Klasa II Lekcje twórczości

Transkrypt

1 Klasa II Lekcje twórczości Podsumowanie II semestru roku szkolnego 2016/2017 SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ rok szkolny 2016/2017 Po II semestrze Żeby mieć naprawdę dobry pomysł, trzeba mieć wiele pomysłów /Thomas Edison/ Minął drugi rok od rozpoczęcia procesu realizacji nowej strategii kształcenia uczniów klas I-III. Odważnie można powiedzieć, że innowacyjny program edukacyjny Lekcje twórczości twórcze rozwiązywanie problemów (TRP) w praktyce doczekał się z powodzeniem przełożenia na rzeczywistość szkolną, będąc jednym z głównych założeń strategii edukacyjnej miasta Wrocław. W klasie drugiej kontynuowane były główne założenia programu (strona internetowa ZSP nr 16 zakładka Lekcje twórczości, rok szkolny 2016/2017), które dodatkowo wzbogacone zostały o istotne elementy, dzięki którym w praktyce widoczny był postęp i rozwój każdego ucznia, uczestniczącego kolejny rok w pilotażu. W przygotowywaniu procesu dydaktycznego nadal najważniejszym zadaniem nauczyciela było uczenie dzieci heurystyk twórczych, utrwalanie tych, które już znają i wprowadzanie nowych, nieco trudniejszych, jednak niezwykle przydatnych w poznawaniu otaczającej je rzeczywistości. Drugi rok pilotażu, zmierzał do powstania spójnego, lepszego jakościowo systemu kształcenia. Na pierwszy plan codziennych zajęć dydaktycznych wysuwało się rozwijanie u uczniów umiejętności formułowania trafnych, różnorodnych pytań, rozumianych nie tylko jako rozbudzanie ciekawości poznawczej, gimnastyka umysłu, usprawniająca płynność, giętkość i oryginalność myślenia, ale również świadome posługiwanie się w różnych sytuacjach zadaniowych odpowiednim rodzajem pytań. Ważnym zadaniem nauczyciela stało się prezentowanie znaczenia myślenia pytajnego w dostrzeganiu, formułowaniu i rozwiązywaniu problemów, kształcenia umiejętności stawiania pytań trudniejszych - otwierających oraz tych, które nazywamy problemowymi. Nauczyciele prowadzący zajęcia rozwijali również umiejętności bardziej wnikliwego (w stosunku do zajęć realizowanych w ubiegłym roku szkolnym) słuchania oraz

2 efektywniejszego dzielenia się wiedzą i pomysłami z innymi, skutecznej pracy zespołowej, opartej na dobrych relacjach koleżeńskich, podejmowania decyzji, obrony swego zdania. Podczas każdego spotkania zadaniem osób prowadzących zajęcia było kształtowanie postaw odpowiedzialności, pracowitości, budowania poczucia własnej wartości. W pigułce W klasie drugiej główny nacisk w programie nauczania TRP został położony na kształcenie umiejętności: formułowania przez nauczyciela celów dotyczących stymulowania i wspierania umiejętności oraz zdolności twórczego myślenia poprzez trenowanie poznanych dotychczas i wprowadzonych jako nowe metod i technik TRP oraz odpowiednio do nich dobranych różnorodnych metod pracy, angażujących uczniów w myślenie i działanie twórcze wzbogacania podstawy programowej wpisanie do programu TRP i realizowanie z uczniami najnowszych treści, poznawanie nowinek i nowości, które w zbyt małym stopniu są prezentowane w typowych programach nauczania konstruowania przez uczniów pytań problemowych (pobudzanie myślenia pytajnego) rozwijania myślenia dywergencyjnego i sześciu operacji umysłowych: rozumowania dedukcyjnego i indukcyjnego, metaforyzowania, abstrahowania, dokonywania skojarzeń i transformacji podejmowania prac badawczych, doświadczeń i eksperymentów realizacji projektów krótko- i długoterminowych, ze szczególnym uwzględnieniem nauki wyciągania wniosków z prezentowanych rozwiązań pracy w zespole oraz prezentacji efektów tej pracy przyjmowania konstruktywnej krytyki, adekwatnej oceny, w którą wpisana jest tolerancja dla odmiennych pomysłów trafnej, rzetelnej samooceny i oceny koleżeńskiej wykonywania bardziej złożonych poleceń, symultaniczności w działaniu, wykonywania zadań w niedoborze czasu, materiału i dostępnej wiedzy Spoiwem wymienionych wyżej celów i założeń było ukazywanie nauki jako całości oraz korelacja pomiędzy poszczególnymi rodzajami edukacji. Ważnym elementem programu TRP w klasie II było kształtowanie u uczniów motywacji do samodzielnego poszukiwania twórczych rozwiązań problemów, podejmowania ryzyka, rozwijanie umiejętności organizacyjnych. Podczas zajęć TRP szczególną uwagę poświęcano na kształtowanie u dzieci: postawy twórczej wobec otaczającego je świata wewnętrznej potrzeby samodzielnego eksplorowania problemów

3 otwartości na naukę rzeczy nowych, dotąd jeszcze nieznanych tolerancji wobec odmiennych sposobów myślenia i działania umiejętności doceniania wartości uczenia się od innych Uczniowie Absolwent klasy drugiej to uczeń chętnie podejmujący twórcze wyzwania, potrafiący zaryzykować wcielenie w życie śmiałego, choć niegwarantującego sukcesu pomysłu, nastawiony na zweryfikowanie skuteczności rozwiązania, sprawdzenie w praktyce słuszności postawionej hipotezy. Potrafi cieszyć się z sukcesu, ale też rozumie i uczy się znosić porażkę, Kreatywny uczestnik zajęć TRP, doskonali umiejętność współpracy w zespole, pogłębia własne zainteresowania, wie, czym jest samodzielność w myśleniu i działaniu, kształtuje świadomość w zakresie samokształcenia oraz ujawnia aktywne zachowania, zmierzające do samorozwoju. Heurystyki twórcze w programie zajęć dla klasy drugiej LEKCJE TWÓRCZOŚCI TRP W PRAKTYCE W procesie rozwiązywania problemów i poszukiwania nowych pomysłów ważną rolę odgrywają heurystyki twórcze. Ich istotą jest dochodzenie przez uczniów do nowych rozwiązań, często poprzez sprawdzenie sformułowanej hipotezy. Poznane w klasie drugiej HEURYSTYKI TWÓRCZE, metody, techniki i ćwiczenia TRP: 1. Skojarzenia gwiezdne - Słoneczko. 2. Technika przypadkowego wkładu (słowa, gadżetu). 3. Kula śnieżna. 4. Piramida skojarzeń. 5. Burza mózgów. 6. Metaplan. 7. Rysowana bajeczka. 8. Dwanaście nazw. 9. Zakładkowa metoda zapamiętywania haki pamięciowe. 10. Poker Kryterialny. 11. Etapy pracy zespołowej. 12. Komunikacja jedno i dwukierunkowa. 13. Technika dwóch słów. 14. Diamentowe uszeregowanie. 15. Rybi szkielet. 16. Myślenie dywergencyjne. 17. Myślenie asocjacyjne.

4 18. Myślenie wizualne. 19. Praca metodą projektu: Metody, ćwiczenia Twórczość Edwarda de Bono (6 Myślących Kapeluszy, Zalety, wady i to, co interesujące (ZWI), Alternatywy możliwości wybory (AMW), Myślenie w bok /twórczość, innowacyjność/, Inny Punkt widzenia (IPN), Metoda rzut kostką ), Czy potrafisz twórczo myśleć?, Co by było, gdyby, Wspólne dzieło, Bezludna wyspa, Akwarium). 20. Metoda muzealna (Gallery Method). 21. Analogia: prosta, personalna. 22. Metafora. 23. Mapa myśli. (szczegółowe omówienie znajduje się na stronie internetowej ZSP nr 16 w zakładce: Lekcje twórczości, rok szkolny 2016/2017) Klasa 2d W klasie 2d uczy się 24 uczniów. Stanowią zgrany zespół, chętnie ze sobą współpracują, wspierają się w trudnych chwilach. Dzieci są aktywne i zaangażowane. Klasa bywa niekiedy rozbrykana, ale na lekcjach pracowita i zdyscyplinowana. Mocne strony: bardzo dobre wyniki w nauce, wysoka frekwencja, wzorowe zachowanie, ambicje, konkursy, zaangażowanie w życie szkoły/klasy. Słabe strony: nieustająca wręcz męcząca chęć do pracy, poznawania, uczenia się Podsumowanie Dzieci w młodszym wieku szkolnym dążą do rozszerzania i pogłębiania swej wiedzy, starają się zrozumieć świat i poszukują dla siebie miejsca w otaczającym je środowisku. Przejawiają potrzebę poznawania, poszukiwania i odkrywania wszystkiego co znajduje się w ich otoczeniu. Chęć uczenia ujawniają zwykle przez naturalną ciekawość. Drogą dla rozwijania aktywności twórczej jest stwarzanie takich sytuacji dydaktyczno-wychowawczych, które prowadzą do zastosowania wiedzy w działalności praktycznej. Osiąganie zamierzonych celów zależy przede wszystkim od tego jakie metody i formy stosuje się na zajęciach. Niezbędne jest to, aby obok metod podających stosować metody pobudzające uczniów do współudziału w tworzeniu i przekształcaniu informacji. Realizując innowacyjny program Lekcje twórczości - TRP w praktyce wykorzystywałyśmy wiele metod, które sprzyjały pogłębieniu zdobytej wiedzy, jej operatywności i trwałości oraz poznawaniu nowych, ciekawych form nauki. Dzieci podczas wykonywania podjętych działań, angażowały się emocjonalnie, były aktywne w sferze percepcyjnej, ruchowej, werbalnej i emocjonalno-motywacyjnej. Wykorzystując różne metody, uczyłyśmy naszych uczniów właściwych stosunków międzyludzkich, zrozumienia, tolerancji. Małgorzata Sanigórska, Małgorzata Łabentowicz *(opracowano na podstawie materiałów otrzymanych z ATN - Akademia Twórczego Nauczyciela)

5 Klasa IV Lekcje twórczości Podsumowanie II semestru roku szkolnego 2016/2017 Aby zdobyć wielkość, człowiek musi tworzyć, a nie odtwarzać. /Antoine de saint Exupéry/ Informacje ogólne Program nauczania TRP jest innowacyjnym przedsięwzięciem edukacyjnym realizowanym w ZSP nr 16 od 2015 roku - w klasach I - III. W tym roku innowacja objęła także jedna z klas IV. Głównym celem programu jest nauka myślenia twórczego w procesie rozwiązywania problemów. Wybrane metody i techniki mają zwiększyć świadomość na temat procesu twórczego, wyjąć go ze schematu wyłącznie artystycznego. Zadaniem nauczyciela jest nauczenie heurystyk twórczych, uwrażliwienie na komunikację wspierająca proces twórczy i pokazanie różnorodności kontekstów, w których poznane techniki mogą być wykorzystywane. Pierwszy semestr poświęcony jest tematom dotyczącym pracy w zespole, podstawowym pojęciom związanym z twórczościom oraz poznaniu kilku heurystyk twórczych. Po II semestrze W II semestrze zajęć uczniowie pracowali na swoich zaciekawieniach - tematami lekcji były pytania, które zadała i wybrała klasa. Wiele razy klasa pracowała na kartach metaforycznych oraz w różny sposób ewoluowała lekcje.

6 Semestr rozpoczęliśmy od tematu bicia rekordów, była to okazja do zastanowienia się nad mechanizmami motywacji. Pomógł Nam w tym diagram ryby. Kolejnym zagadnieniem była kwaśność cytryny. Uczniowie poznali rodowód cytryny oraz poznali różnicę pomiędzy kwasem cytrynowym, a witaminą C. Ten temat była także inspiracją do tworzenia innych nazw dla cytryny na podstawie jej różnorodnych zastosowań w gospodarstwie domowym oraz przemyśle kosmetycznym. Sporo aktywności w tym semestrze opierało się na korzystaniu z kart metaforycznych, tak np.: powstawała wiosenna poezja. Klasa za pomocą techniki alternatywnych tytułów budowała bazę określeń, które następnie stały się podstawą wyrażeń poetyckich w utworach, jakie tworzyli uczniowie. Karty metaforyczne Milowe, Klanza, Dixit ułatwiały uczniom komunikację, skutecznie skupiały ich uwagę i były dobrym punktem wyjścia do skojarzeń. Kolejne pytania, które pojawiły się w tym semestrze to: Dlaczego 13 jest pechowa? - uczniowie zrekonstruowali budowę stereotypu. Dlaczego ludzie kupują i noszą markowe ubrania? - technika ZWI Skąd się biorą gilgotki? - od informacji naukowych przeszliśmy do projektowania maszyn gilgotkowych. Zastanawialiśmy się także nad ich zastosowaniem, np.: w gabinetach dentystów. Czy nastrój może mieć smak? - tutaj metaforyzowaliśmy kulinarnie. Przyglądaliśmy się określeniom nastrojów w języku i frazeologii, np.: kwaśnej minie. Udało Nam się stworzyć także klasowe menu nastrojów. Praca na zaciekawieniach uczniów znacznie podniosła motywację uczniów na zajęciach. Wielu z nich czekało na swoje pytanie. Uczniowie bardzo dobrze odnajdują się w łączeniu heurystyk twórczych z obrazami i budowlami przestrzennymi, warto wzbogacać lekcję o takie elementy, jak np.: budowa stereotypu z rolek, folii bąbelkowej itp. Tok lekcji wg przewodnika TRP Część wstępna zajęć/lekcji TRP 1. Sformułowanie i zapis tematu (w odniesieniu do celów, które założył i chce osiągnąć nauczyciel). Temat: Cel główny:

7 Cele szczegółowe - uczeń: poznaje wykonuje doświadczenie opracowuje 2. Odniesienie do podstawy programowej i zapis dotyczący jej wzbogacenia (poszerzenia, pogłębienia treści/zagadnień) o nowości. 3. Cele i treści nauczania edukacja twórcza (TRP). Uczeń: Zna/poznaje i stosuje do rozwiązania problemu heurystyki TRP: burzę mózgów,.., FAZA I (w modelu zajęć/lekcji TRP) 4. Podanie celu w języku ucznia (będziesz: wiedział, umiał, potrafił ) Nauczyciel: Po dzisiejszych zajęciach będziecie potrafili 5. Postawienie pytania problemowego (otwartego: jak?, w jaki sposób?, dlaczego?, co by było, gdyby...?, co zrobić, żeby?). Pytanie problemowe: 6. Zadanie wprowadzające do tematu/zagadnienia (nawiązuje do tematu zajęć i pytania problemowego, pozwala nauczycielowi oszacować wiedzę uczniów, którą już posiadają w zakresie zagadnienia, nad którym będą pracowali, stymuluje myślenie twórcze, motywuje do podejmowania dalszej aktywności, może stanowić rozgrzewkę intelektualną). Zadanie (opis): Nauczyciel: Uczeń: Część główna zajęć/lekcji TRP FAZA II (w modelu zajęć/lekcji TRP) 7. Wprowadzenie do zadania głównego i jego opis (zadanie służy rozwiązaniu problemu): a) nadbudowanie wiedzy uczniów rola nauczyciela ogranicza się do zaaranżowania pracy uczniów z dostępnymi źródłami wiedzy, które służą nadbudowaniu wiedzy (poznaniu, konstruowaniu, dyskutowaniu, sprawdzaniu, generowaniu pomysłów i rozwiązaniu problemu, np. nauczyciel zachęca do zapoznania się z informacjami i faktami, postawienia dodatkowych pytań, dyskusji, rozmowy z ekspertem, oglądnięcia filmu, wysłuchania fragmentu nagrania, odczytania listu od, pracy TIK, zapoznania ze schematem/rysunkiem, przeprowadzenia

8 odwróconej lekcji, itp. b) przedstawienie uczniom zadania głównego zadania do wykonania, służącego rozwiązaniu: Nauczyciel: Dowiedzieliście/odkryliście/ sprawdziliście już, waszym zadaniem będzie FAZA III (w modelu zajęć/lekcji TRP) 8. Wykonanie zadania głównego przez uczniów pozwala na wykorzystanie do rozwiązania problemu konkretnej heurystyki twórczej. Wyboru techniki/metody TRP dokonuje nauczyciel lub sami uczniowie. Planowanie pracy: podział ról i zadań, wybór sposobu pracy. Jest to czasowo najdłuższa część zajęć, służąca rozwiązaniu problemu, wygenerowaniu odpowiedzi na pytanie problemowe. Nauczyciel: Uczeń/ Uczniowie: 9. Weryfikacja sprawdzanie rozwiązania, udoskonalanie. 10. Prezentacja rozwiązań przez uczniów (prezentacja rozwiązań przez zespoły według ustalonej zasady, np. każdy członek prezentuje część rozwiązania lub ten fragment, za który był odpowiedzialny bądź potrafi najlepiej go zaprezentować. Jest to cześć zajęć, kiedy uczniowie dokonują autoprezentacji, prezentacji pracy własnej lub zespołu i wstępnej samooceny/oceny koleżeńskiej, np. To się nam udało, to był dobry pomysł, ) Część końcowa zajęć/lekcji TRP podsumowanie FAZA IV (w modelu zajęć/lekcji TRP) 11. Ważne pytania nauczyciela (skłaniające uczniów do autorefleksji i samooceny/oceny koleżeńskiej): Czego nowego się dzisiaj nauczyliście?, Jak się wam pracowało?, Co was zaskoczyło? Z czego jesteście najbardziej zadowoleni?, itp. 12. Samoświadomość uczenia się uczniów wyciąganie wniosków przez uczniów oraz samoocena ucznia i/lub ocena koleżeńska m.in. przez użycie Piktogramów Umiejętności: myślałam/-em twórczo, zadawałam/-em pytania, opracowywałam/-em, wyciągałam/-em wnioski, współpracowałam/-em w zespole, słuchałam/-em innych, pokonywałam/-em trudności, podejmowałam/-em decyzję, wchodziłam/-em w rolę oraz dodatkowe piktogramy dla uczniów, którzy będą chcieli dopisać coś od siebie. 13. Informacja zwrotna od uczniów dla nauczyciela o efektywności sposobów pracy podczas zajęć służących uczeniu się (np. światła, mówiące kartki, tarcza, termometr wiedzy, zdania

9 niedokończone, kostka, kosz i walizka, buźki itp.) 15. Informacje i wskazówki dla nauczyciela o realizacji zajęć. 16. Formy, metody pracy i środki dydaktyczne. Poznane techniki twórcze oraz metody TRP po II semestrze: 1. Praca na kartach Dixit - budowanie świadomości swoich mocnych stron. 2. Tworzenie własnej karty z różnorodnych wycinków z gazet. 3. Drama - zabójcy pomysłów 4. Co nowego można zrobić z. 5. Analogia, jako sposób na przyjrzenie się cechom, złożoności zjawiska - wyobraźnia, jako roślina, budowla pt.: Życzliwość. 6. Testy rysunkowe - poziomy twórczości. 7. Łańcuch i piramida skojarzeń. 8. Burza mózgów Analiza morfologiczna zdziwień 11. Działania na przypadkowych wyrazach (Łączenie, Intruz, Piramidy) - E. de Bono 12. ZWI - zalety, wady interesujące 13. Diagram ryby 14. Analogie, np.: smaki nastrojów (szczegółowe omówienie znajduje się na stronie internetowej szkoły w zakładce: Lekcje twórczości, rok szkolny 2016/2017) Klasa IV d Do klasy uczęszcza 25 uczniów. Grupa na początku roku borykała się z licznymi trudnościami komunikacyjnymi i relacyjnymi. Dzięki rzetelnej pracy wychowawczej p. Ewy Gil oraz dzieci atmosfera coraz bardziej sprzyja skupieniu się na tematach lekcji i aktywnym działaniu wszystkich uczniów. Pomimo trudności relacyjnych prace przygotowywane przez uczniów zawsze były oryginalne

10 i wykraczające poza schemat myślenia. Uczniowie podczas pracy w grupach mobilizowali się i potrafili dzielić zadaniami. Podczas prezentacji panowała życzliwa atmosfera. Bożena Andrzejewska, Ewa Gil