Reakcja różnych typów hodowlanych odmian rzepaku ozimego na poziom stosowanej agrotechniki

Transkrypt

1 Tom XXX ROŚLINY OLEISTE OILSEED CROPS 2009 Frnciszek Wielebski Instytut Hodowli i Aklimtyzcji Roślin, Oddził w Poznniu Rekcj różnych typów hodowlnych odmin rzepku ozimego n poziom stosownej grotechniki I. Chrkterystyk dojrzewjących roślin rzepku orz jego plonownie i ukłd elementów plonotwórczych Response of different types of winter oilseed rpe vrieties to crop production systems I. Chrcteristics of ripening plnts of oilseed rpe nd components of seed yield Słow kluczowe: rzepk ozimy, mieszńce, poziom grotechniki, plon nsion Podstwę prcy stnowią wyniki trzyletnich ścisłych doświdczeń polowych przeprowdzonych w ltch 2005/6 2007/8 w dwóch miejscowościch: Zielęcin (N E ) i Łgiewniki (N E ). W doświdczenich zkłdnych metodą losownych podbloków bdno rekcję form mieszńcowych rzepku ozimego: złożonych (Kszub i Pomorznin) i zrestorownych (Kronos i Extrem) orz odminy populcyjnej (Bojn) n dw poziomy grotechniki: stndrdowy i intensywny. Zwiększenie intensywności uprwy spowodowło, w stosunku do poziomu stndrdowego, wzrost plonu nsion średnio o 8%. Nie stwierdzono istotnego współdziłni odmin z poziomem grotechniki. N plon nsion duży wpływ, obok intensywności uprwy i czynnik genetycznego, miły wrunki pogodowe i siedlisko. Cechy morfologiczne roślin przed zbiorem orz elementy struktury plonu były uzleżnione głównie od wrunków siedliskowo-klimtycznych i cech genetycznych odmin, w młym stopniu zleżły od poziomu grotechniki. Zstosownie w intensywnym wrincie uprwy preprtu sklejjącego Elstiq 550 EC n początku fzy dojrzewni rzepku zwiększyło u wszystkich bdnych odmin odporność łuszczyn n pęknie, n co wskzuje istotnie wyższ wrtość siły niezbędnej do otwrci łuszczyny. Key words: winter rpe, hybrids, crop production system, seed yield The bsis of the investigtions were field experiments crried out in Zielęcin (N 52 10' E 16 22') nd Łgiewniki (N 51 46' E 17 14') in 2005/6 2007/8. The experiments were conducted in splitplot design. Rection of different breeding types of winter rpe hybrids ws investigted. The investigted types were s follows: composite hybrids (Kszub nd Pomorznin) nd restored hybrids (Kronos nd Extrem) nd open pollinted vriety (Bojn) s check. Two levels of production, stndrd nd intensive, were studied. In the stndrd level one herbicyde fter sowing (Pronp 400 SC), 100 kg h -1 of nitrogen in the spring nd full pests control were pplied. The intensive system s compred to the stndrd level ws chrcterized by full weed control (two herbicides fter sowing: Commnd 480 EC + Butisn 400 SC nd if necessry folir herbicide in utumn or in spring), ppliction

2 76 Frnciszek Wielebski of growth regultor with fungicide proprieties Crmb 60 SL in utumn, N fertiliztion higher by 60 kg h -1, folir sulphur nd microelements ppliction, full disese control, ppliction of Elstiq 550 EC preprtion to diminish silique crcking s well s one-stge hrvest. Presowing fertiliztion with nitrogen, phosphorus nd potssium ws crried out in the sme doses ( of kg h -1 ) in both production systems. Higher input to the crop production incresed seeds yield by bout 8% s compred to stndrd technology. The intensity of production technology did not interct with vriety. Seeds yields were influenced by: intensity of production technology, the genetic fctor (vriety), wether nd environmentl conditions. Morphologicl fetures of plnts before hrvest s well s yield components were dependent minly on environmentl nd climtic conditions nd lso on genetic chrcteristic of vriety. They were less dependent on the input level of crop production system. The ppliction of Elstiq 550 EC t the beginning of ripening in the intensive system incresed siliques resistnce to crcking in ll studied vrieties. It ws demonstrted by significntly higher vlue of force necessry for siliques opening. Wstęp Zsdniczym celem prwidłowej grotechniki rzepku jest zpewnienie wysokiego i dobrej jkości plonu nsion. Hodowl corz to nowych typów rzepku, skłni do podejmowni bdń uprwowych w celu poznni wymgń i oprcowni njlepszych systemów uprwy nowo wytwrznych odmin. Aktulnie zrejestrowne odminy rzepku ozimego zrówno populcyjne jk i mieszńcowe różnią się zncząco nie tylko cechmi rolniczymi i użytkowymi (Heimnn 2002, Wielebski i in. 2002, Wójtowicz i Czernik-Kołodziej 2003), le również wykzują zróżnicowną rekcję n wrunki siedliskowo-klimtyczne (Kozk 1999, Wójtowicz 2004) i zbiegi grotechniczne. Dl pełnego ujwnieni się korzystnych cech genetycznych brdzo istotny jest włściwy dobór technologii uprwy do wymgń odminy. Fundmentlną zsdą uprwy rzepku winno być rcjonlne dysponownie nwozmi minerlnymi i środkmi chemicznymi. Wzrstjące koszty uprwy rzepku zmuszją obecnie do stosowni technologii o ogrniczonych nkłdch, które w sprzyjjących wrunkch klimtycznych mogą gwrntowć równie wysokie plony (Srec i in. 2002). Głównym czynnikiem grotechnicznym decydującym o wysokości plonowni rzepku jest nwożenie zotem. Dl efektywnego wykorzystni tego skłdnik niezbędne są również włściwe proporcje pozostłych skłdników minerlnych w glebie (Brtkowik-Brod 2000). Wielu utorów (Dwkins 1983, Budzyński 1986, Muśnicki 1989) zwrc uwgę n zleżność wykorzystni zotu od uwilgotnieni gleby. O wysokości plonowni decydują również inne czynniki grotechniczne, tkie jk ochron przed chorobmi i szkodnikmi czy regultory wzrostu i dojrzewni. Celem prcy było określenie wpływu dwóch poziomów grotechniki n plon i strukturę plonu odmin mieszńcowych rzepku ozimego.

3 Rekcj różnych typów hodowlnych odmin rzepku Mterił i metody Podstwę prcy stnowią wyniki trzyletnich ścisłych doświdczeń polowych przeprowdzonych w ltch n polch Rolniczego Zkłdu Doświdczlnego Wielichowo-Zielęcin (N E ) orz Gospodrstw Łgiewniki (N E ) nleżącego do Spółki Hodowl Roślin Smolice. W doświdczenich zkłdnych metodą losownych podbloków bdno rekcję form mieszńcowych rzepku ozimego: mieszńców złożonych (Kszub i Pomorznin) i mieszńców zrestorownych (Kronos i Extrem) n tle odminy populcyjnej (Bojn) n dw poziomy grotechniki: stndrdowy i intensywny. Różnice pomiędzy stndrdowym i intensywnym sposobem uprwy przedstwiono w tbeli 1. Corocznie doświdczeni w Zielęcinie loklizowno n glebie bruntnej, wyługownej i kwśnej, kompleksu żytniego dobrego, klsy IV, zś w Łgiewnikch n glebie bruntnej, włściwej, kompleksu pszennego dobrego, klsy III. Zsobność gleby w fosfor i pots był brdzo wysok i wysok, w mgnez wysok. Przedplonem w Łgiewnikch był w roku 2007 lucern, w ltch 2006 i 2008 zboż: żyto ozime mieszńcowe (2006) lub pszenic jr (2008). Ntomist w Zielęcinie przedplonem we wszystkich ltch był jęczmień jry. Nwożenie przedsiewne zotem, fosforem i potsem wykonno corocznie w tych smych dwkch ( kg h -1 ) w obu wrintch uprwy. Rzepk kżdego roku sino w terminie dopuszczlnym (26 29 sierpni) w ilości 70 nsion n 1 m 2 i rozstwie 30 cm. Przeciwko chwstom bezpośrednio po siewie zstosowno przy stndrdowym Tbel 1 Chrkterystyk dwóch poziomów grotechniki Chrcteristics of two crop production systems Element uprwy Element of tillge Stndrdow Stndrd Intensywn Intensive Jesień Autumn Herbicydy Herbicide Pronp 400 SC 4,0 l/h Comnd 480 EC 0,2 l/h + + Butisn 400 SC 2,0 l/h Regultory wzrostu Growth regultor nie no Crmb 60 SL 0,8 l/h Wiosn Spring Azot rzem [kg h -1 ]/liczb dwek Nitrogen totl [kg h -1 ]/number of doses Dolistne S [kg h -1 ] i mikroelementy Folir S [kg h -1 ] nd microelements 100/1 160/2 S(0); nie no S(10); tk yes Fungicydy Fungicide nie no Pictor 400 SC 0,5 l/h Regultory dojrzewni Regultors of mturtion Sposób zbioru Hrvesting method nie no Elstiq 550 EC 0,5 l/h Dwuetpowy Two stge Jednoetpowy One stge

4 78 Frnciszek Wielebski poziomie grotechniki jeden herbicyd Pronp 400 SC, zś w wrincie intensywnym stosowno kombincję dwóch herbicydów Comnd 480 EC + Butisn 400 SC. Pondto w Zielęcinie przeciwko smosiewom zbóż stosowno Fusilde. Jesienią w fzie 4 6 liści rzepku przy intensywnym poziomie grotechniki zstosowno regultor wzrostu o włściwościch grzybobójczych Crmb 60 SL (0,8 l/h). Wiosną zot zgodnie ze schemtem doświdczeni stosowno w formie sletry monowej. Przeciwko szkodnikom zstosowno n obydwu poziomch grotechniki w Łgiewnikch Mospiln (120 g/h), w Zielęcinie Fstc 100 EC (0,15 l/h) i Mospiln (120 g/h). Przy intensywnym poziomie grotechniki dolistnie stosowno nwożenie sirką (10 kg h -1 ) i mikroelementmi (bor, mngn, molibden i cynk) tkże ochronę przed chorobmi w postci preprtu Pictor 400 SC (0,5 l/h). W technologii stndrdowej rzepk rokrocznie zbierno dwuetpowo, ntomist w technologii intensywnej w fzie początku dojrzewni rzepku, gdy łuszczyny były żółtozielone i elstyczne, zstosowno preprt Elstiq 550 EC (1 l/h w dwce 300 l wody) zbezpieczjący łuszczyny przed pękniem, rzepk zbierno jednoetpowo. Elstiq 550 EC to nowy produkt firmy Chemtur, którego substncj ktywn sztuczny ltex do wytworzeni półprzepuszczlnej polimerowej membrny n łuszczynch nie wymg udziłu świtł. Cienk wrstw lteksu pozwl n trnspircję wody z rośliny, le zbezpiecz przed jej wnikniem do wnętrz tknek. Zgęszczenie roślin rzepku określono n kżdym poletku: jesienią przed zhmowniem wegetcji, wiosną po ruszeniu wegetcji i przed zbiorem n 2 odcinkch rzędów odpowidjących 1 m 2. Przed zbiorem z dwóch losowych miejsc kżdego poletk pobrno 5 kolejnych roślin w celu określeni ich wysokości, liczby rozgłęzień pierwszego rzędu i liczby łuszczyn n roślinie. Liczbę nsion w łuszczynie określono n 25 losowo wybrnych łuszczynch z górnej, środkowej i dolnej prtii gron owoconośnych. Msę 1000 nsion określono w czterech próbch po 100 nsion. Bezpośrednio przed zbiorem z kżdego poletk pobrno losowo 50 łuszczyn w celu określeni wrtości mksymlnej siły potrzebnej do pęknięci łuszczyny. Pomir siły otwierjącej łuszczynę wykonno n prcie do oceny podtności łuszczyn rzepku n pęknie skonstruownym w Instytucie Agrofizyki PAN w Lublinie. Zebrne dne poddno nlizie sttystycznej z pomocą pkietu Sttistic. Istotność różnic określono testem Tukey n poziomie ufności P = 0,05 i wyrżono literowo. Pondto podno njmniejsze istotne różnice (NIR), również według wielokrotnego testu Tukey. Wrunki pogodowe Wrunki termiczne i wilgotnościowe w okresie wegetcji w obu miejscowościch zncznie odbiegły od średnich z wieloleci (tb. 2). We wszystkich ltch bdń wegetcję rzepku chrkteryzowł dług, ciepł i such jesień. Przy temperturch wyższych o 0,8 3,1 o C (pierwszy i drugi rok bdń) lub niezncznie niższych o 0,3 0,7 o C od średnich wieloletnich (osttni rok bdń), opdy w okresie

5 Tbel 2 Wrunki meteorologiczne w okresie wegetcji rzepku w Łgiewnikch i w Zielęcinie w ltch 2005/ /08 n tle wieloleci Meteorologicl conditions during growing period of winter rpe in Łgiewniki nd Zielęcin (2005/ /08) compred to mny-yer dt Tempertur Temperture [ o C] Opdy Rinflls Okres wegetcji Growing period odchylenie od średniej wieloletniej devition from long-term men średni men % średniej wieloletniej percent of long-term men średni men [mm] 2005/ / / / / / Łgiewniki jesiennej Autumn IX XI 0,8 2,5-0,7 8,7 33,3 68,0 55,7 121,5 spoczynku zimowego Winter XII III -1,9 3,8 2,4 0,3 107,2 123,7 103,2 136,3 wiosennej Spring IV VII 1,2 2,2 0,9 12,8 93,7 117,4 45,0 150,3 wiosennej wg Kltt Spring cc. to Kltt IV VII 2,6 2,2 1,6 13,8 71,8 133,6 56,3 225,0 Zielęcin jesiennej Autumn IX XI 1,8 3,1-0,3 8,8 42,4 70,3 84,4 126,7 spoczynku zimowego Winter XII III -1,8 3,9 2,6 0,8 108,9 147,7 142,9 152,1 wiosennej Spring IV VII 2,0 3,1 2,0 13,1 62,1 77,1 67,9 160,6 wiosennej wg Kltt Spring cc. to Kltt IV VII 4,0 3,4 1,6 13,8 60,1 105,5 72,9 225,0

6 80 Frnciszek Wielebski od wrześni do listopd były o 16 67% niższe od sumy opdów tego okresu z wieloleci. Mimo niekorzystnych wrunków wilgotnościowych ciepł i dług jesień w kżdym roku sprwił, że rośliny wyksztłcły silne rozety i w dobrej kondycji wchodziły w okres zimy. Ostrzejsz zim ze średnią temperturą niższą od normy prwie o 2 o C wystąpił w obu miejscowościch tylko w pierwszym roku bdń. Spdkom tempertury towrzyszył okryw śnieżn, któr skutecznie chronił rzepk przed wymrznięciem. W dwóch pozostłych ltch zimy, jk n nsze wrunki klimtyczne, były brdzo ciepłe. Średnie tempertury miesięczne w tym okresie (XII III) były zncznie wyższe (w styczniu o pond 6 o C, w cłym okresie o 2,4 3,9 o C) od normy. Również sumy opdów w okresie zimy we wszystkich ltch bdń i w obu miejscowościch przekrczły (o 7 do prwie 50%) średnie z wieloleci. We wszystkich ltch bdń wiosenn wegetcj rzepku chrkteryzowł się wyższymi (o 0,9 3,1 o C) temperturmi i niższymi opdmi od średnich wieloletnich. W Zielęcinie przy temperturch wyższych o 2 3,1 o C od średnich wieloletnich sum opdów w okresie wiosny (IV VI) był niższ o 23 38% od sumy opdów tego okresu z wieloleci. Również w Łgiewnikch temperturom wyższym o 0,9 2,2 o C towrzyszył w pierwszym roku niewielki (6%), w trzecim roku bdń duży (50%) niedobór opdów. Tylko w drugim roku bdń opdy przekroczyły normę, zwłszcz w końcowej części wiosennej wegetcji (n przełomie czerwc i lipc) i przyczyniły się do silnego porżeni roślin chorobmi i ich wylegni. Wyniki Siewy wykonne w wrunkch przesuszonej gleby sprwiły, że wschody były niewyrównne, liczb roślin po wschodch nieco mniejsz od złożeń teoretycznych. Njmniej wschodzących roślin notowno u mieszńc złożonego Pomorznin (tb. 3). Prwdopodobnie przyczyną słbszych wschodów Pomorznin był gorsz jkość nsion siewnych tego mieszńc. Drobne, choć istotne, różnice w zgęszczeniu jesiennym nie mogły mieć wpływu n cechy morfologiczne roślin dojrzewjących orz ich plonownie. Zstosowny bezpośrednio po siewie w wrincie stndrdowym herbicyd Pronp 400 SC zwlczł podobnie skutecznie większość chwstów jk dw stosowne herbicydy (Comnd 480 EC + Butisn 400 SC) w technologii intensywnej. W wrunkch brdzo ciepłej i długiej jesieni sprzyjjącej ndmiernemu wzrostowi roślin (zwłszcz w drugim roku bdń), zstosownie w wrincie intensywnej uprwy regultor wzrostu (Crmb 60 SL) w fzie 4 6 liści zpobiegło ndmiernemu wybujniu roślin rzepku i istotnie zwiększyło jego przezimownie (rys. 1). Zstosownie tego regultor o włściwościch grzybobójczych spowodowło nie tylko uksztłtownie rozet liściowych brdziej zwrtych,

7 Rekcj różnych typów hodowlnych odmin rzepku Wpływ bdnych czynników n obsdę roślin i przezimownie Effect of investigted fctors on cnopy density nd winter survivl of plnts Tbel 3 Czynniki Fctors Liczb roślin n 1 m 2 Number of plnts per 1 m 2 przed zhmowniem wegetcji before growth inhibition Poziom grotechniki Crop production system po ruszeniu wegetcji fter growing renewl przed zbiorem before hrvest Przezimownie roślin Winter survivl of plnts [%] Stndrdowy Stndrd Intensywny Intensive NIR 0,05 LSD 0.05 ni ni ni ni Odmin Vriety Bojn 60 b 54 b 51 b 91 Kszub 61 b 55 b 52 b 91 Pomorznin Kronos 64 b 58 b 54 b 90 Extrem 57 b 51 b 48 b 89 NIR 0,05 LSD ,5 7,2 6,9 ni Lt Yers b b c 64 b 62 b 98 b NIR 0,05 LSD ,6 4,9 4,4 3,1 Miejsce Sttion Łgiewniki b Zielęcin 64 b b 84 NIR 0,05 LSD ,7 ni 3,4 2,3 ni różnic nieistotn non significnt difference le istotnie również poprwiło ich zdrowotność, przez co ubytki roślin, nwet w wrunkch brdzo łgodnej, zimy były mniejsze. Niezleżnie od poziomu grotechniki większe ubytki roślin stwierdzono tylko w wrunkch ostrzejszej zimy w pierwszym roku bdń, ntomist w dwóch pozostłych ltch, gdy zimy były wyjątkowo łgodne, strty zimowe były niewielkie. W żdnym roku nie wykzno istotnego zróżnicowni w przezimowniu bdnych odmin. Uzyskne wyniki nie chrkteryzują wystrczjąco zimotrwłości odmin w wrunkch niesprzyjjących przezimowniu rzepku.

8 82 Frnciszek Wielebski NIR LSD 0,05 = 1,9 93,5 95,9 b 99,3 98, ,8 78 b A Stndrdowy Stndrd B Intensywny Intensive Rys. 1. Przezimownie roślin rzepku w zleżności od poziomu grotechniki i lt bdń Winter survivl of plnts depending on crop production systems nd yers of investigtion Poziom grotechniki tylko niezncznie różnicowł wiosenny rozwój roślin, zwłszcz fzę jego kwitnieni, wyższ dwk zotu podn w wrincie intensywnej uprwy istotnie opóźnił początek kwitnieni. Zróżnicowny poziom grotechniki słbo wpływł n cechy morfologiczne roślin przed zbiorem (wysokość roślin, liczbę rozgłęzień i stopień wylegni roślin) orz elementy struktury plonu (liczbę łuszczyn n roślinie, liczbę i msę nsion w łuszczynie orz msę tysiąc nsion). Podobnie jk wykzł to wcześniej Kotecki i in. (2004), wrtości tych cech były uzleżnione głównie od wrunków pogodowych, siedliskowych i cech genetycznych bdnych odmin, w młym stopniu zleżły od poziomu grotechniki. Duży wpływ wrunków klimtycznych n elementy struktury plonu potwierdziły również bdni Kozk (1999) orz Jędrzejk i in. (2005). W obu miejscowościch njwyższe były zbierne rośliny mieszńc zrestorownego Extrem. Bdne odminy tworzyły podobną liczbę rozgłęzień, jednk odmin populcyjn Bojn istotnie silniej wyległ. Czynnik odminowy w istotny sposób ksztłtowł liczbę łuszczyn n roślinie, liczbę nsion w łuszczynie i msę 1000 nsion. Odminy mieszńcowe w stosunku do odminy populcyjnej Bojn wytworzyły n roślinie więcej łuszczyn, w których było mniej nsion, le o większej msie. Istotny wpływ n cechy morfologiczne roślin i elementy struktury plonu mił tkże czynnik środowiskowy. Przed zbiorem njmniejsze rośliny i njmniej związnych n nich łuszczyn obserwowno w roku 2006, ntomist

9 Rekcj różnych typów hodowlnych odmin rzepku Cechy morfologiczne roślin przed zbiorem Morphologicl fetures of winter rpe before hrvesting Tbel 4 Czynniki Fctors Wysokość roślin Height of plnts [cm] Poziom grotechniki Crop production system Liczb rozgłęzień I rzędu Number of primry brnches Wylegnie Lodging (1 9)* Stndrdowy Stndrd 169 7,6 8,0 Intensywny Intensive 168 7,7 8,1 NIR 0,05 LSD 0.05 ni ni ni Odmin Vriety Bojn 167 7,6 7,8 Kszub 165 7,7 8,1 b Pomorznin 169 b 7,7 8,2 b Kronos 168 b 7,2 8,1 b Extrem 174 b 8,0 8,1 b NIR 0,05 LSD ,1 ni 0,3 Lt Yers ,4 8,9 b b 8,4 7, c 7,1 7,9 NIR 0,05 LSD ,8 ni 0,5 Miejsce Loction Łgiewniki 164 6,9 8,5 b Zielęcin 174 b 8,4 b 7,6 NIR 0,05 LSD ,4 0,3 0,4 ni różnic nieistotn non significnt difference * 1 njmocniej wyleg most lodging, 9 njsłbiej wyleg lest lodging wyższe rośliny z większą liczbą związnych łuszczyn zebrno w roku W stosunku do roślin z Łgiewnik rośliny zbierne w Zielęcinie były wyższe, tworzyły więcej rozgłęzień i łuszczyn n roślinie orz silniej wyległy. Chrkteryzowły się również większą liczbą nsion i msą nsion w łuszczynie orz większą msą 1000 nsion (tb. 4 i 5). Poziom grotechniki mił istotny wpływ n stopień porżeni roślin chorobmi tylko w wrunkch sprzyjjących rozwojowi chorób (ciepło i wilgotno), jkie wystąpiły w końcowym etpie wiosennej wegetcji rzepku w drugim roku bdń (2007). W wrincie intensywnym uprwy, zstosownie jesienią regultor wzrostu o włściwościch grzybobójczych (Crmb 60SL), wiosną stosownie

10 84 Frnciszek Wielebski Tbel 5 Elementy struktury plonu rzepku ozimego Yield components of winter oilseed rpe Czynniki Fctors Liczb łuszczyn n roślinie No. of pods per plnt Liczb nsion w łuszczynie No. of seeds per pod Ms nsion w łuszczynie Weight of seeds per pod [mg] MTN Weight of 1000 seeds [g] Poziom grotechniki Crop production system Stndrdowy Stndrd 241,1 20,9 79,6 4,07 Intensywny Intensive 243,6 21,6 82,0 4,05 NIR 0,05 LSD 0.05 ni ni ni ni Odmin Vriety Bojn 196,1 24,8 b 84,2 3,49 Kszub 263,6 cd 20,3 79,8 4,05 c Pomorznin 298,0 d 18,8 74,1 4,31 d Kronos 218,1 b 23,3 b 87,8 3,88 b Extrem 236,0 bc 19,0 78,0 4,56 d NIR 0,05 LSD ,8 2,1 ni 0,16 Lt Yers ,3 25,6 b 96,4 b 4,06 c ,6 b 18,2 68,6 3, ,2 b 19,9 85,2 b 4,32 b NIR 0,05 LSD ,1 2,2 11,5 0,21 Miejsce Loction Łgiewniki 218,8 20,3 80,4 3,98 Zielęcin 265,9 22,1 81,3 b 4,18 b NIR 0,05 LSD 0.05 ni ni 0,81 0,17 ni różnic nieistotn non significnt difference fungicydu (Pictor 400 SC) wyrźnie poprwiło zdrowotność roślin w porównniu z kombincją stndrdową, n której nie stosowno ochrony przed chorobmi (tb. 6). Brk efektu ochrony fungicydowej obserwowno w dwóch pozostłych ltch (2006 i 2008), w których wrunki pogodowe (susz) podczs wiosennej wegetcji nie sprzyjły rozwojowi chorób i porżenie roślin było niewielkie. Istotne różnice w stopniu porżeni chorobmi wystąpiły między odminmi. W obu miejscowościch rośliny mieszńc zrestorownego Extrem były njmniej porżone chorobmi. Njwięcej porżonych roślin obserwowno u mieszńc zrestorownego Kronos. Silnie porżon był tkże odmin populcyjn Bojn. Zstosownie w intensywnym wrincie uprwy preprtu sklejjącego Elstiq, w dwce 1 l/h n początku fzy dojrzewni rzepku, zwiększyło odporność łuszczyn n pęknie, n co wskzują istotnie wyższe wrtości siły niezbędnej do otwrci

11 Rekcj różnych typów hodowlnych odmin rzepku Procent roślin rzepku porżonych przez suchą zgniliznę kpustnych w roku 2007 Percent of oilseed rpe plnts infected with Phom lingm in yer 2007 Tbel 6 Czynniki Fctors Łgiewniki Zielęcin Średnio Men Poziom grotechniki Crop production system Stndrdowy Stndrd 96,2 b 82,2 b 89,2 b Intensywny Intensive 78,5 67,8 73,1 NIR 0,05 LSD ,3 5,43 6,78 Odmin Vriety Bojn 94,4 b 85,0 b 89,7 b Kszub 85,0 b 72,5 b 78,8 Pomorznin 86,9 b 66,9 76,9 Kronos 98,8 b 83,8 b 91,2 b Extrem 71,9 66,9 69,4 NIR 0,05 LSD ,8 13,9 10,4 NIR 0,05 LSD 0.05 : poziom grotechniki odmin ni; crop production system vriety ni ni różnic nieistotn non significnt difference łuszczyny u wszystkich bdnych odmin (rys. 2). Nie stwierdzono istotnego współdziłni stosowni tego środk z odminą, choć różnice międzyodminowe były istotne. Łuszczyny odminy Extrem chrkteryzowły się njwyższą wrtością siły potrzebnej do ich otwrci, co może oznczć, że są one brdziej odporne n osypywnie. Njmniejszą siłą otwierno łuszczyny odminy mieszńcowej Kronos. 2,5 2,0 stndrdowy Stndrdowy stndrd intensywny Intensywny intensive 1,78 2,04 Sił [N] 1,5 1,0 1,4 1,28 1,34 1,16 0,98 1,04 1,02 0,89 0,5 0,0 Bojn Kszub Pomorznin Kronos Ekstrem Rys. 2. Wrtość mksymln siły [N] otwierjącej łuszczynę The mximum vlue of strength to unlock pod

12 86 Frnciszek Wielebski Syntez trzyletnich wyników bdń wykzł, że poziom grotechniki mił istotny wpływ n wysokość plonowni bdnych odmin. Średni plon nsion w wrincie o intensywnym poziomie grotechniki w porównniu z kombincją stndrdową był o 8% wyższy (tb. 7), różnice między ltmi wynosiły 3 13%. Plon nsion Seed yield Czynniki Rok bdń Yer Fctors Tbel 7 Średnio Men [dt/h] [%] Poziom grotechniki Crop production system Stndrdowy Stndrd 47,3 46,2 48,9 47,2 100 Intensywny Intensive 48,9 b 52,3 b 51,1 b 51,0 b 108 NIR 0,05 LSD ,5 2,9 2,1 1,5 NIR 0,05 LSD 0.05 : lt poziom grotechniki ni yers crop production system ni Odmin Vriety Bojn 47,7 b 47,9 50,2 b 48,6 bc 100 Kszub 45,4 47,3 45,3 46,0 95 Pomorznin 47,8 b 47,4 44,7 46,6 b 96 Kronos 49,8 b 48,0 53,4 bc 50,4 c 104 Extrem 49,6 b 55,6 b 56,3 c 53,8 d 111 NIR 0,05 LSD ,4 4,8 3,5 2,33 Średnio lt 48,1 49,2 50,0 NIR 0,05 : lt ni; lt odmin 4,04; poziom grotechniki odmin ni LSD 0.05 : yers ni; yers vriety 4,04; crop production system vriety ni ni różnic nieistotn non significnt difference Zrówno w Zielęcinie jk i w Łgiewnikch średnie plony we wszystkich ltch bdń były wyższe w wrincie intensywnym, przy czym w pierwszym roku w Zielęcinie i w osttnim roku w Łgiewnikch różnic t był mł, sttystycznie nieistotn (rys. 3). Wzrost plonu w intensywnym wrincie uprwy był spowodowny głównie zwiększonym (o 60 kg N/h) w stosunku do stndrdowego nwożeniem zotem. Spośród mkroskłdników zot m bowiem njwiększy wpływ n wielkość plonu nsion (Budzyński i in. 1985, Kuchtow i in 1996, Muśnicki 1989). N wykorzystnie tego skłdnik przez rośliny istotny wpływ mją wrunki pogodowe, zwłszcz uwilgotnienie gleby w cłym sezonie wegetcji (Budzyński i in. 1985, Horodyski i in. 1987, Muśnicki 1989). Susz skutecznie bowiem ogrnicz wykorzystnie zotu z gleby. Wystąpienie wiosną włśnie tkich skrjnie niekorzystnych wrunków wilgotnościowych w Zielęcinie w pierwszym roku i w Łgiewnikch w osttnim roku bdń tłumczy mniejszy przyrost plonu wywołny

13 Rekcj różnych typów hodowlnych odmin rzepku zwiększoną dwką zotu w wrincie intensywnym. Brdzo duży wpływ przebiegu pogody n plony nsion rzepku potwierdz wiele wcześniejszych bdń (Muśnicki 1989, Kozk 1999, Wójtowicz 2004). dt/h ,8 b 46,3 52,6 b 47,3 45,3 NIR LSD 0,05 = 3, ,2 46,9 45,1 51,9 b 52,4 56,2 b Łgiewniki Zielęcin A Stndrdowy Stndrd; B Intensywny Intensive Rys. 3. Plon nsion Seed yield W bdnich włsnych nie stwierdzono istotnego współdziłni odmin z poziomem grotechniki, co ozncz, że bdne odminy podobnie regowły plonem nsion n zstosowny sposób uprwy. Wszystkie odminy plonowły wyżej w intensywnym wrincie uprwy (rys. 4). Spośród nich n wyróżnienie zsługują dwie odminy. W obu miejscowościch njwyższym przyrostem plonu chrkteryzowł się mieszniec złożony Kszub (11%) i mieszniec zrestorowny Kronos (10 15%). Uzyskne wyniki są zgodne z wcześniejszymi rezulttmi prc innych utorów (Muśnicki i in. 1999, Kozk 1999, Kotecki i in. 2004, 2005), którzy również wykzli brk istotnego współdziłni odmin z technologią uprwy. Zróżnicowną rekcję odmin n poziom stosownych technologii potwierdziły ntomist bdni czeskich utorów (Brnyk i in. 2007). Bez względu n poziom intensywności uprwy njwyżej w obu miejscowościch plonowły mieszńce zrestorowne Extrem i Kronos. Ten osttni plonem nieistotnie różnił się od wzorcowej odminy populcyjnej Bojn. Njsłbiej plonowły mieszńce złożone, co tłumczy się młą intensywnością oblotu pszczół n polch doświdczlnych.

14 dt/h Łgiewniki Zielęcin 54,1 51,9 51,6 50,3 47,9 46,7 47,1 45,8 46, ,4 49,6 49,7 50,3 47,9 46,5 44,7 55,1 55,9 53, Bojn Kszub Pomorznin Kronos Ekstrem Bojn Kszub Pomorznin Kronos Ekstrem Stndrdowy - Stndrd Intensywny - Intensive Rys. 4. Plon nsion bdnych odmin rzepku ozimego Seed yield of tested winter rpe cultivrs

15 Rekcj różnych typów hodowlnych odmin rzepku Wnioski 1. Zwiększenie intensywności uprwy spowodowło wzrost plonu nsion średnio o 8% w stosunku do poziomu stndrdowego. Nie stwierdzono istotnego współdziłni odmin z poziomem grotechniki. 2. N plon nsion duży wpływ, obok intensywności uprwy i czynnik genetycznego, miły wrunki pogodowe i siedlisko. 3. Cechy morfologiczne dojrzewjących roślin orz elementy struktury plonu były uzleżnione głównie od wrunków siedliskowo-klimtycznych i cech genetycznych odmin, w młym stopniu zleżły od poziomu grotechniki. 4. Zstosownie w intensywnym wrincie uprwy preprtu sklejjącego Elstiq w dwce 1 l/h n początku fzy dojrzewni rzepku zwiększyło u wszystkich bdnych odmin odporność łuszczyn n pęknie, n co wskzuje istotnie wyższ wrtość siły niezbędnej do otwrci łuszczyny. 5. W wrunkch doświdczeni rekcj bdnych typów rzepku n poziom stosownej grotechniki był podobn. Litertur Brnyk P., Zehnlek P., Kzd J Lower nd higher input crop mngement in oilseed rpe influence on yield nd some nother importnt properties. Proc. 12th Int. Rpeseed Congress, Wuhn, Chiny, 3: Brtkowik-Brod I Postęp genetyczny i hodowlny w rzepku potrzeby pokrmowe roślin. W: Zbilnsowne nwożenie rzepku ktulne problemy. Red. W. Grzebisz, AR Poznń: Budzyński W Studium nd wpływem niektórych czynników grotechnicznych n zimownie i plonownie odmin podwójnie uszlchetnionego rzepku ozimego. Act Acd. Agricult. Tech. Olst., Agricult., 41, suppl. B: Budzyński W., Mjkowski K., Horodyski A., Jsińsk Z., Jodłowski M., Muśnicki Cz., Orłowsk T., Owczrek W Wpływ poziomu i terminu wiosennego nwożeni zotem n plonownie rzepku ozimego. Biul. IHAR, 157: Dwkins T.C.K Some fctors in successful cropping. 2 Oilseed rpe. Spn, 26, 3: Horodyski A., Włkowski T., Dembiński M., Wielebski F., Wójtowicz M Evlution of winter rpe growing in Polnd bsed on inquiry in Proc. 7th Int. Rpeseed Congress, Poznń, 4: Heimnn S Aktulne problemy dotyczące bdni odmin rzepku n cele konsumpcyjne orz biopliwo i mkuchy. Forum producentów roślin zbożowych, kukurydzy i rzepku. Polgr-frm 2002: Jędrzejk M., Kotecki A., Kozk M., Mlrz W Wpływ zróżnicownych dwek zotu n rozwój i plonownie rzepku jrego. Rośliny Oleiste Oilseed Crops, XXVI (1):

16 90 Frnciszek Wielebski Kotecki A., Kozk M., Mlrz W Wpływ zróżnicownego poziomu grotechniki n rozwój i plonownie odmin rzepku ozimego. Rośliny Oleiste Oilseed Crops, XXV (1): Kotecki A., Kozk M., Mlrz W Wpływ zróżnicownej technologii uprwy n rozwój i plonownie odmin rzepku ozimego. Rośliny Oleiste Oilseed Crops, XXVI (1): Kozk M Wpływ przedplonów i nwożeni zotem n rozwój i plonownie rzepku. Nstępczy wpływ grochu i bobiku n rozwój i plonownie rzepku. Zesz. Nuk. AR we Wrocłwiu, ser. Rol., LXXIV: Kuchtov P., Brnyk P., Vsk J., Fbry A Czynniki wrunkujące tworzenie plonu nsion rzepku ozimego. Rośliny Oleiste Oilseed Crops, XVII (1): Muśnicki Cz Chrkterystyk botniczno-rolnicz rzepku ozimego i jego plonownie w zmiennych wrunkch siedliskowo-grotechnicznych. Rocz. AR Poznń, Rozpr. Nuk., 191: Muśnicki Cz., Toboł P., Muśnick B Wpływ niektórych czynników grotechnicznych i siedliskowych n jkość plonu rzepku ozimego. Rośliny Oleiste, XX (II): Srec O., Srec P., Kvk M Different methods of cropstnd estblishment within the system of winter oilseed rpe cultiwtion. Res. Agricult. Eng., 48: Wielebski F., Wójtowicz M., Horodyski A Agrotechnik rzepku ozimego w bdnich Zkłdu Roślin Oleistych IHAR w Poznniu. Rośliny Oleiste Oilseed Crops, XXIII (1): Wójtowicz M Wpływ nwożeni zotowego i wrunków środowiskowych n cechy biologiczne i użytkowe złożonych odmin mieszńcowych rzepku ozimego Kszub i Mzur. Rośliny Oleiste Oilseed Crops, XXV (1): Wójtowicz M., Czernik-Kołodziej K Rekcj zrejestrownych odmin rzepku ozimego n poziom grotechniki. Rośliny Oleiste Oilseed Crops, XXIV (1):