Podstawowe pojęcia: koszt, przychód, zysk Koszt alternatywny a koszt księgowy Koszt krańcowy, utarg krańcowy optymalna wielkość produkcji

Podstawowe pojęcia: koszt, przychód, zysk Koszt alternatywny a koszt księgowy Koszt krańcowy, utarg krańcowy optymalna wielkość produkcji dr inż. Anna Kowalska-Pyzalska email: anna.kowalska@pwr.wroc.pl

Utarg całkowity, przeciętny i krańcowy Koszt całkowity, przeciętny i krańcowy Przychody i koszty marginalne Zysk: księgowy i ekonomiczny Rodzaje kosztów Efektywna skala produkcji Ekonomia skali produkcji

Ze względu na formę własności: przedsiębiorstwa prywatne i publiczne (państwowe, komunalne) Ze względu na wielkość zatrudnienia: przedsiębiorstwa duże, średnie, małe, mikro

Firmy jednoosobowe Spółki osobowe: jawne, partnerski, komandytowe, komandytowo-akcyjne Spółki kapitałowe: spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne

Analiza klasycznego modelu przedsiębiorstwa opiera się na założeniu, że celem działalności jest maksymalizacja zysku całkowitego. Zysk całkowity to różnica całkowitych przychodów (utargów) i kosztów Utarg (przychód) całkowity (TR) to iloczyn ilości sprzedanych produktów Q i ich ceny P

produkcja koszt całkowity cena utarg całkowity (cena x ilość) zysk (utarg - koszt) 0 10 0 0-10 1 25 21 21-4 2 36 20 40 4 3 44 19 57 13 4 51 18 72 21 5 59 17 85 26 6 69 16 96 27 7 81 15 105 24 8 95 14 112 17 9 111 13 117 6 10 129 12 120-9

strata 140 120 100 zysk KC, UC 80 60 40 20 strata koszt całkow ity utarg całkow ity 0 0 2 4 6 8 10 12 w ielkość produkcji

Utarg marginalny (krańcowy) MR wzrost utargu całkowitego wywołany zwiększeniem produkcji o jednostkę. Jest to pochodna utargu (przychodu) całkowitego. Koszt marginalny (krańcowy) MC zmiana TC w wyniku wytworzenia kolejnej jednostki produktu lub usługi. Jest to pochodna kosztu całkowitego.

Różne technologie produkcji (kapitałochłonne, pracochłonne, etc.) Firma dąży do optymalizacji wielkości produkcji (przy danych kosztach produkcji i popytu) tak, by maksymalizować zysk Firma szuka najniższego kosztu wytworzenia każdego wolumenu produkcji Przedsiębiorstwo powinno zwiększać produkcję tak długo, dopóki przychody krańcowe są większe od kosztów krańcowych: MR > MC

Utarg i koszty oraz optymalne rozmiary produkcji w warunkach ceny zależnej od producenta Wyznaczanie optymalnych rozmiarów produkcji

MR, MC MR > MC zwiększać produkcję MR < MC zmniejszać produkcję MR = MC produkcja optymalna (o ile nie występują straty, wówczas zaniechać produkcji) 25 20 MC MR 15 10 5 0 0 2 4 6 8 10 12 Q (production)

Tabela przedstawia koszty i utargi pewnego przedsiębiorstwa. Oblicz koszt krańcowy przy wzroście produkcji Oblicz utarg całkowity i krańcowy przy wzroście produkcji Przy jakiej wielkości produkcji osiągnięta zostanie maksymalna suma zysku? Oblicz wielkość zysku przy każdym poziomie produkcji. Produkcja (liczba jedn. na tydzień) Cena sprzedaży [zł] Koszt całkowity [zł] 1 25 10 2 23 23 3 20 38 4 18 55 5 15 75 6 12,5 98

Koszt faktyczny (księgowy) - pieniężna zapłata za pozyskanie dobra lub usługi Koszt alternatywny = korzyści jakie można było uzyskać w wyniku innego zastosowania zasobów do wytwarzania dóbr i usług Np. koszt alternatywny pracy właściciela firmy Np. koszt alternatywny oprocentowanie lokaty długoterminowej Koszt ekonomiczny wszystkie opłaty i utracone korzyści z powodu wykorzystania czynników produkcji w bieżącej działalności gospodarczej. Koszt ekonomiczny jest sumą kosztów: Explicite: koszty faktycznie poniesione Implicite: koszty alternatywne użycia zasobów. Zysk nadzwyczajny (ekonomiczny) = przychody koszty ekonomiczne

Copyright 2004 South-Western Jak na firmę patrzy ekonomista Jak na firmę patrzy księgowy utarg Zysk ekonomiczny Koszty Implicit Koszty Explicit Całkowite Koszty alternatywne Zysk księgowy Koszty Explicit utarg

Prowadzisz firmę usługową. W ubiegłym roku całkowity utarg (przychód) wyniósł 400 000 zł, a koszty bezpośrednie wyniosły 100 000 zł. Gdybyś zdecydował się podjąć pracę zarobkową w innej firmie, zarobiłbyś w ciągu roku 60 000 zł. Gdybyś wynajął zajmowane przez ciebie pomieszczenie innej firmie, zarobiłbyś w ciągu roku 70 000 zł. Oblicz: koszt księgowy zysk księgowy (normalny) koszty alternatywne łączne koszty ekonomiczne zysk nadzwyczajny (ekonomiczny).

W krótkim i długim okresie czasu

Koszty zmienne (ang. VC) płace pracowników produkcyjnych koszty surowców, materiałów, półproduktów koszty energii, wody, etc. Koszty stałe (ang. FC) płace pracowników administracji i obsługi amortyzacja koszty użytkowania ziemi, wynajmu lokali koszty obsługi pożyczonego kapitału kary z tytułu przeterminowanych zobowiązań Koszty stałe występują nawet wtedy kiedy produkcja jest równa zeru. Koszty zmienne zależą od wielkości produkcji. Koszty całkowite są sumą kosztów stałych i zmiennych.

Koszt przeciętny AC koszt jednostki produktu, który powstaje w wyniku podzielenia kosztów całkowitych przez produkcję całkowitą (Q)

Jak zmieniają się koszty wraz ze zmianą wielkości produkcji? Ile kosztuje wyprodukowanie przeciętnej jednostki dobra? Ile kosztuje zwiększenie produkcji o jednostkę?

2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.

Cost per unit, $ Cost, $ (a) 400 C VC 216 120 B A 1 1 27 20 48 F (b) 0 2 4 6 8 10 Quantit y, q, Units per d a y 60 MC 28 27 20 b a A C A VC 8 AFC 0 2 4 6 8 10 Quantit y, q, Units per d a y 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.

Cost per unit, $ 60 28 27 20 8 When MC is lower than When AC, MC AC is is lower decreasing than AVC, AVC is decreasing b Krzywa MC przecina krzywą AC w tzw. efektywnej skali produkcji. and when MC is and larger when than MC AC, is larger AC is than increases AVC, AVC is increases a MC A C A VC so MC = AC, at the lowest point of the AC curve! so MC = AVC, at the lowest point of the AVC curve! 0 2 4 6 8 10 Quantit y, q, Units per d a y 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.

Ustal poziom przeciętnego kosztu zmiennego w firmie B, jeśli: przeciętne koszty całkowite = 15, koszty całkowite = 540, całkowite koszty stałe = 40. Ustal poziom zysku jednostkowego i kosztów stałych w firmie, jeśli: cena=180, koszt całkowity = 216, przeciętne koszty zmienne = 30, całkowite koszty zmienne = 180.

Firma produkuje 3 rodzaje zeszytów typu A, B i C. Wiedząc, że całkowite koszty stałe w firmie wynoszą 300, na podstawie poniższych danych określ czy produkcja jest opłacalna. zeszyty produkcja cena Przeciętne koszty zmienne A 100 20 15 B 300 10 8 C 200 15 10

Decyzje firmy w krótkim okresie czasu

Długi okres to czas niezbędny do dostosowania do nowych warunków wszystkich rodzajów czynników produkcji w przedsiębiorstwie. Długookresowy koszt całkowity (ang. LTC) minimalny koszt wytwarzania różnych wielkości produkcji wówczas, gdy przedsiębiorstwo jest w stanie dostosować wszystkie czynniki produkcji. Długookresowy koszt krańcowy (ang. LMC) przyrost LTC w sytuacji, gdy wielkość produkcji zwiększa się o jednostkę. Długookresowy koszt przeciętny (ang. LAC) koszty całkowite podzielone przez wolumen produkcji.

produkcja TC MC LAC 0 0 1 30 30 30,0 2 54 24 27,0 3 74 20 24,7 4 91 17 22,8 5 107 16 21,4 6 126 19 21,0 Koszt przeciętny 35 30 25 7 149 23 21,3 20 8 176 27 22,0 9 207 15 31 23,0 10 243 10 36 24,3 LAC 5 0 Produkcja 0 2 4 6 8 10 12

Korzyści ze skali produkcji LAC spadają szybciej wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji Stałe przychody ze skali produkcji LAC są stałe przy wzroście produkcji Niekorzyści skali LAC rosną wraz ze wzrostem produkcji LAC Minimalna skala efektywna najmniejszy poziom produkcji, przy którym LAC osiąga minimum korzyści skali stabilizacja kosztów niekorzyści skali Q

Wewnętrzne korzyści skali to: - techniczne: lepszy podział pracy, wyższa sprawność, lepsze wykorzystanie narzędzi, - handlowe: kupno i sprzedaż na korzystniejszych warunkach, zatrudnienie fachowych sił sprzedaży, możliwość szerokiej reklamy, - finansowe: dostęp do różnych źródeł kapitału, tańszy kapitał, lepsze warunki finansowania. Zewnętrznych korzyści skali to: - praca: wyspecjalizowanie rynku pracy w danym regionie (specjalizacja pracy oznacza niższe koszty), - kooperacja: tworzy się warunki współpracy z lokalnymi podmiotami, - rozwój usług: rozwój danego sektora w regionie powoduje specjalizację banków, firm ubezpieczeniowych, itd.

Wewnętrzne niekorzyści skali: - trudności w koordynacji zarządzania, - alienacja pracowników, będąca skutkiem monotonii, - ryzyko występowania przerw w pracy (skutek strajków), - możliwy wzrost kosztów transportu. Zewnętrzne niekorzyści skali: - niedobór wykwalifikowanej siły roboczej, - niedobór surowców, - drogie tereny budowlane, - zwiększone zapotrzebowanie na usługi transportowe.

LAC, LMC Koszty LAC i MC MC<LAC MC=LAC MC>LAC LAC maleje Osiąga minimum rośnie 40 35 30 25 20 15 10 5 0 LAC LMC 0 2 4 6 8 10 12 Production

Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w długim okresie Jeśli LAC w punkcie B przewyższa cenę, po której można sprzedać produkcję Q1, to przedsiębiorstwo ponosi straty i należy je zlikwidować; Jeżeli przy tej wielkości produkcji cena jest równa LAC, to przedsiębiorstwo osiąga próg rentowności (ang. break-even point); Jeżeli cena przy produkcji Q1 przewyższa LAC, to przedsiębiorstwo osiąga zyski i powinno kontynuować swoją działalność.

Decyzje: Warunki krańcowe Sprawdź czy warto produkować? krótkookresowe Wybierz poziom produkcji przy którym MR=SMC Produkuj na tym poziomie, jeśli P>SAVC. Jeżeli cena jest niższa, zaprzestań produkcji długookresowe Wybierz poziom produkcji przy którym MR=LMC Produkuj na tym poziomie, jeśli P>LAC. Jeżeli cena jest niższa, zaprzestań produkcji.

Przykład obliczeniowy Przedsiębiorstwo ustaliło wielkość produkcji, którą zamierza wytwarzać. Po sprawdzeniu, jak się będą kształtować utarg i koszty krańcowe, przedsiębiorstwo bada obecnie relacje wielkości przeciętnych w krótkim i długim okresie czasu. Koszty przeciętne kształtują się następująco: Długookresowy koszt przeciętny 12 Krótkookresowy przeciętny koszt stały 6 Krótkookresowy przeciętny koszt zmienny 11 Krótkookresowy przeciętny koszt całkowity - 17. W tabeli zaznacz właściwe decyzje produkcyjne w krótkim i długim okresie przy każdym z podanych poziomów ceny produktu:

Przykład obliczeniowy Cena [ ] 18 5 7 13 11,5 18 5 7 13 11,5 Decyzje krótkookresowe Produkować z zyskiem Produkować mimo straty Produkować z zyskiem Decyzje długookresowe Produkować mimo straty Wstrzymać produkcję Zamknąć firmę

Firmy dążą do maksymalizacji zysku Różnica między pojmowaniem zysku przez ekonomistów i księgowych. Złota reguła optymalnej wielkości produkcji MR = MC Rodzaje kosztów w krótkim i długim okresie czasu Zależność między MC i AC Efektywna skala produkcji