ZNACZENIE PRAWIDŁOWEGO ODYWIANIA W ROZWOJU MŁODEGO ORGANIZMU

Transkrypt

1 ZNACZENIE PRAWIDŁOWEGO ODYWIANIA W ROZWOJU MŁODEGO ORGANIZMU Tryb ycia współczesnego, młodego pokolenia nie sprzyja regularnemu odywianiu si. W tej sytuacji zapewnienie dzieciom i młodziey moliwoci regularnego spoywania racjonalnych posiłków staje si wanym problemem zarówno w aspekcie zdrowotnym jak i ekonomicznospołecznym. Z punktu widzenia ochrony zdrowia młodego pokolenia, a w perspektywie take i stanu zdrowia całego społeczestwa, istotne jest zapewnienie dzieciom w wieku szkolnym moliwie jak najlepszych warunków utrzymania dobrego stanu zdrowia oraz prawidłowego rozwoju fizycznego i umysłowego. Dobr kondycj zdrowotn kształtuje wiele czynników, wród których do najwaniejszych naley racjonalne ywienie stanowice podstaw prawidłowego funkcjonowania organizmu w okresie wzrostu i rozwoju. Ma ono równie ogromny wpływ na samopoczucie, stan emocjonalny, a take zdolno do nauki młodego człowieka. Przez prawidłowe odywianie rozumie si regularne spoywanie takich pokarmów, które dostarczaj organizmowi optymalnych iloci energii i zalecanych składników odywczych we właciwych proporcjach i z odpowiedni czstotliwoci. Mdro racjonalnego odywiania polega na zachowaniu równowagi w przyjmowaniu poszczególnych składników pokarmowych. Ani nadmiar, ani niedobór poywienia nie jest korzystny ze zdrowotnego punktu widzenia. Jedn z podstawowych zasad racjonalnego ywienia jest dostarczanie organizmowi optymalnej iloci energii. Optymalnej, to znaczy takiej, która pozwoli na utrzymanie naleytej masy ciała. Energia dostarczona wraz z poywieniem jest zuywana głównie na trzy procesy: podstawow przemian materii, aktywno fizyczn oraz procesy zwizane z pobieraniem, trawieniem i wchłanianiem ywnoci.

2 Głównymi ródłami energii w poywieniu s wglowodany, tłuszcze i białka. Zarówno 1g wglowodanów jak i 1 g białka dostarcz 4 kcal, z 1 g tłuszczu uzyskujemy ponad dwukrotnie wicej energii, bo 9 kcal. W tym miejscu warto przypomnie, e wysok wartoci energetyczn charakteryzuje si alkohol (7 kcal / 1 g ). Według zasad racjonalnego ywienia z wglowodanów powinno pochodzi około 56-65% energii, z tłuszczów nie wicej ni 30%, z białka około 12-13%. Wglowodany winny stanowi ródło główne energii, naley jednak zaznaczy, ze chodzi tu przede wszystkim o cukry złoone ( produkty zboowe, warzywa). Energia pochodzca z cukrów prostych ( słodycze, owoce) nie powinna przekracza 10-12%. Struktura energetyczna zostaje jednak czsto zachwiana poprzez zbyt wysoki odsetek energii pochodzcej z tłuszczów. Ilo i rodzaj spoywanego tłuszczu ma, midzy innymi, istotny wpływ na skłonno do rozwoju chorób układu krenia. W zwizku z tym naley przestrzega konkretnych zalece ywieniowych: unika produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe, czyli w tłuszcze zwierzce tłustych gatunków misa, wdlin, tłustego drobiu, tłustych produktów nabiałowych; unika produktów zawierajcych wysokie iloci cholesterolu podrobów ( wtroba, mózg, nerki, płuca, serca); stara si o wzbogacenie diety w produkty dostarczajce nienasycone kwasy tłuszczowe, czyli ryby, głownie pochodzenia morskiego ( makrela, led, łoso) oraz tłuszcze rolinne. Naley równie przestrzega zalece dotyczcych wielkoci spoywania poszczególnych grup produktów. Jak wspomniano, najwicej energii w całodziennym poywieniu powinny dostarcza wglowodany złoone. Podstaw ywienia powinny stanowi wic produkty o wysokiej ich zawartoci, tj. produkty zboowe jak pieczywo, kasze, makarony, płatki zboowe itp. oraz ziemniaki.

3 Na drugim miejscu powinny by usytuowane owoce i warzywa, wród których wyranie wyodrbnia si nasiona rolin strczkowych. Udział warzyw w tej grupie powinien by dwukrotnie wyszy anieli owoców, gdy te ostatnie zawieraj z reguły znaczne iloci cukrów prostych. Spoywanie duych iloci warzyw i owoców chroni przed rozwojem wielu chorób. Trzecie miejsce powinny zajmowa produkty mleczne, w tym szczególnie: mleczne napoje fermentowane ( jogurt, kefir) oraz sery twarogowe. Dopuszcza si równie spoywanie niewielkich iloci jaj i słodyczy. Najniszy, w porównaniu do pozostałych grup produktów spoywczych, powinien by udział tłuszczu. Preferowane s przede wszystkim tłuszcze pochodzenia rolinnego. Mówic o zasadach racjonalnego ywienia naley równie zwróci uwag na konieczno ograniczenia soli w pokarmach. Zwyczajowe, zbyt wysokie spoycie chlorku sodowego sprzyja rozwojowi wielu chorób, a szczególnie zwiksza ryzyko wystpienia choroby nadcinieniowej, udaru mózgu, a take osteoporozy. Przedstawiajc zasady racjonalnego ywienia nie mona pomin bardzo istotnej sprawy, jak jest odpowiednia ilo wody w codziennej racji pokarmowej. Niedobór płynów w diecie moe prowadzi do odwodnienia organizmu, które z kolei sprzyja chorobom układu moczowego. Czstymi objawami niewłaciwego nawodnienia organizmu jest obnienie zdolnoci do efektywnej pracy oraz nasilenie uczucia zmczenia. W normalnych warunkach rodowiskowych ilo płynów spoywanych w cigu dnia przez starsze dzieci i młodzie powinna wynosi 1,5-2,0 litra. Obecnie wiadomo, e sposób ywienia ma duy wpływ na organizm człowieka we wszystkich etapach jego ycia. Zbilansowana zawarto energii i składników odywczych w całodziennym poywieniu warunkuje prawidłowy rozwój młodych organizmów, pomaga w utrzymaniu

4 optymalnej wydolnoci psychofizycznej oraz pomaga zachowa zdrowie do pónej staroci. Normy ywienia maj charakter populacyjny. Dzi wiadomo, e w reakcji organizmu na poszczególne składniki odywcze istnieje zmienno wewntrzpopulacyjna i by moe w przyszłoci bdzie moliwe opracowanie norm uwzgldniajcych indywidualne predyspozycje człowieka. Obecnie jednak najpewniejsz drog zachowania dobrego zdrowia oraz prawidłowego rozwoju organizmu jest przestrzeganie zasad racjonalnego ywienia, które w skrócie mona przedstawi nastpujco: dba o urozmaicenia posiłków, unika otyłoci, spoywa produkty zawierajce duo błonnika, pi mleko i spoywa przetwory mleczne, 2-3 razy w tygodniu spoywa ryby morskie, spoywa codziennie due iloci warzyw i owoców, ogranicza tłuszcze zwierzce, ogranicza spoycie słodyczy, minimalizowa spoycie soli kuchennej, unika alkoholu. Nieprawidłowe odywianie jest zjawiskiem wysoce niepodanym, sprzyjajcym kształtowaniu wadliwych przyzwyczaje i utrudniajcym niwelowanie błdów ywieniowych wynikajcych z niedostatecznej wiadomoci. Obserwowane nieprawidłowoci w sposobie ywienia znajduj odbicie w niezadowalajcym stanie zdrowia oraz nieprawidłowym rozwoju młodego organizmu. Pimiennictwo:

5 Gawdzki J., Hryniewiecki L.: ywienie człowieka, podstawy nauki o ywieniu. Warszawa, PWN, Kierst W.: Nauka o ywieniu zdrowego chorego człowieka. Warszawa, PZWL, Ziemlaski S.: Podstawy prawidłowego ywienia człowieka. Warszawa, Instytut Danone, Ziemlaski S.: Normy ywienia człowieka. Fizjologiczne podstawy. Warszawa PZWL, Flis K., Konaszewska W.: Podstawy ywienia człowieka. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Gertig H.: ywno a zdrowie. Warszawa PZWL, 1996.