wydanie specjalne 4S(2012): IV Podlaskie Spotkanie Chromatograficzne

CAMERA SEPARATORIA wydanie specjalne 4S(2012): IV Podlaskie Spotkanie Chromatograficzne

IV Podlaskie Spotkanie Chromatograficzne Reymontówka Kotuń/Chlewiska POD HONOROWYM PATRONATEM PREZYDENTA MIASTA SIEDLCE I REKTORA UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO 23 26 września 2012 Materiały konferencyjne

KOMITET NAUKOWY Przewodniczący Komitetu Naukowego Bronisław K. Głód Siedlce Członkowie Tadeusz Dzido Lublin Marian Kamiński Gdańsk Piotr Słomkiewicz Kielce Andrzej Stołyhwo Warszawa Monika E. Waksmundzka-Hajnos Lublin Paweł K. Zarzycki Koszalin Piotr Stepnowski Gdańsk KOMITET ORGANIZACYJNY Przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego Iwona Kiersztyn Członkowie Bronisław K. Głód Paweł Piszcz Paweł M. Wantusiak Monika Skwarek Anna Lamert 2

P R O GRAM NIEDZIELA (23.09.2012) 16:00 19:00 Rejestracja uczestników 19:00 Bankiet powitalny 3

PONIEDZIAŁEK (24.09.2012) 8:00 9:00 Śniadanie 9:20 9:30 Otwarcie konferencji SESJA WYKŁADOWA I Prowadzący obrady prof. dr hab. Paweł K. Zarzycki 9:30 10:10 1. CHROMATOGRAFIA CIENKOWARSTWOWA W BADANIACH FARMACEUTYCZNYCH I BIOCHEMICZNYCH Monika E. WAKSMUNDZKA-HAJNOS, Łukasz CIEŚLA 10:10 10:40 2. APPLICATION OF N-ACETYLASPARTIC ACID ASSAY IN ZINC EXPOSED IN CHOLINERGIC SN56 NEUROBLASTOMA CELLS Marlena ZYŚK, Anna RONOWSKA, Hanna BIELARCZYK, Andrzej SZUTOWICZ 10:40 11:30 przerwa na kawę SESJA WYKŁADOWA II Prowadzący obrady prof. dr hab. Piotr Słomkiewicz 11:30 12:10 3. RECENT ADVANCES IN MICRO-TLC FOCUSING ON FRACTIONATION OF HIGHLY ORGANIC COMPOUNDS LOADED ENVIRONMENTAL SAMPLES Paweł K. ZARZYCKI 12:10 12:40 4. CHROMATOGRAFIA GAZOWA JAKO SPEKTROSKOPIA? Piotr WOSZCZYŃSKI 13:00 14:00 Obiad 4

SESJA WYKŁADOWA III Prowadząca obrady prof. dr hab. Monika E. Waksmundzka-Hajnos 14:00 14:30 5. ROZDZIELANIE ENANCJOMERÓW ALKALOIDÓW TROPANOWYCH METODĄ ELEKTROFOREZY KAPILARNEJ Z WYKORZYSTANIEM CYKLODEKSTRYN Monika ASZTEMBORSKA 14:30 15:00 6. PREZENTACJA APARATURY NAUKOWEJ ZAKŁADU Piotr SŁOMKIEWICZ 15:00 15:30 przerwa na kawę SESJA POSTEROWA I 15:30 16:30 Moderator Prof. dr hab. Paweł K. Zarzycki, dr Iwona Kiersztyn PREZENTACJE FIRM (SHIMADZU, KNAUER) 17:00 17:45 SESJA POSTEROWA II 18:00 19:00 Moderator Prof. dr hab. Piotr Słomkiewicz, dr Monika Asztemborska 19.00 Kolacja 5

WTOREK (25.09.2012) 6:30 7:00 Śniadanie 7:15 Wycieczka do PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ ze zwiedzaniem z przewodnikiem, zwykle nieudostępnianej dla turystów, najbardziej dziewiczej jej części oraz cerkwi w HAJNÓWCE Niespodzianka i obiad w trakcie wycieczki 20:00 Dyskusje przy OGNISKU / DYSKOTEKA ŚRODA (25.09.2012) 8:00 9:00 Śniadanie 9:30 PODSUMOWANIE 4 PSC WRĘCZENIE NAGRODY ZA NAJLEPSZY POSTER 6

SESJA POSTEROWA I Poniedziałek 24.09.2012 15:30 16:30 Moderator Prof. dr hab. Paweł K. Zarzycki, dr Iwona Kiersztyn P 1 BADANIE WŁAŚCIWOŚCI TECHNOLOGICZNYCH I FARMAKOTERAPEUTYCZNYCH WYBRANYCH SUPLEMENTÓW DIETY ZAWIERAJĄCYCH JONY CYNKU Eliza BLICHARSKA, Ryszard KOCJAN, Wojciech SZWERC, Łukasz KOMSTA, Miłosz HUBER, Barbara SZCZĘSNA P 2 ZASTOSOWANIE CHROMATOGRAFII GAZOWEJ DO OKREŚLENIA DROGI ELEKTROCHEMICZNEGO ROZKŁADU CIECZY JONOWEJ IM14Cl Aleksandra FABIAŃSKA, Marta KOŁODZIEJSKA, Joanna MASZKOWSKA, Magda CABAN, Piotr STEPNOWSKI, Ewa Maria SIEDLECKA P 3 OPTYMALIZACJA UKŁADÓW CHROMATOGRAFICZNYCH TYPU HILIC DO ANALIZY ALKALOIDÓW Anna PETRUCZYNIK, Katarzyna ŻUKROWSKA, Monika WAKSMUNDZKA-HAJNOS P 4 ZMIENNOŚĆ SEZONOWA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH WYIZOLOWANYCH Z MIĘŚNIA ODWŁOKOWEGO GARNELI BAŁTYCKIEJ C. CRANGON Adriana MIKA, Magdalena CERKOWNIAK, Marek GOŁĘBIOWSKI, Edward SKORKOWSKI, Piotr STEPNOWSKI P 5 WPŁYW CIECZY JONOWYCH JAKO DODATKÓW DO CYKLODEKSTRYN NA CHIRALNE ROZDZIELENIE W ELEKTROFOREZIE KAPILARNEJ Agata PAPIERZ, Monika ASZTEMBORSKA 7

P 6 ANALIZA JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA GLIKOALKALOIDÓW W LIŚCIACH BAKŁAŻANA SOLANUM MACROCARPON L Alan PUCKOWSKI, Magdalena CERKOWNIAK, Aleksandra FABIAŃSKA, Łukasz HALIŃSKI, Piotr STEPNOWSKI P 7 WYKORZYSTANIE TECHNIKI HPLC-DAD DO ROZDZIELANIA WITAMIN ROZPUSZCZALNYCH W WODZIE Dorota WIRKUS, Katarzyna JABŁONOWSKA, Aleksandra KOLASA, Monika PASZKIEWICZ, Marek GOŁĘBIOWSKI, Radosław OWCZUK, Piotr STEPNOWSKI P 8 WPŁYW MATRYCY PRÓBEK ŚRODOWISKOWYCH NA DERYWATYZACJĘ Β-BLOKERÓW I Β-AGONISTÓW Magda CABAN, Katarzyna MIODUSZEWSKA, Paulina ŁUKASZEWICZ, Natalia MIGOWSKA, Anna BIAŁK-BIELIŃSKA, Kinga MARSZEWSKA, Piotr STEPNOWSKI, Jolanta KUMIRSKA P 9 IDENTYFIKACJA NIETYPOWYCH ZWIĄZKÓW KUTIKULARNYCH I WEWNĘTRZNYCH WYBRANYCH GATUNKÓW MUCH Magdalena CERKOWNIAK, Alan PUCKOWSKI, Monika PASZKIEWICZ, Marek KWIATKOWSKI, Piotr STEPNOWSKI, Marek GOŁĘBIOWSKI P 10 CYKLODEKSTRYNY ROZPUSZCZONE W CIECZACH JONOWYCH JAKO FAZY STACJONARNE W CHROMATOGRAFII GAZOWEJ Monika SOBÓTKA, Monika ASZTEMBORSKA P 11 WSTĘPNE BADANIA O-POLISACHARYDU BAKTERII CRONOBACTER MALONATICUS NTU 681 Z WYKORZYSTANIEM TECHNIK CHROMATOGRAFICZNYCH Kinga MARSZEWSKA, Małgorzata CZERWICKA, Piotr STEPNOWSKI, Zbigniew KACZYŃSKI 8

P 12 OCENA WPŁYWU ph I SIŁY JONOWEJ NA SORPCJĘ SULFONAMIDÓW DO GLEB RÓŻNEGO TYPU PRZY ZASTOSOWANIU HPLC-UV JAKO TECHNIKI OZNACZEŃ KOŃCOWYCH Joanna MASZKOWSKA, Aleksandra FABIAŃSKA, Marta KOŁODZIEJSKA, Anna BIAŁK-BIELIŃSKA, Wojciech MROZIK, Piotr STEPNOWSKI, Jolanta KUMIRSKA P 13 OPRACOWANIE METODY OZNACZANIA POZOSTAŁOŚCI FARMACEUTYKÓW Z WYKORZYSTANIEM CHROMATOGRAFII GAZOWEJ POŁĄCZONEJ Z DETEKTOREM WYCHWYTU ELEKTRONÓW (GC-ECD) Natalia MIGOWSKA, Aleksandra FABIAŃSKA, Marta DOLIŃSKA, Magda CABAN, Piotr STEPNOWSKI, Jolanta KUMIRSKA P 14 MOŻLIWOŚCI ZASTOSOWANIA HPLC-LLSD W ANALIZIE ZWIĄZKÓW KUTIKULARNYCH GRAPHOSOMA LINEATUM Magdalena CERKOWNIAK, Róża MACYRA, Alan PUCKOWSKI, Monika PASZKIEWICZ, Marek KWIATKOWSKI, Piotr STEPNOWSKI, Marek GOŁĘBIOWSKI P 15 O TYM JAK ROZDZIELIĆ DITIOKARBAMINIANY ZA POMOCĄ HPLC Justyna PIJANOWSKA, Ewa SZAFRANIUK, Paweł M. WANTUSIAK, Paweł PISZCZ, Bronisław K. GŁÓD 9

Poniedziałek 24.09.2012 SESJA POSTEROWA II 18:00 19:00 Moderator Prof. dr hab. Piotr Słomkiewicz, dr Monika Asztemborska P 1 ANALIZA WYBRANYCH β-blokerów I β-agonistów W WODZIE MORSKIEJ ZA POMOCĄ TECHNIKI GC-MS Katarzyna MIODUSZEWSKA, Magda CABAN, Paulina ŁUKASZEWICZ, Kinga MARSZEWSKA, Piotr STEPNOWSKI, Piotr SKURSKI, Jolanta KUMIRSKA P 2 PROBLEMY ZWIĄZANE Z ANALITYKĄ POZOSTAŁOŚCI LEKÓW W PRÓBKACH ŚRODOWISKOWYCH Marta BORECKA, Grzegorz SIEDLEWICZ, Dorota WIRKUS, Anna BIAŁK-BIELIŃSKA, Ksenia PAZDRO, Piotr STEPNOWSKI P 3 OPTYMALIZACJA METODY OZNACZEŃ KOŃCOWYCH BENZIMIDAZOLI TECHNIKĄ HPLC-UV Marta KOŁODZIEJSKA, Joanna MASZKOWSKA, Aleksandra FABIAŃSKA, Dorota WIRKUS, Anna BIAŁK-BIELIŃSKA, Jolanta KUMIRSKA, Piotr STEPNOWSKI P 4 ZASTOSOWANIE WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ DO BADANIA PROCESÓW SORPCJI SULFONAMIDÓW DO MINERAŁU ILASTEGO Joanna MASZKOWSKA, Aleksandra FABIAŃSKA, Marta KOŁODZIEJSKA, Anna BIAŁK-BIELIŃSKA, Wojciech MROZIK, Piotr STEPNOWSKI, Jolanta KUMIRSKA P 5 CHROMATOGRAFICZNE WYZNACZANIE LIPOFILOWOŚCI POCHODNYCH HYDRAZYDU KWASU 4-FENYLO-5-METYLO-1,2,4-TRIAZOL-3-YLO- SULFANYLOOCTOWEGO METODĄ HPLC I TLC Anna HAWRYŁ, Mirosław HAWRYŁ, Milena NIEJEDLI, Łukasz POPIOŁEK, Monika WAKSMUNDZKA-HAJNOS 10

P 6 WYKORZYSTANIE TECHNIKI HPLC-MS/MS DO OZNACZANIA GLUTATIONU W TKANKACH ORGANIZMÓW MORSKICH Adriana MIKA, Dorota WIRKUS, Edward SKORKOWSKI, Piotr STEPNOWSKI P 7 OZNACZENIE POZOSTAŁOŚCI NIESTEROIDOWYCH LEKÓW PRZECIWZAPALNYCH ORAZ HORMONÓW ESTROGENNYCH W PRÓBKACH GLEBY Z WYKORZYSTANIEM CHROMATOGRAFII GAZOWEJ Natalia MIGOWSKA, Aleksandra FABIAŃSKA, Magda CABAN, Piotr STEPNOWSKI, Jolanta KUMIRSKA P 8 ROZDZIAŁ ENANCJOMERÓW SUBSTANCJI O DZIAŁANIU FARMAKOLOGICZNYM W UKŁADZIE PODWÓJNYM CYKLODEKSTRYNY ODCZYNNIKI PAR JONOWYCH Kamila SZWED, Maciej DAWIDOWSKI, Monika ASZTEMBORSKA P 9 IZOLACJA I ZATĘŻENIE FARMACEUTYKÓW ZE STAŁYCH PRÓBEK ŚRODOWISKOWYCH - OPRACOWANIE METODY Paulina ŁUKASZEWICZ, Natalia MIGOWSKA, Magda CABAN, Katarzyna MIODUSZEWSKA, Anna BIAŁK-BIELIŃSKA, Kinga MARSZEWSKA, Piotr STEPNOWSKI, Jolanta KUMIRSKA P 10 WYZNACZANIE IZOTERM ADSORPCJI CHLOROPOCHODNYCHWĘGLOWODORÓW ALIFATYCZNYCH NA MODYFIKOWANYM ADSORBENCIE HALOIZYTOWYM METODĄ INWERSYJNEJ CHROMATOGRAFIIGAZOWEJ Kamil CZECH, Piotr M. SŁOMKIEWICZ P 11 O ILE MOŻNA UDOSKONALIĆ BADANIA WŁAŚCIWOŚCI ANTYOKSYDACYJNYCH ZA POMOCĄ DPPH STOSUJĄC CHROMATOGRAFICZNE ROZDZIELANIE RÓŻNYCH JEGO FORM Joanna M. OBRYCKA, Paweł PISZCZ, Paweł M. WANTUSIAK, Ewa SZAFRANIUK, Bronisław K. GŁÓD 11

P 12 O MOŻLIWOŚCI ZASTOSOWANIA CHROMATOGRAFII CIENKOWARSTWOWEJ DO BADANIA CAŁKOWITEGO POTENCJAŁU ANTYOKSYDACYJNEGO Magdalena TOMASZEWSKA, Ewa SZAFRANIUK, Paweł M. WANTUSIAK, Paweł PISZCZ, Bronisław K. GŁÓD, Paweł K. ZARZYCKI P 13 ANALIZA NOWYCH, POTENCJALNYCH PRZECIWPADACZKOWYCH ZWIĄZKÓW W TKANCE MÓZGOWEJ MYSZY METODĄ HPLC-DAD I SPE Magdalena PIZOŃ, Jolanta FLIEGER, Tomasz PLECH, Jarogniew ŁUSZCZKI P 14 ADSORPCJA Z FAZY WODNEJ POCHODNYCH NITROWYCH ANILINY NA MODYFIKOWANYM ZŁOŻU HALOIZYTOWYM Magdalena GARNUSZEK, Beata SZCZEPANIK, Marta RACZYŃSKA-ŻAK, Piotr SŁOMKIEWICZ P 15 PREPARATYWNA CHROMATOGRAFIA CIENKOWARSTWOWA EKSTRAKTÓW ROŚLIN Z RODZAJU POTENTILLAE Grzegorz JÓŹWIAK, Paulina WILK, Agnieszka JÓŹWIAK, Monika WAKSMUNDZKA-HAJNOS 12

SESJA WYKŁADOWA 13

CHROMATOGRAFIA CIENKOWARSTWOWA W BADANIACH FARMACEUTYCZNYCH I BIOCHEMICZNYCH Monika WAKSMUNDZKA-HAJNOS, Łukasz CIEŚLA /CHROMATOGRAFIA CIENKOWARSTWOWA/ Zakład Chemii Nieorganicznej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, ul. Chodźki 4a, 20-093 Lublin, Chromatografia cienkowarstwowa odgrywa ważną rolę w badaniu złożonych próbek naturalnego pochodzenia na obecność związków o określonej aktywności farmakologicznej. Jest stosowana do wykrywania substancji o aktywności antybakteryjnej, przeciwgrzybiczej, o właściwościach przeciwutleniających jak również substancji będących inhibitorami różnych enzymów. Wyniki ostatnich badań pokazują, że testy te mogą być stosowane nie tylko w celu badań wstępnych ale także dla uzyskania danych ilościowych w badaniach zależności struktura-aktywność (QSAR). TLC w układach odwróconych jest także stosowana do określenia lipofilowości związków syntetycznych lub pochodzenia naturalnego. Testy te są ważną częścią badań przedklinicznych w celu wyłowienia związków o najbardziej obiecujących właściwościach leczniczych. W obecnej prezentacji dyskutujemy najnowsze osiągnięcia w powyższych obszarach analizy oraz trendy na przyszłość chromatografii cienkowarstwowej z biodetekcją. 14

APPLICATION OF N-ACETYLASPARTIC ACID ASSAY IN ZINC EXPOSED IN CHOLINERGIC SN56 NEUROBLASTOMA CELLS Marlena ZYŚK*, Anna RONOWSKA, Hanna BIELARCZYK, Andrzej SZUTOWICZ /HIGH-PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY/ Chair of Clinical Biochemistry, Department of Laboratory Medicine, Medical University of Gdansk, Debinki 7, 80-211, Gdansk, Poland, *e-mail address: marzysk@gumed.edu.pl Cholinergic neurons of brain septum were found to be highly susceptible to neurodegenerative conditions. The sources of this particular sensitivity remain unclear. There is suggestion that their low resistance to cytotoxic conditions might be due to comprehensive consumption of acetyl-coa. In cholinergic neurons the acetyl-coa, except of intramitochondrial utilization for energy and NAA synthesis, serves as a precursor of acetycholine in their cytoplasmic compartment. The later pathway, present only in cholinergic neuronal cells, can cause temporary shortages of acetyl-coa under cytotoxic conditions. The aim of our study was to investigate how these conditions affect N-acetylaspartate (NAA) synthesis as another acetyl-coa consuming pathway in cholinergic SN56 neuroblastoma cells. These cells are recognized in vitro model of brain cholinergic neurons. Neurodegenerative conditions were induced by chronic exposition SN56 cells to zinc, a known excitotoxic agent. NAA in cholinergic neuroblastoma cells was assayed by HPLC preceded by one-dimension solid phase/ion exchange extraction. Levels of NAA in nondifferentiated (NC) and differentiated (DC) cells were equal to 70 and 55 nmol/mg protein, whereas rates of its release were 21.6 and 20.5 nmol/h/mg protein. Levels of acetyl-coa and activities of choline acetyltransferase in NC and DC were equal to 29.3 and 23.8 pmol/mg of protein and to 0.106 and 0.232 nmol/min/mg of protein, respectively. It indicates that 20% decrease of acetyl-coa level in DC was caused by its increased utilization for acetylcholine synthesis. Zinc inhibited TCA cycle enzymes and pyruvate dehydrogenase activities at [IC 50 ] values well below 0.10 mmol/l. Despite of that zinc concentrations up to 125 µm increased levels of acetyl-coa and NAA both in DC and NC by 100 and 60% and by 20% and 14%, respectively. However, 0,175mmol/L Zn resulted in impairment of 16 and 27% of DC, as measured by lactate dehydrogenase release, respectively. No changes of acetyl-coa but 26 and 35% decreases of NAA levels were observed in NC and DC respectively. These data indicate the existence of significant although differential interrelationships between rates of acetyl-coa synthesis in mitochondria of cholinergic neurons and its utilization for NAA and acetylcholine synthesis. Increased acetylcholine synthesis seems to contribute to greater susceptibility of cholinergic neurons to cytotoxic conditions. On the other hand, NAA synthesis may not be a factor decreasing availability of acetyl-coa in neurons of high expression of cholinergic phenotype since its metabolism is suppressed in these conditions. Supported by project IP2010035370 Ministry of Science and Higher Education. 15

RECENT ADVANCES IN MICRO-TLC FOCUSING ON FRACTIONATION OF HIGHLY ORGANIC COMPOUNDS LOADED ENVIRONMENTAL SAMPLES Paweł K. ZARZYCKI /MICRO-TLC, HPLC/ Section of Toxicology and Bioanalytics, Department of Civil and Environmental Engineering, Koszalin University of Technology, Śniadeckich 2,75-453 Koszalin, Poland In this research communication the analytical problems concerning micro-tlc validation and application of quantitative protocol involving optimized solid-phase extraction (SPE) for fingerprinting of highly organic compounds loaded materials will be discussed from practical point of view. Results of planar separation of complex matrices originated from surface water ecosystems, treated sewage water samples during technological processes (nitrification/denitrification chambers) as well as discharged by the municipal wastewater treatment plant will be presented. Outcomes of such analytical approach, especially using detection involving direct fluorescence (UV366/254/Vis) and/or phosphomolybdic acid (PMA) derivatization, will be compared with UV-DAD HPLC generated data, which were reported previously by our research group [1-3]. Chemometric investigation based on principal components analysis (PCA) revealed that SPE acetonitrile/water (35% v/v) extracts can be used for robust samples fingerprinting after long-term storage (up to 4 years) at subambient temperature (-20 o C). References [1] P.K. Zarzycki, M.M Ślączka, M.B. Zarzycka, M.A. Bartoszuk E. Włodarczyk, M.J. Baran; Temperature-controlled micro-tlc: a versatile green chemistry and fast analytical tool for separation and preliminary screening of steroids fraction from biological and environmental samples, Journal of Steroids Biochemistry and Molecular Biology; 127 (2011) 418-427. [2] P.K. Zarzycki, M.M. Ślączka, M.B. Zarzycka, E. Włodarczyk, M.J. Baran; Application of micro-thin-layer chromatography as a simple fractionation tool for fast screening of raw extracts derived from complex biological, pharmaceutical and environmental samples Anal. Chim. Acta, 688 (2011) 168-174. [3] P.K. Zarzycki, E. Włodarczyk, M.J. Baran; Determination of endocrine disrupting compounds using temperature-dependent inclusion chromatography II. Fast screening of free steroids and related low-molecular-mass compounds fraction in the environmental samples derived from surface waters, treated and untreated sewage waters as well as activated sludge material ; J. Chromatogr. A. 1216 (2009) 7612-7622. 16

CHROMATOGRAFIA GAZOWA JAKO SPEKTROSKOPIA? Piotr WOSZCZYŃSKI /INWERSYJNA (ODWRÓCONA) CHROMATOGRAFIA GAZOWA/ Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej Blachownia, ul. Energetyków 9, 47-225 Kędzierzyn Koźle e-mail: woszczynski.p@icso.com.pl Chromatografia gazowa może być używana w badaniach fizykochemicznych jako tak zwana Odwrócona chromatografia gazowa (IGC Inverse Gas Chromatography). Odwrócona chromatografia różni się od zwykłej tym, że przedmiotem badań jest wypełnienie kolumny, natomiast substancją próbkującą jest czysty (lotny w warunkach pomiaru) związek chemiczny, o znanych właściwościach. Technika ta świetnie się nadaje do uzyskiwania parametrów izoterm adsorpcji, czyli zależności funkcyjnych stopnia pokrycia adsorbenta adsorbatem od ciśnienia równowagowego w warunkach izotermicznych. Technika odwróconej chromatografii gazowej może być także narzędziem do wyznaczania niejednorodności energetycznej powierzchni adsorbentów. Jednym z ciekawszych modeli matematycznych izotermy adsorpcji jest uogólnione równanie Fredholma l ( ) d, w którym oznacza całkowitą izotermę adsorpcji, l izotermę lokalną, będącą pewnym założonym modelem matematycznym adsorpcji na pojedynczym, wydzielonym energetycznym płacie powierzchni. Poszukiwanym parametrem tego równania jest funkcja gęstości energii ( ). Funkcja ta opisuje rozkład energii na powierzchni, dając swoiste widmo energetyczne pozwalające na obserwowanie centrów aktywnych adsorbenta/katalizatora. Rozwiązanie tego równania polega na założeniu pewnych przybliżeń matematycznych, np. przybliżenia kondensacyjnego w którym zakłada się że adsorpcja zachodzi wtedy gdy ciśnienie par adsorbatu nad powierzchnią adsorbenta jest większe od pewnej granicznej wartości (tzw. ciśnienia kondensacji). Olbrzymią rolę w rozwiązywaniu równania Fredholma mają zaawansowane techniki numeryczne. Stosowane są z reguły przy wyznaczaniu izoterm adsorpcji technikami statycznymi (wagowymi, objętościowymi). Inne techniki m.in. chromatograficzne wykorzystując własną specyfikę pomiaru pozwalają znacznie uprościć obliczenia. Przedmiotem wystąpienia jest zaprezentowanie metody wyznaczania widm energetycznych układów adsorbat/adsorbent metodą odwróconej chromatografii gazowej, wraz z przykładowymi wynikami i ich interpretacją. 17

ROZDZIELANIE ENANCJOMERÓW ALKALOIDÓW TROPANOWYCH METODĄ ELEKTROFOREZY KAPILARNEJ Z WYKORZYSTANIEM CYKLODEKSTRYN Monika ASZTEMBORSKA /ELEKTROFOREZA KAPILARNA/ Instytut Chemii Fizycznej PAN, Kasprzaka 44/52, 01-224 Warszawa; e-mail: masztemborska@ichf.edu.pl Enancjomery chiralnych leków często wykazują odmienne właściwości farmakologiczne. Dobrze znanym przykładem jest L-hioscyjamina enancjomer atropiny posiadający właściwości antyspazmolityczne podczas gdy enancjomer D jest farmakologicznie nieaktywny. W naturze atropina jest syntezowana w postaci aktywnego enancjomeru L, jednak podczas izolacji i oczyszczania występuje proces racemizacji produktu. N H 3 C O O HO l-hioscyjamina Elektroforeza kapilarna w porównaniu z HPLC charakteryzuje się wyższymi możliwościami rozdzielczymi włączając rozdzielanie enancjomerów. Cyklodekstryny i ich pochodne są szeroko stosowane w elektroforezie kapilarnej głównie do rozdzielania enancjomerów. W obecnej prezentacji przedstawiono zastosowanie α, β i γ-cyklodekstryn, oraz ich pochodnych jako dodatków do buforu wiodącego w elektroforezie kapilarnej do enancjoseparacji alkaloidów tropanowych. Spośród badanych cyklodekstryn najbardziej uniwersalna w rozdzielaniu enancjomerów alkaloidów tropanowych okazała się dimetylowa pochodna β-cyklodekstryny, natomiast najtrwalsze kompleksy z badanymi alkaloidami tworzy β-cyklodekstryna. Wyznaczone zostały stałe trwałości alkaloidów z β-cyklodekstryną Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego dzięki dotacji Innowacyjna Gospodarka (POIG.01.01.02-14-102/09). 18

SESJA POSTEROWA 19

BADANIE WŁAŚCIWOŚCI TECHNOLOGICZNYCH I FARMAKOTERAPEUTYCZNYCH WYBRANYCH SUPLEMENTÓW DIETY ZAWIERAJĄCYCH JONY CYNKU Eliza BLICHARSKA 1 *, Ryszard KOCJAN 1, Wojciech SZWERC 1, Łukasz KOMSTA 2, Miłosz HUBER 3, Barbara SZCZĘSNA 1 /CHROMATOGRAFIA JONOWA/ 1 Uniwersytet Medyczny w Lublinie, Katedra Chemii Zakład Chemii Analitycznej ul. Chodźki A4, 20-093 Lublin, *e-mail: bayrena@tlen.pl 2 Uniwersytet Medyczny w Lublinie, Katedra i Zakład Chemii Leków ul. Jaczewskiego 4, 20-090 Lublin, 3 Uniwersytet Marii Curie -Skłodowskiej w Lublinie, Pracownia Mikroskopii Optycznej i Elektronowej, Zakład Geologii i Ochrony Litosfery Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, al. Kraśnicka 2cd/107, 20-718 Lublin, Dostępne na rynku, bogate w reklamę oferty suplementów diety przyciągają klienta swym atrakcyjnym opakowaniem. Dla pacjenta istotne jest jednak to, na ile dany produkt spełnia swoje zadanie farmakologiczne. Aktualnie oczywistym jest fakt, że sprostanie wymogom odpowiedniej jakości, to warunek decydujący o skuteczności i bezpieczeństwie działania leku. Jednym z częściej suplementowanych mikroelementów jest cynk i dlatego właśnie w niniejszej pracy poddano analizie technologicznej preparaty określane jako suplementy diety, zawierające w swym składzie jony tego pierwiastka. Celem przeprowadzonych badań była ocena dostępności farmaceutycznej jonów Zn +2 z wybranych suplementów diety zawierających składniki mineralne. Przeprowadzono analizę postaci leku, zbadano czas rozpadu stałych doustnych postaci tych preparatów oraz wykonano profile uwalniania badanych jonów, stosując płyn akceptorowy zgodnie z wymogami farmakopealnymi. Komplet danych eksperymentalnych wzbogacono analizą statystyczną. Ilość uwolnionych jonów oznaczano metodą chromatografii jonowej po uprzedniej mineralizacji w tzw. bombie teflonowej z użyciem energii mikrofalowej. Kolejnym etapem pracy było porównanie ilości uwolnionych jonów w próbkach po mineralizacji oraz w próbkach przesączonych, nie poddanych temu procesowi. Wygląd wszystkich tabletek nie budził zastrzeżeń. Również odchylenia od średniej grubości tabletki i średnicy mieściły się w wyznaczonych granicach. Odpowiadały także normom dotyczącym odchylenia od średniej masy i czasu rozpadu. Tabletki nie spełniały jedynie wymagań co do twardości (badanie to nie jest jednak ujęte w FP VIII). Szybkość uwalniania jonów cynku zależała od analizowanego preparatu i wykazywała nieznaczne różnice w przesączach i ich mineralizatach. 20

ZASTOSOWANIE CHROMATOGRAFII GAZOWEJ DO OKREŚLENIA DROGI ELEKTROCHEMICZNEGO ROZKŁADU CIECZY JONOWEJ IM14Cl Aleksandra FABIAŃSKA*, Marta KOŁODZIEJSKA, Joanna MASZKOWSKA, Magda CABAN, Piotr STEPNOWSKI, Ewa Maria SIEDLECKA /CHROMATOGRAFIA GAZOWA/ Zakład Analizy Środowiska, Instytut Ochrony Środowiska i Zdrowia Człowieka, Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk *e-mail: a.fabianska@chem.univ.gda.pl Najbardziej skuteczne metody usuwania toksycznych i trudno biodegradowalnych zanieczyszczeń należą do Pogłębionych Procesów Utleniania (ang. Advanced OxidationProcess, AOP). Jedną z nich jest utlenianie z wykorzystaniem elektrody BDD. Mechanizm elektrochemicznej degradacji polega na anodowym rozkładzie wody do rodników hydroksylowych, które reagują ze związkami organicznymi. Określenie drogi rozkłady danych zanieczyszczeń jest istotnym elementem w określaniu jego skuteczności oraz pozwala ocenić potencjalną toksyczność i biodegradowalność mieszaniny podegradacyjnej. Metodą pozwalającą na wstępne rozpoznanie produktów rozpadu jest technika GC-MS. Mieszanina produktów zostaje rozdzielona na kolumnie chromatograficznej, a detektor, jakim jest spektrometr mas pozwala na identyfikację poszczególnych związków. Szczególnie ważne są badania nad drogą rozkładu cieczy jonowych, których właściwości dają możliwość szerokiego zastosowania w przemyśle. W związku z tym, przypuszcza się, że w najbliższych latach będą one obecne jako zanieczyszczenia w ściekach i odpadach. W prezentowanej pracy wykorzystano technikę GC-MS do wstępnego rozpoznania produktów elektrochemicznego rozkładu na elektrodzie BDD chlorku 1-butylo-3-metyloimidazolowego (IM14Cl). Identyfikacja produktów pozwoliła na zaproponowanie prawdopodobnej drogi elektrochemicznej degradacji tego związku. 21

OPTYMALIZACJA UKŁADÓW CHROMATOGRAFICZNYCH TYPU HILIC DO ANALIZY ALKALOIDÓW Anna PETRUCZYNIK*, Katarzyna ŻUKROWSKA, Monika WAKSMUNDZKA-HAJNOS /CHROMATOGRAFIA CIECZOWA/ Zakład Chemii Nieorganicznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, ul. Chodźki 4a, 20-093 Lublin *e-mail: annapetruczynik@poczta.onet.pl Chromatografia oddziaływań hydrofilowych (HILIC) jest techniką chromatograficzną w której wykorzystuje się polarne fazy stacjonarne żel krzemionkowy, chemicznie związane fazy polarne w połączeniu z fazami ruchomymi zawierającymi wodę oraz mniej polarne rozpuszczalniki (np. acetonitryl) w dużych stężeniach. HILIC jest szczególnie przydatną metodą rozdzielania substancji o dużej polarności takich jak np. cukry, aminokwasy, niektóre leki, nukleozydy, proteiny, neurotransmitery. Do związków o stosunkowo dużej polarności, które mogą być analizowane przy zastosowaniu tej metody należą niektóre alkaloidy z różnych grup chemicznych. Metoda HILIC może stanowić, zwłaszcza w przypadku analizowania złożonych mieszanin związków o różnej polarności, uzupełnienie lub alternatywę dla najczęściej stosowanej chromatografii w odwróconym układzie faz (RP-LC). Dobre wyniki uzyskuje się stosując techniki łączone RP-LC i HILIC. Retencja i selektywność rozdzielenia w chromatografii oddziaływań hydrofilowych zależy w dużym stopniu od rodzaju fazy stacjonarnej, rodzaju i stężenia eluentu, rodzaju i stężenia zastosowanych buforów lub soli, oraz wartości ph fazy ruchomej. Celem pracy było zoptymalizowanie układów chromatograficznych do analizy wybranych alkaloidów należących do różnych grup chemicznych pod względem ich retencji, kształtu uzyskiwanych na chromatogramach pików, sprawności układów i selektywności rozdzielenia analitów. Zbadano wpływ stężenia acetonitrylu, rodzaju i stężenia dodawanych do eluentu soli, rodzaju i stężenia zastosowanego buforu oraz ph fazy ruchomej na uzyskiwane wyniki. Sporządzono zależności log k od stężenia różnych składników fazy ruchomej oraz porównano współczynniki asymetrii i ilości półek teoretycznych na metr otrzymanych przy zastosowaniu różnych eluentów. Najbardziej optymalne do rozdzielania badanych alkaloidów okazały się układy zawierające dodatek octanu lub mrówczanu amonu, zwłaszcza przy większych stężeniach tych soli następowała poprawa kształtu pików uzyskanych na chromatogramach. W najbardziej optymalnych układach HILIC rozdzielono mieszaninę wzorców alkaloidów. 22

ZMIENNOŚĆ SEZONOWA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH WYIZOLOWANYCH Z MIĘŚNIA ODWŁOKOWEGO GARNELI BAŁTYCKIEJ C. CRANGON Adriana MIKA 1,2, Magdalena CERKOWNIAK 2, Marek GOŁĘBIOWSKI 3, Edward SKORKOWSKI 1, Piotr STEPNOWSKI 2 /HPLC-LLSD, GC-MS/ 1 Wydział Biologii, Uniwersytet Gdański, Katedra Ewolucji Molekularnej, Wita Stwosza 59, 80-308 Gdańsk, skorkows@biotech.univ.gda.pl 2 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Zakład Analizy Środowiska, Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk, kas@chem.univ.gda.pl 3 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Pracownia Chemometrii Środowiska, Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk, goleb@chem.univ.gda.pl Rozwój badań nad niezbędnymi nienasyconymi kwasami tłuszczowymi (NNKT) rozpoczął się w latach 40 XX wieku, kiedy to wykazano związek pomiędzy wymienionymikwasami pochodzącymi z organizmów morskich, a małą umieralnością z przyczyn sercowo - naczyniowych w populacji Eskimosów [1]. Pomimo upływu dziesięcioleci, badania nad możliwością zmniejszenia śmiertelności i równoczesnym wykorzystaniem do tego celu produktów pochodzenia naturalnego, ciągle trwają. NNKT odpowiedzialne są między innymi za przeciwdziałanie chorobom serca i układu naczyniowego zmniejszając poziom cholesterolu, triacylogliceroli, chylomikronów i LDL w osoczu krwi [2], czy też zapobiegają chorobom zwyrodnieniowym układu nerwowego [3]. Oleje krewetkowe są bogatym źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Ich zawartość porównywalna jest z zawartością NNKT w tkance mięśniowej dorsza [4]. Jednakże skład i zawartość NNKT zależy od wielu czynników biochemii wewnętrznej organizmu, jak i elementów środowiskowych. [5,6] które ścisłe są skorelowane z cyklem sezonowym. Crangoncrangon jest szeroko występującym euryhalinowym taksonem, nie tylko w Morzu Bałtyckim, ale również bardzo rozpowszechnionym we wschodnim Atlantyku, na atlantyckim wybrzeżu Maroka, w Morzu Śródziemnym, Morzu Czarnym oraz w Morzu Północnym, gdzie poławiany jest na masową skalę z powodu bogactwa swoich składników odżywczych [7]. Wykorzystując technikę separacji HPLC z detektorem LLSD rozdzielono wyekstrahowane z mięśnia odwłokowego garneli bałtyckiej C. crangonlipidy,pobrane z każdego sezonu roku, na cztery grupy: triacyloglicerole, wolne kwasy tłuszczowe, sterole i fosfolipidy. Frakcje zawierające kwasy tłuszczowe poddano hydrolizie i metylowaniu, a następnie analizowano je techniką GLC-MS. Uzyskano przekrój sezonowy kwasów tłuszczowych, który znacznie różnił się składem i zawartością w poszczególnej grupie. Ogółem zidentyfikowano 25 kwasów tłuszczowych i niezależnie od sezonu dominował podstawowy zestaw kwasów jak 14:0, 16:0, 16:1, 18:0, 18:1. W największych ilościach pośród NNKT notowano kwasy należące do rodziny kwasów ω-3: kwas eikozapentaenowy 20:5n-3 i dokozaheksaenowy 22:6n-3 oraz z rodziny ω-6 kwas linolowy 18:2n-6 i arachidonowy 20:4n-6. Istotne jest to, iż kwasy te należą do dwóch konkurujących rodzin o te same enzymy metaboliczne, więc nadmiar kwasu linolowego, prowadzi do obniżonych zawartości kwasów tłuszczowych ω-3 [4]. Największe wahania ilości NNKT obserwowano w okresie zimowym i wiosennym, gdzie masa lipidów była dwukrotnie wyższa niż zimą, co pokrywało się z cyklem rozwojowym, dostępem pokarmu i miejscem bytowania garneli bałtyckiej. [1] Sinclair HM Lancet (1956) 1, 381-383 [2] Harris WS (1997) AJCN 65, l645s-1654s [3] Logan AL (2004) Lipids Health Dis 3, 1-8 [4] Holub BJ (2002) CMAJ 166: 608-615 [5] Dutra BK (2008) Iheringia,SérZoolPortoAlegre98:355-361 [6] Campos J (2009) J Sea Res 62, 229-237 [7] Luttikhuizen PC (2008) MolPhylogenEvol46, 1015 1030 23

WPŁYW CIECZY JONOWYCH JAKO DODATKÓW DO CYKLODEKSTRYN NA CHIRALNE ROZDZIELENIE W ELEKTROFOREZIE KAPILARNEJ Agata PAPIERZ*, Monika ASZTEMBORSKA /ELEKTROFOREZA KAPILARNA/ Instytut Chemii Fizycznej PAN, 01-224 Warszawa, ul. Kasprzaka 44/52, *apapierz@ichf.edu.pl Cyklodekstryny (CDs) są naturalnie chiralnymi substancjami, o 100%-owej czystości enancjomerycznej i jako takie są doskonałym molekularnym sorbentem o wysokiej enancjoselektywności. Specyficzna budowa cyklodekstryn umożliwia im tworzenie kompleksów inkluzyjnych z molekułami o odpowiednim kształcie, pasującymi do hydrofobowego wnętrza cyklodekstryny. W literaturze można spotkać się z doniesieniami potwierdzającymi tworzenie się kompleksów inkluzyjnych między cyklodekstrynami a cieczami jonowymi (ILs) [1]. Powszechnie mówi się także o zastosowaniach cieczy jonowych w technikach rozdzielczych, np. jako dodatków do faz ruchomych w wysokosprawnej chromatografii cieczowej [2]. Zostało udowodnione, że ich obecność w eluencie poprawia jakość rozdzielenia, prowadząc do zmian w czasach retencji i kształcie pików [3]. Można też znaleźć pojedyncze doniesienia dotyczące wykorzystania chiralnych i niechiralnych cieczy jonowych jako dodatków do cyklodekstryn w celu separacji enancjomerów w elektroforezie kapilarnej [4, 5]. W niniejszej pracy zbadano oddziaływania α- β- ϒ-cyklodekstryn z czterema cieczami jonowymi: chlorkiem 1-butylo-3-metyloimidazoliowym, chlorkiem 1-heksylo-3- metyloimidazoliowym, chlorkiem 1-oktylo-3-metyloimidazoliowym, chlorkiem 1-decylo-3- metyloimidazoliowym za pomocą elektroforezy kapilarnej. Wyznaczono stałe trwałości kompleksów CD/IL a także zbadano wpływ cieczy jonowych na enancjoselektywnośćβcyklodekstryny w stosunku do grupy jedenastu związków o charakterze anionowym: profenów (ibuprofenu, ketoprofenu, flurbiprofenu, fenoprofenu, carprofenu i indoprofenu) oraz kwasów 2-fenoksypropionowego, 3-fenylomasłowego, tropowego, migdałowego i 4-bromomigdałowego. Badania stałych trwałości kompleksów wskazują na tworzenie się stabilnych kompleksów pomiędzy niektórymi cyklodekstrynami i cieczami jonowymi. Uzyskane wyniki wpływu cieczy jonowych na enancjoselektywność β-cyklodekstryny wskazują z kolei na możliwość tworzenia się potrójnych kompleksów IL/CD/analit. W niektórych przypadkach zaobserwowano pozytywny wpływ cieczy jonowych na enancjoseparację badanych związków. Badania częściowo wspierane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, dzięki dotacji Innowacyjna Gospodarka (POIG.01.01.02-14-102/09). Literatura: [1] J.Phys.Chem. B, 110 (2006) 8576-8581 [2] J. Chromatogr. A, 1125 (2006) 182-188 [3] J. Sep. Sci., 32 (2009) 4126-4132 [4] J. Chromatogr. A, 1155 (2007) 134-141 [5] J. Chromatogr. A, 1217 (2010) 7949-7955 24

ANALIZA JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA GLIKOALKALOIDÓW W LIŚCIACH BAKŁAŻANA SOLANUM MACROCARPON L Alan PUCKOWSKI, Magdalena CERKOWNIAK*, Aleksandra FABIAŃSKA, Łukasz HALIŃSKI, Piotr STEPNOWSKI /CHROMATOGRAFIA GAZOWA/ Zakład Analizy Środowiska, Instytut Ochrony Środowiska i Zdrowia Człowieka Wydziału Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19 80-952 Gdańsk *e-mail:jestzly@o2.pl Rodzina psiankowatych (Solanaceae) składa się z ponad 3000 gatunków, z których wiele stanowi stały element diety ludzi. Rośliny należące do powyższej grupy, takie jak bakłażan, ziemniak czy pomidor, znane są z syntezowania glikoalkaloidów (GA). Substancje te mają na celu ochronę organizmów przed zagrożeniami ze strony szkodników (takich jak wirusy, bakterie, grzyby i owady) i mogą być szkodliwe dla zdrowia człowieka, jeśli występują w znacznym stężeniu. Poddany badaniom bakłażan gboma (SolanummacrocarponL.) należy do grupy roślin, mających duże znaczenie gospodarcze w krajach afrykańskich. Spożywane są zarówno owoce, jak i liście roślin. Niniejsza praca obejmuje analizę zawartości glikoalkaloidów w liściach S. macrocarpon. Do analiz użyto dwóch odmian S. macrocarpon: URAFIKI oraz UVPP. Wykorzystano różne procedury, umożliwiające oznaczenie zarówno całych cząsteczek glikoalkaloidów, jaki samych aglikonów. Metodyka badań obejmowała ekstrakcję i hydrolizę glikoalkaloidów, oraz derywatyzację aglikonów. Wstępna identyfikacja związków została wykonana przy zastosowaniu spektrometrii mas z jonizacją wiązką laserową w obecności matrycy (MALDI) oraz na podstawie eksperymentów ESI-MS/MS. Analizę jakościowa aglikonów wykonano przy użyciu chromatografii gazowej połączonej ze spektrometrią mas (GC-MS), zaś jego analizy ilościowe przy zastosowaniu chromatografii gazowej z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym (GC-FID). Wyniki analiz jakościowych wykazały, że glikoalkaloidy obecne w liściach badanych roślin zawierają w swej budowie nietypową pochodną solanidyny, której dokładna struktura zostanie określona w przyszłości. Analiza ilościowa aglikonu udowodniła z kolei, że stosowana powszechnie metoda przyrządzania liści badanej rośliny pozwala na obniżenie zawartości glikoalkaloidów do poziomu, powszechnie uznawanego za bezpieczny dla zdrowia człowieka. 25

WYKORZYSTANIE TECHNIKI HPLC-DAD DO ROZDZIELANIA WITAMIN ROZPUSZCZALNYCH W WODZIE Dorota WIRKUS*, Katarzyna JABŁONOWSKA, Aleksandra KOLASA, Monika PASZKIEWICZ, Marek GOŁĘBIOWSKI, Radosław OWCZUK 1, Piotr STEPNOWSKI /HPLC-DAD/ Zakład Analizy Środowiska, Instytut Ochrony Środowiska i Zdrowia Człowieka, Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19, Gdańsk 80-952, *e-mail: dorotawirkus@wp.pl 1 Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Gdański Uniwersytet Medyczny, ul. M. Skłodowskiej-Curie 3a, 80-210 Gdańsk Witaminy są dobrze znaną grupą związków, bardzo istotną dla ludzkiego zdrowia. Związki te dzielą się na dwie główne grupy: witaminy rozpuszczalne w wodzie i witaminy rozpuszczalne w tłuszczach. Do witamin rozpuszczalnych w wodzie należą witaminy z grupy B (B 1, B 2, B 3, B 5, B 6, B 9 i B 12 ) oraz kwas askorbinowy (witamina C). Ponadto niektóre z witamin występują w więcej niż jednej formie; witamina B 3 : kwas nikotynowy, amid kwasu nikotynowego oraz B6: pirydoksyna, pirydoksal i pirydoksamina. Witaminy te odgrywają różne specyficzne i ważne funkcje w metabolizmie. Zarówno niedobór jak i nadmiar witamin w organizmie jest niekorzystny i może być przyczyną różnego rodzaju problemów zdrowotnych. Ilość dostarczonych witamin do organizmu zależy od diety. Jednak nawet pokarmy, które zawierają niezbędne witaminy, mogą mieć obniżoną ich zawartość, w wyniku nieodpowiedniego przechowywania, przetwarzania lub gotowania. Wiele osób zażywa preparaty multiwitaminowe w celu uzupełnienia diety. Witaminy należą do różnych grup związków organicznych, a tym samym różnią się pod względem właściwości chemicznych, co stanowi główny problem analityczny. Mimo istnienia wielu metod rozdzielania witamin z grupy rozpuszczalnych w wodzie, zaledwie trzy dotychczas opublikowane umożliwiają analizę wszystkich witamin z tej grupy, a tylko jedna z nich analizę wszystkich wraz z dwoma formami witaminy B 3 i trzema formami witaminy B 6. W związku z powyższym celem pracy było opracowanie i optymalizacja metody rozdzielenia mieszaniny witamin rozpuszczalnych w wodzie, w toku jednej analizy chromatograficznej, z zastosowaniem techniki HPLC-DAD. Do analizy zastosowano trzy rodzaje kolumn: Gemini C18 (Phenomenex, 150 x 4,60 mm; 5 µm), Kinetex C18 (Phenomenex, 150 x 4,60 mm; 2,6 µm) oraz Hypersil GOLD aq (ThermoScientific, 150 x 4,6 mm; 5 µm). Przetestowano przydatność mieszanin zawierających bufor KH 2 PO 4 /H 3 PO 4 (ph 3,3) i metanol oraz 0,01 % wodny roztwór kwasu trifluorooctowego (ph 2,83) i metanol jako eluentów. Rozdzielenie witamin prowadzono z zastosowaniem elucji gradientowej. Najlepsze rezultaty rozdzielenie wszystkich witamin, a także wszystkich odmian witaminy B 3 oraz B 6 otrzymano z zastosowaniem kolumny Hypersil GOLD aq oraz mieszaniny buforu KH 2 PO 4 /H 3 PO 4 i metanolu jako fazy ruchomej. Projekt finansowany z grantu Uniwersytetu Gdańskiego, służącego rozwojowi młodych naukowców oraz uczestników studiów doktoranckich numer 538-8110-1061-12. 26

WPŁYW MATRYCY PRÓBEK ŚRODOWISKOWYCH NA DERYWATYZACJĘ Β-BLOKERÓW I Β-AGONISTÓW Magda CABAN*, Katarzyna MIODUSZEWSKA, Paulina ŁUKASZEWICZ, Natalia MIGOWSKA, Anna BIAŁK-BIELIŃSKA, Kinga MARSZEWSKA, Piotr STEPNOWSKI, Jolanta KUMIRSKA Zakład Analizy Środowiska, Instytut Ochrony Środowiska i Zdrowia Człowieka Wydziału Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19 80-952 Gdańsk *e-mail: magdac@chem.univ.gda.pl Analiza pozostałości farmaceutyków w próbkach środowiskowych jest utrudniona ze względu na wysoki stopień skomplikowania matrycy i niski poziom stężeń oznaczanych związków chemicznych. Obecność interferentów podczas analiz metodami chromatograficznymi sprężonymi ze spektrometrią mas skutkuje zmniejszeniem odpowiedzi detektora. Mechanizmy tego negatywnego procesu są inne dla LC/MS i GC/MS. Dla pierwszej techniki jest to głównie supresja jonów w źródle jonów spektrometru mas, dla drugiej to wpływ na reakcję derywatyzacji i / lub na procesy zachodzące w chromatografie gazowym. W przedstawionej pracy porównano efekt matrycowy ME (ang. MatrixEffect) próbek ścieków na reakcję derywatyzacji β-blokerów i β-agonistów (leki, których obecność w środowisku jest częsta). Zastosowaniu dwa odczynniki derywatyzacyjne: - popularny i komercyjnie dostępny BSTFA (N,O-Bis(trimetylosililo)trifluoroacetamid) z dodatkiem 1 % TMCS (trimetrylochlorosilan), - zsyntetyzowany w naszym laboratorium DIMETRIS (dimetylo(3,3,3trifluoropropylo)sililodimetyloamina). Jako, że efekt matrycowy ma wpływ również na odzysk absolutny AR (ang. AbsoluteRecovery) ekstrakcji (w tym przypadku techniką SPE, ang. Solid PhaseExtraction), podano korelację tych współczynników. Celem pracy było również przedstawienie użyteczności nowego rodzaju odczynnika derywatyzacyjnego na potrzeby analiz próbek środowiskowych. Efekty matrycowe okazały się być porównywalne dla BSTFA oraz DIMETRIS. Stwierdzono również, że technika GC/MS może z powodzeniem zastępować LC-MS podczas analiz polarnych analitów jakimi są β-blokery i β-agoniści, gdyż wykazuje porównywalne lub mniejsze efekty matrycowe. Praca finansowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, projekt badawczy numer UMO-2011/01/N/ST4/02478. 27

IDENTYFIKACJA NIETYPOWYCH ZWIĄZKÓW KUTIKULARNYCH I WEWNĘTRZNYCH WYBRANYCH GATUNKÓW MUCH Magdalena CERKOWNIAK, Alan PUCKOWSKI, Monika PASZKIEWICZ, Marek KWIATKOWSKI, Piotr STEPNOWSKI, Marek GOŁĘBIOWSKI* Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18, 80-952 Gdańsk *e-mail: goleb@chem.univ.gda.pl W lipidach kutikularnych owadów występuje wiele związków chemicznych należących do różnych grup. Najczęściej występującymi związkami w lipidach kutikularnych i wewnętrznych są: n-alkany, kwasy karboksylowe, estry kwasów karboksylowych, ketony, alkohole i aldehydy. Celem badań była identyfikacja związków znajdujących się na powierzchni wybranych gatunków much. W poniższej pracy skupiono się szczególnie na tych związkach, które dotychczas nie były zidentyfikowane. Oprócz obecnych węglowodorów, czy kwasów tłuszczowych, można stwierdzić obecność glicerolu, cholesterolu i zapewne jeszcze wielu innych związków. Ich obecność może być także odmienna dla danego gatunku i wpływać na funkcje kutikuli owadów (np. działać antygrzybowo). Otwarta pozostaje więc dyskusja nad ich specyfiką i pełnionymi przez nie funkcjami. Do analizy grupowej lipidów zastosowana została wysokosprawna chromatografia cieczowa z laserowym detektorem promieniowania rozproszonego (HPLC-LLSD). Analizy jakościowej i ilościowej dokonano z wykorzystaniem chromatografii gazowej połączonej ze spektrometrią mas (GC-MS). W celu potwierdzenia identyfikacji przeprowadzono koiniekcję roztworów wzorcowych z odpowiednimi ekstraktami z powierzchni owadów. Zidentyfikowano m.in. takie związki jak: kwas azelainowy, kwas fenylopropionowy, kwas fenylooctowy, trikozen i monooleinian glicerolu. Różnorodne właściwości tych związków (działanie bakteriostatyczne i bakteriobójcze, udział w chemicznej komunikacji owadów, funkcje allomonu lub feromonu, współtworzenie naturalnych barier itd.) mogą być w przyszłości wykorzystane w walce ze szkodliwymi owadami. Badania zostały sfinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, grant nr N N303 504238 28

CYKLODEKSTRYNY ROZPUSZCZONE W CIECZACH JONOWYCH JAKO FAZY STACJONARNE W CHROMATOGRAFII GAZOWEJ Monika SOBÓTKA*, Monika ASZTEMBORSKA Instytut Chemii Fizycznej PAN, ul. Kasprzaka 44/52, 01-224 Warszawa, Polska *e-mail: mwisniewska@ichf.edu.pl Niskotemperaturowe ciecze jonowe są to stopione sole o temperaturze topnienia poniżej temperatury pokojowej. Posiadają wiele unikalnych właściwości fizykochemicznym min.: bardzo mała prężność par, niepalność, duża stabilność termiczna i elektrochemiczna, zdolność rozpuszczania szerokiej gamy związków organicznych i nieorganicznych. W ostatnich latach niskotemperaturowe ciecze jonowe są bardzo często wykorzystywane w chemii analitycznej. Ważnym zastosowaniem cieczy jonowych jest wykorzystywanie ich jako rozpuszczalników cyklodekstryn (CD), do otrzymywania nowego rodzaju stabilnych termicznie, chiralnych faz stacjonarnych w chromatografii gazowej [1, 2]. Cyklodekstryny, są to naturalne, chiralne oligosacharydy. Głównymi ich przedstawicielami są α-, β-i γ-cyklodekstryny zbudowane odpowiednio z 6, 7 i 8 jednostek α-d-glukozy. Cyklodekstryny są wykorzystywane w różnych technikach chromatograficznych głównie do rozdzielania enancjomerów. W literaturze opisano enancjoselektywne właściwości modyfikowanych cyklodekstryn rozpuszczonych się w różnych cieczach jonowych, stosowanych jako fazy stacjonarne w kapilarnej chromatografii gazowej [1, 2]. Natomiast nigdzie nie zostało opisane zastosowanie naturalnych cyklodekstryn (α-, β- i γ-cd) rozpuszczonych w cieczach jonowych jako faz stacjonarnych w chromatografii gazowej. Prezentowane wyniki są kontynuacją badań tworzenia się kompleksów i enancjoselektywnych właściwości -, - i -CD rozpuszczonych w cieczach jonowych. Cyklodekstryny rozpuszczono w bromku 1-heksylopirydyniowym, bromku tetraoktylofosfoniowym oraz w imidazoliowych cieczach jonowych i zastosowano jako fazy stacjonarne w chromatografii gazowej. Badanymi związkami były chiralne terpeny oraz inne chiralne cząsteczki. Badania częściowo wspierane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, dzięki dotacji Innowacyjna Gospodarka (POIG.01.01.02-14-102/09). [1] Huang K.; Zhang X.; Armstrong D. W., J. Chromatogr. A, 1217 (2010) 5261. [2] Berthod A.; He L.; Armstrong D. W., Chromatographia, 53 (2001) 63. 29

WSTĘPNE BADANIA O-POLISACHARYDU BAKTERII CRONOBACTER MALONATICUS NTU 681 Z WYKORZYSTANIEM TECHNIK CHROMATOGRAFICZNYCH Kinga MARSZEWSKA*, Małgorzata CZERWICKA, Piotr STEPNOWSKI, Zbigniew KACZYŃSKI /CHROMATOGRAFIA GAZOWA/ Instytut Ochrony Środowiska i Zdrowia Człowieka, Uniwersytet Gdański, Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk *e-mail: kingamarszewska@gmail.com Rodzaj Cronobacterzawiera pięć gatunków: C. sakazakii, C. turicensis, C. muytjensii, C. dublinensis, C. malonaticus [1]. Są one Gram-ujemnymi, względnie beztlenowymi pałeczkami, niewytwarzającymi przetrwalników. Nazwa wywodzi się z mitologii od greckiego Tytana Cronosa, który połykał swoje dzieci zaraz po urodzeniu. Porównanie to zostało zaadoptowane do określenia bakterii, ze względu na choroby wywoływane u noworodków. Pomimo rzadko występujących przypadków zakażenia tymi bakteriami są one bardzo niebezpieczne. Cechuje je duża śmiertelność i ciężkie powikłania po chorobie, takie jak wodogłowie, ropień mózgu, bądź tworzenie się cyst, a w konsekwencji opóźnienie w rozwoju [2]. W ramach wstępnych badan nad O-polisacharydem (OPS-em) bakterii Cronobactermalanaticus NTU681 wykonano następujące procedury: wyizolowanie lipopolisacharydu (LPS-u) z bakterii; uzyskanie O-polisacharydu dzięki przeprowadzeniu hydrolizy lipopolisacharydu i oczyszczenie go poprzez wykorzystanie metody sączenia molekularnego; ustalenie rodzaju i ilości jednostek cukrowych przez wykonanie analizy cukrowej i identyfikację uzyskanych produktów technikami GC i GC-MS; ustalenie sekwencji i sposobu powiązania ze sobą reszt cukrowych przez wykonanie analizy metylacyjnej i identyfikację uzyskanych produktów technikami GC i GC-MS. [1] Iversen C, Lehner A, Mullane N, et al.. BMC EvolBiol 7: 64. (2007). [2] Farber J.M., Forsythe S.J., Emerging issues in food safety Enterobactersakazakii, ASM PRESS, Washington, D.C., (2008). 30

OCENA WPŁYWU ph I SIŁY JONOWEJ NA SORPCJĘ SULFONAMIDÓW DO GLEB RÓŻNEGO TYPU PRZY ZASTOSOWANIU HPLC-UV JAKO TECHNIKI OZNACZEŃ KOŃCOWYCH Joanna MASZKOWSKA 1, Aleksandra FABIAŃSKA 1, Marta KOŁODZIEJSKA 1, Anna BIAŁK-BIELIŃSKA 1, Wojciech MROZIK 2, Piotr STEPNOWSKI 1, Jolanta KUMIRSKA 1 /HPLC-UV/ 1 Wydział Chemii, Zakład Analizy Środowiska, Instytut Ochrony Środowiska i Zdrowia Człowieka, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18, 80-952 Gdańsk, joanna.maszkowska@chem.univ.gda.pl 2 Wydział Farmaceutyczny, Katedra Chemii Nieorganicznej, Gdański Uniwersytet Medyczny, Al. Gen. J. Hallera 107, 80-416 Gdańsk Syntetyczne antybiotyki, będące pochodnymi sulfanilamidu, od wielu lat znajdują zastosowanie w medycynie i weterynarii. Nie ogranicza się ono jednak do celów terapeutycznych. Niejednokrotnie farmaceutyki te są, bowiem, wykorzystywane jako promotory wzrostu czy środki profilaktyczne, w celu zapobiegania infekcjom w hodowlach na dużą skalę. Wydalanie sulfonamidów w znaczącym stopniu w formie macierzystej oraz stwierdzone nieefektywne usuwanie ich w oczyszczalniach ścieków, stwarzają zagrożenie przedostawania się ich do różnych komponentów środowiska, w relatywnie dużych ilościach. Badanie procesów sorpcji do gleb jest jednym z narzędzi służących do oceny mobilności tych związków w środowisku. Wszystkie sulfonamidy za wyjątkiem sulfaguanidyny (SG) posiadają w swojej strukturze dwie grupy zasadowe i jedną kwasową. Posiadając taką strukturę, związki te mogą być opisane trzema stałymi dysocjacji: pka1, pka2 i pka3, odpowiadającymi podwójnie protonowanej, pojedynczo protonowanej oraz obojętnej formie sulfonamidu. Z tego powodu niezmiernie istotna jest ocena wpływu zmiennych warunków środowiskowych, takich jak ph czy siła jonowa roztworu, na stopień zatrzymywania tych związków w glebie. W tym celu, w ramach niniejszej pracy, badano proces sorpcji trzech sulfonamidów do gleb o różnych właściwościach fizykochemicznych w roztworach o zakresie ph 3-12 oraz zmiennym stężeniu chlorku wapnia (0-0,1 mol L -1 ). W celu określenia stopnia sorpcji, na podstawie ilości badanych związków pozostających w fazie wodnej po tym procesie, zastosowano technikę HPLC z detekcją UV. Fazą ruchomą był acetonitryl i woda dejonizowana (SG) lub woda dejonizowana z dodatkiem TFA w przypadku sulfisoksazolu (SX) i sulfadimetoksyny (SDM). Stosowano elucję izokratyczną przy przepływie fazy ruchomej 0,5 ml/min (SG) oraz 0,7 ml/min (SX i SDM). Jako fazę stacjonarną wykorzystano kolumnę PhenomenexGemini C 18 NX o średnicy ziaren 5 µm i wymiarach 150 x 4,60 mm. 31

OPRACOWANIE METODY OZNACZANIA POZOSTAŁOŚCI FARMACEUTYKÓW Z WYKORZYSTANIEM CHROMATOGRAFII GAZOWEJ POŁĄCZONEJ Z DETEKTOREM WYCHWYTU ELEKTRONÓW (GC-ECD) Natalia MIGOWSKA*, Aleksandra FABIAŃSKA, Marta DOLIŃSKA, Magda CABAN, Piotr STEPNOWSKI, Jolanta KUMIRSKA /chromatografia gazowa połączona z detektorem wychwytu elektronów (GC-ECD) chromatografia gazowa sprzężona ze spektometrią mas (GC-MS)/ Zakład Analizy Środowiska, Instytut Ochrony Środowiska i Zdrowia Człowieka, Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk, *natalia@chem.univ.gda.pl Ogromny rozwój medycyny, jak również farmacji, spowodował rosnącą produkcję oraz ilość leków dostępnych na rynku. Czynniki, które wpływają na wzrost produkcji farmaceutycznej to między innymi starzenie się społeczeństwa, bogacenie się ludności, postęp w diagnozowaniu i leczeniu chorób, dostępność leków bez recepty i ich promowanie w reklamach. Duże zużycie leków, potwierdza ryzyko występowania substancji pochodzenia farmaceutycznego w środowisku. Niezbędnym warunkiem wiarygodnego oszacowania ryzyka, wynikającego z obecności pozostałości farmaceutyków w przyrodzie, jest wiedza o poziomie ich stężeń w próbkach środowiskowych. Dlatego też istnieje konieczność opracowania procedur oznaczania owych związków w próbkach środowiskowych. W niniejszej pracy przedstawiono procedurę oznaczenia końcowego niesteroidowych leków przeciwzapalnych (diflunisal, ketoprofen) oraz hormonów estrogennych (estronu, estriolu, estradiolu, dietylostilbestriolu) z wykorzystaniem chromatografii gazowej połączonej z detektorem wychwytu elektronów (GC-ECD). W tym celu badane związki przeprowadzono w pochodne pentafluoropropionowe z wykorzystaniem bezwodnika kwasu pentafluoropropionowego (PFPA) oraz pentafluoropropanolu (PFPOH). Potwierdzenia syntezy uzyskanych pochodnych dokonano za pomocą układu GC-MS. Warunki oznaczenia końcowego zoptymalizowano poprzez dobór temperatury pracy pieca chromatograficznego oraz temperatury pracy detektora wychwytu elektronów. W celu potwierdzenia wiarygodności metodę oznaczenia pentafluoropropionowych pochodnych wybranych farmaceutyków z wykorzystaniem GC-ECD poddano walidacji. Zgodnie z Decyzją Komisji 2002/657/WE wykonującej dyrektywę Rady 96/23/WE dotyczącą wyników metod analitycznych i ich interpretacji w przypadku stosowania układu GC-ECD metodą potwierdzającą identyfikację zanieczyszczeń organicznych w próbce, jest ich analiza z wykorzystaniem dwóch kolumn o różnej polarności. Dlatego też analizy mieszaniny wybranych NLPZ i hormonów estrogennych dokonano stosując kolumnę RTX-5 oraz DB-1. Użyteczność opracowanej metody sprawdzono poprzez zbadanie odzysku farmaceutyków z próbek wodnych, a następnie poprzez analizę próbek rzeczywistych. 32