Problem agresji w przedszkolu

Transkrypt

1 Problem agresji w przedszkolu Konflikty są trudnym tematem, nie jesteśmy w stanie przewidzieć kaŝdej kłótni, nie mamy takŝe gotowych modeli rozwiązań. Agresja jest głośna i widoczna, ale jej początek często jest trudny do zrekonstruowania. Trudno znaleźć tego, kto zaczął, kto ponosi winę za cały konflikt. Najczęściej moŝemy stwierdzić jedynie, kto jako pierwszy stracił panowanie nad sobą. Dlatego naleŝy natychmiast zająć stanowisko, odpowiedzieć na nią, zareagować. Agresja przeszkadza wszystkim, w kontynuowaniu zajęć w przedszkolu, w trakcie zabawy, przerywane są czynności, tok myśli, zmienia się nastrój w grupie. Agresja przeszkadza rodzicom w domu. Liczne rozmowy z rodzicami wyraźnie pokazują, Ŝe ten problem wychowawczy jest często przekazywany dalej do przedszkola. Problemu agresji w domu nie moŝna odbierać rodzicom, muszą oni rozwiązywać go sami. Przedszkole moŝe stanowić tylko uzupełnienie działań i wysiłków rodziców, oferować róŝne modele rozwiązań. Jednak to w jaki sposób splot zaleŝności i związków, jakim jest rodzina, radzi sobie z agresją, ma swoją wartość, poniewaŝ tam wzorcem są zaufane osoby pierwszego kontaktu. Dobrze przebiegająca współpraca polegająca na partnerskich stosunkach między nauczycielami i rodzicami, wzajemnym zaufaniu jest waŝnym aspektem radzenia sobie z problemem agresji. Czynniki wywołujące agresję: Z badań wynika, Ŝe zagroŝone agresywnym i pełnym przemocy reagowaniu na agresję są te dzieci które: 1

2 we wczesnym dzieciństwie przeŝyły poczucie braku akceptacji, brak ciepła i bliskości u dziecka dominowały uczucia bezsilności nie zaspokojone zostały u nich potrzeby emocjonalne pełne przemocy działania i reakcje były ignorowane lub tolerowane przez najbliŝsze osoby. Nikt nie pokazał im granic takich zachowań gdzie rodzice są niekonsekwentni, stosują autorytatywne metody wychowawcze ( przemoc rodzi przemoc). Badania międzynarodowe wskazują jednoznacznie, Ŝe przemoc w rodzinie zwiększa w kaŝdym wieku gotowość dziecka do przemocy. Agresywne starcia mogą mieć róŝny charakter. WyróŜniamy 4 grupy agresji: agresja fizyczna: bójki, fizyczny atak całym impetem, albo obrona. RóŜnica zdań staje się powodem walki, agresja werbalna: konfrontacja słowna, która w swojej trafności i wyrazistości moŝe dotkliwie ranić, agresja pośrednia lub cicha: świadome ignorowanie i przesadny brak zainteresowania sygnalizuje antypatię, agresja relacji: negatywne wypowiedzi bezpośrednie do lub pośrednio o ofierze nadszarpują stosunki dziecka z jego rówieśnikami lub jego odczuwanie społecznej przynaleŝności i akceptacji. Przyczyny agresywnych zachowań: 2

3 Agresywne zachowania mogą mieć wiele przyczyn. Optymalną sytuacją byłoby, gdybyśmy je znali. Przyczyny agresji: 1. Agresja z przyczyn obrony własnej osoby i własności. 2. Agresja eksploracji społecznej-gdzie dziecko testuje swoją przestrzeń działania by stwierdzić, jakie jest jego miejsce w grupie. 3. naśladowanie agresji- dziecko moŝe zaatakować kogoś tylko dlatego, Ŝe przed chwilą zaobserwowało jakieś agresywne zachowanie, które przyniosło oczekiwany skutek, wybiera tę strategię, aby z sukcesem wyjść z konfliktu, w jakim się znalazło. 4. Agresja grupowa- ma dwa warianty, w pierwszym wariancie skierowana jest na wroga swojego zespołu, do którego przynaleŝy dziecko, których członkowie bronią siebie, swoich kolegów lub swoich interesów. W drugim wariancie, gdy jeden członek grupy zostaje wykluczony w agresywny sposób ze swojego zespołu. 5. Agresja w sytuacji bez wyjścia w panice-powstaje w czasie zabawy, gdy dziecko zostaje przyciśnięte do ściany, zaczyna się bać w sytuacji, gdy wszyscy do niego podchodzą, uderza wówczas najbliŝej stojącą osobę. 6. Agresja w formie zabawy- w tej sytuacji naleŝy obserwować twarze dzieci, gdy się uśmiechają,wtedy jest to tylko zabawa, gdy robią groźne miny, czy teŝ widać na ich twarzach złość, to juŝ nie jest zabawa. 3

4 Przyczyny agresji są trudne do zbadania, istotną rolę odgrywa czas. Chodzi o dość duŝy dystans czasowy między przyczyną agresji a agresywnym zachowaniem. Np. dziecko moŝe być rozczarowane z samego rana przez matkę, kolegów czy nauczycielkę, wystarczy tylko źle zrozumiały komentarz kolegi i jakieś jedno kluczowe słowo, aby miarka się przebrała. Nauczycielce często brakuje wyjaśniającej wszystko i ogarniającej całość wydarzeń perspektywy. Przesunięcie w czasie między przyczynowym wydarzeniem oraz bezpośrednim powodem agresywnego działania utrudnia interpretację konfliktu. Co robić w przypadku konfliktu?. Szukamy rozwiązania w jaki sposób najlepiej wyciszyć wzburzone fale emocjonalne oraz rozwiązać problem. Siła agresji zmusza nas do działania. Istnieje sztywna reguła: przerwać walkę, rozdzielić dzieci, zwrócić się do dzieci-nazywając je po imieniu, a potem wspomnieć o ich złości, strachu lub rozczarowaniu. Korzystnie jest podejść do miejsca walki, zakończyć bójkę, stanąć między dziećmi, stanowczo, ale spokojnie z nimi porozmawiać i dotknąć ich. Imiona sygnalizują, Ŝe mamy na myśli właśnie te osoby, Ŝe do nich się zwracamy. Stanowczy, spokojny ton głosu pokazuje, Ŝe osoba dorosła panuje nad całą sprawą, zna wyjście z tej sytuacji. Dotyk pozwala bezpośrednio wyczuć uspokojoną i silną obecność dorosłego człowieka. Dzięki temu nauczycielce uda się równieŝ usunąć walczących z najbliŝszego otoczenia dzieci. Po pedagogicznej interwencji trzeba kontynuować pewne działania bardzo indywidualnie. niektóre dzieci potrzebują tylko wsparcia, fizycznej bliskości z dorosłym, 4

5 niektórych nie wolno dotykać, poniewaŝ byłby to dla nich zbyt blisko kontakt, zbyt groźny. Bliskość w tym przypadku musi być zasygnalizowana słowami i spojrzeniem, inne dzieci muszą przez chwilę pod kontrolą dorosłego szaleć dalej, aby inne uczucia w ogóle miały jakąś szansę. Po agresji powstaje zawsze luka, nie tylko dla bezpośrednio dotkniętych konfliktem dzieci, ale dla całej wspólnoty. Powrót do beztroskiej zabawy musi zawsze przezwycięŝyć ten krytyczny punkt. Dobrze jest usiąść z dziećmi i porozmawiać o tym, jak bezradnie i samotnie czuł się atakujący, albo teŝ co działo się z dzieckiem, kiedy w czasie zabawy zostało od tyłu zaatakowane i przewrócone na ziemię lub o tym dziecku, którego budowlę zniszczono. Zdolność rozpoznawania uczuć, wyraŝania ich oraz rozpoznawania u innych jest umiejętnością, której trzeba dzieci uczyć od najmłodszych lat. Tylko to dziecko, które na własnym ciele doświadczyło, Ŝe jego wyrazy uczuć są spostrzegane, powaŝnie traktowane, Ŝe udzielane są na nie odpowiedzi, jest w stanie wczuć się w połoŝenie innych oraz dopasować swoje reakcje do ich nastroju. Empatii trzeba doświadczyć na sobie, aby móc działać w empatyczny sposób. Potrzebujemy reguł- niewłaściwe zachowanie zawsze musi mieć konsekwencje. 1. NaleŜy dąŝyć do osiągnięcia płaszczyzny rozmowy i wyjaśnienia konfliktu. Pytania bezpośrednie, kierowane do dziecka nie mogą być oskarŝające lecz okazujące zainteresowanie, które pomoŝe dzieciom. Nie chodzi o wykrycie winnego lecz o rozwiązanie konfliktu. 2. WaŜne są jasne reguły przeciwko agresywnemu zachowaniu, które dadzą moŝliwość czerpania przyjemności z obcowania z innymi 5

6 dziećmi. Wszyscy powinni z góry wiedzieć, jakie działania są uwaŝane za niewłaściwe oraz co się stanie, gdy postąpimy wbrew ustanowionym regułom. 3. DąŜymy do tego, aby sposoby zachowania prowadziły do nawiązywania podtrzymywania więzi oraz wzmacniały spójność grupy poprzez: witanie się, Ŝegnanie uśmiechanie, głaskanie, okazywanie czułości, pocieszanie, obdarowywanie, proszenie, dziękowanie, dzielenie się, oferowanie swojej pomocy, proszenie o pomoc, dobre Ŝyczenia, przepraszanie, nawiązywanie przyjaźni itp. 4. ObniŜenie agresji poprzez alternatywy, takie jak: dąsanie się, aby skłonić atakującego do ustępstwa, kreatywność w rozwiązywaniu problemu, kompromisy, próby pojednania, uspokojenia, interwencja wyŝszego rangą dziecka. Literatura: Gabriele Haug Schnabel. Agresja w przedszkolu Poradnik dla rodziców i wychowawców. Wyd. JEDNOŚĆ. Kielce 2001 OPRACOWAŁA: ANNA KOMAROWSKA 6