OCENA PROGRAMU PRZEBUDOWY POLSKICH DWORCÓW KOLEJOWYCH W LATACH 2008-2013. JEGO WPLYW NA REWITALIZACJE OBSZARÓW SRÓDMIEJSKICH. Dworzec kolejowy to miasto. Nie jest on tylko miejski, centralny czy metropolitalny. Podczas gdy centra handlowe, glówne ciagi piesze, place miejskie, deptaki, drogi dostawcze czy ogrody publiczne reprezentuja jedynie pojedyncze elementy miejskosci, dworzec jest koncentracja wszystkich tych elementów. ( ) Volker Albus Der Bahnhof.
RENESANS KOLEI W EUROPIE Koleje w XIX wieku rozwój kolei oparty glównie o wzrost przewozów towarowych kolej jako glówny srodek wymiany towarów w gospodarce przemyslowej budowa nowych dworców na peryferiach miast rozwój miast poprzez budowe nowych dzielnic w sasiedztwie dworców Koleje XXI wieku renesans kolei oparty glównie o wzrost przewozów pasazerskich (szybkie koleje i koleje metropolitalne) kolej jako jeden ze srodków wspomagajacych szybka wymiane mysli w gospodarce informacyjnej przebudowa i rozbudowa istniejacych dworców w centrach miast renesans miast dzieki rewitalizacji zdegradowanych obszarów sródmiejskich, w tym transformacji terenów pokolejowych i poprzemyslowych w sasiedztwie dworców
RENESANS KOLEI W EUROPIE Rys. 1 Dynamika wzrostu róznych galezi transportu zbiorowego (Min. Infrastruktury, 2008)
RENESANS KOLEI W EUROPIE Rys. 2 Krzywa podzialu miedzygaleziowego: kolej - samolot/ odleglosc 300-600 km (Min. Infrastruktury, 2008)
RENESANS KOLEI W EUROPIE ROZWÓJ KOLEI METROPOLITALNYCH Pomorska Kolej Metropolitalna Szacunkowe koszty: 949 mln zl Otwarcie: lipiec 2015 r.
RENESANS KOLEI W EUROPIE WIELKOSC DZIELNICY PRZYDWORCOWEJ (z ang. station district, station neighbourhood, close-to-station area, transit-oriented development, transit village) strefa pierwsza (bezposrednia) - bezposredni zasieg wplywu dworca na nowe inwestycje w kole o promieniu pokonywanym przez pieszego w ciagu 5-10 minut, czyli okolo 300-500m: najwyzszy wzrost inwestycji zwiazany z jednoznacznym statusem lokalizacji, najwieksza intensywnosc zabudowy, najsilniejsze wzrosty cen nieruchomosci. strefa druga (posredniego oddzialywania) pierscien o pierscieniu zewnetrznym pokonywanym przez pieszego w ciagu 15 minut, czyli okolo 500-1000m strefa trzecia (zewnetrzna) - o najmniejszym znaczeniu powyzej 1km Warszawa, Lizbona, Rotterdam dr hab. inz. arch. inz. arch. Daniel Daniel Zaluski Zaluski
UPADEK ZNACZENIA POLSKICH KOLEI PASAZERSKICH W calym sektorze przewozowym kolej pasazerska stala sie transportem niszowym. Dzisiejszy, polski dworzec utracil role symbolicznej bramy do miasta. Jest on traktowany jedynie jako przystanek pomiedzy róznymi srodkami transportu dla najubozszych grup spolecznych. Jego obraz niechlubnie swiadczy nie tylko o wlascicielu, czyli PKP S.A. ale i o gminie, na której terenie sie znajduje.
UPADEK ZNACZENIA POLSKICH KOLEI PASAZERSKICH 1885 1914 1983 2007 Ograniczanie sieci kolejowej PKP po roku 1990
UPADEK ZNACZENIA POLSKICH KOLEI PASAZERSKICH Wielkie inwestycje infrastrukturalne sparalizowaly prace systemu i zmarginalizowaly system kolejowy do roli niszowego srodka transportu.
UPADEK ZNACZENIA POLSKICH KOLEI PASAZERSKICH Rok Przewozy pasazerskie w mln 1921 129,6 1928 175,9 1935 145,2 1938 227,5 1946 261,7 1950 612,8 1960 816,6 1970 1056,5 1980 1100,5 1990 789,9 2000 360,7 2005 257,6 2010 262,3 2011 264,5 2012 274,4 2013 270,4 Przewozy pasa erskie w Polsce w latach 1921-2013 (opr. w asne na podstawie [GUS 1994], [Urz d Transportu Kolejowego 2014])
UPADEK ZNACZENIA POLSKICH KOLEI PASAZERSKICH Zródlo informacji: Dziennik Gazeta Prawna 24 stycznia 2013 (nr 17)
RENESANS POLSKICH KOLEI PASAZERSKICH? W wyniku zakonczonych prac modernizacyjnych w latach 2014-2015 wzrosnie znaczaco predkosc handlowa pociagów na glównych trasach. Czy jednak koleje odzyskaja klientów, których przejal transport autobusowy (np. Polski Bus), transport lotniczy (Olt Express i jego nastepcy), transport indywidualny korzystajacy z nowej sieci autostrad i dróg ekspresowych? Rys. PKP S.A. 29.05.2014
POLSKIE DWORCE Dworce w strukturze PKP S.A. W 2005 r. w zasobach PKP S.A. znajdowalo sie 3005 obiektów dworcowych, sposród których jedynie 1506 sluzylo obsludze podróznych. W 2007 r. bylo ich 2826 i funkcjonowalo 1240, 1586 bylo nieczynnych, w tym 639 dworców lezalo przy liniach wylaczonych z uzytkowania. Ich wartosc byla szacowana na ok. 700 mln zl, natomiast koszty rocznego ich utrzymania wynosily ok. 600 mln zl. Na poczatku 2008 r. dworców czynnych bylo juz tylko 1134, a wylaczonych z eksploatacji 762, chociaz przy dworcach tych nadal zatrzymywaly sie pociagi.
POLSKIE DWORCE Dworce w strukturze PKP S.A. Na poczatku 2011 r. bylo 916 dworców czynnych, ich utrzymanie kosztowalo ok. 200 mln rocznie i generowalo straty ok. 135 mln zl rocznie. Przewoznicy byli zainteresowani dofinansowaniem jedynie 297 dworców. Na poczatku 2013 r. PKP S.A. mialo w swoim zasobie 2570 dworców, w tym 640 czynnych. Wsród nich 220 obslugiwalo przewozy miedzywojewódzkie i miedzynarodowe (organizator ministerstwo), a 420 przewozy regionalne (organizatorzy samorzady wojewódzkie). W dn. 29.05.2014 r. PKP S.A. opublikowalo liste 585 czynnych dworców.
POLSKIE DWORCE Finansowanie dworców w strukturze PKP S.A. OPLATY DWORCOWE pobierane od przewozników wzorem oplat lotniskowych, obowiazujacych na terminalach lotniczych, wydaja sie najlepszym rozwiazaniem, stosowanym w wielu krajach Europy. Z uzyskanych srodków utrzymywane sa tam przestrzenie dworcowe, wykorzystywane wylacznie na cele transportowe (kasy, poczekalnie, toalety, perony, tunele i in.). Do dzis nie wprowadzono w Polsce oplat dworcowych. Polskie dworce utrzymuja sie same w ramach calego systemu. Przyjmuje sie, ze powierzchnia potrzebna dla bezposredniej obslugi ruchu pasazerskiego wynosi jedynie ok. 300-500m2. Pozostala przestrzen dworców moze byc zaadaptowana na inne funkcje. Sposród nieczynnych dworców ok. 950 wytypowano do przekazania jednostkom samorzadów terytorialnych, glównie gminnych. Natomiast ok. 980 obiektów zakwalifikowano do innych form zagospodarowania (sprzedaz komercyjna, przekazanie do PKP PLK S.A. w ramach linii kolejowej, wyburzenie i odlogowanie). Docelowo PKP S.A. chce zachowac jedynie 220 czynnych dworców, które obsluguja przewozy miedzywojewódzkie i miedzynarodowe. Sa to obiekty, które potencjalnie przy dobrym zarzadzaniu nie powinny przynosic strat, a z czasem winny wrecz na siebie zarabiac.
REALIZACJA INWESTYCJI NA DWORCACH Terminy realizacji inwestycji kolejowych o podobnej wielkosci: minimum 1 rok - planowanie inwestycji 1-2 lata - projekt budowlany 2 lata - budowa przykladowe terminy realizacji w Europie: Hbf w Berlinie (planowane 7 lat, realizacja 10 lat), Eurolille 6 lat, Arnhem Centraal 6 lat przykladowe terminy realizacji w Polsce: Wezel Integracyjny w Tczewie 8 lat, Gdynia Gl. 5 lat
OCENA ZREALIZOWANYCH DWORCÓW I INWESTYCJI W TOKU (2008-2013) Formy finansowania inwestycji (planowanych do oddania w 2013 r.): srodki Unii Europejskiej (UE) (3) Wroclaw Gl., Gdynia Gl., Kraków Gl. srodki Skarbu Panstwa (SP) i srodki wlasne (PKP) 74 dworce srodki komunalne Przyjete wydatkowanie srodków: 547 mln zl z UE, 434 mln zl z budzetu panstwa, 102 mln zl ze srodków wlasnych PKP.
OCENA ZREALIZOWANYCH DWORCÓW I INWESTYCJI W TOKU (2008-2013) Przebudowa dworców ze srodków unijnych Gdynia Gl. 2009 2011 2012 Gdynia Gl. 2009 2012 Wydzial Politechnika Architektury, Gdanska/ Politechnika STUDIO Gdanska DZ
OCENA ZREALIZOWANYCH DWORCÓW I INWESTYCJI W TOKU (2008-2013) Przebudowa dworców ze srodków unijnych bez uwzglednienia tzw. luki inwestycyjnej (brak mozliwosci najmu powierzchni komercyjnych zrealizowanych z funduszy unijnych) Gdynia Gl. koszty: 41 mln zl / srodki wlasne i UE / Realizacja: 2010-2012
OCENA ZREALIZOWANYCH DWORCÓW I INWESTYCJI W TOKU (2008-2013) Przebudowa dworców ze srodków unijnych bez uwzglednienia tzw. luki inwestycyjnej (brak mozliwosci najmu powierzchni komercyjnych zrealizowanych z funduszy unijnych) Wroclaw Gl. Pierwotnie zakladane koszty: 162,3 mln zl (netto), w tym srodki UE 113,63 mln zl Koncowe koszty: 324 mln zl Realizacja: 2010-2012
OCENA ZREALIZOWANYCH DWORCÓW I INWESTYCJI W TOKU (2008-2013) Przebudowa dworców ze srodków unijnych z uwzglednieniem tzw. luki inwestycyjnej Kraków Gl. (dworzec podziemny) koszty: 134 mln zl w tym srodki UE Ostatnia faza realizacji: 2010-2014
OCENA ZREALIZOWANYCH DWORCÓW I INWESTYCJI W TOKU (2008-2013) Tarnów koszty: 42 mln zl / srodki wlasne i SP Realizacja: 2007-2010 Przebudowa dworców bez modernizacji linii kolejowej E30 / otwarcie autostrady A4 (peryferyzacja dworca jako elementu niszowego transportu kolejowego)
OCENA ZREALIZOWANYCH DWORCÓW I INWESTYCJI W TOKU (2008-2013) Lódz Fabryczna (Systra, EREP, 2012) Wstepne koszty: ok. 1,8 mld zl / UE, SP, srodki wl. Realizacja: 2013-2015 Przebudowa dworców bez budowy sieci kolejowych - rezygnacja z budowy KDP (peryferyzacja dworców jako elementów niszowego transportu kolejowego)
OCENA ZREALIZOWANYCH DWORCÓW I INWESTYCJI W TOKU (2008-2013) Przebudowa dworców przeskalowanych dworców zabytkowych (remontowanie zabytkowych pustostanów, brak chetnych na najem nadmiernej ilosci powierzchni komercyjnych) np. Przemysl, Slawno, Kutno
OCENA ZREALIZOWANYCH DWORCÓW I INWESTYCJI W TOKU (2008-2013) Nadmierna komercjalizacja przestrzeni dworcowych Poznan Gl. Koncepcja usprawnienia funkcjonalnego dworca Poznan Gl. / Studio DZ / projekt 03-05.2014
OCENA ZREALIZOWANYCH DWORCÓW I INWESTYCJI W TOKU (2008-2013) Wlasciwe zachowanie proporcji pomiedzy inwestycja komercyjna i dworcowa (substandardowa realizacja dworca autobusowego) Katowice Gl.
OCENA ZREALIZOWANYCH DWORCÓW I INWESTYCJI W TOKU (2008-2013) Przebudowa dworców na zintegrowane wezly przesiadkowe Tczew, Plock, Kraków Gl.
OCENA ZREALIZOWANYCH DWORCÓW I INWESTYCJI W TOKU (2008-2013) Przebudowa dworców na publiczne funkcje niekomercyjne Gizycko, Bedzin, Rumia
OCENA ZREALIZOWANYCH DWORCÓW I INWESTYCJI W TOKU (2008-2013) Prestizowe przestrzenie publiczne przed dworcami, np. Kraków Gl., Katowice Gl., Elblag, Malbork
NOWE FUNKCJE MIEJSKIE NA TERENACH KOLEJOWYCH W TRÓJMIESCIE Nowy dworzec w Sopocie / mat. prasowe CH Metropolia wraz z przebudowa dworca Gdansk-Wrzeszcz / mat. Arch-Deco CH Radunia wraz z nowym przystankiem Gdansk Sródmiescie / mat. prasowe
OCENA ZREALIZOWANYCH DWORCÓW I INWESTYCJI W TOKU (2008-2013) Dziekuje za uwage. d.zaluski@studiodz.com.pl