Klasa II. Lekcje twórczości Podsumowanie I semestru roku szkolnego 2016/2017

Transkrypt

1 Klasa II Lekcje twórczości Podsumowanie I semestru roku szkolnego 2016/2017 Trochę ogólnych informacji Kreatywność jest największym darem ludzkiej inteligencji. Im bardziej złożony staje się świat, tym i my musimy być bardziej kreatywni, aby sprostać jego wyzwaniom. /Ken Robinson/ Innowacyjny program edukacyjny Lekcje twórczości twórcze rozwiązywanie problemów (TRP) w praktyce doczekał się z powodzeniem przełożenia na rzeczywistość szkolną, będąc jednym z głównych założeń strategii edukacyjnej miasta Wrocław. W klasie drugiej główny nacisk położono na kontynuację głównych założeń innowacji, ale również na wzbogacenie jej o istotne elementy, dzięki którym w praktyce widoczny będzie postęp i rozwój każdego ucznia, uczestniczącego kolejny rok w pilotażu. W przygotowywaniu procesu dydaktycznego nadal najważniejszym zadaniem nauczyciela jest uczenie dzieci heurystyk twórczych, utrwalanie tych, które już znają i wprowadzanie nowych, nieco trudniejszych, jednak niezwykle przydatnych w poznawaniu otaczającej je rzeczywistości. W drugim roku realizacji pilotażu rozpoczyna się wdrażanie dzieci do samokształcenia i wzbogacania wiedzy. Służą temu specjalnie przemyślane zajęcia, w których dominować będzie konstruktywizm poznawczy, metody badawcze oraz stawiane przed dziećmi zadania i problemy, wymagające od nich formułowania i weryfikacji hipotez. Uczniowie poznają nowe rodzaje pytań, kształtują umiejętność wyciągania wniosków, wykonywania rysunków obserwowanych obiektów i przygotowywania uproszczonych, własnych lub zespołowych notatek oraz różnego rodzaju dokumentacji. Po I semestrze Już w pierwszym półroczu klasy drugiej zaczęłyśmy zapoznawać uczniów stopniowo, ale konsekwentnie z różnymi rodzajami pytań i pokazywać im na przykładach, do czego służą, stwarzać sytuacje dydaktyczne, w których będą mogli je stosować i doświadczać ich przydatności. Przykłady pytań: faktograficzne: kto?, co?, gdzie?, kiedy?

2 proceduralne: jak?, w jaki sposób? obiektywne: jak doszło do...? hipotetyczne/ spekulatywne: co się wydarzy?, co by było, gdyby? otwarte: co zrobić, żeby? dotyczące celu: w jakim celu?, po co?, dlaczego? Istotną nowością była realizacja procesu dydaktycznego w oparciu o pytania i wskazówki słowne o charakterze heurystycznym oraz dalsze rozwijanie umiejętności zadawania pytań i formułowania wypowiedzi, wynikających z generowanych pomysłów, np.: - Jakie mogą być inne zastosowania? - Które pomysły można połączyć, aby powstało nowe rozwiązanie? - Co by było, gdyby można było problem/ rzecz/sytuację odwrócić? - Bez czego można byłoby się obyć? - Co można zwiększyć lub zmniejszyć? (za: I. Adamek, 2011) Schemat zajęć dydaktycznych realizowanych w programie TRP (TOK ZAJĘĆ TRP W KL. II) Część wstępna zajęć/lekcji TRP 1. Sformułowanie i zapis tematu (w odniesieniu do celów, które założył i chce osiągnąć nauczyciel). Temat: Cel główny: Cele szczegółowe - uczeń: poznaje wykonuje doświadczenie opracowuje 2. Odniesienie do podstawy programowej i zapis dotyczący jej wzbogacenia (poszerzenia, pogłębienia treści/zagadnień) o nowości. Podstawa programowa treści nauczania Edukacja Uczeń: Edukacja Uczeń: Edukacja Uczeń: 3. Cele i treści nauczania edukacja twórcza (TRP). Uczeń: Zna/poznaje i stosuje do rozwiązania problemu heurystyki TRP: burzę mózgów,..,.. FAZA I (w modelu zajęć/lekcji TRP) 4. Podanie celu w języku ucznia (będziesz: wiedział, umiał, potrafił ) Nauczyciel: Po dzisiejszych zajęciach będziecie potrafili 5. Postawienie pytania problemowego (otwartego: jak?, w jaki sposób?, dlaczego?, co by było, gdyby...?, co zrobić, żeby?). Pytanie problemowe:

3 6. Zadanie wprowadzające do tematu/zagadnienia (nawiązuje do tematu zajęć i pytania problemowego, pozwala nauczycielowi oszacować wiedzę uczniów, którą już posiadają w zakresie zagadnienia, nad którym będą pracowali, stymuluje myślenie twórcze, motywuje do podejmowania dalszej aktywności, może stanowić rozgrzewkę intelektualną). Zadanie (opis): Nauczyciel: Uczeń: Część główna zajęć/lekcji TRP FAZA II (w modelu zajęć/lekcji TRP) 7. Wprowadzenie do zadania głównego i jego opis (zadanie służy rozwiązaniu problemu): a) nadbudowanie wiedzy uczniów rola nauczyciela ogranicza się do zaaranżowania pracy uczniów z dostępnymi źródłami wiedzy, które służą nadbudowaniu wiedzy (poznaniu, konstruowaniu, dyskutowaniu, sprawdzaniu, generowaniu pomysłów i rozwiązaniu problemu, np. nauczyciel zachęca do zapoznania się z informacjami i faktami, postawienia dodatkowych pytań, dyskusji, rozmowy z ekspertem, oglądnięcia filmu, wysłuchania fragmentu nagrania, odczytania listu od, pracy TIK, zapoznania ze schematem/rysunkiem, przeprowadzenia odwróconej lekcji, itp. b) przedstawienie uczniom zadania głównego zadania do wykonania, służącego rozwiązaniu: Nauczyciel: Dowiedzieliście/odkryliście/ sprawdziliście już, waszym zadaniem będzie FAZA III (w modelu zajęć/lekcji TRP) 8. Wykonanie zadania głównego przez uczniów pozwala na wykorzystanie do rozwiązania problemu konkretnej heurystyki twórczej. Wyboru techniki/metody TRP dokonuje nauczyciel lub sami uczniowie. Planowanie pracy: podział ról i zadań, wybór sposobu pracy. Jest to czasowo najdłuższa część zajęć, służąca rozwiązaniu problemu, wygenerowaniu odpowiedzi na pytanie problemowe. Nauczyciel: Uczeń/ Uczniowie: 9. Weryfikacja sprawdzanie rozwiązania, udoskonalanie. 10. Prezentacja rozwiązań przez uczniów (prezentacja rozwiązań przez zespoły według ustalonej zasady, np. każdy członek prezentuje część rozwiązania lub ten fragment, za który był odpowiedzialny bądź potrafi najlepiej go zaprezentować. Jest to cześć zajęć, kiedy uczniowie dokonują autoprezentacji, prezentacji pracy własnej lub zespołu i wstępnej samooceny/oceny koleżeńskiej, np. To się nam udało, to był dobry pomysł, ) Część końcowa zajęć/lekcji TRP podsumowanie FAZA IV (w modelu zajęć/lekcji TRP) 11. Ważne pytania nauczyciela (skłaniające uczniów do autorefleksji i samooceny/oceny koleżeńskiej): Czego nowego się dzisiaj nauczyliście?, Jak się wam pracowało?, Co was zaskoczyło? Z czego jesteście najbardziej zadowoleni?, itp. 12. Samoświadomość uczenia się uczniów wyciąganie wniosków przez uczniów oraz samoocena ucznia i/lub ocena koleżeńska m.in. przez użycie Piktogramów Umiejętności: myślałam/-em twórczo, zadawałam/-em pytania, opracowywałam/-em, wyciągałam/-em wnioski, współpracowałam/-em w zespole, słuchałam/-em innych, pokonywałam/-em

4 trudności, podejmowałam/-em decyzję, wchodziłam/-em w rolę oraz dodatkowe piktogramy dla uczniów, którzy będą chcieli dopisać coś od siebie. 13. Informacja zwrotna od uczniów dla nauczyciela o efektywności sposobów pracy podczas zajęć służących uczeniu się (np. światła, mówiące kartki, tarcza, termometr wiedzy, zdania niedokończone, kostka, kosz i walizka, buźki itp.) 14. Praca domowa jako forma utrwalenia, poszerzenia wiedzy, dalszego eksplorowania zagadnienia i pracy własnej, wynikającej z ciekawości poznawczej ucznia zadania do wyboru (dla zainteresowanych). 15. Informacje i wskazówki dla nauczyciela o realizacji zajęć. 16. Formy, metody pracy i środki dydaktyczne. Poznane oraz powtórzone (utrwalone) w I semestrze HEURYSTYKI TWÓRCZE oraz metody TRP W procesie rozwiązywania problemów i poszukiwania nowych pomysłów ważną rolę odgrywają heurystyki twórcze. Ich istotą jest dochodzenie przez uczniów do nowy rozwiązań, często poprzez sprawdzenie sformułowanej hipotezy. 1. Skojarzenia gwiezdne - Słoneczko. 2. Technika przypadkowego wkładu (słowa, gadżetu). 3. Kula śnieżna. 4. Piramida skojarzeń. 5. Zalety, wady i to, co interesujące (ZWI) (E. de Bono) 6. Burza mózgów. 7. Metaplan. 8. Rysowana bajeczka. 9. Dwanaście nazw. 10. Zakładkowa metoda zapamiętywania haki pamięciowe. 11. Poker Kryterialny. 12. Etapy pracy zespołowej. 13. Komunikacja jedno i dwukierunkowa. (szczegółowe omówienie znajduje się na stronie internetowej szkoły w zakładce: Lekcje twórczości, rok szkolny 2016/2017) Klasa Klasa II d liczy 24 uczniów. Jest zespołem zgranym, aktywnym i zdyscyplinowanym. Uczniowie chętnie uczestniczą w zajęciach, sumiennie wykonują swoje obowiązki. Są zawsze przygotowani do zajęć. Zespól klasowy jest mocny pod względem emocjonalnym, intelektualnym oraz aktywnością i motywacją do nauki. Uczniowie są mili, zabawni, weseli i koleżeńscy, chętnie sobie pomagają. Stanowią zgraną całość, chętnie ze sobą współpracują, wspierają się w trudnych chwilach. Mocne strony: dobre oceny, dobra frekwencja, dobre zachowanie, ambicje, konkursy, zaangażowanie w życie szkoły, zgrani, pomocni wobec siebie i innych...

5 Słabe strony: nadmierna aktywność, CO ISTOTNIE ZMIENIA SIĘ W KOLEJNĄ MOCNĄ STRONĘ ZESPOŁU Małgorzata Sanigórska, Małgorzata Łabentowicz Klasa IV Lekcje twórczości Podsumowanie I semestru roku szkolnego 2016/2017 Aby zdobyć wielkość, człowiek musi tworzyć, a nie od twarzać. / Antoine de saint Exupéry/ Informacje ogólne Program nauczania TRP jest innowacyjnym przedsięwzięciem edukacyjnym realizowanym w ZSP nr 16 od 2015 roku - w klasach I - III. W tym roku innowacja objęła także jedna z klas IV. Głównym celem programu jest nauka myślenia twórczego w procesie rozwiązywania problemów. Wybrane metody i techniki mają zwiększyć świadomość na temat procesu twórczego, wyjąć go ze schematu wyłącznie artystycznego. Zadaniem nauczyciela jest nauczenie heurystyk twórczych, uwrażliwienie na komunikację wspierająca proces twórczy i pokazanie różnorodności kontekstów, w których poznane techniki mogą być wykorzystywane. Pierwszy semestr poświęcony jest tematom dotyczącym pracy w zespole, podstawowym pojęciom związanym z twórczościom oraz poznaniu kilku heurystyk twórczych. Po I semestrze W pierwszym miesiącu uczniowie poznali pojęcie twórczości i kreatywności, poznali sposoby komunikacji, które wspierają postawę twórczą. Balony obaw i oczekiwań pozwoliły nam przyjrzeć się miejscu, z którego wspólnie wyruszyliśmy. By lepiej się poznać uczniowie opowiadali o sobie obrazem (colleage m). Przy pomocy analogii do rośliny przyglądali się wyobraźni. To pomogło im zebrać wiedzę dotyczącą czynników, które wspierają i szkodzą rozwijaniu kreatywności. Kolejnym etapem było przyglądanie się wytworom twórczym, jakie powinny mieć cechy oraz ocenie koleżeńskiej. Tworzenie czegoś nowego z powszechnie dostępnych materiałów, tych samych dla każdego, pomagało przyjrzeć się jak wiele rozwiązań może mieć jedno zadanie.

6 Heurystyki związane ze skojarzeniami oraz przykłady rozgrzewek twórczych pomogły uczestnikom wejść w świat heurystyk twórczych i poznać mechanizmy oraz ich zastosowanie. Pierwsze pytania problemowe związane z aktualnymi wydarzeniami, np.: Co buduje życzliwość? - z okazji Dnia Życzliwości, czy Bez kogo nie będzie świąt? okazały się fascynującą podróżą rozważań, które nabierały kształtu i wyrazu - dosłownie:) dzięki technikom łańcuchów oraz piramid skojarzeń, burzy mózgów, czy 635. Po tym wprowadzeniu sięgnęliśmy po bardziej skomplikowane techniki - analizę morfologiczną, która była podstawą pomysłu na idealny prezent i opowieści z kubka dotyczące noworocznych postanowień. Różnorodność wyrazowych kombinacji doprowadziła nas do technik Edwarda de Bono i działań na przypadkowych wyrazach. Nasyceni różnorodnością łączenia zatrzymaliśmy się na zdziwieniach uczniów i tworzenia ich list. Od tej pory to one stały się tematami lekcji. Już jedno z nich udało Nam się rozwiązać Skąd się bierze hałas? - wiedza na ten temat i chęć podzielenia się z innymi dała początek kolejnym pytaniom i wycieczkom myślowym dotyczącym plakatów i tego, co sprawia, że przyciągają naszą uwagę. Metoda galeryjna i kolorowe znaczniki pomogły Nam w ocenie kryteriów. Podsumowując zajęcia uczniowie podzielili się swoimi wrażeniami na temat najciekawszego działania, najmniej zajmującego oraz podali swoje pomysły dotyczące form pracy w przyszłym semestrze. Kluczem do rozwoju twórczości jest ciekawość i motywacja. Myślę, że pytania/zdziwienia, które wychodzą od uczniów połączone z ich pomysłami dotyczącymi form/ materiałów oraz wiedza i nauka kolejnych technik twórczych pozwolą na jeszcze pełniejsze czerpanie z Lekcji Twórczości. Tok lekcji wg przewodnika TRP Część wstępna zajęć/lekcji TRP 1. Sformułowanie i zapis tematu (w odniesieniu do celów, które założył i chce osiągnąć nauczyciel). Temat: Cel główny: Cele szczegółowe - uczeń: poznaje wykonuje doświadczenie opracowuje 2. Odniesienie do podstawy programowej i zapis dotyczący jej wzbogacenia (poszerzenia, pogłębienia treści/zagadnień) o nowości. 3. Cele i treści nauczania edukacja twórcza (TRP). Uczeń: Zna/poznaje i stosuje do rozwiązania problemu heurystyki TRP: burzę mózgów,..,

7 FAZA I (w modelu zajęć/lekcji TRP) 4. Podanie celu w języku ucznia (będziesz: wiedział, umiał, potrafił ) Nauczyciel: Po dzisiejszych zajęciach będziecie potrafili 5. Postawienie pytania problemowego (otwartego: jak?, w jaki sposób?, dlaczego?, co by było, gdyby...?, co zrobić, żeby?). Pytanie problemowe: 6. Zadanie wprowadzające do tematu/zagadnienia (nawiązuje do tematu zajęć i pytania problemowego, pozwala nauczycielowi oszacować wiedzę uczniów, którą już posiadają w zakresie zagadnienia, nad którym będą pracowali, stymuluje myślenie twórcze, motywuje do podejmowania dalszej aktywności, może stanowić rozgrzewkę intelektualną). Zadanie (opis): Nauczyciel: Uczeń: Część główna zajęć/lekcji TRP FAZA II (w modelu zajęć/lekcji TRP) 7. Wprowadzenie do zadania głównego i jego opis (zadanie służy rozwiązaniu problemu): a) nadbudowanie wiedzy uczniów rola nauczyciela ogranicza się do zaaranżowania pracy uczniów z dostępnymi źródłami wiedzy, które służą nadbudowaniu wiedzy (poznaniu, konstruowaniu, dyskutowaniu, sprawdzaniu, generowaniu pomysłów i rozwiązaniu problemu, np. nauczyciel zachęca do zapoznania się z informacjami i faktami, postawienia dodatkowych pytań, dyskusji, rozmowy z ekspertem, oglądnięcia filmu, wysłuchania fragmentu nagrania, odczytania listu od, pracy TIK, zapoznania ze schematem/rysunkiem, przeprowadzenia odwróconej lekcji, itp. b) przedstawienie uczniom zadania głównego zadania do wykonania, służącego rozwiązaniu: Nauczyciel: Dowiedzieliście/odkryliście/ sprawdziliście już, waszym zadaniem będzie FAZA III (w modelu zajęć/lekcji TRP) 8. Wykonanie zadania głównego przez uczniów pozwala na wykorzystanie do rozwiązania problemu konkretnej heurystyki twórczej. Wyboru techniki/metody TRP dokonuje

8 nauczyciel lub sami uczniowie. Planowanie pracy: podział ról i zadań, wybór sposobu pracy. Jest to czasowo najdłuższa część zajęć, służąca rozwiązaniu problemu, wygenerowaniu odpowiedzi na pytanie problemowe. Nauczyciel: Uczeń/ Uczniowie: 9. Weryfikacja sprawdzanie rozwiązania, udoskonalanie. 10. Prezentacja rozwiązań przez uczniów (prezentacja rozwiązań przez zespoły według ustalonej zasady, np. każdy członek prezentuje część rozwiązania lub ten fragment, za który był odpowiedzialny bądź potrafi najlepiej go zaprezentować. Jest to cześć zajęć, kiedy uczniowie dokonują autoprezentacji, prezentacji pracy własnej lub zespołu i wstępnej samooceny/oceny koleżeńskiej, np. To się nam udało, to był dobry pomysł, ) Część końcowa zajęć/lekcji TRP podsumowanie FAZA IV (w modelu zajęć/lekcji TRP) 11. Ważne pytania nauczyciela (skłaniające uczniów do autorefleksji i samooceny/oceny koleżeńskiej): Czego nowego się dzisiaj nauczyliście?, Jak się wam pracowało?, Co was zaskoczyło? Z czego jesteście najbardziej zadowoleni?, itp. 12. Samoświadomość uczenia się uczniów wyciąganie wniosków przez uczniów oraz samoocena ucznia i/lub ocena koleżeńska m.in. przez użycie Piktogramów Umiejętności: myślałam/-em twórczo, zadawałam/-em pytania, opracowywałam/-em, wyciągałam/-em wnioski, współpracowałam/-em w zespole, słuchałam/-em innych, pokonywałam/-em trudności, podejmowałam/-em decyzję, wchodziłam/-em w rolę oraz dodatkowe piktogramy dla uczniów, którzy będą chcieli dopisać coś od siebie. 13. Informacja zwrotna od uczniów dla nauczyciela o efektywności sposobów pracy podczas zajęć służących uczeniu się (np. światła, mówiące kartki, tarcza, termometr wiedzy, zdania niedokończone, kostka, kosz i walizka, buźki itp.) 15. Informacje i wskazówki dla nauczyciela o realizacji zajęć. 16. Formy, metody pracy i środki dydaktyczne. Poznane techniki twórcze oraz metody TRP po I semestrze: 1. Praca na kartach Dixit - budowanie świadomości swoich mocnych stron.

9 2. Tworzenie własnej karty z różnorodnych wycinków z gazet. 3. Drama - zabójcy pomysłów 4. Co nowego można zrobić z. 5. Analogia, jako sposób na przyjrzenie się cechom, złożoności zjawiska - wyobraźnia, jako roślina, budowla pt.: Życzliwość. 6. Testy rysunkowe - poziomy twórczości. 7. Łańcuch i piramida skojarzeń. 8. Burza mózgów Analiza morfologiczna zdziwień 11. Działania na przypadkowych wyrazach ( Łączenie, Intruz, Piramidy) - E. de Bono (szczegółowe omówienie znajduje się na stronie internetowej szkoły w zakładce: Lekcje twórczości, rok szkolny 2016/2017) Klasa IV d Do klasy uczęszcza 25 uczniów. Grupa na początku roku szkolnego borykała się z licznymi trudnościami komunikacyjnymi i relacyjnymi. Jednakże dzięki rzetelnej pracy wychowawczej w I semestrze p. Ewy Gil oraz dzieci, atmosfera coraz bardziej sprzyjała skupieniu się na tematach lekcji i aktywnym działaniu wszystkich uczniów. Pomimo trudności relacyjnych prace przygotowywane przez uczniów zawsze były oryginalne i wykraczające poza schemat myślenia. Uczniowie podczas pracy w grupach mobilizowali się do pracy i potrafili podzielić zadaniami. Podczas prezentacji panowała życzliwa atmosfera. Bożena Andrzejewska, Ewa Gil