Logika [dla Psychologii UW] Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl Uniwersytet Warszawski 20 pa¹dziernika 2011 Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 1 / 34
Plan wykªadu 1 Wyra»enie (zdanie) i u»ycie wyra»enia (zdania) Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 2 / 34
Plan wykªadu 1 Wyra»enie (zdanie) i u»ycie wyra»enia (zdania) 2 Najwa»niejsze bª dy w sªownym formuªowaniu my±li Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 2 / 34
Wyra»enie in specie, wyra»enie in concreto, u»ycie wyra»enia Przykªad Rozwa»my zdanie: Je±li Magdalena lubi Kasi, to Kasia lubi Magdalen ". Pytanie: Z ilu wyra»e«skªada si to zdanie (zaªó»my,»e abstrahujemy od eksji)? Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 3 / 34
Wyra»enie in specie, wyra»enie in concreto, u»ycie wyra»enia Przykªad Rozwa»my zdanie: Je±li Magdalena lubi Kasi, to Kasia lubi Magdalen ". Pytanie: Z ilu wyra»e«skªada si to zdanie (zaªó»my,»e abstrahujemy od eksji)? Odpowied¹ 1: Z pi ciu. { je±li, Magdalena, lubi, Kasia, to } Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 3 / 34
Wyra»enie in specie, wyra»enie in concreto, u»ycie wyra»enia Przykªad Rozwa»my zdanie: Je±li Magdalena lubi Kasi, to Kasia lubi Magdalen ". Pytanie: Z ilu wyra»e«skªada si to zdanie (zaªó»my,»e abstrahujemy od eksji)? Odpowied¹ 1: Z pi ciu. { je±li, Magdalena, lubi, Kasia, to } Odpowied¹ 2: Z o±miu. { je±li, Magdalena, lubi, Kasia, to, Kasia, lubi, Magdalena } Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 3 / 34
Wyra»enie in specie, wyra»enie in concreto, u»ycie wyra»enia Przykªad Rozwa»my zdanie: Je±li Magdalena lubi Kasi, to Kasia lubi Magdalen ". Pytanie: Z ilu wyra»e«skªada si to zdanie (zaªó»my,»e abstrahujemy od eksji)? Odpowied¹ 1: Z pi ciu. { je±li, Magdalena, lubi, Kasia, to } Odpowied¹ 2: Z o±miu. { je±li, Magdalena, lubi, Kasia, to, Kasia, lubi, Magdalena } Obie odpowiedzi s poprawne: ró»nie rozumie si jednak w ich wypadku zwrot wyra»enie. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 3 / 34
Wyra»enie in specie, wyra»enie in concreto, u»ycie wyra»enia Przykªad Rozwa»my zdanie: Je±li Magdalena lubi Kasi, to Kasia lubi Magdalen ". Pytanie: Z ilu wyra»e«skªada si to zdanie (zaªó»my,»e abstrahujemy od eksji)? Odpowied¹ 1: Z pi ciu. { je±li, Magdalena, lubi, Kasia, to } Odpowied¹ 2: Z o±miu. { je±li, Magdalena, lubi, Kasia, to, Kasia, lubi, Magdalena } Obie odpowiedzi s poprawne: ró»nie rozumie si jednak w ich wypadku zwrot wyra»enie. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 3 / 34
Typ, egzemplarz i u»ycie wyra»enia Wyra»enie in specie [wyra»enie typ] Abstrakcyjny przedmiot - zazwyczaj leksem jakiego± j zyka. Cytowane zdanie skªada si wªa±nie z 5 wyra»e«-typów lub wyra»e«in specie. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 4 / 34
Typ, egzemplarz i u»ycie wyra»enia Wyra»enie in specie [wyra»enie typ] Abstrakcyjny przedmiot - zazwyczaj leksem jakiego± j zyka. Cytowane zdanie skªada si wªa±nie z 5 wyra»e«-typów lub wyra»e«in specie. Wyra»enie in concreto [wyra»enie egzemplarz/konkret] Konkretny przedmiot - zazwyczaj napis lub ci g d¹wi ków, który jest klasykowany przez nas jako konkretna realizacja pewnego wyra»enia in specie. Cytowane zdanie skªada si wªa±nie z 8 wyra»e«-egzemplarzy lub wyra»e«in concreto. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 4 / 34
Typ, egzemplarz i u»ycie wyra»enia Wyra»enie in specie [wyra»enie typ] Abstrakcyjny przedmiot - zazwyczaj leksem jakiego± j zyka. Cytowane zdanie skªada si wªa±nie z 5 wyra»e«-typów lub wyra»e«in specie. Wyra»enie in concreto [wyra»enie egzemplarz/konkret] Konkretny przedmiot - zazwyczaj napis lub ci g d¹wi ków, który jest klasykowany przez nas jako konkretna realizacja pewnego wyra»enia in specie. Cytowane zdanie skªada si wªa±nie z 8 wyra»e«-egzemplarzy lub wyra»e«in concreto. U»ycie wyra»enia Jedno wyra»enie-egzemplarz (a zatem i jedno wyra»enie typ) mo»e wyst pi w ró»nych u»yciach - by wygªoszone przez ró»ne osoby, w ró»nym czasie, miejscu - ogólnie za± rzecz ujmuj c w ró»nych KONTEKSTACH lub SYTUACJACH. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 4 / 34
U»ycie wyra»enia U»ycie wyra»enia - PRZYKŠAD Wyobra¹my sobie,»e w ksi»ce wypo»yczonej z BUW Kasia znajduje kartk z napisem: (1) Poniewa» nie mogªam bez Ciebie»y, zwróciªam obraz i wyjechaªam wczoraj nad Ocean. nie znaj c SYTUACJI i KONTEKSTU nie wiemy tu: Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 5 / 34
U»ycie wyra»enia U»ycie wyra»enia - PRZYKŠAD Wyobra¹my sobie,»e w ksi»ce wypo»yczonej z BUW Kasia znajduje kartk z napisem: (1) Poniewa» nie mogªam bez Ciebie»y, zwróciªam obraz i wyjechaªam wczoraj nad Ocean. nie znaj c SYTUACJI i KONTEKSTU nie wiemy tu: (i) kto nie mógª»y bez kogo, Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 5 / 34
U»ycie wyra»enia U»ycie wyra»enia - PRZYKŠAD Wyobra¹my sobie,»e w ksi»ce wypo»yczonej z BUW Kasia znajduje kartk z napisem: (1) Poniewa» nie mogªam bez Ciebie»y, zwróciªam obraz i wyjechaªam wczoraj nad Ocean. nie znaj c SYTUACJI i KONTEKSTU nie wiemy tu: (i) kto nie mógª»y bez kogo, (ii) jaki obraz zostaª zwrócony, Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 5 / 34
U»ycie wyra»enia U»ycie wyra»enia - PRZYKŠAD Wyobra¹my sobie,»e w ksi»ce wypo»yczonej z BUW Kasia znajduje kartk z napisem: (1) Poniewa» nie mogªam bez Ciebie»y, zwróciªam obraz i wyjechaªam wczoraj nad Ocean. nie znaj c SYTUACJI i KONTEKSTU nie wiemy tu: (i) kto nie mógª»y bez kogo, (ii) jaki obraz zostaª zwrócony, (iii) jaka relacja ª czy obraz, o którym mowa i nadawc wypowiedzi, Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 5 / 34
U»ycie wyra»enia U»ycie wyra»enia - PRZYKŠAD Wyobra¹my sobie,»e w ksi»ce wypo»yczonej z BUW Kasia znajduje kartk z napisem: (1) Poniewa» nie mogªam bez Ciebie»y, zwróciªam obraz i wyjechaªam wczoraj nad Ocean. nie znaj c SYTUACJI i KONTEKSTU nie wiemy tu: (i) kto nie mógª»y bez kogo, (ii) jaki obraz zostaª zwrócony, (iii) jaka relacja ª czy obraz, o którym mowa i nadawc wypowiedzi, (iv) kiedy nadawca wypowiedzi wyjechaª, Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 5 / 34
U»ycie wyra»enia U»ycie wyra»enia - PRZYKŠAD Wyobra¹my sobie,»e w ksi»ce wypo»yczonej z BUW Kasia znajduje kartk z napisem: (1) Poniewa» nie mogªam bez Ciebie»y, zwróciªam obraz i wyjechaªam wczoraj nad Ocean. nie znaj c SYTUACJI i KONTEKSTU nie wiemy tu: (i) kto nie mógª»y bez kogo, (ii) jaki obraz zostaª zwrócony, (iii) jaka relacja ª czy obraz, o którym mowa i nadawc wypowiedzi, (iv) kiedy nadawca wypowiedzi wyjechaª, (v) o jakim Oceanie jest mowa. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 5 / 34
U»ycie wyra»enia U»ycie wyra»enia - PRZYKŠAD Wyobra¹my sobie,»e w ksi»ce wypo»yczonej z BUW Kasia znajduje kartk z napisem: (1) Poniewa» nie mogªam bez Ciebie»y, zwróciªam obraz i wyjechaªam wczoraj nad Ocean. nie znaj c SYTUACJI i KONTEKSTU nie wiemy tu: (i) kto nie mógª»y bez kogo, (ii) jaki obraz zostaª zwrócony, (iii) jaka relacja ª czy obraz, o którym mowa i nadawc wypowiedzi, (iv) kiedy nadawca wypowiedzi wyjechaª, (v) o jakim Oceanie jest mowa. dopiero znaj c KONTEKST mo»emy powiedzie,»e znamy te» u»ycie (1). Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 5 / 34
U»ycie wyra»enia U»ycie wyra»enia - PRZYKŠAD Wyobra¹my sobie,»e w ksi»ce wypo»yczonej z BUW Kasia znajduje kartk z napisem: (1) Poniewa» nie mogªam bez Ciebie»y, zwróciªam obraz i wyjechaªam wczoraj nad Ocean. nie znaj c SYTUACJI i KONTEKSTU nie wiemy tu: (i) kto nie mógª»y bez kogo, (ii) jaki obraz zostaª zwrócony, (iii) jaka relacja ª czy obraz, o którym mowa i nadawc wypowiedzi, (iv) kiedy nadawca wypowiedzi wyjechaª, (v) o jakim Oceanie jest mowa. dopiero znaj c KONTEKST mo»emy powiedzie,»e znamy te» u»ycie (1). Wyobra¹my sobie teraz,»e Kasia bierze kartk, któr znalazªa w ksi»ce, oddaje babci po»yczony obraz, wyje»d»a nad Ocean Indyjski, wkªada j do innej ksi»ki, któr przesyªa poczt swojemu byªemu narzeczonemu. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 5 / 34
U»ycie wyra»enia U»ycie wyra»enia - PRZYKŠAD Wyobra¹my sobie,»e w ksi»ce wypo»yczonej z BUW Kasia znajduje kartk z napisem: (1) Poniewa» nie mogªam bez Ciebie»y, zwróciªam obraz i wyjechaªam wczoraj nad Ocean. nie znaj c SYTUACJI i KONTEKSTU nie wiemy tu: (i) kto nie mógª»y bez kogo, (ii) jaki obraz zostaª zwrócony, (iii) jaka relacja ª czy obraz, o którym mowa i nadawc wypowiedzi, (iv) kiedy nadawca wypowiedzi wyjechaª, (v) o jakim Oceanie jest mowa. dopiero znaj c KONTEKST mo»emy powiedzie,»e znamy te» u»ycie (1). Wyobra¹my sobie teraz,»e Kasia bierze kartk, któr znalazªa w ksi»ce, oddaje babci po»yczony obraz, wyje»d»a nad Ocean Indyjski, wkªada j do innej ksi»ki, któr przesyªa poczt swojemu byªemu narzeczonemu. W takiej sytuacji jeden i ten sam egzemplarz zdania (1) wyst piª w nowym u»yciu - innym od pierwotnego u»ycia, o którym tak niewiele wiemy. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 5 / 34
Okazjonalno± Zdania okazjonalne W±ród zda«typów wyró»ni mo»na takie, które cechuj si systematyczn (zazwyczaj zakodowan gramatycznie) podatno±ci na zmian KONTEKSTU, tzn. takie, które jako zdania in abstracto nie posiadaj okre±lonej interpretacji (nie wiemy, co stwierdzaj ) oraz (zazwyczaj) nie mo»na im przypisa okre±lonej warto±ci logicznej. Zdanie maj ce tak wªa±ciwo± to ZDANIA OKAZJONALNE. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 6 / 34
Okazjonalno± Zdania okazjonalne W±ród zda«typów wyró»ni mo»na takie, które cechuj si systematyczn (zazwyczaj zakodowan gramatycznie) podatno±ci na zmian KONTEKSTU, tzn. takie, które jako zdania in abstracto nie posiadaj okre±lonej interpretacji (nie wiemy, co stwierdzaj ) oraz (zazwyczaj) nie mo»na im przypisa okre±lonej warto±ci logicznej. Zdanie maj ce tak wªa±ciwo± to ZDANIA OKAZJONALNE. (1) Ja mam racj dzi±, ty miaªe± racj wczoraj. (2) Ona nigdy nie byªa na Hawajach. (3) Nienawidz tego przedmiotu, cho wykªadowca jest nawet miªy. (4) Jestem tutaj. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 6 / 34
U»ycie wyra»enia Jak reprezentowa u»ycie wyra»enia? B dziemy reprezentowa u»ycie zdania jako par uporz dkowan zªo»on ze zdania-typu z oraz kontekstu k: zdanie-typ, kontekst ( z, k ) Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 7 / 34
U»ycie wyra»enia Jak reprezentowa u»ycie wyra»enia? B dziemy reprezentowa u»ycie zdania jako par uporz dkowan zªo»on ze zdania-typu z oraz kontekstu k: zdanie-typ, kontekst ( z, k ) Kontekst k b dziemy natomiast rozumie jako ci g czynników (parametrów) istotnych dla interpretacji zdania z: nadawca wypowiedzi: (...), odbiorca wypowiedzi: (...),czas nadania wypowiedzi: (...), miejsce nadania wypowiedzi: (...), relacje spoªeczne mi dzy nadawcami wypowiedzi: (...), temat rozmowy: (...) Nie sposób wyliczy wszystkich takich czynników - to, jakie czynniki s istotne w danym wypadku zale»y w du»ej mierze od tego, z jakim zdaniem-typem mamy do czynienia. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 7 / 34
U»ycie wyra»enia Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 1 (1) Poniewa» nie mogªam bez Ciebie»y, zwróciªam obraz i wyjechaªam wczoraj nad Ocean. Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 1 (1), k Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 8 / 34
U»ycie wyra»enia Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 1 (1) Poniewa» nie mogªam bez Ciebie»y, zwróciªam obraz i wyjechaªam wczoraj nad Ocean. Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 1 (1), k (1), nadawca: Kasia, odbiorca: Zbysio, wskazany obraz: Rafael babci, relacja do obrazu: posiadanie, czas nadania wypowiedzi: 17 pa¹dziernika 2011, wskazany ocean: Ocean Indyjski Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 8 / 34
U»ycie wyra»enia Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 1 (1) Poniewa» nie mogªam bez Ciebie»y, zwróciªam obraz i wyjechaªam wczoraj nad Ocean. Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 1 (1), k (1), nadawca: Kasia, odbiorca: Zbysio, wskazany obraz: Rafael babci, relacja do obrazu: posiadanie, czas nadania wypowiedzi: 17 pa¹dziernika 2011, wskazany ocean: Ocean Indyjski Mo»na powiedzie,»e (1) jest tu skrótem zdania: (1)* Poniewa» Kasia nie mogªa»y bez Zdzisia, zwróciªa babci w pewnym dniu poprzedzaj cym 17 pa¹dziernika 2011 obraz Rafaela (który posiadaªa) i wyjechaªa 16 pa¹dziernika 2011 nad Ocean Indyjski. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 8 / 34
U»ycie wyra»enia Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 2 (2) Ja mam racj dzi±, ty miaªe± racj wczoraj. Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 2 (2), k Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 9 / 34
U»ycie wyra»enia Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 2 (2) Ja mam racj dzi±, ty miaªe± racj wczoraj. Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 2 (2), k (2), nadawca: Tymoteusz, odbiorca: Mateusz, czas nadania wypowiedzi: 17 pa¹dziernika 2011, sporna kwestia: zwyci zca mi dzynarodowego rajdu tchórzofretek Tour de Zªe Mi so Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 9 / 34
U»ycie wyra»enia Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 2 (2) Ja mam racj dzi±, ty miaªe± racj wczoraj. Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 2 (2), k (2), nadawca: Tymoteusz, odbiorca: Mateusz, czas nadania wypowiedzi: 17 pa¹dziernika 2011, sporna kwestia: zwyci zca mi dzynarodowego rajdu tchórzofretek Tour de Zªe Mi so Mo»na powiedzie,»e (2) jest tu skrótem zdania: (2)* W kwestii zwyci zcy rajdu tchórzofretek Tour de Zªe Mi so: Tymoteusz ma racj 17 pa¹dziernika 2011, a Mateusz ma racj 16 pa¹dziernika 2011. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 9 / 34
U»ycie wyra»enia Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 3 (3) Ona nigdy nie byªa na Hawajach. Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 3 (3), k Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 10 / 34
U»ycie wyra»enia Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 3 (3) Ona nigdy nie byªa na Hawajach. Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 3 (3), k (3), osoba, o której mowa: Monica Bellucci, czas nadania wypowiedzi: 17 pa¹dziernika 2011 Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 10 / 34
U»ycie wyra»enia Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 3 (3) Ona nigdy nie byªa na Hawajach. Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 3 (3), k (3), osoba, o której mowa: Monica Bellucci, czas nadania wypowiedzi: 17 pa¹dziernika 2011 Mo»na powiedzie,»e (3) jest tu skrótem zdania: (3)* Monica Bellucci nie byªa na Hawajach w»adnym dniu poprzedzaj cym 17 pa¹dziernika 2011. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 10 / 34
U»ycie wyra»enia Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 4 (4) Nienawidz tego przedmiotu, cho wykªadowca jest nawet miªy. Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 4 (4), k Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 11 / 34
U»ycie wyra»enia Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 4 (4) Nienawidz tego przedmiotu, cho wykªadowca jest nawet miªy. Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 4 (4), k (4), nadawca: Katarzyna, przedmiot, o którym mowa: logika, wykªadowca, o którym mowa: dr TC Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 11 / 34
U»ycie wyra»enia Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 4 (4) Nienawidz tego przedmiotu, cho wykªadowca jest nawet miªy. Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 4 (4), k (4), nadawca: Katarzyna, przedmiot, o którym mowa: logika, wykªadowca, o którym mowa: dr TC Mo»na powiedzie,»e (4) jest tu skrótem zdania: (4)* Katarzyna nienawidzi logiki, cho dr TC jest nawet miªy. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 11 / 34
U»ycie wyra»enia Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 5 (5) Jestem tutaj. Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 5 (5), k Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 12 / 34
U»ycie wyra»enia Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 5 (5) Jestem tutaj. Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 5 (5), k (5), nadawca wypowiedzi: Magdalena, miejsce nadania wypowiedzi: Aula im. Witwickiego na ul. Stawki w Warszawie, czas nadania wypowiedzi: 17 pa¹dziernika 2011, godzina 14:01 Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 12 / 34
U»ycie wyra»enia Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 5 (5) Jestem tutaj. Modelowanie u»ycia wyra»enia - przykªad 5 (5), k (5), nadawca wypowiedzi: Magdalena, miejsce nadania wypowiedzi: Aula im. Witwickiego na ul. Stawki w Warszawie, czas nadania wypowiedzi: 17 pa¹dziernika 2011, godzina 14:01 Mo»na powiedzie,»e (5) jest tu skrótem zdania: (5)* Magdalena jest w Auli im. Witwickiego na ul. Stawki w Warszawie o godzinie 14:01 w dniu 17 pa¹dziernika. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 12 / 34
Moraªy Moraª 1 Wªa±ciwo±ci takie jak POSIADANIE WARTO CI LOGICZNEJ, POSIADANIE OKRE LONEJ CHRAKTERYSTYKI PERFORMATYWNEJ s w pierwszym rz dzie cechami u»ycia zda«. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 13 / 34
Moraªy Moraª 1 Wªa±ciwo±ci takie jak POSIADANIE WARTO CI LOGICZNEJ, POSIADANIE OKRE LONEJ CHRAKTERYSTYKI PERFORMATYWNEJ s w pierwszym rz dzie cechami u»ycia zda«. Moraª 2 Wªa±ciwo±ci te mog by w sensie pochodnym przypisane egzemplarzom i typom zda«- je±li egzemplarze/typy cechuj si niepodatno±ci (lub niewielk podatno±ci ) na zmian KONTEKSTU/SYTUACJI WYPOWIEDZI. Przykªad Zdanie: (5)* Magdalena jest w Auli im. Witwickiego na ul. Stawki w Warszawie o godzinie 14:01 w dniu 17 pa¹dziernika. cechuje si tak wªa±nie niepodatno±ci na zmian kontekstu. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 13 / 34
Cytat na otwarcie Tomasz Hobbes (1588-1679) Bª dy popeªniaj ludzie nie tylko twierdz c i przecz c, lecz równie» doznaj c wra»e«i my±l c w milczeniu. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 14 / 34
Najwa»niejsze bª dy w sªownym formuªowaniu my±li Usterki zda«typów i zda«egzemplarzy Niektóre usterki logiczne (zda«) mog by stwierdzone ju» na poziomie zda«typów (oraz pochodnie - na poziomie zda«egzemplarzy). Usterki te mog, ALE NIE ZAWSZE MUSZ, sprawia,»e u»yciu zdania z zasadniczych powodów nie mo»na przypisa»adnej okre±lonej warto±ci logicznej. Je±li zdanie jest u»yte performatywnie, usterki te mog (ALE NIE MUSZ ) te» sprawia,»e u»yciu nie mo»na przypisa peªnej charakterystyki performatywnej (np. nie wiemy, co zostaªo komu± obiecane itp.). Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 15 / 34
Najwa»niejsze bª dy w sªownym formuªowaniu my±li Usterki zda«typów i zda«egzemplarzy Niektóre usterki logiczne (zda«) mog by stwierdzone ju» na poziomie zda«typów (oraz pochodnie - na poziomie zda«egzemplarzy). Usterki te mog, ALE NIE ZAWSZE MUSZ, sprawia,»e u»yciu zdania z zasadniczych powodów nie mo»na przypisa»adnej okre±lonej warto±ci logicznej. Je±li zdanie jest u»yte performatywnie, usterki te mog (ALE NIE MUSZ ) te» sprawia,»e u»yciu nie mo»na przypisa peªnej charakterystyki performatywnej (np. nie wiemy, co zostaªo komu± obiecane itp.). Usterki u»y zda«niektóre usterki logiczne mog by wyª cznie cech u»ycia zdania. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 15 / 34
Usterki zda«rodzaje USTEREK LOGICZNYCH ZDA (A) Wieloznaczno± Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 16 / 34
Usterki zda«rodzaje USTEREK LOGICZNYCH ZDA (A) Wieloznaczno± (B) Nieostro± Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 16 / 34
Usterki zda«rodzaje USTEREK LOGICZNYCH ZDA (A) Wieloznaczno± (B) Nieostro± (C) Pusto± Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 16 / 34
Usterki zda«rodzaje USTEREK LOGICZNYCH ZDA (A) Wieloznaczno± (B) Nieostro± (C) Pusto± (D) Niedopowiedzenie Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 16 / 34
Usterki zda«rodzaje USTEREK LOGICZNYCH ZDA (A) Wieloznaczno± (B) Nieostro± (C) Pusto± (D) Niedopowiedzenie (E) M tno± (niejasno± ) Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 16 / 34
Usterki zda«rodzaje USTEREK LOGICZNYCH ZDA (A) Wieloznaczno± (B) Nieostro± (C) Pusto± (D) Niedopowiedzenie (E) M tno± (niejasno± ) (F) Niedopuszczalne zestawienie sªów Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 16 / 34
Usterki zda«rodzaje USTEREK LOGICZNYCH ZDA (A) Wieloznaczno± (B) Nieostro± (C) Pusto± (D) Niedopowiedzenie (E) M tno± (niejasno± ) (F) Niedopuszczalne zestawienie sªów (G) Nonsensowno± Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 16 / 34
Usterki zda«rodzaje USTEREK LOGICZNYCH ZDA (A) Wieloznaczno± (B) Nieostro± (C) Pusto± (D) Niedopowiedzenie (E) M tno± (niejasno± ) (F) Niedopuszczalne zestawienie sªów (G) Nonsensowno± (H) Bª dy logiczne w deniowaniu (omówimy je pó¹niej) Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 16 / 34
Usterki u»y RODZAJE USTEREK U Y ZDA - BŠ DY PRAGMATYCZNE (A) Niewypaªy Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 17 / 34
Usterki u»y RODZAJE USTEREK U Y ZDA - BŠ DY PRAGMATYCZNE (A) Niewypaªy (B) Aliowokacje Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 17 / 34
Usterki u»y RODZAJE USTEREK U Y ZDA - BŠ DY PRAGMATYCZNE (A) Niewypaªy (B) Aliowokacje (C) Bª d niespeªnionych presupozycji Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 17 / 34
Usterki u»y RODZAJE USTEREK U Y ZDA - BŠ DY PRAGMATYCZNE (A) Niewypaªy (B) Aliowokacje (C) Bª d niespeªnionych presupozycji (D) Bª dy pragmatyczne w deniowaniu (omówimy je pó¹niej) Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 17 / 34
Wieloznaczno± WIELOZNACZNO LEKSYKALNA Mamy z ni do czynienia, gdy w zdaniu pojawia si wieloznaczne sªowo. (Uwaga: w wypadku u»ycia zdania szeroko rozumiany kontekst mo»e sprawi,»e wieloznaczno± staje si niegro¹na). Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 18 / 34
Wieloznaczno± WIELOZNACZNO LEKSYKALNA Mamy z ni do czynienia, gdy w zdaniu pojawia si wieloznaczne sªowo. (Uwaga: w wypadku u»ycia zdania szeroko rozumiany kontekst mo»e sprawi,»e wieloznaczno± staje si niegro¹na). (1) Jagieªªo nie mógª patrze na straszne krzy»ackie mordy. (2) Na balu byª»uraw, który wygl daª na wiekowego. (3) Jan ±miaªo naszkicowaª parabol. (4) Jan poprosiª o zdj cie butów. (5) A do kotletów byªa saªata, któr mamusia przyprawiªa potem. (6) Olej dynamicznych ludzi! (z reklamy) Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 18 / 34
Wieloznaczno± WIELOZNACZNO SKŠADNIOWA - AMFIBOLIA Mamy z ni do czynienia, gdy skªadnia zdania dopuszcza kilka interpretacji (komentarz: j.w.). Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 19 / 34
Wieloznaczno± WIELOZNACZNO SKŠADNIOWA - AMFIBOLIA Mamy z ni do czynienia, gdy skªadnia zdania dopuszcza kilka interpretacji (komentarz: j.w.). (1) Byt okre±la ±wiadomo±. (2) Wraz z narzeczon zjadªem»urek. (3) Jan po»yczyª ksi»k Magdaleny Joannie. (4) Krytyka opozycji byªa mocno przesadzona. (5) W przychodni nie przyjmuje si dzieci z gor czk lub obrz kiem szyi i wysypk. WIELOZNACZNO ISTOTNA U»ycie zdania cechuje si ISTOTN WIELOZNACZNO CI, gdy kontekst (w tym nasza wiedza) nie pozwala nam ustali, co ma na my±li nadawca wypowiedzi. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 19 / 34
Nieostro± NAZWY Nieostro± jest pierwotnie wad NAZW, a dokªadnie wad ZAKRESU (DENOTACJI) NAZW. adeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 20 / 34
Nieostro± NAZWY Nieostro± jest pierwotnie wad NAZW, a dokªadnie wad ZAKRESU (DENOTACJI) NAZW. Co to jest NAZWA? Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 20 / 34
Nieostro± NAZWY Nieostro± jest pierwotnie wad NAZW, a dokªadnie wad ZAKRESU (DENOTACJI) NAZW. Co to jest NAZWA? Ka»de wyra»enie, które mo»na podstawi w miejsce A lub B w formule o postaci A jest B Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 20 / 34
Nieostro± NAZWY Nieostro± jest pierwotnie wad NAZW, a dokªadnie wad ZAKRESU (DENOTACJI) NAZW. Co to jest NAZWA? Ka»de wyra»enie, które mo»na podstawi w miejsce A lub B w formule o postaci A jest B Co to jest ZAKRES NAZWY? Jest to ogóª (zbiór wszystkich) przedmiotów, o których mo»na dan nazw prawdziwie orzec. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 20 / 34
Nieostro± NAZWY Nieostro± jest pierwotnie wad NAZW, a dokªadnie wad ZAKRESU (DENOTACJI) NAZW. Co to jest NAZWA? Ka»de wyra»enie, które mo»na podstawi w miejsce A lub B w formule o postaci A jest B Co to jest ZAKRES NAZWY? Jest to ogóª (zbiór wszystkich) przedmiotów, o których mo»na dan nazw prawdziwie orzec. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 20 / 34
Nazwy i ich denotacje PRZYKŠADY NAZWY: Warszawa, nietymczasowy prezydent III RP, planeta Ukªadu Sªonecznego, kuropatwa itp. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 21 / 34
Nazwy i ich denotacje PRZYKŠADY NAZWY: Warszawa, nietymczasowy prezydent III RP, planeta Ukªadu Sªonecznego, kuropatwa itp. ZAKRESY NAZW: Warszawa {miasto Warszawa}, Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 21 / 34
Nazwy i ich denotacje PRZYKŠADY NAZWY: Warszawa, nietymczasowy prezydent III RP, planeta Ukªadu Sªonecznego, kuropatwa itp. ZAKRESY NAZW: Warszawa {miasto Warszawa}, nietymczasowy prezydent III RP {Jaruzelski, Waª sa, Kwa±niewski, Kaczy«ski, Komorowski}, Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 21 / 34
Nazwy i ich denotacje PRZYKŠADY NAZWY: Warszawa, nietymczasowy prezydent III RP, planeta Ukªadu Sªonecznego, kuropatwa itp. ZAKRESY NAZW: Warszawa {miasto Warszawa}, nietymczasowy prezydent III RP {Jaruzelski, Waª sa, Kwa±niewski, Kaczy«ski, Komorowski}, planeta Ukªadu Sªonecznego {Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun, [a mo»e i Pluton]} Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 21 / 34
Nazwy i ich denotacje PRZYKŠADY NAZWY: Warszawa, nietymczasowy prezydent III RP, planeta Ukªadu Sªonecznego, kuropatwa itp. ZAKRESY NAZW: Warszawa {miasto Warszawa}, nietymczasowy prezydent III RP {Jaruzelski, Waª sa, Kwa±niewski, Kaczy«ski, Komorowski}, planeta Ukªadu Sªonecznego {Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun, [a mo»e i Pluton]} kuropatwa {tu wyliczamy wszystkie kuropatwy na ±wiecie} Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 21 / 34
Nieostro± Nieostro± Je±li istniej takie przedmioty, o których nie wiadomo, czy nale» do zakresu nazwy czy te» do niego nie nale», wówczas powiemy,»e nazwa jest nieostra. Na przykªad: Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 22 / 34
Nieostro± Nieostro± Je±li istniej takie przedmioty, o których nie wiadomo, czy nale» do zakresu nazwy czy te» do niego nie nale», wówczas powiemy,»e nazwa jest nieostra. Na przykªad: (N1) ªysy czªowiek (N2) inteligentny student (N3) szybki samochód (N4) wybitny bokser (N5) wysoki budynek Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 22 / 34
Nieostro± Nieostro± Je±li istniej takie przedmioty, o których nie wiadomo, czy nale» do zakresu nazwy czy te» do niego nie nale», wówczas powiemy,»e nazwa jest nieostra. Na przykªad: (N1) ªysy czªowiek (N2) inteligentny student (N3) szybki samochód (N4) wybitny bokser (N5) wysoki budynek Zdanie nieostre Je±li (i) w zdaniu wyst puje nazwa nieostra, (ii) w zdaniu tym orzeka si t nazw o przedmiocie nale» cym do zakresu jej nieostro±ci, wówczas mo»emy powiedzie,»e ZDANIE TO JEST NIEOSTRE. Zdaniom nieostrym bardzo cz sto nie potramy przypisa»adnej okre±lonej warto±ci logicznej [wyj tek: prawdy i faªsze logiczne]. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 22 / 34
Nieostro± ZDANIA OSTRE ZAWIERAJ CE NAZWY NIEOSTRE (1) Telly Savalas byª ªysy. (2) Einstein byª inteligentnym studentem. (3) Ferrari 288 GTO to szybki samochód (4) Woody Allen to wybitny bokser. (5) Rotunda to wysoki budynek ZDANIA NIEOSTRE (1) Andrzej Grabowski jest ªysy. (2) Ja± Kowalski (o ±redniej 4.0) jest inteligentnym studentem. (3) Ford Focus jest szybkim samochodem. (4) Adamek to wybitny bokser. (5) Gmach Psychologii UW to wysoki budynek. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 23 / 34
Pusto± PUSTO Pusto± jest tak»e cech nazw. Nazwa jest pusta, gdy»aden przedmiot nie nale»y do jej zakresu. Na przykªad: Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 24 / 34
Pusto± PUSTO Pusto± jest tak»e cech nazw. Nazwa jest pusta, gdy»aden przedmiot nie nale»y do jej zakresu. Na przykªad: (N1) Zeus (N2) czªowiek o wzro±cie 100 metrów (N3) kwadratowe koªo (N4) prezydent Mordoru (N5) kura, która zjada planety Zdania puste Je±li (i) w zdaniu wyst puje nazwa pusta, (ii) fakt ten wpªywa na to,»e zdaniu temu (zinterpretowanemu jako wypowied¹ o ±wiecie, nie jako wypowied¹ kcyjna) nie potramy nada warto±ci logicznej, powiemy,»e ZDANIE TO JEST PUSTE [wyj tek: prawdy i faªsze logiczne]. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 24 / 34
Pusto± PRZYKŠADY (1) Zeus kochaª Aten. (2) Eldorado le»y daleko st d. (3) Sªuchacz tego wykªadu, który wypiª dzi± 47 kaw to prawdziwy bohater. (4) Kwadratowe koªo jest gur. (5) Kura, która zjada planety kocha prezydenta Mordoru. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 25 / 34
Niedopowiedzenia Niedopowiedzenie Jest to wyra»enie, w którym pomini to jaki± skªadnik b d¹ skªadniki, na skutek czego zmienia si jego zawarto± informacyjna, staje si ono wieloznaczne lub niemo»liwe do zrozumienia. Cz sto u»ywane w reklamach. Na przykªad: Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 26 / 34
Niedopowiedzenia Niedopowiedzenie Jest to wyra»enie, w którym pomini to jaki± skªadnik b d¹ skªadniki, na skutek czego zmienia si jego zawarto± informacyjna, staje si ono wieloznaczne lub niemo»liwe do zrozumienia. Cz sto u»ywane w reklamach. Na przykªad: (1) Osoba ±pi ca w samolocie jest w ruchu. (2) Wyniki studentów poprawiªy si na drugim roku ±rednio o 10 procent, na trzecim roku za± o 20. (3) Szkoci s sk pi, Anglicy za± egmatyczni. (4) Pasta do z bów Pirania - uznana za najlepsz. (5) Media donosz,»e Polacy s tolerancyjni. Bª d niedopowiedzenia Bª d niedopowiedzenia powstaje jedynie wtedy, gdy z kontekstu, w którym u»yto danego wyra»enia, nie da si odczyta koniecznych do jego wªa±ciwego zrozumienia brakuj cych elementów (Krzysztof Szymanek) Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 26 / 34
M tno± [niejasno± ] M tno± [niejasno± ] Bª d m tno±ci popeªniany jest wtedy, gdy zdanie nie ma jasnego sensu. M tno± mo»e by wynikiem innych usterek logicznych. Mo»e by te» wynikiem u»ycia niejasnej metafory. Przykªady: Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 27 / 34
M tno± [niejasno± ] M tno± [niejasno± ] Bª d m tno±ci popeªniany jest wtedy, gdy zdanie nie ma jasnego sensu. M tno± mo»e by wynikiem innych usterek logicznych. Mo»e by te» wynikiem u»ycia niejasnej metafory. Przykªady: (1) Substancja jako identyczno± skierowania si ku sobie jest totalno±ci caªo±ci i zawiera w sobie akcydentalno±, akcydentalno± za± jest caª substancj sam. (Hegel) (2)Teoria katastrof, z jej dialektycznym naciskiem na gªadko± /nieci gªo± i metamorfoz /rozwini cie, bez w tpienia zajmie wa»ne miejsce w przyszªej matematyce, ale potrzeba jeszcze wielu teoretycznych bada«, nim to podej±cie stanie si konkretnym instrumentem post powej politycznej praxis (Sokal) Proponuj przejrze te» teksty Derridy, Lacana, Baudrillarda... Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 27 / 34
Niedopuszczalne zestawienie sªów Niedopuszczalne zestawienie sªów Bª d ten polega na tym,»e w wypowiedzi/zdaniu pojawiaj si wykluczaj ce si lub sprzeczne elementy. Oczywi±cie wypowiedzi takiej mo»emy przypisa warto± logiczn faªszu (nie sposób jej jednak zinterpretowa»yczliwie dla osoby mówi cej). Przykªady: (1) Alkoholu nadu»ywaª umiarkowanie (2) Zaborcy podzielili Polsk na trzy nierówne poªowy. (3) Tatarzy je¹dzili konno i pieszo. (4) Bandyci wpadli do sklepu i wymordowali samoobsªug. (5) Boryna byª te±ciem»ony syna Antka Hanki. (6) W kartotece znalazªy si odciski palców i inne cechy poszukiwanych osób. (bª d egzemplikacji) Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 28 / 34
Nonsensowno± Nonsensowno± Cecha wyra»enia polegaj ca na tym,»e jest ono pozbawione sensu i niemo»liwe do zrozumienia. Granica oddzielaj ca m tno± od nonsensowno±ci jest niekiedy pªynna (lub przynajmniej: sporna). Przykªady: (1) Humanizm jest procesem post puj cym implikacji ±cisªej obejmuj cym brontozaury. (2) Poczwórno± pije zwªok. (3) Absolut jest identyczny. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 29 / 34
Usterki u»y RODZAJE USTEREK U Y ZDA - BŠ DY PRAGMATYCZNE (A) Niewypaªy Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 30 / 34
Usterki u»y RODZAJE USTEREK U Y ZDA - BŠ DY PRAGMATYCZNE (A) Niewypaªy (B) Aliowokacje Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 30 / 34
Usterki u»y RODZAJE USTEREK U Y ZDA - BŠ DY PRAGMATYCZNE (A) Niewypaªy (B) Aliowokacje (C) Bª d niespeªnionych presupozycji Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 30 / 34
Usterki u»y RODZAJE USTEREK U Y ZDA - BŠ DY PRAGMATYCZNE (A) Niewypaªy (B) Aliowokacje (C) Bª d niespeªnionych presupozycji (D) Bª dy pragmatyczne w deniowaniu (omówimy je pó¹niej) Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 30 / 34
Aliowokacja Aliowokacja Wypowied¹, która gªosi, co innego ni» chciaª powiedzie jej autor - bª d ten cz sto wynika z nieznajomo±ci znaczenia konkretnych sªów. Przykªady: (1) Status stowarzyszenia gªosi,»e zarz d jest wybierany raz na trzy lata. (2) Przed stadionem na wiele godzin przed meczem zbieraªy si grupy sensatów. (3) Jan to bardzo spolegliwa osoba - zawsze ust puje innym. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 31 / 34
Bª d niespeªnionych presupozycji Presupozycja Presupozycja wypowiedzi - zaªo»enie (i warunek konieczny), które musi by speªnione, aby dana wypowied¹ zostaªa uznana przez uczestników konwersacji za fortunn. Bardzo cz sto presupozycje s wspólne danej wypowiedzi i jej negacji. (w literaturze funkcjonuje tak»e poj cie presupozycji zdania - my go tu na razie nie omawiamy). Przykªady: (1) Obecny król Francji jest ªysy Francja ma króla. (2) Monika»aªuje,»e utopiªa Tymoteusza i dzieci. Monika utopiªa Tymoteusza i dzieci. (3) Monika nie»aªuje,»e utopiªa Tymoteusza i dzieci. Monika utopiªa Tymoteusza i dzieci. (4) Magda zdoªaªa zda egzamin. Magda próbowaªa zda egzamin. (5) Jan przestaª bi»on. Jan biª»on. Bª d niespeªnionych presupozycji Polega na tym,»e presupozycja nie jest w danych okoliczno±ciach speªniona - lub przynajmniej na tym,»e uczestnicy rozmowy s przekonani,»e nie jest speªniona. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 32 / 34
Literatura [bardzo plecana] Krzysztof Szymanek (ró»ne wydania) Sztuka argumentacji. Sªownik terminologiczny, PWN Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 33 / 34
KONIEC Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 20 pa¹dziernika 2011 34 / 34