Żyto ozime Żyto ozime jest zbożem o dużym areale uprawy w naszym kraju, ustępuje jedynie pszenicy ozimej i mieszankom zbożowym. Jest to związane z dużym udziałem gleb lekkich, na których jest ono głównie uprawiane. Żyto ma mniejsze wymagania glebowe w stosunku do pozostałych zbóż, lepiej znosi zakwaszenie gleb, dobrze wykorzystuje zapasy wody, a także wyróżnia się największą zimotrwałością. W 2014 roku do Krajowego Rejestru Odmian wpisano trzy nowe odmiany mieszańcowe Brandie, SU Performer oraz KWS Bono; nie zarejestrowano żadnej odmiany populacyjnej. Hodowcami nowo zarejestrowanych odmian mieszańcowych są odpowiednio: odmiana Brandie firma Monsanto Polska, odmiana SU Performer firma Seaten Union Polska, odmiana KWS Bono KWS Lochow Polska. Obecnie Krajowy Rejestr obejmuje 40 odmian żyta ozimego, z których 39 przeznaczonych jest do uprawy na ziarno a jedna (Pastar) na cele zielonkowe. W rejestrze nadal dominują odmiany populacyjne (19), jednak udział odmian mieszańcowych (18) i syntetycznych (2) ciągle rośnie. Udział form rodzimych jest wciąż dominujący i wynosi 54%. Formy zagraniczne (niemieckie) stanowią 46% Krajowego Rejestru żyta ozimego na ziarno, są to głównie odmiany mieszańcowe. Obecnie nie prowadzi się badań z uprawą żyta na zieloną masę. W doświadczeniach porejestrowych, realizowanych na terenie województwa łódzkiego w sezonie 2013/2014 badano 16 odmian żyta ozimego (tabela 1.), w tym 6 odmian populacyjnych i 10 mieszańcowych. Ścisłe dwuczynnikowe doświadczenia odmianowe założono w Lućmierzu, Masłowicach i Sulejowie. Pierwszy czynnik stanowiły odmiany, drugi poziomy agrotechniczne. Warunki polowe doświadczeń przedstawiono w tabeli 2. Na podstawowym poziomie agrotechniki (a1) nawożenie azotowe kształtowało się od 80 kg czystego składnika w przeliczeniu na ha w Masłowicach przy IV klasie gleby, do 95,5 kg/ha w Lućmierzu przy IV klasie i w Sulejowie przy III klasie glebowej nawożenie azotowe wyniosło 85 kg czystego składnika. Wyższy poziom agrotechniki to wyższe od podstawowego o 40 kg/ha nawożenie azotowe. W Masłowicach nawożenie fosforem i potasem kształtowało się następująco: 20 kg czyst. skład. P 2 O 5 /ha, 90 kg czyst. skład. K 2 O/ha, natomiast w Lućmierzu zastosowano 17,5 kg P 2 O 5 /ha i 74,7 kg K 2 O/ha a w Sulejowie 50 kg P 2 O 5 /ha i 75 kg K 2 O/ha. Stosowanie środków ochrony roślin było zgodne z zaleceniami IOR-u. Zabiegi herbicydowe i insektycydowe przeprowadzono na dwóch poziomach agrotechnicznych. Dodatkowo na poziomie a2 zastosowano antywylegacz, prowadzono także ochronę przeciwko chorobom grzybowym oraz dolistne nawożenie mikroelementami. Szczegółowe dane dotyczące zabiegów agrotechnicznych w poszczególnych punktach doświadczalnych podano w tabeli 2. Plony ziarna żyta ozimego w doświadczeniach w 2014 r. były dość wysokie, znacznie wyższe niż w roku ubiegłym i kształtowały się następująco 6,8 t/ha w uprawie podstawowej (a1) i 8,3 t/ha w uprawie intensywnej (a2). Dla porównania w roku 2013 zebrano 5,8 t/ha w uprawie podstawowej (a1) i 7,5 t/ha w uprawie intensywnej (a2) a w roku 2012: 6,6 t/ha w uprawie podstawowej (a1) i 8,1 t/ha w uprawie intensywnej (a2). Możliwości plonotwórcze odmian w największym stopniu zostały wykorzystane w Lućmierzu, gdzie na podstawowym poziomie agrotechniki (a1) średni plon ziarna badanych odmian wynosił 8,1 t/ha i 10,4 t/ha na poziomie a2. Niższy plon żyta ozimego uzyskano w Masłowicach, gdzie zbiory ziarna na poziomie a1 wynosiły 7,1 t/ha i 8,6 t/ha na poziomie a2. W Sulejowie żytu wyległo i plonowało najsłabiej, odpowiednio 5,1 i 6,0 t/ha. W grupie odmian populacyjnych w roku 2014 najwyżej plonowały odmiany: Stanko i Antonińskie. W grupie odmian mieszańcowych w 2014 roku najlepiej plonowały: SU Spektrum i SU Allawi. Odmiany cechujące się dorodnym ziarnem to: Stanko, Antonińskie, Brasetto i SU Allawi. Odmiany żyta ozimego wykazują zróżnicowaną odporność na choroby. Obecnie najczęściej spotykanymi chorobami w uprawie tego zboża są: rynchosporioza, rdza brunatna. Szczegółowe porażenie przez choroby zamieszczono w tabelach 4 7. W Polsce uprawia się w większości odmiany populacyjne, chociaż w ostatnim czasie wyraźnie wzrósł udział odmian mieszańcowych w kwalifikacji polowej plantacji nasiennych. W roku 2014 największe znaczenie w nasiennictwie spośród odmian populacyjnych miały odmiany Dańkowskie Diament i Dańkowskie Amber, natomiast z mieszańcowych Brasetto i Palazzo. Łódzki Wojewódzki Zespół PDOiR zdecydował o utworzeniu dla żyta ozimego Listy Odmian Zalecanych do uprawy na terenie województwa łódzkiego, wytyczną były uzyskane wyniki z doświadczeń porejestrowych. Poniższa lista powinna ułatwić rolnikom dokonanie wyboru odmiany najbardziej dostosowanej do lokalnych warunków gospodarowania. Lista Odmian Zalecanych do uprawy (LOZ) na rok 2015: 1. Armand 6. Visello 2. Brasetto 7. Palazzo 3. Dańkowskie Amber 8. SU Allawi 4. Dańkowskie Diament 9. SU Stakkato 5. Horyzo 10. Tur
Tabela 1. Żyto ozime. Odmiany badane. Rok zbioru: 2014 Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Rok włączenia do LZO Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - - pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 1 Dań. Diament (p) 2005 2005 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64 000 Kościan 2 Stanko (p) 2007 2007 Alicja Remenda, ul. Antoniny 3/6, 64-100 Leszno 3 Domir (p) 2008 2008 Alicja Remenda, ul. Antoniny 3/6, 64-100 Leszno 4 Dań. Amber (p) 2010 2010 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64 000 Kościan 5 Antonińskie (p) 2013 2013 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul. Kasztanowa 5, 63-004 Tulce 6 Dań. Rubin (p) 2013 2013 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64 000 Kościan 7 Visello (m) 2007 2007 KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, 57 150 Prusy 8 Minello (m) 2008 2008 KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, 57 150 Prusy 9 Brasetto (m) 2009 2009 KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, 57 150 Prusy 10 Palazzo (m) 2009 2009 KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, 57 150 Prusy 11 SU Drive (m) 2011 2011 Saaten - Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, 62 100 Węgrowiec 12 SU Allawi (m) 2012 2012 Saaten - Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, 62 100 Węgrowiec 13 SU Stakkato (m) 2012 2012 Saaten - Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, 62 100 Węgrowiec 14 SU Satellit (m) 2013 2013 Saaten - Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, 62 100 Węgrowiec 15 SU Spektrum (m) 2013 2013 Saaten - Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, 62 100 Węgrowiec 16 Tur (m) 2013 2013 (p) odm. populacyjne, (m) odm. mieszańcowe Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR Smolice 146, 63-740 Kobylin DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64 000 Kościan
Tabela 2. Żyto ozime. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2014 Miejscowość Masłowice Lućmierz Sulejów Powiat Wieluński Zgierski Piotrkowski Kompleks rolniczej przydatności gleby żytni dobry żytni dobry żytni bardzo dobry Klasa bonitacyjna gleby IV b IV b III b PH gleby w KCl 6,10 (lekko kwaśny) 5,50 (lekko kwaśny) 6,30 (lekko kwaśny) Przedplon groch siewny groch siewny groch siewny Data siewu (dzień, m-c, rok) 25.09.13 25.09.13 28.09.13 Obsada nasion (szt/m 2 ) 300 350 300-350 250-300 Data zbioru (dzień, m-c, rok) 30.07.14 07.08.14 15.08.14 N na poziomie a 1 (kg/ha) 80 95,5 85 N na poziomie a 2 (kg/ha) 120 135,5 125 P 2 O 5 (kg/ha) 20 17,5 50 K 2 O (kg/ha) 90 74,7 75 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie (l/ha) Florovit 1,0 l Florovit 1,0 l Wuxal Mikro 1,0 l Zaprawa nasienna (nazwa) Zaprawa Sarfun T 65 DS Funaben Plus 02 WS Lamardor 400 FS Herbicyd (nazwa, dawka/ha) Maraton 375 SC 4,0 l Chisel 75 WG 60 g Huzar Activ 387 OD 1,0 l Legato Plus 600 SC 1,5 l Huzar Activ 387 OD 0,75 l Insektycyd (nazwa, dawka/ha) Karate Zeon 050 CS 0,1 l Karate Zeon 050 CS 0,1 l Patriot 100 EC 62,5 ml (nazwa, Amistar 250 SC 0,6 l Mondatak 450 EC 0,5 l Fungicyd- pierwszy zabieg Topsin M 500 SC 1,4 l dawka/ha) Artea 330 EC 0,4 l + Soligor 425 EC 0,7 l (nazwa, Fungicyd drugi zabieg Falcon 460 EC 0,6 l Falcon 460 EC 0,6 l Falcon 460 EC 0,6 l dawka/ha) Regulator wzrostu (nazwa, dawka/ha) Cerone 480 SL 1,0 l Cerone 480 SL 1,0 l Cerone 480 SL 1,0 l
Tabela 3. Żyto ozime. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2014 Cecha Masłowice Lućmierz Sulejów a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1 Stan roślin przed zimą (skala 9 o ) 8,9 8,9 9,0 2 Stan roślin po zimie (skala 9 o ) 7,9 8,0 8,8 3 Martwe rośliny (%) 0,0 0,0 0,0 4 Pleśń śniegowa (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 5 Termin kłoszenia (dzień, m-c) 04.05 05.05 09.05 10.05 04.05 07.05 6 Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) 07.07 08.07 10.07 11.07 03.07 04.07 7 Wysokość roślin (cm) 151 145 166 152 8 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 o ) 8,8 8,9 8,3 8,7 3,0 3,3 9 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 4,2 5,1 3,3 5,9 1,3 1,3 10 Porażenie przez mączniaka (skala 9 o ) 6,8 7,8 7,8 9,0 8,6 8,9 11 Porażenie przez rdzę brunatną (skala 9 o ) 6,4 7,6 6,5 8,3 6,4 7,5 12 Porażenie przez rdzę źdźbłową (skala 9 o ) 8,8 9,0 7,2 8,2 8,6 9,0 13 Porażenie przez rynchosporiozę (skala 9 o ) 8,1 8,8 7,5 9,0 8,1 8,8 14 Masa 1000 ziaren (g) 29,0 30,6 30,9 35,1 24,7 27,1 15 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 11,7 12,3 14,8 14,9 17,5 18,3 16 Plon ziarna (dt z ha) 71,0 86,1 80,9 104,1 50,7 60,0 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian. a 1 przeciętny poziom agrotechniki; a 2 wysoki poziom agrotechniki. Skala 9 o : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny.
Tabela 4. Żyto ozime. Plon ziarna odmian w miejscowościach (%wzorca). Rok zbioru: 2014 Odmiana Poziom a 1 Poziom a 2 Lućmierz Masłowice Sulejów Lućmierz Masłowice Sulejów Wzorzec, dt z ha 80,9 71,0 50,7 104,1 86,1 60,0 1 Dań. Diament (p) 88 84 88 93 89 96 2 Stanko (p) 90 95 93 92 88 94 3 Domir (p) 93 84 86 91 89 82 4 Dań. Amber (p) 95 97 74 88 96 97 5 Antonińskie (p) 99 89 85 93 82 80 6 Dań. Rubin (p) 92 95 85 93 95 82 7 Visello (m) 103 99 101 103 110 99 8 Minello (m) 90 90 83 95 94 99 9 Brasetto (m) 101 97 107 104 86 99 10 Palazzo (m) 105 113 99 108 112 113 11 SU Drive (m) 93 95 117 101 105 109 12 SU Allawi (m) 112 114 120 111 114 119 13 SU Stakkato (m) 105 119 113 105 117 116 14 SU Satellit (m) 107 107 131 114 111 103 15 SU Spektrum (m) 115 116 112 110 107 109 16 Tur (m) 111 105 105 99 105 104 wzorzec wszystkie badane odmiany
Tabela 5. Żyto ozime. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2014, 2013, 2012 Plon ziarna w % wzorca Odmiana Poziom a 1 Poziom a 2 Średnia 2014 2013 2012 2014 2013 2012 2012-2014 Średnia 2012-2014 Wzorzec, dt z ha 67,5 57,7 66,0 63,7 83,4 74,5 80,6 79,5 1 Dań. Diament (p) 87 91 91 90 92 93 90 92 2 Stanko (p) 93 89 88 90 91 90 94 90 3 Domir (p) 88 93 96 92 88 93 95 90 4 Dań. Amber (p) 90 95 92 92 93 87 94 89 5 Antonińskie (p) 92 86 6 Dań. Rubin (p) 91 91 7 Visello (m) 101 106 106 104 104 107 110 107 8 Minello (m) 88 102 107 99 95 106 107 103 9 Brasetto (m) 101 106 114 107 97 106 106 104 10 Palazzo (m) 106 112 105 108 110 114 105 112 11 SU Drive (m) 100 106 109 105 104 103 108 106 12 SU Allawi (m) 115 110 112* 114 112 113* 13 SU Stakkato (m) 112 113 112* 112 119 116* 14 SU Satellit (m) 113 110 15 SU Spektrum (m) 115 109 16 Tur (m) 107 102 Liczba doświadczeń 3 3 3 9 3 3 3 9 Wzorzec: w roku 2014 wszystkie badane odmiany, w roku 2013 Dańkowskie Diament, Stanko, Domir, Dańkowskie Amber, Visello, Minello, Brasetto, Palazzo, SU Drive, SU Allawi i SU Stakkato, w roku 2012 Dańkowskie Diament, Stanko, Domir, Dańkowskie Amber, Visello, Minello, Brasetto, Palazzo i SU Drive. Liczba doświadczeń dla okresu 2012 2014 odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza. * średnia z dwóch lat.
Tabela 6. Żyto ozime. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2014, 2012-2014 Liczba Mączniak Rdza brunatna Rdza źdźbłowa Rynchosporioza Odmiana lat 2014 2012-2014 2014 2012-2014 2014 2012-2014 2014 2012-2014 badań Wzorzec (skala 9 o ) 7,7 8,1 6,4 6,7 8,2 7,8 7,9 7,9 1 Dań. Diament (p) 3-1,2-0,6 0,7 0,0 0,3-0,0-0,3-0,3 2 Stanko (p) 3 0,6 0,3 0,2-0,2 0,1 0,0-0,3-0,1 3 Domir (p) 3 0,4 0,2 0,4 0,3 0,1 0,3-0,1 0,0 4 Dań. Amber (p) 3 0,6 0,4 0,7 0,6 0,5 0,8 0,2-0,1 5 Antonińskie (p) 1-0,1 0,4 0,3-0,1 6 Dań. Rubin (p) 1 0,6 1,1 0,3-0,4 7 Visello (m) 3-0,7-0,6-0,1-0,1 0,3 0,2 0,2 0,2 8 Minello (m) 3-1,2-0,5 0,4 0,3-0,2-0,4-0,4-0,3 9 Brasetto (m) 3 0,6 0,3-0,9-0,6-0,0-0,0 0,2 0,2 10 Palazzo (m) 3 0,3 0,2-0,4-0,4-0,9-0,9-0,8-0,3 11 SU Drive (m) 3-0,7-0,6-0,6-0,4-0,0 0,0 0,4 0,4 12 SU Allawi (m) 2 0,1-0,1* -0,4-0,7* -0,0-0,4* 0,2 0,6* 13 SU Stakkato (m) 2 0,1 0,3* -0,8-0,3* -0,0-0,2* 0,6 0,4* 14 SU Satellit (m) 1-0,2-0,6-0,9 0,1 15 SU Spektrum (m) 1 0,3 0,6 0,1 0,4 16 Tur (m) 1 0,6-0,6 0,1-0,1 Liczba doświadczeń 3 9 3 9 3 9 3 9 Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Wzorzec: w roku 2014 wszystkie badane odmiany, w roku 2013 Dańkowskie Diament, Stanko, Domir, Dańkowskie Amber, Visello, Minello, Brasetto, Palazzo, SU Drive, SU Allawi i SU Stakkato, w roku 2012 Dańkowskie Diament, Stanko, Domir, Dańkowskie Amber, Visello, Minello, Brasetto, Palazzo i SU Drive. Liczba doświadczeń dla okresu 2012 2014 odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza. * średnia z dwóch lat.
Tabela 7. Żyto ozime. Ważniejsze właściwości rolniczo użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2014, 2012-2014 Wyleganie (skala 9 o ) Liczba Wysokość roślin w fazie Odmiana lat przed zbiorem (cm) dojrzałości mlecznej badań Masa 1000 ziaren (g) 2014 2012-2014 2014 2012-2014 2014 2012-2014 2014 2012-2014 Poziom agrotechniki a 1 Wzorzec (skala 9 o ) 6,7 7,4 3,0 5,0 158,4 143,8 28,2 29,4 1 Dań. Diament (p) 3 0,3 0,2 0,1 0,0 1,4 2,9-0,5-0,1 2 Stanko (p) 3 0,9 0,2 0,8 0,2 2,1 2,6 0,9-0,2 3 Domir (p) 3 0,3 0,4 0,3 0,4 6,4 1,7 0,0-0,3 4 Dań. Amber (p) 3-0,2 0,2-0,8-0,2 8,9 4,7-0,2 0,5 5 Antonińskie (p) 1 0,3-0,6 14,9 1,6 6 Dań. Rubin (p) 1-0,1-0,1 3,4-0,8 7 Visello (m) 3-0,4-0,4 0,3-0,5-7,9-5,8-0,3-0,1 8 Minello (m) 3-0,7-0,3 0,6-0,3-1,1-3,1-2,1-2,1 9 Brasetto (m) 3-0,7-0,2 0,8 0,4-2,6-3,0 1,1 0,2 10 Palazzo (m) 3-0,4-0,4 0,9 0,1 1,9-0,9-0,0-0,2 11 SU Drive (m) 3-0,2-0,2-0,6-0,5-4,6-4,3-0,5 0,3 12 SU Allawi (m) 2-0,2-0,5* -0,3-0,5* -0,9-4,1* 1,3 0,7* 13 SU Stakkato (m) 2 0,4 0,2* -0,4-0,6* -8,1-7,5* -0,1-0,8* 14 SU Satellit (m) 1 0,4 0,3-8,9 0,2 15 SU Spektrum (m) 1-0,1-0,6-11,1-1,2 16 Tur (m) 1 0,4-0,6 6,1 0,7 Liczba doświadczeń 3 9 3 9 3 9 3 9
cd. tabeli 7. Odmiana Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 o ) Wysokość roślin Masa 1000 ziaren w fazie przed zbiorem (cm) (g) dojrzałości mlecznej 2014 2012-2014 2014 2012-2014 2014 2012-2014 2014 2012-2014 Poziom agrotechniki a 2 Wzorzec (skala 9 o ) 7,0 8,0 4,4 6,4 148,4 134,2 31,0 32,5 1 Dań. Diament (p) 3 0,2 0,1 0,2 0,2-0,9-0,0 0,8 0,5 2 Stanko (p) 3 0,4 0,1 0,7 0,3 1,4 2,0 0,1-0,7 3 Domir (p) 3 0,4 0,3 0,2 0,1 0,9-0,2-0,5-0,1 4 Dań. Amber (p) 3 0,0 0,1-0,1-0,0 5,1 2,5 0,1 0,1 5 Antonińskie (p) 1 0,4 0,9 17,9 2,1 6 Dań. Rubin (p) 1 0,5 0,1 2,4-0,2 7 Visello (m) 3-0,8-0,4-0,4-0,6-4,1-3,2-1,4-0,7 8 Minello (m) 3-0,5-0,2-0,1-0,4 0,1-2,4-1,0-1,9 9 Brasetto (m) 3-0,3 0,0 0,1 0,2 1,4-0,2 0,6-0,4 10 Palazzo (m) 3 0,5 0,1 0,9 0,2 3,1 0,3 0,9 0,3 11 SU Drive (m) 3-0,1-0,1-0,4-0,6-4,1-4,8 1,1 0,1 12 SU Allawi (m) 2-0,3-0,4* 0,4-0,2* -4,6-4,1* 2,5 2,3* 13 SU Stakkato (m) 2-0,3-0,1* -1,6-0,7* -7,1-6,0* -1,2-1,5* 14 SU Satellit (m) 1-0,3-0,3-7,1-1,7 15 SU Spektrum (m) 1-0,1 0,2-8,4-1,9 16 Tur (m) 1 0,5-0,8 3,9-0,5 Liczba doświadczeń 3 9 3 9 3 9 3 9 Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Wysokość roślin oceniono tylko w ZDOO w Masłowicach i ZDOO w Lućmierzu. Wzorzec: w roku 2014 wszystkie badane odmiany, w roku 2013 Dańkowskie Diament, Stanko, Domir, Dańkowskie Amber, Visello, Minello, Brasetto, Palazzo, SU Drive, SU Allawi i SU Stakkato, w roku 2012 Dańkowskie Diament, Stanko, Domir, Dańkowskie Amber, Visello, Minello, Brasetto, Palazzo i SU Drive. Liczba doświadczeń dla okresu 2012 2014 odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza. * średnia z dwóch lat.