Struktura rynku pasażerskich przewozów kolejowych w Polsce

Transkrypt

1 Struktura rynku pasażerskich przewozów kolejowych w Polsce Alicja Kozłowska Urząd Transportu Kolejowego Łódź, 18 marca 2015 r.

2 Agenda: Kompetencje Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego (UTK) Rynek przewozów pasażerskich uwarunkowania i statystyka Organizacja przewozów pasażerskich - statystyka i plany transportowe Najbliższe zmiany w prawie 2

4 Kompetencje Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego (UTK) w obszarze regulacji rynku kolejowego Najważniejsze kompetencje Prezesa UTK: licencjonowanie transportu kolejowego nadzór nad opatami za dostęp do infrastruktury i zatwierdzenie stawek nadzór nad równoprawnym traktowaniem przez zarządców wszystkich przewoźników kolejowych nadzór nad zawieraniem umów o udostępnienie infrastruktury kolejowej prowadzenie postępowań w zakresie wydawania decyzji w sprawie otwartego dostępu opiniowanie projektów planów transportowych opiniowanie projektów umów o świadczenie usług publicznych zbieranie i analiza informacji dotyczących rynku przewozów kolejowych 4

6 Priorytety w przydzielaniu tras pociągów Przydzielanie tras pociągów odbywa się w oparciu o art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym: Zarządca przydziela trasy pociągów przewoźnikom kolejowym, zapewniając jak najlepsze wykorzystanie zdolności przepustowej oraz uwzględniając: 1) pierwszeństwo przewozu osób; 2) ogłoszone plany transportowe lub zawarte umowy o świadczenie usług publicznych; 3) obowiązek wykonywania przewozu nałożony przepisami prawa przewozowego; 4) umowy ramowe w zakresie przewozu rzeczy. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 czerwca 2014 r. w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej nakłada na zarządców infrastruktury kolejowej opracowanie projektu rozkładu jazdy biorąc pod uwagę: a) obowiązek uwzględnienia zasad określonych w art. 30 ust. 2 ustawy; b) pierwszeństwo w opracowaniu tras pociągów uwzględniających lepsze wykorzystanie zdolności przepustowej; c) pierwszeństwo w opracowaniu tras, dla których przewoźnik przewidział we wniosku, że mają kursować w ramach cyklicznego rozkładu jazdy; d) pierwszeństwo w opracowaniu tras pociągów, dla których przewidziano większa liczbę dni kursowania. 6

7 Priorytety w przydzielaniu tras pociągów sieć zarządcy PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Regulamin przydzielania tras pociągów i korzystania z przydzielonych tras pociągów przez licencjonowanych przewoźników kolejowych PKP PLK S.A. przewiduje w ramach opracowania Zastępczych Rozkładów Jazdy pociągów następujące stopnie pierwszeństwa a od rozkładu jazdy 2015/2016 dotyczy to także rozpatrywania priorytetów podczas opracowywania projektu rocznego rozkładu jazdy: 1) pasażerskie ekspresowe i międzynarodowe; 2) pasażerskie międzywojewódzkie i wojewódzkie dowożące do pracy tzn. z przyjazdem do wskazanej stacji docelowej w godzinach 5:30 8:30; 3) pozostałe pasażerskie międzywojewódzkie (MH, MP, MO); 4) pasażerskie wojewódzkie odwożące z pracy tzn. pociągi odjeżdżające w godzinach 14:30 16:30 (od rozkładu jazdy edycji 2015/2016 w godzinach 14:30 17:30); 5) pozostałe pasażerskie wojewódzkie; 6) towarowe priorytetowe, dla których przewoźnik zamówił we wniosku o przydzielenie trasy pociągu pierwszeństwo przed innymi pociągami towarowymi przy trasowaniu i regulowaniu ruchu pociągów; 7) pozostałe towarowe; 8) próżne składy pasażerskie i lokomotywy. 7

8 Priorytety a nowe towarowe korytarze międzynarodowe korytarz nr 8 Dodatkowo zarządca będzie rezerwował przepustowość dla pociągów towarowych kursujących w korytarzach międzynarodowych. Od listopada 2015 r. dotyczyć to będzie korytarza nr 8. 8

9 Dostęp do infrastruktury kolejowej pasażerskich przewoźników kolejowych Przydzielenie trasy przejazdów pociągu przez zarządcę infrastruktury w zakresie pasażerskich przewozów kolejowych możliwe jest na podstawie: 1) umowy o świadczenie usług publicznych; 2) decyzji o przyznaniu otwartego dostępu (okres przejściowy na podstawie art. 78 ustawy PTZ obowiązuje do r., dzięki czemu możliwe jest wykonywanie przewozów na podstawie dotychczasowych uprawnień) 3) uwzględnionego wniosku na wykonanie przewozu okazjonalnego.; 4) przepisów Art. 29a ustawy o TK tj. wykonywania nowych międzynarodowych przewozów pasażerskich (kabotaż). 9

10 Rynek przewozów pasażerskich 2001 r. Komercjalizacja PKP Od 2005 r. Od 2007 r. Od 2008 r. Od 2011 r. Od 2014 r. PKP Intercity Przewoźnicy Szybka Kolej Miejska w Trójmieście Przewozy Regionalne Warszawska Kolej Dojazdowa SKM Warszawa Koleje Mazowieckie (w 2008 r. pełna własność samorządu) Arriva RP (województwo kujawsko-pomorskie ogłasza przetarg na wykonywanie usług PSC) Usedomer Bäderbahn Koleje Dolnośląskie Koleje Wielkopolskie Koleje Śląskie Łódzka Kolej Aglomeracyjna Koleje Małopolskie 10

11 Rynek przewozów pasażerskich (na podstawie danych od przewoźników) Obecnie licencję na przewóz osób posiada 36 podmiotów. 13 przewoźników prowadzi regularny przewóz osób w transporcie kolejowym Praca eksploatacyjna przewozów pasażerskich (za rok 2013) wyniosła tys. pociągokilometrów przewozy w ramach użyteczności publicznej (PSC) stanowiły 91 % ogólnej pracy eksploatacyjnej przewozów pasażerskich (w 2011 r. było to 87,36%) pozostałe przewozy pasażerskie stanowiły 9 % i obejmują: przewozy komercyjne, okazjonalne, próżne składy pasażerskie. Liczba przewiezionych pasażerów w 2013 r. to tys. osób, a w ramach użyteczności publicznej (PSC) to tys. osób. liczba przewiezionych pasażerów w ramach użyteczności publicznej (PSC) stanowiła 95 % W ramach pozostałych przewozów pasażerskich 5% Urząd Transportu Kolejowego, Al. Jerozolimskie 134, Warszawa, 11

12 % Spadki w połączeniach międzynarodowych PSO Przewozy międzynarodowe liczba przewiezionych pasażerów [tys.] 2 035, , ,54 wykonana praca przewozowa [tys. pasażerokm] , ,25 wykonana praca eksploatacyjna [km] , ,22 wartość otrzymanych dotacji [mln zł] 85,4 73,2 52,98 Przewozy międzynarodowe w stosunku do roku bazowego (2011 = 100) 120,00 100,00 80,00 90,82 79,43 75,58 62,04 60,00 40,00 20,00 - liczba przewiezionych pasażerów [tys.] wykonana praca przewozowa [tys.pasażerokm] wykonana praca eksploatacyjna [km] wartość otrzymanych dotacji [mln zł] 12

14 7,60 Gęstość sieci Gęstość linii kolejowych według województw (km na 100 km 2 ) Największa gęstość w województwie śląskim, najniższa w województwa wschodnich. 14

15 Dynamika zmian przewozów pasażerskich I Zmiana liczby odprawianych pasażerów według województw na przestrzeni ostatnich lat Spadek liczby odprawianych pasażerów w 2013 r. odnotowany został w 14 województwach, podczas gdy w 2012 r. było to w 7 województwach (kujawsko-pomorskim, łódzkim, małopolskim, podkarpackim, pomorskim, warmińsko-mazurskim i zachodniopomorskim. 15

16 Kolejowe przewozy w ramach PSC w Polsce (na podstawie danych otrzymanych od organizatorów publicznego transportu zbiorowego) Kwoty rekompensaty [w mln zł] Praca eksploatacyjna [w tys. km] RJP 2011/12 RJP 2012/13 RJP 2013/14 Planowana RJP 2014/ , , , , 43 16

17 Przewozy pasażerskie w Polsce Procent odprawianych pasażerów wszystkich przewozów pasażerskich według województw Najwięcej pasażerów rozpoczyna podróż w województwie mazowieckim, a najmniej w województwie podlaskim. 17

18 Porównanie wielkości dotacji dla połączeń PSC wg organizatorów Dla RJP 2011/ /2014 wartość otrzymanych dotacji, a dla RJP 2014/2015 wartość planowana. Wskazana wartość liczbowa dotyczy RJP 2013/2014. Dla województwa dolnośląskie i łódzkiego planowana wartość nie obejmuje w pełnie jednego z przewoźników 18

19 tys. pociągokilometrów Urząd Transportu Kolejowego, Al. Jerozolimskie 134, Warszawa, Porównanie wielkości pracy eksploatacyjnej dla połączeń PSC wg organizatorów Wysokość wykonanej pracy eksploatacyjnej , , ,00 RJP 2011/ , , , ,00 RJP 2012/2013 RJP 2013/2014 planowana RJP 2014/ ,00 0,00 Dla RJP 2011/ /2014 wartość wykonanej pracy eksploatacyjnej (dla RJP 2013/2014 dla województw opolskie, śląskiego, małopolskie i podkarpackiego wartość planowana). Na wykresie wskazano wartość liczbową dla RJP 2013/2014.; Dla RJP 2014/2015 wartość planowana (dla woj. dolnośląskiego wartość pracy eksploatacyjnej, na której są podpisane umowy o świadczenie usług publicznych); Dane dla miasta Warszawa podane w wozokilometrach. 19

20 Planowanie rozwoju pasażerskiego transportu kolejowego w regionie Organizator publicznego transportu zbiorowego jest zobowiązany do opracowania, aktualizowania i realizacji planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego (art. 9 i 15 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym): jako akt prawa miejscowego rodzi on określone skutki prawne, plany opracowywane są hierarchicznie tzn. plan sporządzony przez organ niższego szczebla w zakresie linii komunikacyjnych na których planowane jest wykonywanie przewozów o charakterze użyteczności publicznej uwzględnia plan opracowany przez organ wyższego szczebla (art. 11 ustawy PTZ), wzajemne powiązania planów sporządzonych przez organ tego samego szczebla obowiązek uzgadniania (art. 13 ustawy PTZ); plan transportowy uwzględnia m.in.: stan zagospodarowania przestrzennego oraz odpowiedni plan zagospodarowania przestrzennego, dane dot. przepustowości infrastruktury kolejowej oraz standardy jakości dostępu do niej plan transportowy określa m.in.: sieć komunikacyjną przeznaczoną do wykonywania przewozów o charakterze użyteczności publicznej, pożądany standard usług przewozowych. 20

21 Planowanie publicznego transportu zbiorowego obowiązujące plany transportowe Województwa, w których uchwalono plany zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego. 21

22 Planowanie publicznego transportu zbiorowego linie komunikacyjne Konieczność wyznaczenia linii komunikacyjnej wraz z miejscami przeznaczonymi do wsiadania i wysiadania podróżnych. Przykładowe sposoby określania sieci komunikacyjnej w zależności od stanu infrastruktury kolejowej: Woj. podlaskie Woj. podkarpackie Woj. pomorskie Woj. zachodniopomorskie Uruchomienie jednego z połączeń uwarunkowane jest remontem infrastruktury kolejowej. Uruchomienie wybranych linii komunikacyjnych uzależnione od przeprowadzenia rewitalizacji lub wybudowania nowej infrastruktury kolejowej. Określono wariant podstawowy i docelowy, w którym uwzględniono połączenia komunikacyjne, których uruchomienie wymaga m.in. sporządzenia studium wykonalności dla rewitalizacji i modernizacji Kształt sieci komunikacyjnej nie został uzależniony od ewentualnych rewitalizacji i modernizacji. Woj. warmińskomazurskie Planowane połączenia będą realizowane po istniejących i aktualnie eksploatowanych liniach kolejowych brak możliwości poszerzenia oferty. 22

23 Planowanie publicznego transportu zbiorowego standardy jakości świadczonych usług. PRECYZYJNE ZAPISY ELASTYCZNOŚĆ ORGANIZATORA Ustawa nie wskazuje precyzyjnie w jaki sposób i w jakim stopniu określać standardy jakości. Konieczność zapewnienia gwarantowanego standardu usług przewozowych przy jednoczesnym uwzględnieniu ograniczeń wynikających z przepustowości infrastruktury oraz prowadzonych rewitalizacji i modernizacji. Przykładowe podejścia zawarte w uchwalonych planach transportowych: Standardy jakości usług: Gwarantowana częstotliwość kursowania pociągów/ilość pociągów Woj. podlaskie + (Ilość) Woj. podkarpackie + (Ilość) Woj. pomorskie + (Częstotliwość) Woj. zachodniopomorskie + (Częstotliwość) Woj. warmińskomazurskie 23

24 Planowanie publicznego transportu zbiorowego umowy o świadczenie usług publicznych. Umowy zawierane wyłącznie na podstawie i w zakresie określonym w planach transportowych (art. 28p ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym). Prezes UTK sprawuje nadzór w zakresie zgodności projektu umowy z uchwalonym planem transportowym (opiniowanie). Możliwość realizacji oferty uzależniona również od Zarządcy Infrastruktury w przypadku przewozów pasażerskich jest on zobowiązany do zachowania parametrów infrastruktury oraz czasów przejazdów zgodnie z danymi przekazanymi Organizatorowi na potrzeby opracowania planu transportowego (art. 29 ust. 3a ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym). 24

26 Najbliższe zmiany w prawie Implementacja Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/34/UE z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie utworzenia jednolitego europejskiego obszaru kolejowego zwiększenie roli organizatora publicznego transportu kolejowego w procesie przedzielania tras pociągów (wnioskodawca) nowe zasady udostępniania obiektów infrastruktury usługowej zmiany w realizacji przewozów międzynarodowych (kabotaż) IV pakiet kolejowy m.in. zmiany w Rozporządzeniu (WE) NR 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczące usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 1191/69 i (EWG) nr 1107/70 26

27 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Alicja Kozłowska Naczelnik Wydziału Regulacji Departament Regulacji Rynku Kolejowego URZĄD TRANSPORTU KOLEJOWEGO Al. Jerozolimskie Warszawa