I FORUM INNOWACJI TRANSPORTOWYCH - dobre praktyki na rzecz zrównoważonego rozwoju

Transkrypt

1 Konferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna I FORUM INNOWACJI TRANSPORTOWYCH - dobre praktyki na rzecz zrównoważonego rozwoju Nowe możliwo liwości i mechanizmy dla przedsięwzi wzięć PPP w Unii Europejskiej w perspektywie Tworzenie wartości dodanej przez partnerstwo publiczno prywatne w projektach hybrydowych Krzysztof Siwek Ekspert finansowania inwestycji i PPP Kraków, 11 grudnia 2012

2 Nowe możliwości i mechanizmy dla przedsięwzięć PPP w Unii Europejskiej w perspektywie Tworzenie wartości dodanej przez partnerstwo publiczno prywatne w projektach hybrydowych I Forum Innowacji Transportowych Finansowanie innowacyjnych przedsięwzięć transportowych Kraków, 11 grudnia 2012 roku

3 Zrealizowane projekty autostradowe PPP A4: Katowice Kraków / 1997r. / 30-letnia koncesja na przebudowę 60 km odcinka istniejącej autostrady / koszty inwestycyjne ok. 205 mln euro / koncesjonariusz Stalexport Autostrada Małopolska S.A. A2 etap 1: Konin - Nowy Tomyśl / 2000r. / 40-letnia koncesja (BOT) na przebudowę istniejącego 48 km odcinka autostrady i budowę ok. 100 km nowej drogi / koszty 875 mln euro / koncesjonariusz Autostrada Wielkopolska S.A. A2 etap 2: Nowy Tomyśl - Świecko / 2009r. / 25-letnia koncesja (BOT) na budowę 105,9 km odcinka zachodniej części autostrady / koszty ponad 1 mld euro / koncesjonariusz Autostrada Wielkopolska S.A. II (40% - Kulczyk Holding, 40% - Meridiam A2 West, 10% - WM Investment, 10% - Strabag) A1 faza 1: Gdańsk - Nowe Marzy / 2005r. / 35-letnia koncesja (DBFO) na budowę 90 km odcinka północnej części autostrady / koszty 700 mln euro / koncesjonariusz GTC (30% - Skanska, 30% - Laing Road, 15% - Intertoll, 25% - NDI) A1 faza 2: Nowe Marzy Toruń / 2004r. / 30-letnia koncesja (DBFO) na budowę 62,4 km odcinka autostrady / Koszty 1,07 mld euro / koncesjonariusz GTC (Skanska, John Laing, NDI, Intertoll)

4 A1 Stryków Pyrzowice W styczniu 2009r. zawarto umowę na budowę i eksploatację 180 kilometrowego odcinka autostrady. Koncesjonariuszowi, spółce Autostrada Południe (Cintra, Budimex, Ferrovial), nie udało się jednak pozyskać finansowania dłużnego i w styczniu 2010r. umowa wygasła. W 2011r. opracowano nową strukturę projektu; m.in. odcinek skrócono do 150 km i zmieniono mechanizm rozliczeń stron przy założeniu spełnienia kryteriów EUROSTAT umożliwiających jego pozabudżetową klasyfikację. Pod koniec 2011r. EUROSTAT wydał opinię, w której uznał, iż projekt zostałby sklasyfikowany w sektorze general government.

5 Zawarte umowy typu PPP pod rządami nowych ustaw z 2009r. liczba zawartych umów w okresie : 19 łączna wartość zawartych umów: 975 mln zł* tylko kilka umów zostało faktycznie zrealizowanych uzyskało tzw. zamknięcie finansowe z tego część została rozwiązana w trakcie realizacji pionierski projekt: Budowa oraz eksploatacja drogi stanowiącej połączenie komunikacyjne z terenem inwestycyjnym Tucznawa w Dąbrowie Górniczej

6 Transport zrealizowane samorządowe projekty PPP Budowa parkingu podziemnego z infrastrukturą pod Placem Nowy Targ we Wrocławiu oraz z nawierzchnią placu i jej zagospodarowaniem Zaprojektowanie, budowa i eksploatacja parkingu wraz z myjnią samochodową przy ul. Piłsudskiego w Suchej Beskidzkiej Wybór partnera prywatnego w ramach umowy o ppp: uruchomienie linii przewozów regularnych dzieci do szkoły i innych osób w Gminie Ustka Zaprojektowanie oraz częściowe sfinansowanie przebudowy drogi gminnej nr G, G i skrzyżowania z drogą wojewódzką nr 203 wraz z budową oświetlenia drogowego w Duninowie (Gmina Ustka, Powiat Słupski, Województwo Pomorskie) - wybór partnera prywatnego w ramach umowy o ppp

7 Przygotowywane samorządowe projekty PPP na etapie zamknięcia finansowego: Zagospodarowanie terenów dworca PKP w Sopocie oraz sąsiadujących z nimi terenów, z udziałem podmiotów prywatnych w trakcie wyboru partnera prywatnego dla projektu: Budowa oraz eksploatacja drogi stanowiącej połączenie komunikacyjne z terenem inwestycyjnym Tucznawa w Dąbrowie Górniczej unieważniony i planowany do ponownego ogłoszenia: Modernizacja oraz eksploatacja sieci dróg wojewódzkich w Województwie Dolnośląskim inne? Częstochowa, Wrocław, Poznań, Krosno,..

8 Projekty hybrydowe Polegają na jednoczesnym wykorzystaniu w projekcie PPP krajowych środków publicznych, środków pozyskanych z UE i kapitału prywatnego. Przykłady polskich projektów: basen w Solcu Zdroju spalarnia w Poznaniu projekty sieci szerokopasmowych Projekty hybrydowe podlegają jednocześnie regułom PPP oraz wytycznym dotyczącym Funduszy Europejskich.

9 Unijne wsparcie instytucjonalne EPEC (European PPP Expertise Centre) instrument UE i EBI dla wsparcia partnerstwa publiczno-prywatnego, utworzony w 2008r. Współtworzy regulacje KE w zakresie projektów hybrydowych w perspektywie finansowej JASPERS (Joint Assistance to Support Projects in European Regions) instrument UE dla technicznego, eksperckiego wsparcia dużych, kluczowych projektów w perspektywie finansowej JESSICA (Joint European Suport for Sustainable Investment in City Areas) - instrument UE dla finansowego i technicznego wsparcia projektów rewitalizacyjnych, w szczególności PPP w perspektywie finansowej W perspektywie rola tych instytucji zwiększy się.

10 Projekty hybrydowe w teorii według KE W 2007r. JASPERS opracował i zaprezentował pięć podstawowych modeli projektów hybrydowych, w których kluczową kwestią jest sposób podziału finansowania między środkami unijnymi i pochodzącymi z sektora prywatnego. W 2010r. EPEC (European PPP Expertise Centre) rozwinął koncepcję wykorzystania funduszy UE w projektach PPP w publikacji Combining EU Grant Funding with PPP for Infrastructure: Conceptual Models and Case Examples. EPEC wziął pod uwagę modele zaprezentowane przez JASPERS i zaleca stosowanie czterech modeli, z czego zasadnicze, praktyczne znaczenie ma model DBFO.

11 DBFO - Projektuj, Buduj, Finansuj i Zarządzaj Opłata za dostępność Finansowanie UE Budżet Finansowani e prywatne Płatności użytkowników końcowych

12 DBFO - Projektuj, Buduj, Finansuj i Zarządzaj Wspólne finansowanie kosztów inwestycji - koszty inwestycji są dzielone przez podmiot publiczny i partnera prywatnego (którzy mogą zawiązać spółkę celową do realizacji zadania) beneficjentem jest partner prywatny lub spółka celowa - strona publiczna ubiega się o dofinansowanie warunkowe jeszcze przed wyborem partnera prywatnego. Współfinansowanie z dotacji UE opłat za dostępność (pełen) koszt inwestycji ponosi partner prywatny - dofinansowanie unijne jest rozliczone fakturami na etapie inwestycyjnym ale wypłacane partnerowi prywatnemu z rachunku powierniczego na etapie eksploatacji poprzez dofinansowanie opłat, które będzie musiał uiszczać podmiot publiczny beneficjentem jest podmiot publiczny, który ubiega się o dofinansowanie jeszcze przed wyborem partnera prywatnego.

13 Procedura projektu hybrydowego Postępowanie o wybór partnera prywatnego Analizy ex-ante, Konsultacje rynkowe Wnioskowanie o środki UE Wniosek o dofinansowanie Harmonogram 1szy miesiąc Ogłoszenie postępowania Ocena wniosku na poziomie krajowym oraz JASPERS ( 8 ) Warunkowa umowa o dofinansowanie ( 2 ) Negocjacje / dialog Przekazanie wniosku do KE ( 2 ) Wybór partnera prywatnego Aktualizacja wniosku Ocena wniosku przez KE Decyzja KE ( 3 7 ) ( 1 ) Zamknięcie finansowe Zawarcie umowy 20ty miesiąc

14 PPP w przyszłej perspektywie finansowej nacisk na większe, bardziej elastyczne wykorzystanie instrumentów inżynierii finansowej, w celu promowania udziału inwestorów i instytucji finansowych z sektora prywatnego uproszczenie oraz optymalizacja kosztów przygotowania projektów - wprowadzenie nowej metody obliczania wysokości dotacji UE dla projektów generujących dochód oparte o uśrednione dochody dla sektora (flat rate revenues), a nie indywidualnie wyliczane dochody projektu 26 czerwca br. Rada Unii Europejskiej (UE) przyjęła propozycję odrębnego rozdziału dotyczącego partnerstwa publiczno - prywatnego w projekcie przyszłego rozporządzenia ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności, oraz uchylające rozporządzenie Rady nr 1083/2006.

15 Warunki dla hybrydowych PPP według projektu rozporządzenia KE - I W rozdziale zatytułowanym Specjalne zasady wsparcia partnerstw publiczno prywatnych Komisja Europejska: 1.uznaje, że PPP może być efektywną formą realizacji projektów 2.potwierdza możliwość wsparcia przedsięwzięć PPP z Funduszy UE w formie dotacji lub w innych formach, oraz 3.określa następujące warunki: Do przedsięwzięć PPP stosuje się prawodawstwo unijne i krajowe, w szczególności w zakresie pomocy publicznej i zamówień publicznych. Beneficjentem może być zarówno podmiot publiczny inicjujący PPP, jak i partner prywatny, już wybrany albo taki, który dopiero zostanie wybrany. W przypadku gdy partner prywatny nie jest jeszcze znany, akceptacja projektu przez IZ jest warunkowa do czasu wyboru partnera prywatnego, spełniającego wszystkie wymagania określone dla beneficjenta.

16 Warunki dla hybrydowych PPP według projektu rozporządzenia KE - II Zmiana partnera prywatnego, przewidziana w umowie PPP (lub umowie finansowej partnera prywatnego z instytucją finansującą przedsięwzięcie), nie narusza trwałości projektu, jeżeli spełnione zostaną wszystkie wymagania określone dla beneficjenta, Szczegółowe zasady w zakresie zachowania trwałości projektu PPP określi KE w drodze aktu delegowanego. Jeżeli beneficjentem jest partner prywatny, jego udokumentowane wydatki będą uznane za wydatki kwalifikowane do refundacji i wypłacone po weryfikacji przez IZ. Jeżeli beneficjentem jest podmiot publiczny, udokumentowane wydatki, poniesione i zapłacone przez partnera prywatnego, będą uznane za wydatki kwalifikowane podmiotu publicznego do refundacji po weryfikacji przez IZ. W takim przypadku wypłata środków nastąpi na rachunek powierniczy (escrow account) beneficjenta, z którego będą dokonywane płatności na rzecz partnera prywatnego, za dostępność infrastruktury lub usług, rozłożone w czasie fazy operacyjnej projektu, zgodnie z umową PPP (w tym także płatności związane z rozwiązaniem umowy PPP).

17 Warunki dla hybrydowych PPP według projektu rozporządzenia KE - III Komisja Europejska określi szczegółowe, minimalne wymagania w zakresie umowy PPP, z punktu widzenia powyższych zasad [kwalifikowalności, wnioskowania o płatność, refundacji], w tym w zakresie postanowień dotyczących rozwiązania umowy PPP, w celu zapewnienia wystarczającej ścieżki audytu projektu. Wyście w przypadku płatności za dostępność (z rachunku powierniczego) poza okres kwalifikowalności wydatków najważniejsza nowa jakość w podejściu Komisji Europejskiej, o dalekosiężnych skutkach dla Unii Europejskiej podobieństwa do JESSICI i funduszy pożyczkowych dla mikroprzedsiębiorców podobieństwa do brytyjskiego modelu PFI Udział finansowania prywatnego w projekcie jest kluczową korzyścią ale nie jedyną Coraz większa presja czasu jeżeli chodzi o wypracowanie modelowych rozwiązań

18 Projekty hybrydowe w Unii Europejskiej Według niedawno opublikowanego raportu EPEC ( EU Funds in PPPs. Project stocktake and case studies, czerwiec 2012r.) w Unii Europejskiej zrealizowano do 2011r. zaledwie 49 projektów hybrydowych w tzw. modelu DBFO Dominująca pozycja projektów transportowych - 11 projektów transportowych o łącznej wartości 3738 mln EUR stanowi 89.6% wartości wszystkich 49 zidentyfikowanych projektów (4171 mln EUR) Zakres przedmiotowy: multimodalny terminal kontenerowy / terminal kolejowy; port lotniczy; obwodnica drogowa; autostrada; most Według krajów wiodącą grupę stanowią: Grecja, Portugalia, Francja i Słowenia (10 projektów ale o relatywnie niewielkiej wartości)

19 Wytyczne dotyczące udanego PPP, DG Regio, styczeń 2003r. - według Komisji Europejskiej wartość dodana PPP wynika z następujących możliwości partnera prywatnego: zapewnienie dodatkowego kapitału zapewnienie alternatywnych umiejętności w zakresie zarządzania i wdrażania, innowacyjność i dostęp do nowoczesnych technologii, doświadczenie, specjalizacja lepsze określenie potrzeb i optymalne wykorzystanie zasobów przyśpieszenie realizacji inwestycji redukcja kosztów operacyjnych dywersyfikacja i podmiotowy podział ryzyka podniesienie jakości świadczonych usług

20 Mity i rzeczywistość Badania pokazują, że w modelu tradycyjnym 30% inwestycji zostaje ukończonych zgodnie z ustanowionym harmonogramem, a 27% zgodnie z zaplanowanym budżetem. Jak to jest w przypadku PPP? W 2010r. Wielka Brytania zrezygnowała z programu PFI. Skrajne poglądy: PPP nie przedstawia VfM w porównaniu do modelu tradycyjnego a przynajmniej nie wykazano tego w długim okresie w szczególności dotyczy to opex. Capex na ogół odpowiada oczekiwaniom strony publicznej i warunkom kontraktu. Powierzanie partnerowi prywatnemu zadań (i uprawnień) w zakresie operacyjnym (świadczenia usług publicznych) powinno być ostatecznością - co do zasady usługi publiczne nie powinny być świadczone przez partnerów prywatnych

21 Mity i rzeczywistość Kilka krytycznych uwag: od 2011r. PFI jest prezentowane w budżecie państwa wcześniejsze ujmowanie poza budżetem stało się samoistną, nieuzasadnioną korzyścią koszty całkowite projektów okazały się znacznie wyższe niż zakładano (w szczególności koszty operacyjne) długookresowe wydatki publiczne okazały się znacznie wyższe niż w przypadku tradycyjnych instrumentów dłużnych spłata 1 mld długu w PFI kosztuje podatnika równowartość spłaty 1,7 mld kredytu publicznego (direct government debt) brak rzetelnych dowodów na VfM statystycznych brak wiarygodnych danych Iluzoryczny podział ryzyk w razie problemów odpowiedzialność (ostateczny koszt) ponosi podatnik (przykład London Underground banktuctwo Metronet w 2008r.)

22 Propozycje działań - 1 Stworzenie (centralnej?) bazy i gromadzenie danych dla efektywnego zarzadzania PPP Opracowywanie norm, wskaźników efektywności, metod pomiaru i porównań (generalnych i sektorowych) Przejrzystość kosztowa projektów umowne zobowiązanie partnerów prywatnych do udostępniania niezbędnych informacji, raportowania, przeglądu warunków Banchmarking, wymiana doświadczeń i informacji (projektowej, w szczególności kosztowej) Przejrzystość procedur - standaryzacja procedur i narzędzi w zakresie zamówień i finansów publicznych Wspieranie konkurencyjnego rynku, w szczególności lokalnych dostawców usług Negocjowanie udziału w korzyściach: skali, efektywności zarządzania i refinansowania Sprawdzanie czy strona publiczna dostaje to (i tylko to), co absolutnie niezbędne Analiza kosztów i korzyści -> analiza zasadności zmian projektowych i umownych -> renegocjowanie umów

23 Propozycje działań - 2 Zarządzanie projektami (kontraktami) aktywny, ciągły nadzór (o charakterze właścicielskim) Doskonalenie instrumentów nadzoru, regularna weryfikacja realizacji usług pod kątem umowy, pierwotnej oferty i bieżących uwarunkowań rynkowych Opracowanie i stosowanie list sprawdzających i protokołów zmian projektowych Bieżące, obowiązkowe monitorowanie wdrażania przedsięwzięć PPP (kosztów, technologii, efektywności energetycznej, modeli i warunków finansowych) Przegląd, kontrola na miejscu, regularny audyt, testowanie zasobów i sposobów ich wykorzystania, przegląd jakości i warunków świadczonych usług Niezależny monitoring i audyty wykonywane przez zewnętrznych ekspertów (zakontraktowaną, wyspecjalizowaną firmę, a koszt powinien być uwzględniony w umowie PPP) Opcja zmian w umowie PPP - istotne zmiany powinny być wprowadzane w drodze konkurencyjnej (przetargowej)

24 Propozycje działań - 3 Dążenie do obniżenia kosztów finansowych do poziomu oferowanego podmiotom publicznym Ze względu na trudną sytuację na rynku finansowym w umowach PPP należy uwzględniać ich refinansowanie po zakończeniu inwestycji i następnie w okresach 5 7 letnich Podobieństwa do systemu wdrażania funduszy UE analiza kosztów i korzyści system zarządzania monitorowanie, kontrole, audyt wskaźniki

25 Krzysztof Siwek Wykorzystano materiały: Ministerstwa Rozwoju Regionalnego i Platformy PPP oraz EPEC, Centrum PPP i Instytutu PPP tel krzysztofsiwek9@wp.pl Dziękuję za uwagę 24