Syngen Plasmid Midi & Maxi Kit +Filter +EndoFree +PLUS

Podobne dokumenty
Syngen Plasmid Mini Kit

Syngen Gel/PCR Mini Kit

Syngen Gel/PCR Mini Kit

Syngen Fungi DNA Mini Kit

Syngen Plant DNA Mini & Maxi Kit

Syngen Viral Mini Kit. Syngen Viral

Syngen Blood/Cell DNA Mini Kit

Zestaw do izolacji plazmidowego DNA

Syngen DNA Micro Kit

Zestaw do izolacji plazmidowego DNA. Nr kat. EM01 Wersja zestawu:

Zestawy do izolacji DNA i RNA

Syngen mirna Mini Kit

Syngen Blood/Cell RNA Mini Kit. Syngen Tissue

PathogenFree DNA Isolation Kit Zestaw do izolacji DNA Instrukcja użytkownika

Novabeads Food DNA Kit

Syngen Plant & Wood RNA Mini & Maxi Kit

Syngen Blood/Cell RNA Mini Kit. Syngen Tissue

fix RNA Roztwór do przechowywania i ochrony przed degradacją próbek przeznaczonych do izolacji RNA kat. nr. E0280 Sierpień 2018

E.coli Transformer Kit

Syngen DNA Mini Kit. Syngen DNA Mini Kit

E.coli Transformer Zestaw do przygotowywania i transformacji komórek kompetentnych Escherichia coli

Genomic Maxi AX zestaw do izolacji genomowego DNA wersja 0616

Genomic Midi AX Direct zestaw do izolacji genomowego DNA (procedura bez precypitacji) wersja 1215

Zestaw do izolacji genomowego DNA z drożdży

Genomic Midi AX. 20 izolacji

Genomic Maxi AX Direct

bi ~ Zestaw dydal<tyczny umożliwiający przeprowadzenie izolacji genomowego DNA z bakterii EasyLation Genomie DNA INSTRUI<CJA DLA STUDENTÓW

Zestaw do izolacji DNA z krwi świeżej i mrożonej

Genomic Mini AX Milk Spin

Genomic Mini AX Bacteria+ Spin

Zestaw do izolacji totalnego DNA z bakterii. Nr kat. EM02 Wersja zestawu:

Zestaw do izolacji totalnego DNA z drożdży

Gel-Out. 50 izolacji, 250 izolacji. Nr kat , Zestaw do izolacji DNA z żelu agarozowego. wersja 0617

Saccharomyces Transformer Kit zestaw do przygotowywania i transformacji komórek kompetentnych Saccharomyces cerevisiae. Metoda chemiczna.

Zestaw o zwiększonej wydajności do izolacji plazmidów niskoi wysokokopijnych. Procedura z precypitacją DNA. wersja 0217

Zestaw do izolacji DNA z krwi świeżej i mrożonej

Zestaw do izolacji genomowego DNA z bakterii

Zestaw do izolacji DNA z wymazów oraz nasienia

Genomic Mini AX Plant Spin

Plasmid Mini. 50 izolacji, 250 izolacji. Zestaw do izolacji plazmidów wysokokopijnych wersja Nr kat ,

Zestaw do izolacji genomowego DNA z drożdży

Techniki molekularne ćw. 1 1 z 6

Total RNA Zol-Out. 25 izolacji, 100 izolacji

Zestaw o zwiększonej wydajności do izolacji plazmidów niskoi wysokokopijnych. Procedura z precypitacją DNA. wersja 0117

Plasmid Mini AX Gravity

RT31-020, RT , MgCl 2. , random heksamerów X 6

Zestaw do izolacji DNA z wymazów oraz nasienia. Nr kat. EM06 Wersja zestawu:

PathogenFree RNA Isolation Kit Zestaw do izolacji RNA

Genomic Micro AX Swab Gravity Plus

Uniwersalny zestaw do izolacji DNA (GeDI)

Zestaw do izolacji genomowego DNA z drożdży

Zestaw do oczyszczania DNA po reakcjach enzymatycznych. Nr kat. EM03 Wersja zestawu:

Zestaw do oczyszczania DNA po reakcjach enzymatycznych

Genomic Mini AX Body Fluids zestaw do izolacji DNA z płynów ustrojowych wersja 1115

Genomic Micro AX Blood Gravity 96-well

Genomic Mini. 50 izolacji, 250 izolacji. Uniwersalny zestaw do izolacji genomowego DNA z różnych materiałów. wersja Nr kat.

Odczynnik do izolacji RNA z tkanek zwierzęcych, roślinnych oraz linii komórkowych

Zestaw przeznaczony jest do całkowitej izolacji RNA z bakterii, drożdży, hodowli komórkowych, tkanek oraz krwi świeżej (nie mrożonej).

Zestaw do izolacji DNA z żeli agarozowych. Nr kat. EM08 Wersja zestawu:

Zestaw do oczyszczania DNA po reakcjach enzymatycznych

Zakład Biologii Molekularnej Materiały do ćwiczeń z przedmiotu: BIOLOGIA MOLEKULARNA

Zestaw do izolacji DNA z żeli agarozowych. Nr kat. EM08 Wersja zestawu:

Zakład Biologii Molekularnej Materiały do ćwiczeń z przedmiotu: BIOLOGIA MOLEKULARNA

Zestaw do izolacji DNA z wymazów oraz nasienia

Sherlock AX. 25 izolacji, 100 izolacji

StayRNA bufor zabezpieczający RNA przed degradacją wersja 0215

GeneMATRIX Bacterial & Yeast Genomic DNA Purification Kit

Izolowanie DNA i RNA z komórek hodowlanych. Ocena jakości uzyskanego materiału

Polimeraza Taq (1U/ l) 1-2 U 1 polimeraza Taq jako ostatni składniki mieszaniny końcowa objętość

Zestaw do wykrywania Chlamydia trachomatis w moczu lub w kulturach komórkowych

AmpliTest Babesia spp. (PCR)

GeneMATRIX Cell Culture DNA Purification Kit

umożliwiający wyl<rywanie oporności na HIV przy użyciu

Zakład Biologii Molekularnej, Wydział Farmaceutyczny, WUM.

GeneMATRIX Bacterial & Yeast Genomic DNA Purification Kit

Zakład Biologii Molekularnej, Wydział Farmaceutyczny, WUM.

AmpliTest GMO screening-nos (Real Time PCR)

MATERIAŁY SZKOLENIOWE DLA ZAKŁADÓW HIGIENY WETERYNARYJNEJ W ZAKRESIE LABORATORYJNEJ DIAGNOSTYKI AFRYKAŃSKIEGO POMORU ŚWIŃ

AmpliTest Salmonella spp. (Real Time PCR)

AmpliTest Chlamydia/Chlamydophila (Real Time PCR)

Zestaw do wykrywania Babesia spp. i Theileria spp. w kleszczach, krwi i hodowlach komórkowych

GeneMATRIX Basic DNA Purification Kit

Zestaw do wykrywania Anaplasma phagocytophilum w kleszczach, krwi i hodowlach komórkowych

GeneMATRIX Environmental DNA & RNA Purification Kit

Instrukcje do ćwiczeń oraz zakres materiału realizowanego na wykładach z przedmiotu Inżynieria bioprocesowa na kierunku biotechnologia

GeneMATRIX Agarose-Out DNA Purification Kit

Ćwiczenie 5 Klonowanie DNA w wektorach plazmidowych

Ćwiczenie numer 6. Analiza próbek spożywczych na obecność markerów GMO

Izolacja RNA metodą kolumienkową protokół

Cennik 2011 Bioanalityka. W związku ze zmianą kursu walut cennik ważny od do r.

GeneMATRIX Swab-Extract DNA Purification Kit

GeneMATRIX Short DNA Clean-Up Purification Kit

Ćwiczenie 7 Klonowanie DNA w wektorach plazmidowych

ĆWICZENIA Z MECHANIZMÓW DZIAŁANIA WYBRANYCH GRUP LEKÓW

Obsługa pipet automatycznych. 2,0 μl 10,0 μl 20,0 μl 20 μl 100 μl 200 μl

Zestaw do izolacji DNA z różnych próbek w płytkach 96-dołkowych

Ćwiczenia laboratoryjne 2

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1)

ĆWICZENIE 5 MECHANIZMY PROMUJĄCE WZROST ROŚLIN

Transkrypt:

Syngen Plasmid Midi & Maxi Kit +Filter +EndoFree +PLUS Zestawy do izolacji DNA: - plazmidowego z hodowli bakteryjnej - plazmidów niksokopijnych - plazmidów bez endotoksyn - z użyciem filtra lub wirowania Instrukcja dla użytkownika, w. 2018.01 Instrukcja dla użytkownika strona 1

Spis treści Informacje wstępne 3 Ograniczenia 3 Zawartość zestawów 4 Przechowywanie 5 Sprzęt i odczynniki potrzebne do wykonania procedury, a niedostarczone z zestawem 6 Przygotowanie odczynników przed pierwszym użyciem 7 Materiał wyjściowy i wydajność izolacji 7 Przygotowanie hodowli 9 Ogólne wytyczne dotyczące obsługi zestawów Syngen 11 Protokoły do zestawów serii Syngen Plasmid Midi Kit Protokół 1: Izolacja plazmidów z E. coli zestawem - Syngen Plasmid Midi Kit - Syngen EndoFree Plasmid Midi Kit 12 Protokoły do zestawów Syngen Plasmid Maxi Kit Protokół 2: Izolacja plazmidów z E. coli zestawem - Syngen Plasmid Maxi Kit - Syngen Plasmid Maxi Kit PLUS - Syngen EndoFree Plasmid Maxi Kit 15 Protokół 3: Izolacja plazmidów z E. coli zestawem - Syngen Plasmid Maxi Kit +Filter 18 Protokół 4: Izolacja plazmidów z E. coli zestawem - Syngen EndoFree Plasmid Maxi Kit +Filter 21 Samodzielne rozwiązywanie problemów 24 Przewodnik po zestawach serii Syngen 28 Instrukcja dla użytkownika strona 2

Dziękujemy za wybór zestawu serii Syngen Plasmid i okazane nam zaufanie. Produkty serii Syngen Plasmid to wysokiej jakości zestawy odczynników do izolacji plazmidowego DNA z różnej wielkości hodowli bakteryjnej, również w wersji Endotoxin Free. Zastosowana technologia wykorzystuje technikę chromatografii jonowymiennej na złożu zamkniętym w membranie kolumienki. Uzyskany plazmidowy DNA odznacza się wysoką czystością, wymaganą do zastosowań między innymi w technikach real-time PCR, microarray i do transfekcji komórek. Niniejsza instrukcja dla użytkownika zawiera szczegółowe wytyczne dotyczące stosowania zestawów Syngen Plasmid Midi i Maxi, również w wersjach +Filter, EndoFree oraz +Filter EndoFree. Rozdziały wstępne pomogą użytkownikowi przygotować się do wykonania procedur opisanych w dalszych rozdziałach. Zalecamy uważne przeczytanie całej instrukcji przed przystąpieniem do pracy. Przy użyciu produktu powinna być zachowana uwaga i ostrożność. Zalecamy użytkownikom stosowanie się do zasad GLP (Dobrej Praktyki Laboratoryjnej), a także do zasad prowadzenia eksperymentów z rekombinowanym DNA oraz z hodowlami bakteryjnymi. Między innymi należy stosować fartuch laboratoryjny, rękawiczki i okulary ochronne. Aby uzyskać więcej informacji o substancjach niebezpiecznych, które mogą być zawarte w niektórych składnikach zestawów, prosimy przeczytać Karty Charakterystyki Substancji Niebezpiecznych (MSDS) dostępne u producenta. W przypadku pytań pozostajemy do Państwa dyspozycji. Życzymy sukcesów w pracy z zestawami Syngen. Ograniczenia Zespół Syngen Biotech Zestawy serii Syngen są przeznaczone wyłącznie do użytku laboratoryjnego. Nie będą uwzględniane żadne roszczenia wynikające z użycia zestawu do diagnozowania lub leczenia chorób. Instrukcja dla użytkownika strona 3

Zawartość zestawów Syngen Plasmid Maxi Kit PLUS SY101034 SY101035 Liczba izolacji 10 20 Bufor równoważący PIR 135 ml 270 ml Bufor zawieszający PIZ 215 ml 430 ml Bufor lizujący PIL 215 ml 430 ml Bufor neutralizujący PIN 215 ml 430 ml Bufor płuczący PIP 330 ml 660 ml Bufor eluujący PIE 215 ml 430 ml Kolumna PI PLUS 10 20 RNaza A liofilizat 21,5 mg 43 mg Syngen Plasmid Maxi Kit +Filter Syngen EndoFree Plasmid Maxi Kit +Filter SY101112 SY101113 SY101110 SY101111 Liczba izolacji 4 10 4 10 Bufor równoważący PIR 55 ml 135 ml 55 ml 135 ml Bufor zawieszający PIZ 85 ml 215 ml 85 ml 215 ml Bufor lizujący PIL 85 ml 215 ml 85 ml 215 ml Bufor neutralizujący PIN 85 ml 215 ml 85 ml 215 ml Bufor usuwający endotoksyny PIUE 25 ml 55 ml - - Bufor płuczący PIP 130 ml 330 ml 130 ml 330 ml Bufor eluujący PIE 65 ml 215 ml 65 ml 215 ml Kolumna PI 4 10 4 10 RNaza A liofilizat 21,5 mg 43 mg 21,5 mg 43 mg Filtr 4 10 4 10 Instrukcja dla użytkownika strona 4

Syngen Plasmid Maxi Kit SY101030 SY101031 Syngen EndoFree Plasmid Maxi Kit SY101032 Liczba izolacji 10 10 20 Bufor równoważący PIR 135 ml 135 ml 270 ml Bufor zawieszający PIZ 215 ml 215 ml 430 ml Bufor lizujący PIL 215 ml 215 ml 430 ml Bufor neutralizujący PIN 215 ml 215 ml 430 ml Bufor usuwający endotoksyny PIUE 55 ml - - Bufor płuczący PIP 330 ml 330 ml 660 ml Bufor eluujący PIE 215 ml 215 ml 430 ml Kolumna PI 10 10 20 RNaza A liofilizat 21,5 mg 21,5 mg 43 mg Syngen Plasmid Midi Kit SY101020 SY101021 Syngen EndoFree Plasmid Midi Kit SY101022 Liczba izolacji 25 25 50 Bufor równoważący PIR 135 ml 135 ml 270 ml Bufor zawieszający PIZ 215 ml 215 ml 430 ml Bufor lizujący PIL 215 ml 215 ml 430 ml Bufor neutralizujący PIN 215 ml 215 ml 430 ml Bufor usuwający endotoksyny PIUE 65 ml - - Bufor płuczący PIP 330 ml 330 ml 660 ml Bufor eluujący PIE 215 ml 215 ml 430 ml Kolumna PI 25 25 50 RNaza A liofilizat 21,5 mg 21,5 mg 43 mg Przechowywanie Kolumienki PI i PI PLUS oraz wszystkie roztwory, poza RNazą A i Buforem PIZ z dodaną RNazą A, mogą być przechowywane w temperaturze pokojowej (15-25 C), chyba że na butelce określono inaczej. Przechowywanie kolumienek w wyższej temperaturze jest zabronione. RNaza A powinna być przechowywana zawsze w -20 C. Bufor PIZ po dodaniu RNazy A powinien być przechowywany w +4 C. Ponieważ bufor neutralizujący PIN jest używany po schłodzeniu do +4 C, niektórzy użytkownicy przechowują go również w +4 C. Instrukcja dla użytkownika strona 5

Sprzęt i odczynniki potrzebne do wykonania procedury, a niedostarczone z zestawem Do wszystkich protokołów: Etanol 70% Izopropanol Probówki wirówkowe 50 ml do 15.000 x g (po 1 na każdą próbkę) Probówki 50 ml (falkonki) Statyw Sterylne końcówki do pipet (najlepiej z filtrem) Pipety automatyczne nastawne Wirówka na 15.000 x g z chłodzeniem Worteks Do izolacji plazmidów niskokopijnych: Dodatkowa porcja buforów PIZ, PIL, PIN, RNazy A Do zestawów Maxi: Dodatkowe probówki wirówkowe mieszczące co najmniej 60 ml wytrzymujące do 15.000 x g (po 1 na każdą próbkę) Duże gilzy do wirowania hodowli Wirówka do 6000 g na duże gilzy do wirowania hodowli Do zestawów EndoFree: Dodatkowe probówki wirówkowe 50 ml wytrzymujące do 15.000 x g (po 1 na każdą próbkę) Kruszony lód z odrobiną wody Jeśli stosujemy podwojoną objętość hodowli: Dodatkowe probówki wirówkowe 120 ml wytrzymujące do 15.000 x g (po 1 na każdą próbkę) Podane informacje nie obejmują etapu hodowli bakteryjnej. Instrukcja dla użytkownika strona 6

Przygotowanie odczynników przed pierwszym użyciem Bufor zawieszający PIZ i RNaza A Bufor zawieszający PIZ oraz RNaza A dostarczane są w oddzielnych probówkach. Przed pierwszym użyciem należy zmieszać je ze sobą w następujący sposób: Probówkę z liofilizatem RNazy A zwiruj, dodaj 1 ml buforu PIZ i dokładnie wymieszaj, następnie całą zawartość probówki dodaj do butelki z buforem PIZ i dokładnie wymieszaj. Stosuj 21,5 mg RNazy A na 215 ml buforu PIZ. Bufor PIZ po dodaniu RNazy A należy przechowywać w 4 C. Materiał wyjściowy i wydajność izolacji Zestawy Syngen Plasmid służą do izolacji plazmidowego DNA z hodowli bakteryjnej. Zadowalająca wydajność izolacji osiągana jest dla plazmidów o długości od 3 do 150 kb, aczkolwiek elucja z kolumny plazmidów o długości powyżej 45 kb może zachodzić mniej wydajnie; w takiej sytuacji zalecamy podgrzanie buforu PIE do 65 C. Procedury zakładają pracę z plazmidami o typowej (wysokiej) kopijności. Plazmidy niskokopijne można wyizolować pod warunkiem powiększenia objętości hodowli oraz wszystkich kroków przed nałożeniem na kolumnę. Wyizolowany DNA ma wysoki stopień czystości, dzięki czemu może być użyty bezpośrednio do dalszych analiz, jak analiza restrykcyjna, PCR i real-time PCR, mikromacierze, transfekcje i inne procedury wymagające DNA wysokiej jakości. Dodatkowo zestawy EndoFree pozwalają na wyizolowanie plazmidów wolnych od endotoksyn, co może być potrzebne w niektórych badaniach do transfekcji komórek. Krok usuwania endotoksyn oznaczono we wszystkich protokołach symbolem strzałki. EndoFree Instrukcja dla użytkownika strona 7

Prawidłowe dobranie ilości i jakości materiału wyjściowego jest kluczem do wydajnej izolacji. Poniższa tabela określa zalecane maksymalne objętości hodowli bakteryjnej oraz typowe wydajności izolacji. Zestaw Syngen Midi plazmidy wysokokopijne Syngen Midi plazmidy niskokopijne Syngen Maxi plazmidy wysokokopijne Syngen Maxi plazmidy niskokopijne Hodowla E. coli w medium LB do 60 ml do 120 ml Typowa wydajność plazmidowego DNA 75-500 ug 20-500 ug 60-240 ml 300-1000 ug 200-480 ml 100-500 ug Bakterie z hodowli należy pobrać do izolacji w fazie wzrostu logarytmicznego. Przerośnięcie hodowli powoduje umieranie bakterii i rozkład DNA. Niedorośnięta hodowla ma zbyt małą ilość komórek dla wydajnej izolacji. Zestawy Syngen Plasmid są zoptymalizowane do izolacji z hodowli w medium LB o gęstości E. coli 3-4 x 10 9 komórek / ml (ok. 3-g pelet / litr), co odpowiada fazie wzrostu logarytmicznego i jest osiągane najczęściej po 12-16 godzinach hodowli. Hodowla przerośnięta (OD600>10) lub niedorośnięta (OD600<1) nie nadaje się jako materiał wyjściowy do izolacji. Nie wolno rozcieńczać przerośniętej hodowli w celu obniżenia OD. Nie należy przekraczać podanej w tabeli maksymalnej ilości bakterii na jedną izolację. Za duża zawartość komórek w próbce spowoduje niewydajną lizę i zapchanie kolumny. Za mała zawartość bakterii nie wystarczy do osiągnięcia zadowalającej wydajności. Instrukcja dla użytkownika strona 8

Przygotowanie hodowli Nie każdy szczep E. coli pozwala na osiągnięcie wysokiej wydajności dobrej jakości plazmidowego DNA. Popularne szczepy DH1, DH5α i C600 dają dobre wyniki. Szczep XL1-Blue doskonale nadaje się do późniejszego sekwencjonowania. Jednak niektóre szczepy E. coli, jak np. HB101 i TG1, produkują duże ilości polisacharydów mogących spowalniać lizę i inhibować reakcje enzymatyczne i z tego względu nie są przez nas polecane. Szczególnie polecamy stosowanie szczepów DH5α i XL1-Blue. Medium hodowlane powinno zapewniać równomierny wzrost i nieprzerastanie hodowli. Polecamy stosowanie medium LB (Luria- Bertani) sporządzonego wg poniższego przepisu. Stosując media bogatsze, jak SB, TB, 2xYT, pamiętaj, że przy ich użyciu w hodowli otrzymasz nawet 5-krotnie większe gęstości bakterii. Należy uwzględnić to przy doborze ilości materiału wyjściowego do izolacji, aby nie przeładować lizy i nie zatkać kolumny. Końcowa objętość medium LB 50 ml 100 ml 200 ml 500 ml 1000 ml Bacto-trypton [g] 0,5 g 1 g 2 g 5 g 10 g Ekstrakt drożdżowy [g] 0,25 g 0,5 g 1 g 2,5 g 5 g NaCl [g] 0,5 g 1 g 2 g 5 g 10 g Plazmidy różnią się między sobą pod względem kopijności, czyli łatwości i wydajności namnażania w hodowli bakteryjnej. Należy dobrać warunki hodowli i ilość materiału wyjściowego do kopijności stosowanego plazmidu. Poniższa tabela przedstawia poziom kopijności najbardziej popularnych plazmidów, stosowanych w laboratoriach. Plazmid Kopijność Plazmid Kopijność puc Wysoka (typowa) pbr322 Niska pbluescript Wysoka (typowa) pacyc Niska pgem Wysoka (typowa) psc101 Bardzo niska ptz Wysoka (typowa) Stosując plazmidy niskokopijne należy powiększyć objętość hodowli bakteryjnej i ilość wszystkich buforów stosowanych przed etapem Instrukcja dla użytkownika strona 9

nałożenia na kolumnę oraz powiększyć objętość pierwszego buforu płuczącego. Baterie E. coli do izolacji plazmidowego DNA w skali Midi i Maxi przygotowuje się w dwóch fazach hodowli wstępnej i hodowli właściwej. Hodowlę wstępną prowadzi się w małej objętości, hodowlę właściwą w objętości odpowiadającej ilości przeznaczonej do izolacji wybranym zestawem. Hodowla wstępna: 2-5 ml medium LB z antybiotykiem, w co najmniej 4- krotnie większym naczyniu hodowlanym, należy zaszczepić jedną kolonią bakteryjną ze świeżo przygotowanej płytki selektywnej i hodować w 37 C z wytrząsaniem ok. 300 rpm przez 8 godzin. Nie należy szczepić hodowli bezpośrednio ze stoku glicerolowego lub z płytki długo przechowywanej po wyrośnięciu klonów, gdyż nie daje to gwarancji uzyskania czystej kultury. Hodowla właściwa: Odpowiednią ilość medium LB z antybiotykiem, w co najmniej 4-krotnie większym naczyniu hodowlanym, należy zaszczepić odpowiednią objętością hodowli wstępnej, dla uzyskania rozcieńczenia 1/500 1/1000 i hodować w 37 C z wytrząsaniem ok. 300 rpm przez 12-16 godzin. Poniższa tabela przedstawia zalecane objętości hodowli wstępnej do zaszczepienia hodowli właściwej (podano dla maksymalnych dozwolonych objętości hodowli właściwej). Zestaw Syngen Midi plazmidy wysokokopijne Syngen Midi plazmidy niskokopijne Syngen Maxi plazmidy wysokokopijne Syngen Maxi plazmidy niskokopijne Objętość hodowli właściwej w medium LB Objętość hodowli wstępnej do zaszczepienia 60 ml 60-120 ul 120 ml 120-240 ul 240 ml 240-480 ul 480 ml 480-960 ul Instrukcja dla użytkownika strona 10

Ogólne wytyczne dotyczące obsługi zestawów Syngen Kolumienki Midi i Maxi pasują do typowych probówek wirówkowych o pojemności 50 ml (tzw. falkonek 50). Wszystkie wirowania hodowli prowadzi się w temperaturze pokojowej, wirowania podczas izolacji należy przeprowadzać w wirówce schłodzonej do +4 C, chyba że w protokole zaznaczono inaczej. Prędkości wirowania i temperatury każdorazowo podawane są w protokole. Większość etapów przepuszczania przez kolumnę odbywa się grawitacyjnie, w statywie. Nie wolno przyspieszać tych etapów poprzez wirowanie, gdyż spowoduje to zniszczenie membrany i stratę próbki. Zalecamy, aby podczas obsługi zestawów Syngen ograniczać dotykanie membran w kolumnach końcówką pipety, a z wirówki kolumny wyjmować razem z probówkami dopiero po ustawieniu w statywie można wyjąć kolumnę z probówki. Ponadto, dla ograniczenia kontaminacji pomiędzy próbkami (cross-contamination), zalecamy aby utrzymywać w czystości rękawiczki ochronne, używać końcówek do pipet z filtrem i po każdym worteksowaniu lub mieszaniu zwirowywać probówki, aby usunąć krople ze spodu wieczek. Zestawy +EndoFree pozwalają na uzyskanie plazmidów o podwyższonej czystości, wolnych od endotoksyn. Dla bezpieczeństwa próbek można rozważyć wykonanie całej izolacji w komorze laminarnej. W zestawach +Filter etap wirowania po pierwszym wytrącaniu zanieczyszczeń zastąpiono etapem filtrowania przez filtr strzykawkowy (dostarczony z zestawem). Jest to pomocne przy niektórych typach bakterii, gdy trudno jest oddzielić osad przez wirowanie. Instrukcja dla użytkownika strona 11

Protokół 1 Izolacja plazmidowego DNA z E. coli przy pomocy zestawu Syngen Plasmid Midi Kit Syngen EndoFree Plasmid Midi Kit Zanim zaczniesz Jeżeli pierwszy raz używasz zestawu Syngen Plasmid Midi Kit, najpierw przeczytaj wszystkie rozdziały poprzedzające protokoły. Upewnij się, że przygotowałeś wszystkie potrzebne odczynniki i sprzęty opisane w rozdziale Sprzęt i odczynniki potrzebne do wykonania procedury, a niedostarczone z zestawem. Upewnij się, że bufor PIZ został przygotowany zgodnie z instrukcjami zawartymi w rozdziale Przygotowanie odczynników przed pierwszym użyciem. Jeżeli w którymś buforze, szczególnie lizującym PIL, wytrącił się precypitat, rozpuść go inkubując w 37 C i delikatnie mieszając, nie powodując pienienia. Doprowadź wszystkie bufory do temperatury pokojowej (15-25 C), a bufor neutralizujący PIN schłodź do temperatury +4 C. Do zestawu EndoFree przygotuj lód Procedura 1. Zwiruj hodowlę przez 15 minut w 6.000 x g. Wylej supernatant. Po zakończeniu wirowania ustaw chłodzenie wirówki do +4 C. Równolegle: 2. Włóż kolumnę PI do falkonki 50 ml ustawionej w statywie. Dodaj 5 ml buforu PIR i poczekaj aż bufor sam przepłynie grawitacyjnie, nie wiruj. Zakryj górę kolumny, żeby nie wyschła. 3. Dodaj 8 ml buforu PIZ (z dodaną RNazą A) i zawieś pellet na worteksie lub pipetując. Jeśli stosujesz 120 ml zamiast 60 ml hodowli, użyj dwukrotnie większej ilości buforu. Instrukcja dla użytkownika strona 12

4. Dodaj 8 ml buforu PIL i delikatnie odwróć probówkę 15 razy do góry dnem. Nie worteksuj! Inkubuj 3 minuty na stole, aż do sklarowania lizatu. Jeśli stosujesz 120 ml zamiast 60 ml hodowli, użyj dwukrotnie większej ilości buforu. 5. Dodaj 8 ml buforu PIN i natychmiast, ale delikatnie, odwróć probówkę 10 razy do góry dnem. Nie worteksuj! Jeśli stosujesz 120 ml zamiast 60 ml hodowli, użyj dwukrotnie większej ilości buforu. 6. Zwiruj przy co najmniej 15,000 x g przez 20 minut w 4 C. EndoFree 7. Tylko w zestawie EndoFree: Przenieś supernatant bez osadu do czystej probówki 50 ml (odpowiedniej do 15.000 x g). Dodaj 2 ml buforu usuwającego endotoksyny PIUE, delikatnie wymieszaj i umieść na lodzie na 30 minut, aż do sklarowania roztworu. 8. Kolumna w tym czasie powinna się przesączyć. Wylej przesącz. 9. Supernatant z punktu 6 lub 7 bez osadu nanieś na kolumnę PI i pozwól przesączyć się grawitacyjnie. Wylej przesącz. 10. Dodaj 12 ml buforu PIP do kolumny PI i pozwól przesączyć się grawitacyjnie. 11. Włóż kolumnę PI do czystej probówki 50 ml (odpowiedniej do 15.000 x g). Dodaj 8 ml buforu elucyjnego PIE do kolumny PI i pozwól przesączyć się grawitacyjnie. Jeśli oczyszczasz plazmid dłuższy niż 45 kb, użyj buforu PIE podgrzanego do 65 st. C. 12. Do probówki z wyeluowanym DNA dodaj 6 ml izopropanolu, aby wytrącić DNA. Odwróć 10 razy do góry dnem. Instrukcja dla użytkownika strona 13

13. Zwiruj przy co najmniej 20,000 x g przez 30 minut w 4 C. 14. Ostrożnie zlej supernatant i przemyj osad DNA 5 ml etanolu 70% w temperaturze pokojowej. 15. Zwiruj przy co najmniej 20,000 x g przez 10 minut w 4 C. Ostrożnie zlej supernatant lub zbierz go pipetą. Wysusz pellet w otwartej probówce na stole. Opcjonalnie można zastosować ogrzewanie w 70 C przez 10 minut. Przesuszenie osadu utrudnia jego rozpuszczenie, a niedosuszenie osadu spowoduje zanieczyszczenie izolatu etanolem inhibitorem reakcji. 16. Rozpuść pellet DNA w 300 μl bufforu TE (nie dostarczono) lub wody. Przy pomiarze stężenia DNA metodami spektrofotometrycznymi, stosuj bufor użyty do elucji jako próbę ślepą (blank). Instrukcja dla użytkownika strona 14

Protokół 2 Izolacja plazmidowego DNA z E. coli przy pomocy zestawu Syngen Plasmid Maxi Kit Syngen Plasmid Maxi Kit PLUS Syngen EndoFree Plasmid Maxi Kit Zanim zaczniesz Jeżeli pierwszy raz używasz zestawu Syngen Plasmid Maxi Kit, najpierw przeczytaj wszystkie rozdziały poprzedzające protokoły. Upewnij się, że przygotowałeś wszystkie potrzebne odczynniki i sprzęty opisane w rozdziale Sprzęt i odczynniki potrzebne do wykonania procedury, a niedostarczone z zestawem. Upewnij się, że bufor PIZ został przygotowany zgodnie z instrukcjami zawartymi w rozdziale Przygotowanie odczynników przed pierwszym użyciem. Jeżeli w którymś buforze, szczególnie lizującym PIL, wytrącił się precypitat, rozpuść go inkubując w 37 C i delikatnie mieszając, nie powodując pienienia. Doprowadź wszystkie bufory do temperatury pokojowej (15-25 C), a bufor neutralizujący PIN schłodź do temperatury +4 C. Do zestawu EndoFree przygotuj lód Procedura 1. Zwiruj hodowlę przez 15 minut w 6.000 x g. Wylej supernatant. Po zakończeniu wirowania ustaw chłodzenie wirówki do +4 C. Równolegle: 2. Włóż kolumnę PI do falkonki 50 ml ustawionej w statywie. Dodaj 12,5 ml buforu PIR i poczekaj aż bufor sam przepłynie grawitacyjnie, nie wiruj. Zakryj górę kolumny, żeby nie wyschła. 3. Dodaj 20 ml buforu PIZ (z dodaną RNazą A) i zawieś pellet na worteksie lub pipetując. Jeśli stosujesz 480 ml zamiast 240 ml hodowli, użyj dwukrotnie większej ilości buforu. Instrukcja dla użytkownika strona 15

4. Dodaj 20 ml buforu PIL i delikatnie odwróć probówkę 15 razy do góry dnem. Nie worteksuj! Inkubuj 5 minut na stole, aż do sklarowania lizatu. Jeśli stosujesz 480 ml zamiast 240 ml hodowli, użyj dwukrotnie większej ilości buforu. 5. Dodaj 20 ml buforu PIN i natychmiast, ale delikatnie, odwróć probówkę 10 razy do góry dnem. Nie worteksuj! Jeśli stosujesz 480 ml zamiast 240 ml hodowli, użyj dwukrotnie większej ilości buforu. 6. Zwiruj przy co najmniej 15,000 x g przez 20 minut w 4 C. EndoFree 7. Tylko w zestawie EndoFree: Przenieś supernatant bez osadu do czystej probówki 50 ml (odpowiedniej do 15.000 x g). Dodaj 5 ml buforu usuwającego endotoksyny PIUE, delikatnie wymieszaj i umieść na lodzie na 30 minut, aż do sklarowania roztworu. 8. Kolumna w tym czasie powinna się przesączyć. Wylej przesącz. 9. Supernatant z punktu 6 lub 7 bez osadu nanieś na kolumnę PI i pozwól przesączyć się grawitacyjnie. Wylej przesącz. 10. Dodaj 30 ml buforu PIP do kolumny PI i pozwól przesączyć się grawitacyjnie. 11. Włóż kolumnę PI do czystej probówki 50 ml (odpowiedniej do 15.000 x g). Dodaj 15 ml buforu elucyjnego PIE do kolumny PI i pozwól przesączyć się grawitacyjnie. Jeśli oczyszczasz plazmid dłuższy niż 45 kb, użyj buforu PIE podgrzanego do 65 st. C. 12. Do probówki z wyeluowanym DNA dodaj 11 ml izopropanolu, aby wytrącić DNA. Odwróć 10 razy do góry dnem. Instrukcja dla użytkownika strona 16

13. Zwiruj przy co najmniej 20,000 x g przez 30 minut w 4 C. 14. Ostrożnie zlej supernatant i przemyj osad DNA 5 ml etanolu 70% w temperaturze pokojowej. 15. Zwiruj przy co najmniej 20,000 x g przez 10 minut w 4 C. Ostrożnie zlej supernatant lub zbierz go pipetą. Wysusz pellet w otwartej probówce na stole. Opcjonalnie można zastosować ogrzewanie w 70 C przez 10 minut. Przesuszenie osadu utrudnia jego rozpuszczenie, a niedosuszenie osadu spowoduje zanieczyszczenie izolatu etanolem inhibitorem reakcji. 16. Rozpuść pellet DNA w 300 μl bufforu TE (nie dostarczono) lub wody. Przy pomiarze stężenia DNA metodami spektrofotometrycznymi, stosuj bufor użyty do elucji jako próbę ślepą (blank). Instrukcja dla użytkownika strona 17

Protokół 3 Izolacja plazmidowego DNA z E. coli przy pomocy zestawu Syngen Plasmid Maxi Kit +Filter Zanim zaczniesz Jeżeli pierwszy raz używasz zestawu Syngen Plasmid Maxi Kit, najpierw przeczytaj wszystkie rozdziały poprzedzające protokoły. Upewnij się, że przygotowałeś wszystkie potrzebne odczynniki i sprzęty opisane w rozdziale Sprzęt i odczynniki potrzebne do wykonania procedury, a niedostarczone z zestawem. Upewnij się, że bufor PIZ został przygotowany zgodnie z instrukcjami zawartymi w rozdziale Przygotowanie odczynników przed pierwszym użyciem. Jeżeli w którymś buforze, szczególnie lizującym PIL, wytrącił się precypitat, rozpuść go inkubując w 37 C i delikatnie mieszając, nie powodując pienienia. Doprowadź wszystkie bufory do temperatury pokojowej (15-25 C), a bufor neutralizujący PIN schłodź do temperatury +4 C. Procedura 1. Zwiruj hodowlę przez 15 minut w 6.000 x g. Wylej supernatant. Po zakończeniu wirowania ustaw chłodzenie wirówki do +4 C. Równolegle: 2. Włóż kolumnę PI do falkonki 50 ml ustawionej w statywie. Dodaj 12,5 ml buforu PIR i poczekaj aż bufor sam przepłynie grawitacyjnie, nie wiruj. Zakryj górę kolumny, żeby nie wyschła. 3. Dodaj 20 ml buforu PIZ (z dodaną RNazą A) i zawieś pellet na worteksie lub pipetując. Jeśli stosujesz 480 ml zamiast 240 ml hodowli, użyj dwukrotnie większej ilości buforu. Instrukcja dla użytkownika strona 18

4. Dodaj 20 ml buforu PIL i delikatnie odwróć probówkę 15 razy do góry dnem. Nie worteksuj! Inkubuj 5 minut na stole, aż do sklarowania lizatu. Jeśli stosujesz 480 ml zamiast 240 ml hodowli, użyj dwukrotnie większej ilości buforu. Równolegle: 5. Usuń tłoczki z filtrów, zatkaj końce filtrów i ustaw je w statywie. 6. Dodaj 20 ml buforu PIN i natychmiast, ale delikatnie, odwróć probówkę 10 razy do góry dnem. Nie worteksuj! Jeśli stosujesz 480 ml zamiast 240 ml hodowli, użyj dwukrotnie większej ilości buforu. 7. Wlej cały lizat do filtra, odczekaj 10 minut. Równolegle: 8. Kolumna w tym czasie powinna się przesączyć. Wylej przesącz. 9. Delikatnie włóż tłoczek do filtra, zdejmij zatyczkę końcówki filtra i przeciśnij cały lizat do Kolumny PI. Wyrzuć filtr. Pozwól przesączyć się grawitacyjnie. Wylej przesącz. 10. Dodaj 30 ml buforu PIP do kolumny PI i pozwól przesączyć się grawitacyjnie. 11. Włóż kolumnę PI do czystej probówki 50 ml (odpowiedniej do 15.000 x g). Dodaj 15 ml buforu elucyjnego PIE do kolumny PI i pozwól przesączyć się grawitacyjnie. Jeśli oczyszczasz plazmid dłuższy niż 45 kb, użyj buforu PIE podgrzanego do 65 st. C. 12. Do probówki z wyeluowanym DNA dodaj 11 ml izopropanolu, aby wytrącić DNA. Odwróć 10 razy do góry dnem. Instrukcja dla użytkownika strona 19

13. Zwiruj przy co najmniej 20,000 x g przez 30 minut w 4 C. 14. Ostrożnie zlej supernatant i przemyj osad DNA 5 ml etanolu 70% w temperaturze pokojowej. 15. Zwiruj przy co najmniej 20,000 x g przez 10 minut w 4 C. Ostrożnie zlej supernatant lub zbierz go pipetą. Wysusz pellet w otwartej probówce na stole. Opcjonalnie można zastosować ogrzewanie w 70 C przez 10 minut. Przesuszenie osadu utrudnia jego rozpuszczenie, a niedosuszenie osadu spowoduje zanieczyszczenie izolatu etanolem inhibitorem reakcji. 16. Rozpuść pellet DNA w 300 μl bufforu TE (nie dostarczono) lub wody. Przy pomiarze stężenia DNA metodami spektrofotometrycznymi, stosuj bufor użyty do elucji jako próbę ślepą (blank). Instrukcja dla użytkownika strona 20

Protokół 4 Izolacja plazmidowego DNA z E. coli przy pomocy zestawu Syngen EndoFree Plasmid Maxi Kit +Filter Zanim zaczniesz Jeżeli pierwszy raz używasz zestawu Syngen Plasmid Maxi Kit, najpierw przeczytaj wszystkie rozdziały poprzedzające protokoły. Upewnij się, że przygotowałeś wszystkie potrzebne odczynniki i sprzęty opisane w rozdziale Sprzęt i odczynniki potrzebne do wykonania procedury, a niedostarczone z zestawem. Upewnij się, że bufor PIZ został przygotowany zgodnie z instrukcjami zawartymi w rozdziale Przygotowanie odczynników przed pierwszym użyciem. Jeżeli w którymś buforze, szczególnie lizującym PIL, wytrącił się precypitat, rozpuść go inkubując w 37 C i delikatnie mieszając, nie powodując pienienia. Doprowadź wszystkie bufory do temperatury pokojowej (15-25 C), a bufor neutralizujący PIN schłodź do temperatury +4 C. Do zestawu EndoFree przygotuj lód Procedura 1. Zwiruj hodowlę przez 15 minut w 6.000 x g. Wylej supernatant. Po zakończeniu wirowania ustaw chłodzenie wirówki do +4 C. Równolegle: 2. Włóż kolumnę PI do falkonki 50 ml ustawionej w statywie. Dodaj 12,5 ml buforu PIR i poczekaj aż bufor sam przepłynie grawitacyjnie, nie wiruj. Zakryj kolumnę, żeby nie wyschła. 3. Dodaj 20 ml buforu PIZ (z dodaną RNazą A) i zawieś pellet na worteksie lub pipetując. Jeśli stosujesz 480 ml zamiast 240 ml hodowli, użyj dwukrotnie większej ilości buforu. Instrukcja dla użytkownika strona 21

4. Dodaj 20 ml buforu PIL i delikatnie odwróć probówkę 15 razy do góry dnem. Nie worteksuj! Inkubuj 5 minut na stole, aż do sklarowania lizatu. Jeśli stosujesz 480 ml zamiast 240 ml hodowli, użyj dwukrotnie większej ilości buforu. Równolegle: 5. Usuń tłoczki z filtrów, zatkaj końce filtrów i ustaw je w statywie. 6. Dodaj 20 ml buforu PIN i natychmiast, ale delikatnie, odwróć probówkę 10 razy do góry dnem. Nie worteksuj! Jeśli stosujesz 480 ml zamiast 240 ml hodowli, użyj dwukrotnie większej ilości buforu. EndoFree 7. Wlej cały lizat do filtra. Dodaj 5 ml buforu usuwającego endotoksyny PIUE, delikatnie wymieszaj i umieść na lodzie na 30 minut, aż do sklarowania roztworu. Równolegle: 8. Kolumna w tym czasie powinna się przesączyć. Wylej przesącz. 9. Delikatnie włóż tłoczek do filtra, zdejmij zatyczkę końcówki filtra i przeciśnij cały lizat do Kolumny PI. Wyrzuć filtr. Pozwól przesączyć się grawitacyjnie. Wylej przesącz. 10. Dodaj 30 ml buforu PIP do kolumny PI i pozwól przesączyć się grawitacyjnie. 11. Włóż kolumnę PI do czystej probówki 50 ml (odpowiedniej do 15.000 x g). Dodaj 15 ml buforu elucyjnego PIE do kolumny PI i pozwól przesączyć się grawitacyjnie. Jeśli oczyszczasz plazmid dłuższy niż 45 kb, użyj buforu PIE podgrzanego do 65 st. C. Instrukcja dla użytkownika strona 22

12. Do probówki z wyeluowanym DNA dodaj 11 ml izopropanolu, aby wytrącić DNA. Odwróć 10 razy do góry dnem. 13. Zwiruj przy co najmniej 20,000 x g przez 30 minut w 4 C. 14. Ostrożnie zlej supernatant i przemyj osad DNA 5 ml etanolu 70% w temperaturze pokojowej. 15. Zwiruj przy co najmniej 20,000 x g przez 10 minut w 4 C. Ostrożnie zlej supernatant lub zbierz go pipetą. Wysusz pellet w otwartej probówce na stole. Opcjonalnie można zastosować ogrzewanie w 70 C przez 10 minut. Przesuszenie osadu utrudnia jego rozpuszczenie, a niedosuszenie osadu spowoduje zanieczyszczenie izolatu etanolem inhibitorem reakcji. 16. Rozpuść pellet DNA w 300 μl bufforu TE (nie dostarczono) lub wody. Przy pomiarze stężenia DNA metodami spektrofotometrycznymi, stosuj bufor użyty do elucji jako próbę ślepą (blank). Instrukcja dla użytkownika strona 23

Samodzielne rozwiązywanie problemów Niska wydajność Przyczyna - niewydajna liza z powodu za dużej ilości komórek w próbce (OD600>10) - niewydajna liza z powodu za gęstej hodowli w medium bogatszym niż LB - niewydajna liza z powodu przerośniętej hodowli - błędy podczas strącania buforem neutralizującym PN - za mała gęstość hodowli z powodu niewystarczających warunków inkubacji (OD600<1) - za mała gęstość hodowli szczepu rosnącego powoli (OD600<1) - niewydajna elucja plazmidów dłuższych niż 45 kb - niewydajna elucja bufor elucyjny nie wsiąkł w membranę, DNA nie rozpuściło się w buforze elucyjnym - niewydajna elucja, gdyż przedziurawiono membranę w kolumience tipsem Utracono osad DNA podczas przemywania etanolem Przesuszone DNA nie rozpuściło się w całości Rozwiązanie - zmniejsz ilość próbki, rozdziel próbkę na kilka izolacji - stosuj medium LB - nie prowadź hodowli dłużej niż 12-16 godzin - po dodaniu buforu neutralizującego PN niezwłocznie, ale spokojnie, odwróć probówkę 5-10 razy, aż wytrąci się biały gruby osad - prowadź hodowlę w 37 C z mieszaniem w probówce o pojemności co najmniej 4x większej niż objętość hodowli - zastosuj bogatsze medium niż LB - wydłuż czas hodowli - podgrzej bufor PIE do 65 st. C przed elucją - nakraplaj bufor elucyjny na sam środek membrany, inkubuj w temperaturze pokojowej 1-2 minuty aż bufor całkowicie wsiąknie w membranę - powtórz izolację, nie dotykaj membrany tipsem - zwróć uwagę na osad DNA podczas przemywania 70% etanolem - nie przesusz osadu po wytrącaniu DNA, stosuj suszenie w T pokojowej Instrukcja dla użytkownika strona 24

Niska jakość inhibicja reakcji enzymatycznych Przyczyna Rozwiązanie - zanieczyszczenie etanolem z - po dosuszaniu osadu zwróć uwagę, powodu niewłaściwego czy w probówce nie został żaden płyn wysuszenia osadu po i czy osad jest suchy wytrącaniu DNA - przeprowadź dodatkowe dosuszanie inkubując otwarte probówki w 60 C przez 5 minut - izolację przeprowadzono z - powtórz hodowlę w medium LB, nie przerośniętej hodowli przekraczaj OD600=8 - zanieczyszczenie solami - po wytrąceniu DNA powtórz przemywanie 70% etanolem dwa razy Zanieczyszczenie genomowym DNA Przyczyna Rozwiązanie - błędnie wykonana liza - po dodaniu buforu PIL i spokojnie buforem PIL (worteksowano odwracaj probówkę. Nie worteksuj! lub prowadzono dłużej niż 5 Jeśli lizat nie jest klarowny, spokojnie minut) obracaj probówkę dalej, aż do - błędnie wykonana uzyskania klaru. Nie może to trwać neutralizacja buforem PIN dłużej niż 5 minut. - po dodaniu buforu PIN wytrąć osad odwracając probówkę, a następnie - izolację przeprowadzono z przerośniętej hodowli odczekaj minimum 10 minut - powtórz hodowlę w medium LB, nie przekraczaj OD600=8 Dwa prążki na żelu Przyczyna - plazmid wystepuje w dwóch formach zdenaturowanej i supercoil/superhelix Rozwiązanie - jest to normalne zjawisko - aby ograniczyć ilość form, należy ograniczyć czas inkubacji z buforem lizującym PL stanowczo poniżej 5 minut Instrukcja dla użytkownika strona 25

Degradacja, smear na żelu Przyczyna - izolację przeprowadzono z przerośniętej hodowli Rozwiązanie - powtórz hodowlę w medium LB, nie przekraczaj OD600=8 Zanieczyszczenie RNA Przyczyna - nie dodano RNazy A do buforu PIZ - RNaza A nieaktywna z powodu niewłaściwego przechowywania - niewydajne trawienie RNazą A z powodu za dużej ilości komórek w próbce (OD600>10) - niewydajne trawienie RNazą A z powodu za gęstej hodowli w medium bogatszym niż LB - niewydajne trawienie RNazą A przerośniętej hodowli Rozwiązanie - przygotuj bufor PIZ wg wskazówek w rozdziale Przygotowanie odczynników przed pierwszym użyciem - przygotuj nowy bufor PIZ z nową RNazą A, przechowuj gotowy bufor w +4 C - zmniejsz ilość próbki, rozdziel próbkę na kilka izolacji - stosuj medium LB - nie prowadź hodowli dłużej niż 12-16 godzin Instrukcja dla użytkownika strona 26

notatki Instrukcja dla użytkownika strona 27

Instrukcja dla użytkownika strona 28