IV-V) i gimnazjum. Wyd. Rubikon, Kraków 2010. 3. Woronowicz B.T., Alkoholizm jako choroba. Wyd. Edukacyjne PARPAMEDIA, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 1996. 4. Rozpoznawanie problemów alkoholowych i krótkie interwencje. Wyd. Edukacyjne PARPAMEDIA, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 2009. 5. Mikuła J., Rodzina z problemem alkoholowym. Wyd. Edukacyjne PARPAMEDIA, Państwowa 6 Dostępna w czytelni, bibliotece, Internecie. 7 Dostępna w czytelni, bibliotece, Internecie. 6
Zajęcia wymagające udziału prowadzącego Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 2006. 6. Fudała J. Jak pomagać osobom pijącym alkohol ryzykownie i szkodliwie. Wyd. Edukacyjne PARPAMEDIA, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 2008. 7. Pasiek M., Narkotyki? Na pewno nie moje dziecko. Wyd. Toret Sp. z o.o., Warszawa 1998. 8. Rekomendacje do realizowania i finansowania gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w 2016 roku. Wyd. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 2015. 19. OBCIĄŻENIE PRACĄ STUDENTA Forma aktywności a) Realizacja przedmiotu: wykłady Rodzaj zajęć Liczba godzin na zrealizowanie aktywności w semestrze b) Realizacja przedmiotu: ćwiczenia c) Realizacja przedmiotu: warsztaty 60 d) Egzamin e) Godziny kontaktowe z nauczycielem f) g). Łączna liczba godzin zajęć realizowanych z udziałem prowadzącego (pkt. a +b + c + d + e ) 60 7
Samokształcenie h) Przygotowanie się do zajęć i) Przygotowanie się do zaliczeń/kolokwiów j) Przygotowanie się do egzaminu/zaliczenia c) a) k) Wykonanie zadań poza uczelnią 5 l) Wykonanie projektów 5 m) Opracowanie scenariusza zajęć diagnostycznych n) Przygotowanie informacji z literatury, baz danych i in. źródeł Łączna liczba godzin zajęć realizowanych we własnym zakresie (pkt. h + i +j + k + l ) Razem godzin (zajęcia z udziałem prowadzącego + samokształcenie) Liczba punktów ECTS 3 5 15 75 20. PROWADZĄCY PRZEDMIOT (IMIĘ, NAZWISKO, ADRES E-MAIL, INSTYTUT, NR POKOJU KONSULTACJI) Dr Bożena Niemczuk, e-mail: niemczuk.bozena@pwszzamosc.pl, Instytut Humanistyczny, pokój 12, ul. Hrubieszowska 24. 8