BOŻENA JANISZEWSKA psycholog JAK PRACOWAĆ Z DZIECKIEM SZEŚCIOLETNIM KŁOPOTY I RADOŚCI DZIECKO może rozpocząć nakę w szkole, jeżeli jego możliwości: FIZYCZNE, PSYCHICZNE I SPOŁECZNE odpowiadają wymaganiom stawianym przez szkołę DZIECKO: WIEDZA O MOŻLIWOŚCIACH DZIECKA WSPOMAGANIE JEGO ROZWOJU WYRÓWNYWANIE STARTU SZKOLNEGO WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI SZKOŁA: WYMAGANIA PROGRAMOWE POMIESZCZENIA METODYKA PRACY (ZABAWA) NAUCZYCIELE (ODPOWIEDNIE PRZYGOTOWANIE)
DZIECKO SZEŚCIOLETNIE FUNKCJONUJE W SZKOLE, GDY MA KU TEMU MOŻLIWOŚCI i CHCE TO ROBIĆ to inaczej to inaczej PROCESY INSTRUMENTALNE PROCESY REGULACYJNE CZYNNOŚCI WYKONAWCZE (RUCHY) PROCESY ORIENTACYJNE: UWAGA, PAMIĘD, SPOSTRZEGANIE PROCESY INTELEKTUALNE: WYOBRAŻENIA MYŚLENIE PROCESY EMOCJONALNE POTRZEBY BIOLOGICZNE (SĄ ONE WRODZONE) POTRZEBY PSYCHICZNE (NABYTE, WYUCZONE, WEWNĘTRZNE) WEWNĘTRZNE, NABYTE MECHANIZMY OSOBOWOŚCI WYMAGANIA ZEWNĘTRZNE WZMOCNIENIA: NAGRODY I KARY NORMY, ZASADY POSTĘPOWANIA PROCESY INSTRUMENTALNE UMOŻ- LIWIAJĄ DZIAŁANIE, SĄ NARZĘDZIEM, INSTRUMENTEM POZWALAJĘCYM, POZNAWAD ŚWIAT PROCESY REGULACYJNE STYMULUJĄ DO DZIAŁANIA, NADAJĄ DZIAŁANIOM KIERUNEK, DECYDUJĄ O WYBORZE DZIAŁAO LUB O ICH UNIKANIU.
W klasie i we wrześni 2012 rok znajdą się dzieci rodzone w 2006 rok, a więc: Dzieci najstarsze, mające SZEŚĆ LAT i osiem miesięcy (ich możliwości dobrze znamy); Dzieci najmłodsze, mające PIĘĆ lat i osiem miesięcy! ( nie znamy dobrze ich możliwości i właściwości). Różnica wiekowa wynosi miedzy nimi wynosi jeden rok, a w tym okresie rozwojowym jest to bardzo dżo! Koniecznością staje się znajomość prawidłowości rozwojowych dzieci młodszych i starszych, tak by praca ze zróżnicowaną wiekowo klasą mogła dawać radość dzieciom i naczycielom i by kłopotów było mało! SKĄD SIĘ BIORĄ TAK DUŻE RÓŻNICE??
Skok rozwojowy w wiek około pięć i pół sześć i pół rok. W tym okresie aktywnia się kład hormonalny, który powodje, że w krótkim czasie dokonje się wiele zmian rozwojowych w kładach: kostnym (szybki przyrost kości dłgich i zmiana ich grbości; pierwszy etap kostnienia nadgarstka) następje zmiana proporcji ciała; mięśniowym (grpy mięśni dopasowją się do dłgości kości); wzrasta siła mięśni i odporność na zmęczenie; chłopców obserwje się głód rch ; nerwowym dojrzewają receptory narządów zmysłowych: polep sza się ostrość wzrok, słch, dotyk itp. dziecko odbiera więcej i lepiej bodźce z otoczenia; dojrzewają strktry kory mózgowej odpowiadające za: spostrzeganie wzrokowe, słchowe itp., za myślenie ogólne i matematyczne, dojrzewają strktry mózgowe odpowiedzialne za kontrolę ekspresji emocji, za poziom wagi i pamięci; dojrzewają nerwy czciowe i rchowe szybciej i lepiej przewodzone są implsy nerwowe, wzrasta koordynacja rchów i integracja zmysłowo-rchowa; dojrzewają wszystkie kłady wewnętrzne wzrasta odporność na choroby, poprawia się oddychanie, krążenie, trawienie, poprawia się zdolność do odroczenia zaspokajania potrzeb biologicznych itp.
Dziecko przed zmianami rozwojowymi: chce się głównie bawić; czy się okazjonalnie w zabawie i poprzez zabawę; kierje się w swoim postępowani nie normami, zasadami, ale EMOCJAMI. Chce robić to, co lbi, nika czynności, których nie lbi, niechętnie pokonje trdności; nie ma poczcia obowiązkowości i odpowiedzialności itp. w jego rchach brak jeszcze koordynacji, brak płynności rchów nadgarstka; ma mimowolną wagę i pamięć, jego spostrzeganie wzrokowe i słchowe nie jest dostatecznie analityczno-syntetyczne, nie ma jeszcze myślenia logicznego itp. Dziecko po skok rozwojowym: w jego aktywności zabawa jż nie dominje, ale także jest ważna; obserwje się początki zdolności do czenia się zamierzonego; lepiej kontrolje ekspresję emocji, coraz bardziej względnia normy w postępowani, próbje pokonywać trdności; obserwje się początki odpowiedzialności i obowiązkowości; procesy rchowe i poznawcze mają inną jakość obserwje się początek dowolności wagi, pamięci, lepsze spostrzegania i początki myślenia logicznego.
JAKIE SĄ WIĘC TE SZEŚCIOLATKI PRZED LUB W TRAKCIE SKOKU ROZWOJOWEGO??? t DZIECI CHCĄ SIĘ GŁÓWNIE BAWIĆ każda forma zabawowa zachęca je do: słchania, działania, pokonywania przeszkód. t BARDZO DOBRZE REAGUJĄ NA ZACHĘTY, POCHWAŁY PRZY NIEPOWODZENIACH ODMAWIAJĄ DZIAŁANIA. t ZMĘCZONE, ŚPIĄCE LUB GŁODNE STAJĄ SIĘ NIEZNOŚNE - nie świadamiają sobie jeszcze przyczyn swego zachowania; po zjedzeni czegoś lb po krótkim odpoczynk szybko się regenerją. t ŁATWO ROZPRASZAJĄ SIĘ CHCĄC JE SKONCENTROWAĆ TRZEBA BYĆ AKTOREM. t POTRAFIĄ BYĆ UPARTE ARGUMENTY LOGICZNE NIE SKUTKUJĄ kierją się własnymi chęciami. t SĄ UFNE I ŁATWOWIERNE, PODATNE NA EMOCJONALNIE PODANE INFORMACJE. t MAJĄ JESZCZE MAGICZNE MYŚLENIE. t SĄ EGOCENTRYCZNE.
PONADTO: t MAJĄ WIOTKI, MIĘKKI KOŚCIEC I SŁABE MIĘŚNIE mszą więc często zmieniać pozycję kładą się, podpierają, klękają itp. nie należy wymagać spokojnego siedzenia. t MAJĄ JESZCZE SILNE NAPIĘCIE MIĘŚNIOWE (palców, nadgarstka, przedramienia i barków) piszą dże drkowane litery, często od doł do góry, rysją szlaczki typ: I_I_I_I ; //////;\\\\\\\; XXXX; VVVV, a nie literopodobne typ: UUUU; boli je ręka przy pisani i rysowani, rysnki są schematyczne, zgeometryzowane, kłopot w pisani w liniach itp. t MAJĄ KŁOPOT Z OCENĄ STOSUNKÓW PRZESTRZENNYCH: prawo - lewo; góra dół, pod, nad. obok, za, między itp. t W ANALIZIE I SYNTEZIE WZROKOWEJ często odwracają elementy asymetryczne, nie różnicją dobrze liter i cyfr o podobnych kształtach,nie względniają przerw między wyrazami itp. ; w opisie obrazka nie spostrzegają dobrze zależności przestrzennych i nie żywają przyimków do ich opis
OPRÓCZ TEGO: W ANALIZIE I SYNTEZIE SŁUCHOWEJ dzielą zdanie na wyrazy, wyrazy na 2-4 sylab, wysłchją głoski w nagłosie po ćwiczeniach, ale nie wysłchją jeszcze głosek w wygłosie i śródgłosie; syntetyzją sylaby, ale jeszcze często nie głoski. Nie znają i nie rozmieją pojęć typ: sylaba, głoska, samogłoska, spółgłoska, zdanie, wyraz itp.; przekręcają trdne wyrazy itp. Dzieci męczą się jeszcze dłższym słchaniem nowego tekst. MYŚLENIE ICH JEST NA POZIOMIE KONKRETNO- WYOBRAŻENIOWYM PRZEDOPERACYJNYM; mając nawet dżo informacji NIE POTRAFIĄ JESZCZE DOSTATECZNIE DOBRZE NIMI OPEROWAĆ. Efekty ich operacji są jeszcze sbiektywne, niepełne i często nieprawdziwe. Myślenie charakteryzje się centracją (jeden pnkt widzenia), nie ma jeszcze odwracalności myślenia myślenie dzieci nie jest jeszcze w pełni logiczne.
MYŚLENIE MATEMATYCZNE: dzieci zaczynają mieć jż pojęcie liczby, ale nie potrafiąc klasyfikować ani ogólniać nie rozmieją zbiorów ani zależności między nimi; nie rozmieją, że odejmowanie jest odwrotnością dodawania, dzielenie odwrotnością mnożenia. Nie rozmieją pojęć oznaczających jednostki miary, wagi itp. Wykonjąc proste działania na konkretach nie rozmieją często treści zadań itp. Do takiej matematyki mszą jeszcze dojrzeć! UWAGA JEST JESZCZE MIMOWOLNA to bodźce z zewnątrz kierją wagą dziecka, a nie dziecko sterje swoją wagą. UWAGA JEST MAŁO PODZIELNA, ma mały ZAKRES, ma krótki czas KONCENTRACJI, dziecko szybko męczy się przy skpieni wagi. SKUPIA SIĘ NA TYM, CO LUBI. PRZEWAŻA PAMIĘĆ MECHANICZNA, MIMOWOLNA dziecko zapamiętje to, co dla niego jest ważne, ciekawe, co wiąże się z przeżyciami. PAMIĘĆ WZROKOWA CZY SŁUCHOWA wiąże się ze zdolnościami do spostrzegania; jakość pamięci ŚWIEŻEJ LUB TRWAŁEJ to bardziej właściwości indywidalne, niż związane z wiekiem.
SZCZEGÓLNĄ UWAGĘ NALEŻY ZWRÓCIĆ NA POZIOM ROZWOJU MOWY DZIECKA: DZIECKO POWINNO JUŻ MIEĆ PRAWIDŁOWĄ ARTYKULACJĘ JEŻELI GŁOSKI WYMAWIA NIEPRAWIDŁOWO, KONIECZNA JEST TERAPIA LOGOPEDYCZNA (dzieci z wadami wymowy piszą tak, jak mówią); DZIECKO POWINNO MIEĆ TAKI ZASÓB SŁÓW, BY ROZUMIAŁO TREŚCI ZAWARTE W PODRĘCZNIKACH ORAZ TO, CO MÓWI NAUCZYCIEL; DZIECKO POWINNO PRZY POMOCY SŁOW PRZEKAZAĆ SWOJE MYŚLI I ODCZUCIA; POWINNO WYPOWIADAĆ SIĘ ZDANIAMI WSPÓŁRZĘDNYMI I PODRZĘDNYMI POWINNO TAK SZEROKO OTWIERAĆ BUZIĘ, BY TREŚĆ WYPOWIEDZI BYŁA POWSZECHNIE ROZUMIANA
ROZWÓJ SPOŁECZNY t t t SZEŚCIOLATKI SĄ JESZCZE EGOCENTRYCZNE mszą mieć dżo doświadczeń w obszarze: moje, by móc zrozmieć obszar czyjeś (czcia, zachowanie, pnkt widzenia itp.) DZIECI MAJĄ POCZĄTKI TAKICH UCZUĆ JAK: współczcie, chęćpomocy, pocieszenie, itp.; rozmieją smtek, radość, płacz, ale jeszcze NIE POTRAFIĄ PRZEWIDYWAĆ SKUTKÓW SWOICH ZACHOWAŃ W TYM ZAKRESIE! JAKOŚĆ DOŚWIADCZEŃ WYNIESIONA Z DOMU RODZINNEGO, ORAZ NAŚLADOWANIE ZACHOWAŃ NAUCZYCIELA JEST TU BARDZO WAŻNA - niezwykle istotne jest tłmaczenie, DLACZEGO należy ważać, BY NIE KRZYWDZIĆ INNYCH.
Praca z młodszym dzieckiem - to wyzwanie! Praca z młodszym dzieckiem - przy znajomości jego możliwości, to mniej kłopotów! Praca z młodszym dzieckiem - to radość: z powod jego spontaniczności; z powod jego zafania do nas ono mówi: MOJA PANI! z powod jego radości z poznawania świata; z powod radości z odkrywania własnych możliwości; z powod odkrycia tajemnicy liter, cyfr, pisma i wiedzy krytej w książkach. To my jesteśmy przewodnikami dzieci w ich przyszłość! DZIĘKUJĘ Bożena Janiszewska