Skuteczność działania wybranych substancji aktywnych w ograniczaniu alternariozy ziemniaka

Transkrypt

1 NR 271 BIULETYN INSTYTUTU HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN 2014 JERZY OSOWSKI Instytut Hodowli i Aklimtyzcji Roślin Pństwowy Instytut Bdwczy Zkłd Nsiennictw i Ochrony Ziemnik w Boninie Skuteczność dziłni wybrnych substncji ktywnych w ogrniczniu lternriozy ziemnik The effectiveness of selected ctive ingredients ginst potto erly blight Such i bruntn plmistość liści określne potoczną nzwą lternrioz ziemnik stnowią zespół chorób, których znczenie jko groźnych sprwców plmistości liści wzrst w osttnich ltch. Doświdczeni polowe ocenijące skuteczność 6 fungicydów: Altim 500 SC (fluzinm), Dithne NeoTec 75 WG (mnkozeb), Unikt 75WG (mnkozeb+zoksmid), Tnos 50 WG (cymoksnil + fmokst), Ridomil Gold MZ 68 WG (metlksyl-m+mnkozeb) orz Infinito 687,5 SC (propmokrb-hcl+ fluopicolid) przeprowdzono w Boninie w ltch Wszystkie bdne w doświdczeniu fungicydy istotnie ogrniczyły rozwój lternriozy ziemnik w porównniu do obiektu kontrolnego. Przeprowdzone bdni potwierdziły tkże pogląd o korzystnym wpływie ochrony chemicznej n możliwość gromdzeni plonu bulw potomnych. Doświdczeni polowe przeprowdzone w Boninie wykzły, że dzięki ochronie chemicznej (opóźnienie krytycznego momentu zniszczeni nci) możn uzyskć wyższe o 27% plony bulw potomnych, w porównniu z obiektem kontrolnym. Słow kluczowe: Alternri lternt, Alternri solni, lternrioz, ochron chemiczn, substncje czynne Dry nd brown lef spots commonly known s erly blight disese of potto, re in fct group of diseses with n incresing role in recent yers. Field experiments estimting the effectiveness of fungicides Altim 500 SC (fluzinm), Dithne M WP (mncozeb), Unikt 75WG (mncozeb+zoxmide), Tnos 50 WG (cymoxnil + fmoxdone), Ridomil Gold MZ 68 WG (metlxyl-m+mncozeb) nd Infinito SC (propmokrb-hcl+ fluopicolide) ginst potto erly blight were crried out in Bonin in the yers The results showed tht ll tested fungicides significntly reduced the development of potto erly blight compred to the unprotected control. The study lso confirmed the hypothesis tht chemicl protection hs the beneficil effects on tuber yield. Field experiments conducted in Bonin, showed tht due to the chemicl protection (dely of the criticl moment of hulm destruction), the tuber yield cn be higher by 27% when compred to control. Redktor prowdzący: Brbr Zgdńsk 55

2 Key words: Alternri lternt, Alternri solni, ctive ingredients, erly blight, chemicl protection WSTĘP Grzyby z rodzju Alternri A. solni i A. lternt nleżące do workowców są sprwcmi chorób liści, łodyg i spordycznie bulw, które potocznie są nzywne lternriozą ziemnik i stnowią duży problem w uprwie roślin z rodziny Solncee (Weber, 2011). Powszechność i termin występowni objwów n roślinch ziemnik orz wielkość zniszczeń, jkie powodują sprwiją, że poszukiwnie sposobów ogrniczeni strt związnych z rozwojem ptogenów stje się wżnym wyzwniem dl fitoptologów, hodowców orz firm fitofrmceutycznych. Stosownie ochrony chemicznej pomimo wysokich nkłdów (przekrczjących 10% kosztów poniesionych n produkcję) jest wżnym elementem integrownej ochrony roślin (Gent, Schwrtz, 2003). Jednk w osttnich ltch obserwowno zmienną skuteczność dziłni substncji czynnych fungicydów zrejestrownych do zwlczni lternriozy ziemnik (Osowski, 2004; Kps 2009; Osowski, 2012). Stąd też celem doświdczeń polowych było sprwdzenie skuteczności wybrnych substncji czynnych w ogrniczniu rozwoju lternriozy ziemnik w okresie wegetcji. Kryterium wyboru substncji ktywnych stnowił powszechność stosowni fungicydów zwierjących bdne substncje ktywne w ochronie plntcji ziemnik. MATERIAŁ I METODY Doświdczeni przeprowdzono w Boninie (woj. zchodniopomorskie) w ltch n roślinch brdzo wczesnej odminy jdlnej Brd, bdjąc sześć wrintów ochrony chemicznej w porównniu z kontrolą (tb. 1). Substncj ktywn Active ingredient Kontrol Fluzynm Fluzinm Mnkozeb Mncozeb Zoksmid + mnkozeb Zoxmide + mncozeb Cymoksnil + fmokst Cymoxnil + fmoxdone Metlksyl-M + mnkozeb Metlxyl-M + mncozeb Propmokrb-HCl + fluopikolid Propmokrb-HCl + fluopicolide Wrinty doświdczeni bdne w ltch The vrints of experiments tested in Nzw hndlow Commercil nme Dwk fungicydu n h Fungicide dose per h Altim 500 SC Dithne Neo Tec 75 WG Unikt 75 WG Tnos 50 WG Ridomil Gold MZ 67,8 WG Infinito 687,5 SC 0,4 l 2,0 kg 2,0 kg 0,7 kg 2,5 kg 1,2 l Tbel 1 56

3 Ocenę skuteczności dziłni wybrnych fungicydów prowdzono w 4 powtórzenich n poletkch o wielkości 100 roślin kżde. Ziemniki wysdzno kżdego roku w 3. dekdzie kwietni n glebie lekkiej (podgrup grnulometryczn II glin piszczyst). W trkcie wegetcji prowdzono chemiczne zwlcznie chwstów (2 zbiegi pierwszy po uformowniu redlin herbicyd Plteen 41,5 WG w dwce 2,0 kg h -1, drugi przed zwierniem roślin w rzędch preprtem Titus 25 WG w dwce 60 g. h -1 ) orz zwlcznie stonki ziemnik (jednorzowy zbieg insektycydem Actr 25 WG w dwce 80 g h -1 ). Zbiegi zwlczni chwstów i stonki wykonno opryskiwczem polowym zwiesznym stosując dwkę wody 400 l h -1 przy zstosowniu rozpylczy płskostrumieniowych XR firmy TeeJet. Ochronę chemiczną przed zrzą ziemnik prowdzono kżdego roku stosując fungicyd Rnmn TwinPck 400 SC w dwce 0,2 + 0,15 l h -1. Fungicyd ten nie zwlcz sprwców lternriozy ziemnik i jest dopuszczony do stosowni w doświdczenich sprwdzjących skuteczność nowych środków ochrony roślin rejestrownych do zwlczni lternriozy ziemnik. Do nniesieni fungicydu n rośliny ziemnik zstosowno dwkę wody w ilości 400 l h -1, stosując do wykonni zbiegu opryskiwcz polowy wyposżony w rozpylcze eżektorowe o strumieniu płskim, w celu wyeliminowni efektów znoszeni n skutek gwłtownych porywów witru, przekrczjących 4 m/sek. Liczb zbiegów uzleżnion był od nsileni choroby w roku prowdzeni bdń i wynosił od 4 do 6. Ochronę chemiczną przeciwko lternriozie ziemnik rozpoczynno w momencie wystąpieni pierwszych objwów choroby n dolnych liścich roślin ziemnik i kontynuowno do momentu cłkowitego zniszczeni części ndziemnej roślin n wrincie kontrolnym. W okresie wegetcji prowdzono w odstępch 7 10 dniowych obserwcje temp rozwoju choroby, notując poziom zniszczeni powierzchni symilcyjnej według skli 9- stopniowej, gdzie 9 ozncz brk objwów 1 cłkowite zniszczenie rośliny (Pietkiewicz, 1972). N podstwie wyników z obserwcji polowych obliczono reltywną powierzchnię pod krzywą rozwoju choroby raudpc (Perez, Forbes, 2010). Zbiór prób i plonu przeprowdzono w 1. dekdzie wrześni kżdego roku. Po zbiorch oceniono wielkość uzysknego plonu bulw potomnych orz jego jkość i podził pod względem użytkowym. Dne meteorologiczne (tempertur powietrz, sum opdów, wilgotność powietrz) z sezonów wegetcyjnych gromdzono z włsnej stcji meteorologicznej oddlonej od pol doświdczlnego o 0,5 do 1,0 km w linii prostej (tb. 2). Otrzymne wyniki oprcowno sttystycznie z pomocą nlizy wrincji, istotność różnic testowno testem Tukey. WYNIKI Wrunki meteorologiczne Przebieg wrunków meteorologicznych w okresie czerwiec lipiec w ltch był njmniej korzystny zwłszcz w miesiącu czerwcu, który chrkteryzowł się niedobormi opdów orz niskimi temperturmi (tb. 2). W pozostłych 57

4 miesiącch oceny wrunki meteorologiczne były brdziej sprzyjjące do rozwoju lternriozy n roślinch ziemnik. Rok Yer Dekd Decde Wrunki meteorologiczne w okresie czerwiec sierpień w ltch Meteorologicl conditions over the period July August in tempertur temperture ( C) Czerwiec June Lipiec July Sierpień August opdy wilgotność tempertur opdy wilgotność tempertur opdy rinflls humidity temperture rinflls humidity temperture rinflls (mm) (%) ( C) (mm) (%) ( C) (mm) Tbel 2 wilgotność humidity (%) I 12,3 41,6 85,5 18,6 11,0 85,1 20,1 0,8 76,3 II 13,0 83,6 85,0 18,2 39,6 83,9 17,2 24,2 79,7 III 17,1 26,4 87,3 18,1 52,6 80,5 17,4 22,6 77,5 I 15,3 15,4 85,7 19,8 17,6 71,6 18,5 41,2 88,0 II 13,8 10,2 81,7 23,1 4,4 70,9 19,5 18,2 90,3 III 16,2 0,4 79,8 18,5 73,0 84,2 16,0 76,2 87,7 I 17,9 7,8 76,3 17,2 30,4 87,9 18,4 30,4 82,9 II 15,3 46,8 83,6 18,0 40,0 82,2 16,7 47,6 88,7 III 16,4 8,2 78,8 16,5 50,6 91,8 17,2 18,8 86,4 Reltywn powierzchni zniszczeni pod krzywą rozwoju choroby raudpc Njniższe wrtości raudpc świdczące o niskim poziomie infekcji w wrincie kontrolnym doświdczeni odnotowno w roku 2010 (rys. 1). 0,400 0,350 f 0,300 0,250 0,200 0,150 0,100 de d c c b d de d e d de c b 0,050 0,000 Fluzynm Mncozeb Zoxmide + mncozeb Cymoxnil + fmoxdone Metlxyl-M + mncozeb Propmokrb-HCL + fluopicolide Fluzynm Mncozeb Zoxmide + mncozeb Cymoxnil + fmoxdone Metlxyl-M + mncozeb Propmokrb-HCL + fluopicolide Fluzynm Mncozeb Zoxmide + mncozeb Cymoxnil + fmoxdone Metlxyl-M + mncozeb Propmokrb-HCL + fluopicolide Fluzynm Mncozeb Zoxmide + mncozeb Cymoxnil + fmoxdone Metlxyl-M + mncozeb Propmokrb-HCL + fluopicolide Men Rys. 1. Reltywn powierzchni zniszczeni pod krzywą rozwoju choroby raudpc w ltch Średnie oznczone tymi smymi litermi nie różnią się istotnie Fig. 1. The reltive re under disese progress curve in Mens mrked by the sme letter re not sttisticlly different 58

5 W pozostłych ltch wrtości tego prmetru wynosiły odpowiednio 0,229 (rok 2009) i 0,371 (2011). W roku o niskim poziomie infekcji (njniższe wrtości raudpc) nie stwierdzono istotnych różnic w poziomie skuteczności ogrniczni rozwoju lternriozy ziemnik przez bdne wrinty doświdczeni. Zróżnicownie efektywności odnotowno w roku 2009 (średni poziom nsileni choroby) i 2011 (njwyższy poziom nsileni choroby). Spośród bdnych substncji ktywnych skuteczność w ogrniczniu choroby niezleżnie od poziomu jej infekcji stwierdzono dl miesznin propmokrb-hcl + fluopikolid (Infinito 687,5 SC) 0,110, zoksmid + mnkozeb (Unikt 75 WG) 0,111 orz fluzynmu (Altim 500 SC) 0,113. Wpływ zstosownych wrintów ochrony n plon hndlowy (bulwy o średnicy >35 mm) Zstosownie ochrony chemicznej korzystnie wpłynęło n wielkość plonu hndlowego bulw o średnicy powyżej 35 mm w porównniu z wrintem kontrolnym (bez stosowni zbiegów ochronnych) (rys. 2). 75,0 t h -1 65,0 gh gh gh gh h g 55,0 45,0 35,0 25,0 de cd cd ef b cd f cd b d d d 15,0 Fluzynm Mncozeb Zoxmide + mncozeb Cymoxnil + fmoxdone Metlxyl-M + mncozeb Propmokrb-HCL + fluopicolide Fluzynm Mncozeb Zoxmide + mncozeb Cymoxnil + fmoxdone Metlxyl-M + mncozeb Propmokrb-HCL + fluopicolide Fluzynm Mncozeb Zoxmide + mncozeb Cymoxnil + fmoxdone Metlxyl-M + mncozeb Propmokrb-HCL + fluopicolide Fluzynm Mncozeb Zoxmide + mncozeb Cymoxnil + fmoxdone Metlxyl-M + mncozeb Propmokrb-HCL + fluopicolide Men Rys. 2 Wielkość plonu hndlowego w zleżności od wrintu ochrony w ltch Średnie oznczone tymi smymi litermi nie różnią się istotnie Fig. 2 Mrketble yield, depending on the vrint of protection in Mens mrked by the sme letter re not sttisticlly different Wzrost plonu w zleżności od roku oceny wynosił 48,7% w 2009, 14,3% w 2010 i 25,0% w 2011 roku. Średnio wzrost plonu bulw potomnych w porównniu do kontroli wynosił 27,5%. Njwyższy efekt plonotwórczy uzyskny n skutek ogrniczeni rozwoju 59

6 60 Jerzy Osowski lternriozy ziemnik stwierdzono dl mieszniny propmokrb-hcl + fluopikolid (Infinito 687,5 SC) 33,5%. DYSKUSJA Grzyby Alternri solni i Alternri lternt są sprwcmi chorób określnych potoczną nzwą lternrioz ziemnik. Jest to chorob powszechnie występując we wszystkich rejonch uprwy ziemnik o jej znczeniu decydują termin występowni (moment wiązni i tuberyzcji bulw) orz poziom powodownych strt. Według doniesień różnych utorów wielkość strt może wynosić od 10 do pond 70% (Hrrison i in., 1965; Kps i Osowski, 2004; Brune i in., 1998). W Polsce, w osttnich ltch, chorob występowł n plntcjch ziemnik między dniem od dni sdzeni (Osowski, 2007, 2012). W przeprowdzonych doświdczenich chorob wystąpił odpowiednio po 54 dnich w 2009 roku, 57 dnich w 2010 roku i po 55 dnich w 2011roku. Występownie choroby n plntcjch i tempo jej rozwoju uzleżnione są od szeregu czynników tkich jk: ilość i rozkłd opdów tmosferycznych, wilgotność względn powietrz, tempertur powietrz orz podtność i stn zdrowotny odminy. Według Volkov i Tete (1974), Hooker (1981) orz vn der Vls i in. (2003 b) korzystny do rozwoju zkres tempertur wynosi C. Dodtkowym czynnikiem sprzyjjącym są krótkotrwłe opdy tmosferyczne orz wilgotność względn powietrz n poziomie 70 90%. Doniesieni tych utorów potwierdzją bdni Osowskiego (2012) o wysokiej zleżności wystąpieni i dlszego rozwoju choroby od tempertury, wilgotności powietrz i ilości opdów. W bdnym okresie czsu (rys. 1) korzystniejsze wrunki do rozwoju choroby obserwowno w roku 2011 (njwyższe wrtości raudpc 0,371). W pozostłych ltch oceny wynosiły one odpowiednio 0,229 (rok 2009) i 0,112 (2010). Niższe wrtości raudpc obserwowne w roku 2009 i 2010 mogły wynikć nie tylko z brku sprzyjjących rozwojowi choroby wrunków, le tkże wpływ n przebieg choroby mogł mieć ilość inokulum i jego koncentrcj. Tezę tę wydją się potwierdzć doniesieni Coffey i in. (1975), Volutoglou i Klogerkis (2000) orz vn der Vls i in. (2003 b). Według nich to włśnie ilość inokulum i jego koncentrcj są bezpośrednim czynnikiem wpływjącym n przebieg choroby, jej epidemiczność i przełmnie odporności uprwinej odminy. Ochron chemiczn jest wżnym sposobem ogrniczjącym rozwój lternriozy ziemnik (Kps, Osowski, 2004), jednk jej skuteczność nie zwsze jest stysfkcjonując. Według Rodriguez i in. (2007) w ltch o wysokiej presji choroby konieczne jest wykonnie nwet 10 zbiegów. N skuteczność wykonnego zbiegu wpływ wiele czynników (rodzj zstosownego środk, dwk, ilość cieczy roboczej, sposób nniesieni orz termin wykonni zbiegu). Vn der Wls i in. (2003 b) wyrżją pogląd, że strtegi zwlczni lternriozy ziemnik nie może być opiern tylko n stosowniu zbiegów chemicznych, le do skutecznego jej ogrniczni plnttorzy powinni wykorzystywć zbiegi grotechniczne. Wykorzystnie w strtegii

7 ochrony odporności odmin jko nturlnego sposobu ogrniczni rozwoju choroby nie jest możliwe ze względu n brk odmin odpornych wśród odmin hndlowych. Kierunkiem pożądnym w rozwoju strtegii ochrony plntcji ziemników przed lternriozą może być zstosownie tk jk w przypdku zrzy ziemnik systemów wspomgjących podejmownie decyzji o wykonniu zbiegów ochronnych. Jk uwżją Gent i Schwrz (2003) zstosownie tkiego systemu może obniżyć liczbę zbiegów o 30%. W strtegii zwlczni lternriozy ziemnik istnieją rozbieżne teorie n temt terminu wykonni pierwszego zbiegu. Jkkolwiek wszyscy są zgodni, że czs rozpoczynni pierwszej plikcji jest zleżny od rejonu uprwy, optymln dt powinn być ustlon n podstwie doświdczeń (Schuller, Hbermeyer, 2002). Z optymlny termin rozpoczęci ochrony chemicznej przeciwko lternriozie Christ i Mczug (1989) uwżją okres kwitnieni roślin ziemnik. Pscheidt, Stevenson (1988), Holm (2002), Khn i in. (2003) orz Kps, Osowski (2003) z korzystny termin rozpoczynni ochrony uwżją początek drugiej fli infekcyjnej, kiedy widoczne są pierwsze objwy choroby. Tę tezę potwierdzją Gent i Schwrtz (2003) uwżjąc, że jest to włściwy termin, poniewż gwłtowny rozwój choroby nstępuje 7 dni później. W przeprowdzonym doświdczeniu z początek rozpoczynni ochrony chemicznej przyjęto wystąpienie pierwszych objwów choroby n roślinch ziemnik. Uzyskne wyniki wydją się potwierdzć słuszność podjętych złożeń. Zobserwowne w okresie prowdzeni doświdczeni różnice w skuteczności bdnych wrintów ochrony mogły wynikć nie tylko ze zmiennych wrunków meteorologicznych orz ilości inokulum odpowidjącego z powstnie i rozwój infekcji, le tkże mogły one wynikć ze zbyt długiego odstępu pomiędzy stosownymi zbiegmi (Osowski, Bernt 2009). Różnice w skuteczności dziłni oceninych środków ochrony roślin mogły być tkże spowodowne zmienijącym się w okresie wegetcji skłdem populcji sprwców choroby. Doświdczeni przeprowdzone przez Kpsę (2007) z pomocą pułpek Burkrd wykzły, że w okresie wegetcji zmieni się skłd populcji sprwców w zleżności od wrunków meteorologicznych pnujących w okresie wegetcji. Bdni lbortoryjne przeprowdzone przez Kpsę (2009) i Osowskiego (2012) wykzły zróżnicowną skuteczność dziłni substncji czynnych środków ochrony roślin zrejestrownych do zwlczni lternriozy ziemnik. Bdne w doświdczeniu środki ochrony roślin nie tylko skutecznie hmowły rozwój lternriozy ziemnik, le pośrednio wpłynęły n wysokość plonu bulw potomnych (rys. 2) wydłużjąc okres gromdzeni plonu poprzez ogrniczenie zniszczeni powierzchni symilcyjnej roślin ziemnik. Tkże doniesieni innych utorów potwierdzją pozytywny wpływ stosowni ochrony chemicznej n wysokość plonu bulw potomnych (Kps, Osowski, 2004; Wiik, 2004; Cmpo i in., 2007; Kps, 2010; Osowski, 2012). 61

8 WNIOSKI 1. Ochron chemiczn przed lternriozą ziemnik jest skutecznym sposobem ogrniczni rozwoju choroby. 2. Zstosowny w przeprowdzonym doświdczeniu termin rozpoczynni zbiegów ochronnych (początek drugiej fli infekcyjnej, kiedy widoczne są pierwsze objwy choroby) potwierdził słuszność przyjętych wcześniej złożeń. 3. Przeprowdzone bdni potwierdziły tkże pogląd o korzystnym wpływie ochrony chemicznej n możliwość gromdzeni plonu bulw potomnych. Doświdczeni polowe przeprowdzone w Boninie wykzły, że dzięki ochronie chemicznej możn uzyskć wyższe średnio o 27% plony bulw potomnych w porównniu z obiektem kontrolnym. LITERATURA Brune S., Melo P. E., Avil A. C Embrp/CIP-PP018 nd Embrp/CIP-PP039: new potto clones resistnt to erly blight, Horticultur-Brsileir 16, 1: Cmpo R. O., Zmbolim L., Cost L. C Potto erly blight epidemics nd comprison of methods to determine its initil symptoms In potto field. Rev. Fc. Nl. Agr. Medelin. Vol. 60, No. 2: Coffey M. D., Whitbred R., Mrshll C The effect of erly blight disese cused by Alternri solni on shoot growth of young tomto plnts. Ann. Appl. Biol. 80: Christ B. J., Mczug S. A the effect of fungicide schedules nd inoculum levels on erly blight severity nd yield of potto. Plnt Disese 73: Gent D. H., Schwrtz H. E Vlidtion of potto erly blight disese forecst models for Colordo using vrious sources of meteorologicl dt. Plnt Dis. 87: Hrrison M.D., Livingston J.G., Oshim N of potto erly blight in Colordo. Fungicide spry schedules in reltion to the epidemiology of the disese. Am.Potto-J., 42, 11: Holm A.L Erly blight Hooker W. J Compendium of Potto Diseses. APS publisher. 125 s. Kps J Prób zstosowni pułpki Burkrd do określni skłdu gtunkowego grzyb Alternri w uprwch ziemnik. W: Nsiennictwo i ochron ziemnik. Konf. Nuk. - szkol. Kołobrzeg, kwietni IHAR ZNiOZ Bonin: Kps J Effectiveness of some fungicides in control of Alternri lternt nd Alternri solni. PPO-Specil Report Hmr, Norwy No. 13: Kps J Modern fungicides in control of erly nd lte blight in Polish experiments. Specil report no. 14 (2010) Proceedings of the 12 EuroBlight Workshop. Arrs, Frnce 3 6 My 2010: Kps J., Osowski J Efficcy of some selected fungicides ginst erly blight (Alternri spp.) on potto crops. J. Plnt Prot. Res. 43, 2: Kps J., Osowski J Occurrence of erly blight (Alternri ssp.) t potto crops nd results of its chemicl control in Polish experiences. Specil Report no.10 (2004) Proc.8 th Workshop of n Europen network for development of n integrted control strtegy of potto lte blight. Jersey, Englnd-Frnce, 31 Mrch - 4 April Eds. C. E. Westerdijk & H.T.A.M. Schepers, Applied Plnt Reserch Wgeningen, PPO 333: Khn A. M., Rshid A., Jwed Iqubl M Evlution of folir pplied fungicides ginst erly blight of potto under field conditions. Intern. J. Agric. Biol. 5, 4: Osowski J Skuteczność różnych fungicydów zwierjących mnkozeb w ogrniczniu rozwoju lternriozy ziemnik w bdnich polowych i lbortoryjnych. Biul. IHAR 233:

9 Osowski J Termin wystąpieni pierwszych objwów lternriozy ziemnik w zleżności od roku i województw. Progress in Plnt Protection/Postępy w Ochronie Roślin Vol. 47 (2): Osowski J Bdni nd występowniem lternriozy (Alternri spp) n plntcjch ziemnik w zleżności od wrunków meteorologicznych i możliwości ogrniczni jej rozwoju. Rozp. dok. IHAR- PIB ZNiOZ Bonin: 119 s. Osowski J., Bernt E Skuteczność wybrnych fungicydów w ochronie przed lternriozą ziemnik (Alternri sp.) w zleżności od rejonu krju. Progress In Plnt Protection/Postepy w Ochronie Roślin, 49 (I), 2009: Perez W., Forbes G Technicl Mnul Potto Lte Blight. Interntionl Potto Center (CIP) Lim, Peru: 36 pp. Pietkiewicz J Bdnie odporności ziemników n zrzę ziemniczną (Phytophthor infestns de By.) n odciętych liścich. Biul. Inst. Ziem. 9: Pscheidt J. W., Stevenson W. R The criticl period for control of erly blight (Alternri solni) of potto. Am. Potto J. 65: Rodriguez N.V., Kowlski B., Rodriguez L.G., Crblloso I.B., Surez M.A., Perez P.O., Quintn C.R., Gonzlez N., Rmos R.Q In vitro nd ex vitro Selection of Potto Plntlets for resistnce to Erly Blight. J. Phytopthology 155: Schuller E., Hbermeyer J First results from n Alternri solni Field tril in pottoes. PPO-Specil Report no. 8. Lelystd, The Netherlnds: Weber Z Choroby powodowne przez grzyby z typu Ascomycot (workowce). W: Fitoptologi t 2 (Kryczyński S., Weber Z. red.) PWRiL Poznń: vn der Wls J. E., Denner F.D.N., vn Rij N., Korsten L Evlution of PLANT-plus, decision support system for control of erly blight on pottoes in South Afric. Crop Prot. 22: vn der Wls J.E., Korsten L., Aveling T.A.S., Denner F.D.N. 2003b. Influence of Environmentl Fctors on Field Concentrtions of Alternri solni Conidi bove South Africn Potto Crop. Phytoprsitic 31 (4): vn der Wls J.E., Korsten L., Denner F.D.N Erly blight in South Afric: Knowledge, ttitudes nd control prctices of potto growers. Potto Reserch, 46: Volkov V., Tete L. G Fitoftoroz i mkrosporioz krtofelj. Krtofel i Ovošči 6: 34. Volutoglou I., Klogerkis S. N Effects of inoculum concentrtion, wetness durtion nd plnt ge on development of erly blight (Alternri solni) nd on shedding of leves in tomto plnts. Plnt Pthol. 49: Wiik L Potto erly blight in Sweden: Results from recent field trils. Specil Report no. 10. Proc. 8 Workshop of n Europen network for development of n integrted control strtegy of potto lte blight. Jersey, Englnd-Frnce, 31 Mrch 4 April Eds. C.E. Westerdijk, H. T. A. M. Schepers, App. Plnt Res. Wgeningen:

10 64 Jerzy Osowski