Chemia w pytaniach i zadaniach klasa II

Chemia w pytaniach i zadaniach klasa II Jesteś już w drugiej klasie. Szczerze gratuluję Ci wytrwałości i podziwiam osiągniętą wiedzę. Myślę, że możemy już podyskutować co nieco o chemii. Chyba nie zapomniałe(a)ś wszystkiego przez wakacje? Powiem ci coś, obserwowałem Twoją pracę w ubiegłym roku. Nie zawsze uważałe(a)ś na lekcji chemii. Przypomnij sobie, ile razy byłe(a)ś nieprzygotowany(a) do lekcji i chowałe(a)ś się za plecy sąsiada, by nie zostać wzięty(ą) do odpowiedzi. Uczyłe(a)ś się przeważnie tylko w przeddzień, niekiedy tuż przed lekcją. Nie pracowałe(a)ś w pierwszej klasie tak, jak Ci radziłem! Przypominam zatem ucz się systematycznie, wytrwale, dokładnie według ułożonych pytań. Jeśli czegoś nie możesz zrozumieć naucz się na pamięć. Zrozumienie przyjdzie z czasem. Jesteś dopiero na początku drogi poznania tej trudnej, przez wieki tajemnej nauki. Jestem, by służyć Ci pomocą. W tym roku podobnie często odbywać się będą kontrole systematyczności Twojej nauki chemii. Przypominam, też, że mam prawo sprawdzenia samodzielności Twojej pracy przez odpytanie z tego co napisałe(a)ś a także do niezapowiedzianych pisemnych kontroli wiadomości. Zakres każdorazowo sprawdzanej pisemnie wiedzy jest niewielki i tak naprawdę w Twoim żargonie jest tylko kartkówką. Raczej nie proś nauczyciela o przełożenie jej! Naprawdę będzie niewiele powodów do jej odwołania. Ucz się każdej lekcji często i dokładnie a osiągniesz sukces. A więc do pracy! Zbigniew Blacharz, nauczyciel przedmiotu 1 2 3 4 5 6 7 LICZBA SYMBOL metale niemetale gazy szl. ATOMOWA PIERWIASTKA 1 18 (8) 1H Wodór 1,008 3Li Lit 6,94 11Na Sód 22,99 19K Potas 39,10 37Rb Rubid 85,47 55Cs Cez 132,91 87Fr Frans (223) 4Be Beryl 9,01 12Mg Magnez 24,31 20Ca Wapń 40,08 38Sr Stront 87,62 56Ba Bar 137,33 88Ra Rad 226,03 3... 8 9 10 11 12 21Sc Skand 44,96 39Y Itr 88,91 57La Lantan 138,91 89Ac Aktyn (227)............ 26Fe Żelazo 55,85 44Ru Ruten 101,07 76Os Osm 190,23 108Hs Has (269) 27Co Kobalt 58,93 45Rh Rod 102,91 77Ir Iryd 192,22 109Mt Meitner (268) 11Na MASA NAZWA 2 ATOMOWA (u) Sód 13 (3) 14 (4) 15 (5) 16 (6) 17 (7) 22,99 28Ni Nikiel 58,69 46Pd Pallad 106,4 78Pt Platyna 195,09 110Uun Ununnilium 57 71 lantanowce 89 103 aktynowce 29Cu Miedź 63,55 47Ag Srebro 107,87 79Au Złoto 196,97 111Uuu Unununium 30Zn Cynk 65,38 48Cd Kadm 112,41 80Hg Rtęć 200,59 112Uub Ununbium 5B Bor 10,81 13Al Glin 26,98 31Ga Gal 69,72 49In Ind 114,82 81Tl Tal 204,37 6C Węgiel 12,01 14Si Krzem 28,09 32Ge German 72,59 50Sn Cyna 118,69 82Pb Ołów 207,2 113? 114Uuq Ununquadium 7N Azot 14,01 15P Fosfor 30,97 33As Arsen 74,92 51Sb Antymon 121,75 83Bi Bizmut 208,98 8O Tlen 15,99 16S Siarka 32,06 34Se Selen 78,96 52Te Tellur 127,60 84Po Polon (210) 115? 116Uuh Ununhexium I. Kwasy i wodorotlenki. 1. Elektrolity, nieelektrolity, wskaźniki. 1. Podaj symbole następujących pierwiastków: a) węgiel, miedź, tlen, wodór, ołów, żelazo, azot, magnez, b) sód, siarka, cynk, fosfor, srebro, chlor, cyna, glin, c) potas, rtęć, wapń, złoto, krzem, bar, chrom, mangan, d) nikiel, platyna, bor, fluor, jod, hel, neon, argon, (+ krypton, ksenon). 2. Podaj nazwy pierwiastków o symbolach: a) O, Si, Ni, C, P, Na, K, Pt, c) Ag, Au, I, Fe, Pb, Cl, Ba, He, b) S, Hg, B, H, Zn, Cu, Ca, F, d) Sn, Cr, N, Ne, Mg, Al, Mn, Ar. 9F Fluor 18,99 17Cl Chlor 35,45 35Br Brom 79,90 53I Jod 126,90 85At Astat (210) 2He Hel 4,003 10Ne Neon 20,18 18Ar Argon 39,95 36Kr Krypton 83,80 54Xe Ksenon 131,30 86Rn Radon (222) 117? 118Uuo Ununoctium

2 3. Co to są elektrolity? 4. Co to są wskaźniki? Wymień najbardziej znane. 5. Jak zmieniają się barwy fenoloftaleiny, uniwersalnego papierka wskaźnikowego i oranżu metylowego pod wpływem a) kwasów, b) zasad, c) wody destylowanej? 6. Czy znasz inne wskaźniki? Jak one zmieniają barwę w zależności od środowiska? 7. W jednej probówce masz wodę destylowaną, w drugiej roztwór kwasu a w trzeciej zasadę. Rozpoznaj przy pomocy danego ci przez nauczyciela wskaźnika zawartość każdej z nich. 2.1. Chlorowodór i kwas chlorowodorowy (kwas solny). 8. Jak otrzymuje się chlorowodór? Napisz równania odpowiednich reakcji. 9. Co to jest kwas solny? Podaj jego właściwości i zastosowanie. 10. Dlaczego stężony kwas solny dymi? 11. Oblicz masę cząsteczkową chlorowodoru. 12. Z czego składa się cząsteczka każdego kwasu? 13. Rozpuszczono 30 g chlorowodoru w 120 g wody. Jakie jest stężenie procentowe otrzymanego kwasu? 14. Do otrzymania 8-procentowego roztworu HCl wzięto 40 g chlorowodoru. Ile gramów kwasu otrzymano? 15. Ile wzięto chlorowodoru a ile wody, by otrzymać 150 g 10-procentowego roztworu kwasu solnego? 16. Rozcieńczono 100 g 24-procentowego kwasu solnego dodając: a) 100 g wody, b) 200 g wody, c) 500 g wody. Jakie jest teraz stężenie procentowe tego kwasu? 2.2. Siarkowodór i kwas siarkowodorowy. 17. Jak otrzymuje się siarkowodór? Napisz równania odpowiednich reakcji. 18. Podaj wzór sumaryczny i kreskowy siarkowodoru, opisz jego właściwości. 19. W jaki sposób można otrzymać kwas siarkowodorowy? 20. Oblicz masę cząsteczkową siarkowodoru. 21. Dlaczego kwasy solny i siarkowodorowy są nazywane kwasami beztlenowymi? 2.3. Kwas siarkowy(vi). 22. Skąd pochodzi nazwa kwas siarkowy(vi)? 23. Podaj znane ci wzory kwasu siarkowego(vi); jaka jest wartościowość reszty kwasowej? 24. Co to znaczy, że kwas siarkowy(vi) jest kwasem tlenowym? 25. Co to są tlenki (bezwodniki) kwasowe? Co jest bezwodnikiem kwasu siarkowego(vi)? 26. Napisz równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(vi). 27. Opisz właściwości i zastosowanie kwasu siarkowego(vi). 28. Dlaczego kwasu siarkowego(vi) przybywa w otwartym naczyniu? 29. W jaki sposób należy rozcieńczać stężony H 2 SO 4? 30. Oblicz masę cząsteczkową H 2 SO 4. 31. Oblicz procentową zawartość siarki w cząsteczce H 2 SO 4. 32. Oblicz stężenie procentowe H 2 SO 4, jeśli 30 g czystego kwasu jest: a) w 120 g jego roztworu, b) w 120 g wody? 33. Ile gramów czystego kwasu siarkowego(vi) jest w 150 g jego 8-procentowego roztworu? 34. Ile gramów wody trzeba dodać do 40 g 10-procentowego roztworu kwasu, aby otrzymać roztwór 8-procentowy? 35. Zmieszano ze sobą 80 g 20-procentowego roztworu kwasu i 120 g 10-procentowego roztworu tego kwasu. Jakie jest stężenie procentowe otrzymanego roztworu? 2.4. Kwas siarkowy(iv). 36. Skąd pochodzi nazwa kwas siarkowy(iv)? 37. Podaj znane ci wzory kwasu siarkowego(iv); jaka jest wartościowość reszty kwasowej? 38. Napisz równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(iv). 39. Co to znaczy, że kwas siarkowy(iv) jest kwasem nietrwałym? (równanie reakcji rozkładu). 40. Oblicz stosunek masowy pierwiastków chemicznych w: a) tlenku siarki(iv), b) kwasie siarkowym(iv). 41. Oblicz masę cząsteczkową H 2 SO 3. 42. Oblicz procentową zawartość siarki w cząsteczce H 2 SO 3.

2.5. Kwas azotowy(v).! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z dotychczasowego materiału! 43. Skąd pochodzi nazwa kwas azotowy(v)? 44. Napisz znane ci wzory kwasu azotowego(v); jaka jest wartościowość reszty kwasowej? 45. Jaki tlenek jest tlenkiem kwasowym (bezwodnikiem) kwasu azotowego(v)? 46. Napisz równanie reakcji otrzymywania HNO 3. 47. Omów właściwości i zastosowanie HNO 3. 48. Oblicz masę cząsteczkową HNO 3. 49. Na czym polega reakcja ksantoproteinowa? 50. Które metale nie ulegają działaniu kwasu azotowego? 51. Co to jest woda królewska? 52. Wyjaśnij powstawanie tzw. kwaśnych deszczów i ich szkodliwych skutków dla człowieka. 53. Dokończ pisanie równań reakcji: a) N 2 + O 2... NO, b) N 2 +... O 2... NO 2, c) S + O 2..., d)... SO 2 + O 2......, e)... NO + O 2... NO 2, f) SO 2 + H 2 O..., g) SO 3 + H 2 O..., h) N 2 O 3 + H 2 O... HNO 2. 2.6. Kwas węglowy. 54. Napisz znane ci wzory kwasu węglowego; jaka jest wartościowość reszty kwasowej? 55. Jaki tlenek jest tlenkiem kwasowym (bezwodnikiem) kwasu węglowego? 56. Jak się otrzymuje kwas węglowy? Napisz równanie tej reakcji. 57. Omów właściwości i zastosowanie kwasu węglowego. 58. Co to znaczy, że kwas węglowy jest kwasem nietrwałym? (równanie reakcji rozkładu). 59. Oblicz masę cząsteczkową kwasu węglowego. 60. Oblicz zawartość procentową węgla w kwasie węglowym. 61. Napisz i uzgodnij (zbilansuj) równania reakcji przedstawionych schematem: 4 C 1 CO 2 CO 2 3 5 H 2 CO 3 3 (każde równanie osobno!!!) 2.7. Kwas fosforowy(v). 62. Skąd pochodzi nazwa kwas fosforowy(v)? 63. Napisz znane ci wzory kwasu fosforowego(v); jaka jest wartościowość reszty kwasowej? 64. Jaki tlenek jest tlenkiem kwasowym (bezwodnikiem) kwasu fosforowego(v)? 65. Napisz równanie reakcji spalania fosforu w tlenie. 66. Napisz równanie reakcji otrzymywania H 3 PO 4. 67. Omów właściwości i zastosowanie H 3 PO 4. 68. Oblicz masę cząsteczkową H 3 PO 4. 69. Oblicz zawartość procentową fosforu w H 3 PO 4. 70. Napisz i zbilansuj równania reakcji według następujących schematów: a) P 4 P 4 O 10 H 3 PO 4 b) N 2 N 2 O 5 HNO 3 (każde równanie oddzielnie!!!) c) S SO 2 SO 3 H 2 SO 4 3.1. Dysocjacja jonowa (elektrolityczna) kwasów. 71. Jakie znasz rodzaje kwasów? 72. Wymień wspólne właściwości poznanych kwasów. Co jest przyczyną istnienia tych wspólnych właściwości? 73. Wyjaśnij, na czym polega zjawisko dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) kwasów. 74. Co to są jony, kationy, aniony? 75. Jakie doświadczenie potwierdza dysocjację kwasów? 76. Napisz i uzgodnij (zbilansuj) równania dysocjacji elektrolitycznej kwasów: a) HCl, H 2 SO 4, H 3 BO 3, b) HNO 3, H 2 SO 3, H 4 P 2 O 7, c) HCl, H 2 CO 3, H 3 PO 4. d) HClO 4, H 2 S, H 3 PO 4, e) HNO 2, HClO 4, H 3 PO 4. 77. Co to są elektrolity mocne; podaj przykłady mocnych i słabych kwasów? 78. Podaj definicję kwasów w ujęciu dysocjacji elektrolitycznej. 79. Na czym polega dysocjacja stopniowa, podaj przykłady.

4 4.1. Wodorotlenek sodu.! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z tematów od 2.5. do 3.1! 80. Z czego składa się cząsteczka każdego wodorotlenku? 81. Podaj znane ci wzory wodorotlenku sodu. 82. Podaj popularne nazwy wodorotlenku sodu. 83. Napisz równania reakcji otrzymywania wodorotlenku sodu. 84. Opisz właściwości wodorotlenku sodu. 85. Co to znaczy, że roztwór wodny NaOH jest zasadą? 86. Oblicz masę cząsteczkową wodorotlenku sodu. 87. Oblicz stężenie procentowe roztworu powstałego z rozpuszczenia 30 g NaOH w 270 g wody. 4.2. Wodorotlenek potasu. 88. Podaj znane wzory wodorotlenku potasu. 89. Napisz równania reakcji otrzymywania wodorotlenku potasu. 90. Opisz właściwości wodorotlenku potasu. 91. Wyjaśnij, dlaczego KOH ma podobne właściwości do NaOH. 92. Oblicz masę cząsteczkową wodorotlenku potasu. 93. Oblicz procentową zawartość potasu w KOH. 94. Oblicz, ile trzeba wziąć gramów wody a ile wodorotlenku potasu, aby otrzymać 120 g 20-procentowego roztworu. 95. Napisz i uzgodnij równania reakcji przedstawione schematem (każde równanie osobno!!!): 1 2 K K 2 O KOH 3 4.3. Wodorotlenek wapnia. 96. Podaj znane ci wzory wodorotlenku wapnia. 97. Jak można otrzymać wodorotlenek wapnia; napisz odpowiednie równania reakcji? 98. Omów właściwości wodorotlenku wapnia. 99. Oblicz masę cząsteczkową wodorotlenku wapnia. 100. Oblicz stosunek masowy pierwiastków w cząsteczce wodorotlenku wapnia. 101. Wyjaśnij pojęcia: wapno palone, wapno gaszone, mleko wapienne, woda wapienna. 102. Jaki charakter chemiczny ma woda wapienna? 4.4. Inne wodorotlenki. 103. Podaj wzory sumaryczne i strukturalne następujących wodorotlenków: a) magnezu, glinu, ołowiu(iv), c) baru, ołowiu(ii), żelaza(iii), b) żelaza(ii), cyny(iv), miedzi(i), d) cynku, chromu(ii), bizmutu(iii). 104. Jak można otrzymać większość nierozpuszczalnych wodorotlenków? Podaj przykład w postaci odpowiedniego równania reakcji. 105. Dlaczego nierozpuszczalne w wodzie wodorotlenki nie barwią fenoloftaleiny? 106. Dokończ i uzgodnij (zbilansuj) równania reakcji otrzymywania wodorotlenków: a) FeCl 2 + NaOH h) MgCl 2 + NaOH b) AlI 3 + KOH i) AlCl 3 + KOH c) SnCl 2 + Ba(OH) 2 j) ZnCl 2 + Ca(OH) 2 d) AlCl 3 + Ca(OH) 2 k) PbCl 2 + KOH e) FeBr 3 + NaOH l) CuCl 2 + NaOH f) CuCl 2 + KOH m) PbCl 4 + Ca(OH) 2 g) SnCl 4 + NaOH n) CrI 3 + Ba(OH) 2 4.5. i 5. Dysocjacja jonowa (elektrolityczna) zasad.! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z tematów od 4.1. do 4.4.! 107. Co to są zasady? Podaj nazwy i napisz wzory znanych zasad. 108. Czy każdy wodorotlenek jest zasadą? 109. Napisz wzór zasady amonowej i równanie reakcji prowadzącej do jej otrzymania. 110. Podaj przykłady nierozpuszczalnych wodorotlenków (tabela rozpuszczalności soli i zasad). 111. Ułóż i zbilansuj równania reakcji przedstawionych schematem (każde równanie osobno!!!): a) Na Na 2 O NaOH Al(OH) 3 b) K K 2 O KOH Fe(OH) 2

5 c) Ca CaO Ca(OH) 2 Zn(OH) 2 d) Ba BaO Ba(OH) 2 Cr(OH) 3 112. Jakie są cechy wspólne wszystkich zasad? 113. Na jaki kolor barwią zasady znane ci wskaźniki? 114. Na czym polega dysocjacja jonowa zasad? 115. W jaki sposób doświadczalnie potwierdzić fakt dysocjacji zasad? 116. Napisz i uzgodnij równania reakcji dysocjacji jonowej zasad: a) NaOH, Ba(OH) 2, b) NaOH, Mg(OH) 2, c) NH 3 H 2 O, Ca(OH) 2, d) KOH, Ca(OH) 2, e) NH 3 H 2 O, Ba(OH) 2, f) KOH, Mg(OH) 2. 117. Podaj definicję zasad w ujęciu dysocjacji elektrolitycznej. 6. Odczyn roztworu, ph. 118. Co nazywamy odczynem roztworu? 119. Jakie mamy rodzaje odczynu roztworów? 120. Jaki jest odczyn roztworu: a) octu, wody wapiennej, wody deszczowej znad Amazonki, serwatki, b) wody studziennej, soku cytryny, wody amoniakalnej, sody żrącej, c) soku pomarańczy, wina, ługu sodowego, wody źródlanej, d) mleka wapiennego, soku żołądkowego, soku wiśniowego, stopionego lodu z Antarktydy, e) wodorotlenku sodu, wody królewskiej, wody destylowanej, płynu akumulatorowego. 121. Opisz skalę ph odczynu roztworu. 122. Jakie wskaźniki służą do wykrywania kwasów a jakie do zasad? 123. Jaki odczyn i jaką wartość ph mógł mieć roztwór, jeśli: a) lakmus zabarwił się na czerwono, b) oranż metylowy zabarwił się na kolor różowy, c) lakmus zabarwił się na niebiesko, d) fenoloftaleina zmieniła barwę na malinową, e) papierek wskaźnikowy nie zmienił zabarwienia, f) oranż metylowy zabarwił się na pomarańczowo, g) fenoloftaleina pozostała bezbarwną. 124. W jednej probówce masz wodę destylowaną, w drugiej roztwór kwasu a w trzeciej zasadę. Rozpoznaj przy pomocy danego ci przez nauczyciela wskaźnika zawartość każdej z nich. II. Sole. 7.1. Wzory i nazwy soli.! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z tematów od 4.5. do 6.! 125. Jakie związki nazywamy solami? 126. Jak tworzymy nazwy soli? 127. Podaj nazwy soli: a) KCl, FeCO 3, Sn(NO 3 ) 4, b) NaBr, AlPO 4, Fe 2 (CO 3 ) 3, c) CaS, Al 2 (SO 4 ) 3, KNO 3, d) NaI, Pb 3 (PO 4 ) 2, CaSO 4, e) FeS, MgSO 3, Pb(NO 3 ) 2, f) SnCl 2, CuSO 4, K 2 CO 3,. Przypomnienie wartościowości : Ag I, II; Al. III; Ba II; C II, IV; Ca II; Cl I, III, V, VII; Cr II, III, VI; Cu I, II; Fe II, III; H I; Hg I, II; K I; Mg II; N I, II, III, IV, V; Na I; O II; P III, V; Pb II, IV; S II, IV, VI; Si II, IV; Sn II, IV; Zn II; 128. Podaj wzory sumaryczne soli: a) chlorek potasu, siarczan(vi) sodu, fosforan(v) magnezu, węglan sodu, b) chlorek wapnia, azotan(v) potasu, siarczan(iv) wapnia, chlorek srebra(i), c) siarczek sodu, chlorek miedzi(ii), siarczan(iv) potasu, węglan wapnia, d) fosforan(v) wapnia, chlorek amonu, azotan(v) sodu, siarczan(vi) żelaza(iii), e) bromek magnezu, azotan(v) glinu, węglan sodu, fosforan(v) żelaza(ii). 129. Napisz wzory strukturalne (kreskowe) następujących soli: a) NaCl, AlPO 4, CuSO 4, b) NaBr, FeCO 3, NaNO 3, c) FeS, K 2 SO 3, Zn(NO 3 ) 2, d) CaCl 2, MgSO 4, Fe 2 (CO 3 ) 3, e) Na 2 S, K 2 CO 3, Al 2 (SO 4 ) 3, f) MgCl 2, CaSO 4, Pb 3 (PO 4 ) 2,

6 130. Oblicz procentową zawartość metali w solach: a) azotan(v) potasu, b) siarczan(vi) magnezu, c) węglan sodu, d) azotan(v) miedzi(ii), e) fosforan(v) magnezu, f) inne. 131. Co to za rodzaje soli: podwójne, wodorosole, hydroksosole, sole uwodnione (hydraty)? 7.2. Dysocjacja jonowa (elektrolityczna) soli. 132. Jaką budowę mają cząsteczki soli? 133. Sole jakich metali i jakich kwasów są na pewno rozpuszczalne w wodzie? 134. Na podstawie tabeli rozpuszczalności oceń rozpuszczalność podanych ci soli. TABELA ROZPUSZCZALNOŚCI WODOROTLENKÓW I SOLI W WODZIE + jony NH 4 Na + K + Mg 2+ Ca 2+ Ba 2+ Ag + Pb 2+ Cu 2+ Sn 2+ Zn 2+ Fe 2+ Fe 3+ Al 3+ OH R R R S S R N N N N N N N N Cl R R R R R R N N R R R R R R S 2 R R R S S R N N N N N N N N 2 SO 3 R R R R N N N N? R S N? N 2 SO 4 R R R R S N S N R R R R R R NO 3 R R R R R R R R R R R R R R 2 CO 3 R R R N N N N N N N N N N N 3 PO 4 R R R N N N N N N N N N N N 135. Na czym polega dysocjacja jonowa soli? Dlaczego sole dysocjują w roztworach wodnych? 136. W jaki sposób stwierdzić dysocjację soli? 137. Napisz równania dysocjacji elektrolitycznej soli: a) NaBr, K 3 PO 4, Fe 2 (SO 4 ) 3, b) K 2 CO 3, Na 3 PO 4, CaSO 4, c) CaCl 2, K 2 SO 4, NaNO 2, d) K 2 S, FeSO 4, KNO 3, e) NaI, Ca(NO 3 ) 2, CuSO 4, f) MgCl 2, MgSO 3, K 3 PO 4. 138. Ile jonów powstanie: A) z jednej cząsteczki, B) z 20 cząsteczek, C) z 500 cząsteczek: a) MgCl 2, Na 3 PO 4, Fe 2 (SO 4 ) 3, b) AlCl 3, K 2 CO 3, Ca(NO 3 ) 2, c) Na 2 S, K 2 SO 4, (NH 4 ) 3 PO 4, d) CrCl 3, K 2 SO 4, AlPO 4, e) K 2 S, PbCl 4, Sn(SO 4 ) 2. 139. Napisz wzory soli, jakie powstaną po odparowaniu do sucha roztworów zawierających jony: a) K +, Ca 2+, Cl, b) Na +, Cl, S 2, c) Na +, Mg 2+, NO 3, d) Na +, SO 2 4, PO 3 4, e) K +, Cu 2+, SO 2 4, f) K +, Cl, PO 3 4, g) NH + 4, Ca 2+, NO 3, h) Al 3+, Cl, SO 2-4. 140. Jaki odczyn mogą mieć roztwory soli? Od czego on zależy? 141. Na czym polega reakcja hydrolizy soli? Jakie sole jej ulegają? Podaj przykłady. 8.1. Reakcja zobojętniania.! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z tematów od 7.1. do 7.2.! 142. Na czym polega reakcja zobojętniania? 143. Jakie znasz rodzaje zapisów przebiegu reakcji zobojętniania? 144. W jaki sposób można kontrolować przebieg reakcji zobojętniania? 145. Zapisz równania reakcji zobojętniania zasad (wybrane * równania umieć zapisać jonowo!): a) KOH z kwasami HCl, *H 2 SO 4, H 3 PO 4, b) Ca(OH) 2 z kwasami *HNO 3, H 2 S, H 3 PO 4, c) NaOH z kwasami HCl, *H 2 SO 4, H 3 PO 4, d) Ba(OH) 2 z kwasami *HCl, H 2 SO 4, H 3 PO 4, e) KOH z kwasami HNO 3, *H 2 S, H 2 SO 3, f) Mg(OH) 2 z kwasami *HCl, H 2 CO 3, H 3 PO 4. 146. Napisz równania reakcji otrzymywania soli: a) chlorku cynku, azotanu(v) glinu, b) chlorku wapnia, siarczanu(vi) miedzi(ii), c) chlorku glinu, fosforanu(v) magnezu, d) siarczku ołowiu(ii), siarczanu(iv) cyny(ii), e) węglanu magnezu, azotanu(v) żelaza(ii), f) siarczku wapnia, siarczanu(vi) żelaza(iii), g) inne. działając odpowiednim kwasem na odpowiedni wodorotlenek. 8.2. Reakcje metali z kwasami. 147. W jaki sposób metale nieszlachetne reagują z kwasami? 148. Napisz równania następujących reakcji: a) sodu z kwasem solnym i z kwasem siarkowym(vi),

7 b) potasu z kwasem siarkowodorowym i z kwasem azotowym(v), c) magnezu z kwasem siarkowym(vi) i z kwasem azotowym(v), d) cynku z kwasem solnym i z kwasem siarkowodorowym, e) glinu z kwasem solnym i z kwasem siarkowym(vi), f) potasu i wapnia z kwasem fosforowym(v), g) inne. 149. Z jakimi kwasami i w jaki sposób reagują metale szlachetne? Podaj przykłady. 150. Co to jest szereg aktywności metali? (znać przynajmniej taki fragment K, Na, Mg, Al, Zn, Fe, Ni, Sn, Pb, H, Cu, Hg, Ag, Au). 8.3. Reakcje tlenków metali z kwasami. 151. Co jest produktem reakcji tlenków metali z kwasami? 152. Napisz równania reakcji: a) Na 2 O, MgO, Fe 2 O 3 z kwasem węglowym, b) Na 2 O, CaO, Cr 2 O 3 z kwasem azotowym(v), c) Na 2 O, CuO, Mn 2 O 3 z kwasem siarkowym(vi), d) Ag 2 O, ZnO, Al 2 O 3 kwasem siarkowym(iv), e) K 2 O, PbO, Fe 2 O 3 z kwasem fosforowym(v), f) K 2 O, MgO, Al 2 O 3, z kwasem solnym, g) K 2 O, BaO, Fe 2 O 3 z kwasem siarkowodorowym. 153. Napisz równania reakcji otrzymywania wymienionych soli trzema poznanymi sposobami: a) KCl, b) BaS, c) MgSO 4, d) Na 3 PO 4, e) Zn(NO 3 ) 2, f) AlCl 3, g) NaCl, h) CaSO 4, i) K 2 CO 3, j) Mg 3 (PO 4 ) 2, k) Al 2 (SO 4 ) 3, l) CaCO 3. 8.4. Reakcje tlenków i wodorotlenków metali z tlenkami kwasowymi.! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z tematów od 8.1. do 8.3.! 154. Co to są tlenki kwasowe (bezwodniki kwasowe)? 155. Podaj wzory tlenków kwasowych znanych ci kwasów tlenowych. 156. Dokończ pisanie równań reakcji: a) FeO + SO 3 g) NaOH + CO 2 b) CaO + CO 2 h) Cu(OH) 2 + SO 2 c) CuO + SO 2 i) KOH + P 4 O 10 d) Na 2 O + N 2 O 5 j) Ba(OH) 2 + SO 3 e) K 2 O + CO 2 k) Ca(OH) 2 + CO 2 f) MgO + P 4 O 10 l) Fe(OH) 2 + N 2 O 5 8.5. i 8.6. Inne sposoby otrzymywania soli. 157. Co jest produktem reakcji metali z niemetalami? 158. Dlaczego niektóre kwasy, zasady i sole reagują z innymi solami? 159. Dokończ pisanie równań reakcji (zaznaczone * równania umieć zapisać także jonowo!): a) K + Cl 2 c) Na + S *BaCl 2 + H 2 SO 4 *AgNO 3 + HCl *Ba(OH) 2 + K 2 SO 4 *Pb(NO 3 ) 2 + KOH *CuSO 4 + Na 2 CO 3 *AlCl 3 + K 3 PO 4 b) Mg + Cl 2 d) Ag + Cl 2 *Pb(NO 3 ) 2 + HCl *Pb(NO 3 ) 2 + H 2 SO 4 *CuCl 2 + Ca(OH) 2 *FeSO 4 + Ca(OH) 2 *ZnSO 4 + K 2 CO 3 *BaCl 2 + Na 2 CO 3 160. Napisz równania reakcji otrzymywania wymienionych soli wszystkimi możliwymi, poznanymi sposobami (co najmniej pięcioma): a) ZnS, b) PbCl 2, c) ZnSO 4, d) CaCO 3, e) BaSO 4 ), f) AlPO 4, g) siarczku żelaza(ii), h) fosforanu(v) wapnia. 9. Sole wokół nas. 161. Jakie znasz użyteczne sole (minerały) wapnia? 162. Podaj nazwy, wzory i zastosowanie znanych azotanów. 163. Jakie zastosowanie posiada chlorek sodu? 164. Jakie sole są stosowane jako nawozy sztuczne? podaj ich wzory i nazwy, także zwyczajowe. 165. Co to jest i do czego służy lapis, nadmanganian potasu, saletra potasowa, soda oczyszczona, soda kalcynowana, sól gorzka, sól glauberska?

8 Zjawisko elektrolizy. 166. Przypomnij, na czym polega dysocjacja jonowa soli. 167. Co to jest elektroliza, katoda i anoda? 168. Opisz zjawiska, jakie zachodzą na elektrodach (przedstaw schemat elektrolizy) podczas elektrolizy wodnego roztworu chlorku miedzi(ii). 169. Jakie są produkty elektrolizy wody? 170. Czy elektroliza dotyczy tylko roztworów wodnych? 171. Przedstaw schemat elektrolizy: a) wodnego roztworu kwasu solnego, b) stopionego chlorku sodu, c) stopionego chlorku glinu, d) stopionego tlenku glinu, e) stopionego chlorku wapnia. 172. Do czego wykorzystuje się zjawisko elektrolizy? Przypomnienie wiadomości o budowie atomu! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z tematów od 8.4. do 9. + elektroliza! 173. Co to jest atom? 174. Przypomnij budowę atomu wg Bohra. 175. Wymień składniki jądra atomowego 176. Co to są protony, neutrony, nukleony, elektrony? Podaj najważniejsze wiadomości o nich. 177. Co to są elektrony walencyjne? 178. Czym jest zrąb (rdzeń) atomowy? 179. Co to jest liczba atomowa i liczba masowa. 180. Podaj nazwę pierwiastka, którego jądro atomu zawiera: a) 8 p, b) 19 p, c) 82 p. 181. Podaj nazwę izotopu pierwiastka, którego jądro atomu ma: a) ma masę 14 u i zawiera 8 neutronów, b) ma masę 40 u i zawiera 21 neutronów, c) ma 25 nukleonów, w tym 13 neutronów, d) 30 nukleonów, w tym 16 neutronów. 182. Ile nukleonów, protonów, elektronów, neutronów posiadają atomy: 23 39 27 32 37 56 64 79 124 a) 11 Na, b) 19K, c) 13Al, d) 16S, e) 17Cl, f) 26Fe, g) 29Cu, h) 35Br, i) 50Sn. 183. Podaj nazwy i położenie pierwiastków o konfiguracji elektronowej atomów: a) K 2 L 5, b) K 2 L 8, c) K 2 L 8 M 2, d) K 2 L 8 M 3, e) K 2 L 8 M 7, f) K 2 L 8 M 8 N 2, g) K 2 L 8 M 18 N 5, h) K 2 L 8 M 18 N 8, i) K 2 L 8 M 18 N 8 O 1, j) K 2 L 8 M 18 N 18 O 3, k) K 2 L 8 M 18 N 18 O 7. 184. Określ konfigurację elektronową atomów pierwiastków: a) boru, b) tlenu, c) sodu, d) krzemu, e) siarki, f) potasu g) germanu, h) bromu, i) strontu, j) cyny, k) ksenonu. Narysuj uproszczone modele ich atomów. Nie zawsze jest łatwo określić konfigurację elektronową nawet atomów pierwiastków grup głównych! Proszę tego nie robić dla pierwiastków powyżej piątego okresu! Pojęcie mola substancji. 185. Co to jest liczba Avogadra? 186. Jak należy rozumieć 1 mol (atomów, cząsteczek, jonów) substancji? 187. Ile atomów jest w: a) 0,4 mola Al, b) 0,5 mola S, c) 3 molach Fe, d) 1,5 mola O? 188. Ile cząsteczek znajduje się w: a) 2 molach H 2, b) 0,2 mola O 2, c) 3 molach N 2, d) 1 molu K? 189. Ile atomów znajduje się w: a) 4 molach N 2, b) 0,5 mola H 2 O, c) 3 molach O 3 (ozonu)? 190. W próbce znajduje się: a) 3,01 10 23 atomów Zn, b) 12,04 10 23 atomów Cu, c) 18,06 10 23 atomów He, d) 24,08 10 23 cząsteczek O 2. Ile to jest moli? 191. Ile atomów znajduje się w 5 molach: a) tlenku magnezu, b) siarczku sodu, c) chlorku glinu d) tlenku żelaza(iii), e) wodorotlenku baru, f) węglanu sodu, g) siarczanu(vi) potasu, h) azotanu(v) miedzi(ii), i) fosforanu(v) wapnia. Masa molowa substancji. 192. Co to jest masa molowa substancji? 193. Oblicz masę molową: a) Cu 2 O, b) Al 2 S 3, c) Cu(OH) 2, d) PbCO 3, e) MgSO 4, f) Ca(NO 3 ) 2. 194. Oblicz masę: a) 0,5 mola Mg, b) ⅓ mola K, c) 0,2 mola H 2 O, d) 1,5 mola H 2 SO 4. 195. Oblicz masę: a) 3,01 10 23 atomów K, b) 9,03 10 23 atomów Mg, c) 3,01 10 23 cząsteczek N 2, d) 9,03 10 23 cząsteczek O 2, e) 12,04 10 23 atomów H.

9 196. Oblicz masę: a) 12,04 10 23 cząsteczek wody, b) 3,01 10 23 cząsteczek amoniaku, c) 9,03 10 23 cząsteczek węglanu sodu, d) 18,06 10 23 cząsteczek azotanu(v) potasu. 197. Ile moli znajduje się w: a) 48 g magnezu, b) 5,6 g żelaza, c) 69 g sodu, d) 54 g wody, e) 51 g amoniaku, f) 5,8 g wodorotlenku magnezu? 198. Ile atomów znajduje się w: a) 80 g wapnia, b) 6,9 g sodu, c) 0,78 g potasu, d) 6,4 g miedzi, e) 81 g glinu, f) 0,56 g żelaza? 199. Ile cząsteczek a ile atomów znajduje się w: a) 3,2 g tlenu O 2, b) 4 g wodoru H 2, c) 7 g azotu N 2, d) 120 g tlenku magnezu, e) 54 g wody, f) 34 g amoniaku, g) 0,78 g siarczku sodu? 200. Ile jest moli, atomów, gramów w próbce zawierającej 24,08 10 23 : a) cząsteczek tlenu, b) cząsteczek amoniaku, c) cząsteczek wodoru, d) cząsteczek tlenku azotu(v)? 201. Gdzie jest więcej atomów: a) w 10 g magnezu czy w 10 g żelaza, b) 1 g wapnia czy w 1 g miedzi, c) w 10 g wapnia czy w 6 g magnezu, d) w 8 g O 2 czy w 16 g O 3 (ozonu)? Obliczenia stechiometryczne. 202. Ile moli wodoru potrzeba do utworzenia 6 moli amoniaku? 203. Z iloma molami tlenu przereaguje 0,4 mola glinu w trakcie reakcji spalania? 204. Ile moli tlenku azotu(v) powstanie z połączenia azotu z 8 molami tlenu? 205. Oblicz, ile gramów wody powstanie podczas reakcji 4 moli wodoru z tlenem. 206. Oblicz, ile moli tlenku glinu powstanie w reakcji 54 g glinu z tlenem. 207. Ile użyto moli wapna palonego, aby otrzymać 18,5 g wapna gaszonego? 208. Spalono całkowicie 3 g węgla. Ile gramów dwutlenku węgla otrzymano? 209. Oblicz, ile gramów siarczku żelaza(iii) powstanie w reakcji 11,2 g żelaza z siarką. 210. Oblicz, ile gramów siarki ulegnie spaleniu z 12 gramami tlenu dając tlenek siarki(vi). 211. Ile gramów wodoru wydzieli się podczas reakcji 2,3 g sodu z wodą? 212. Ile gramów wody otrzyma się podczas reakcji 20 g wodoru z tlenem? 213. Oblicz, ile gramów chlorowodoru utworzy się w trakcie syntezy 3,55 g chloru z wodorem? 214. Podczas rozkładu tlenku rtęci(ii) otrzymano 8 g tlenu. Ile gramów tlenku użyto do reakcji? 215. Redukując tlenek miedzi(ii) wodorem otrzymano 6,4 g metalicznej miedzi. Ile tlenku wzięto do reakcji? 216. Ile gramów kwasu solnego potrzeba do zobojętnienia 16 g wodorotlenku sodu? 217. Ile moli potasu przereaguje z 19,6 g kwasu siarkowego(vi)? 218. Ile gramów kwasu azotowego(v) potrzeba do przeprowadzenia reakcji z 8 g tlenku wapnia? 219. Oblicz, ile gramów Na 2 SO 4 powstanie podczas reakcji zobojętniania 196 g kwasu siarkowego(vi). Powtórzenie wiadomości o kwasach.! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z tematów od pyt. 173 do 219! 220. Podaj wzory sumaryczne i nazwy znanych ci kwasów. 221. Napisz wzory strukturalne kwasów: a) HCl, HNO 3, H 2 SO 4, b) H 2 S, H 2 SO 3, H 3 PO 4, c) HNO 2, H 2 CO 3, H 2 SiO 3. 222. Napisz równania reakcji otrzymywania kwasu solnego i kwasu siarkowodorowego. 223. Co to są tlenki kwasowe (bezwodniki kwasowe)? 224. Podaj wzory tlenków kwasowych kwasów: siarkowego(iv), siarkowego(vi), węglowego, azotowego(v), fosforowego(v). 225. Napisz równania reakcji otrzymywania kwasów: a) siarkowego(iv), fosforowego(v), b) siarkowego(vi), azotowego(v), c) węglowego, fosforowego(v). 226. Oblicz stosunek masowy pierwiastków w kwasie: a) siarkowodorowym, b) siarkowym(iv), c) siarkowym(vi) 227. Oblicz procentową zawartość pierwiastków w kwasie: a) siarkowodorowym, b) siarkowym(vi), c) azotowym(v). 228. Napisz i uzgodnij (zbilansuj) równania dysocjacji elektrolitycznej kwasów: a) HCl, H 2 SO 4, H 3 BO 3, b) HNO 3, H 2 SO 3, H 4 P 2 O 7, c) HCl, H 2 CO 3, H 3 PO 4. d) HClO 4, H 2 S, H 3 PO 4, e) HNO 2, HClO 4, H 3 PO 4. 229. Oblicz stężenie procentowe roztworu kwasu siarkowego, jeśli: a) 200 g H 2 SO 4 rozpuszczono w 800 g wody. b) 800 g roztworu zawierało 200 g czystego kwasu.

10 Powtórzenie wiadomości o zasadach. 230. Napisz wzory sumaryczne i kreskowe zasady sodowej, potasowej i wapniowej. 231. Napisz równania reakcji otrzymywania znanych zasad. 232. Wyjaśnij pojęcia: wapień, wapno palone, wapno gaszone, mleko wapienne, woda wapienna. 233. Napisz równanie reakcji mętnienia wody wapiennej pod wpływem dwutlenku węgla. 234. Napisz i uzgodnij równania reakcji dysocjacji jonowej zasad: a) NaOH, Ba(OH) 2, b) NaOH, Mg(OH) 2, c) NH 3 H 2 O, Ca(OH) 2, d) KOH, Ca(OH) 2, e) NH 3 H 2 O, Ba(OH) 2, f) KOH, Mg(OH) 2. 235. Ile kilogramów wapienia trzeba zużyć, aby otrzymać 16 kg wapna palonego? 236. Co nazywamy odczynem roztworu? 237. Jaki jest odczyn roztworu: a) octu, wody wapiennej, wody deszczowej znad Amazonki, serwatki, b) wody studziennej, soku cytryny, wody amoniakalnej, sody żrącej, c) soku pomarańczy, wina, ługu sodowego, wody źródlanej, d) mleka wapiennego, soku żołądkowego, soku wiśniowego, stopionego lodu z Antarktydy, e) wodorotlenku sodu, wody królewskiej, wody destylowanej, płynu akumulatorowego. Powtórzenie wiadomości o solach. 238. Podaj nazwy soli: a) KCl, FeCO 3, Sn(NO 3 ) 4, b) NaBr, AlPO 4, Fe 2 (CO 3 ) 3, c) CaS, Al 2 (SO 4 ) 3, KNO 3, d) NaI, Pb 3 (PO 4 ) 2, CaSO 4, e) FeS, MgSO 3, Pb(NO 3 ) 2, f) SnCl 2, CuSO 4, K 2 CO 3,. Przypomnienie wartościowości : Ag I, II; Al. III; Ba II; C II, IV; Ca II; Cl I, III, V, VII; Cr II, III, VI; Cu I, II; Fe II, III; H I; Hg I, II; K I; Mg II; N I, II, III, IV, V; Na I; O II; P III, V; Pb II, IV; S II, IV, VI; Si II, IV; Sn II, IV; Zn II; 239. Podaj wzory sumaryczne soli: a) chlorek potasu, siarczan(vi) sodu, fosforan(v) magnezu, węglan sodu, b) chlorek wapnia, azotan(v) potasu, siarczan(iv) wapnia, chlorek srebra(i), c) siarczek sodu, chlorek miedzi(ii), siarczan(iv) potasu, węglan wapnia, d) fosforan(v) wapnia, chlorek amonu, azotan(v) sodu, siarczan(vi) żelaza(iii), e) bromek magnezu, azotan(v) glinu, węglan sodu, fosforan(v) żelaza(ii). 240. Napisz wzory strukturalne (kreskowe) następujących soli: a) NaCl, AlPO 4, CuSO 4, b) NaBr, FeCO 3, NaNO 3, c) FeS, K 2 SO 3, Zn(NO 3 ) 2, d) CaCl 2, MgSO 4, Fe 2 (CO 3 ) 3, e) Na 2 S, K 2 CO 3, Al 2 (SO 4 ) 3, f) MgCl 2, CaSO 4, Pb 3 (PO 4 ) 2, 241. Napisz równania dysocjacji elektrolitycznej soli: a) NaBr, K 3 PO 4, Fe 2 (SO 4 ) 3, b) K 2 CO 3, Na 3 PO 4, CaSO 4, c) CaCl 2, K 2 SO 4, NaNO 2, d) K 2 S, FeSO 4, KNO 3, e) NaI, Ca(NO 3 ) 2, CuSO 4, f) MgCl 2, MgSO 3, K 3 PO 4. 242. Jakie znasz metody otrzymywania soli? 243. Napisz równania reakcji otrzymywania wymienionych soli wszystkimi możliwymi, poznanymi sposobami (co najmniej pięcioma): a) ZnS, b) PbCl 2, c) ZnSO 4, d) CaCO 3, e) BaSO 4 ), f) AlPO 4, g) siarczku żelaza(ii), h) fosforanu(v) wapnia. Ważniejsze identyfikacje i reakcje. 1. Identyfikacja wodoru najlżejszy gaz, zanieczyszczony powietrzem spala się ze szczękiem. 2. Identyfikacja tlenu żarzące się łuczywo zapala płomieniem. 3. Identyfikacja azotu palące się łuczywo gaśnie. 4. Identyfikacja kwasów lakmus, oranż i uniwers. papierek wskaźn. na czerwono, ph < 7. 5. Identyfikacja zasad lakmus i papierek wskaźnikowy na niebiesko, oranż metylowy na żółto, fenoloftaleina na malinowo, ph > 7. 6. Identyfikacja elektrolitów przewodnictwo elektryczne ich wodnych roztworów. 7. Identyfikacja kwasu węglowego lub dwutlenku węgla CO 2 zmętnienie wody wapiennej: Ca(OH) 2 + CO 2 CaCO 3 + H 2 O 8. Identyfikacja węglanów wydzielanie dwutlenku węgla pod wpływem kwasów np: CaCO 3 + 2 HCl CaCl 2 + H 2 O + CO 2

11 9. Przykłady tlenków: Na 2 O sodu, MgO magnezu, CuO miedzi(ii), Al 2 O 3 glinu, Fe 2 O 3 żelaza(iii) 10. Najważniejsze zasady (wodorotlenki): NaOH sodowa, KOH potasowa, Ca(OH) 2 wapniowa, Mg(OH) 2 magnezowa. 11. Najważniejsze kwasy: HCl solny, H 2 S - siarkowodorowy H 2 SO 4 siarkowy(vi), HNO 3 azotowy(v), H 3 PO 4 fosforowy(v). Do miłego spotkania w trzeciej klasie! Zbigniew Blacharz