Klasa III. Edukacja to nie uczenie się faktów, a przyzwyczajanie umysłu do myślenia. /Albert Einstein/ Informacje ogólne - przypomnienie

Transkrypt

1 Klasa III Lekcje twórczości Podsumowanie II semestru roku szkolnego 2017/2018 Zakończenie 3 letniego pilotażu innowacji pedagogicznej Lekcje Twórczości TRP w praktyce Edukacja to nie uczenie się faktów, a przyzwyczajanie umysłu do myślenia. /Albert Einstein/ Informacje ogólne - przypomnienie Głównym założeniem programu Lekcje twórczości TRP w praktyce jest spójność procesu nauczania i uczenia się, obecnego w szkole, ale i poza nią. Uczniowie, którzy przyswajają sobie złożoną umiejętność myślenia twórczego, znają i świadomie wykorzystują narzędzia heurystyki do rozwiązywania zadań i problemów, muszą przenieść swoje doświadczenia na wszystkie sfery swojej aktywności poznawczej, emocjonalnej i społecznej. W przyszłości absolwenci programu w swojej wyrazistości mają być atrakcyjnymi kandydatami dla szkół kolejnego szczebla edukacji, uczelni i rynku pracy. Proces TRP, w jakim uczestniczą młodsi uczniowie szkoły podstawowej można śmiało traktować jako rodzaj identyfikacji, a nawet diagnozy sylwetki absolwenta pierwszego etapu edukacyjnego. Założenia programu, bazują na aktywności własnej uczestników zajęć TRP, pozwalają dostrzegać dzieciom w edukacji wczesnoszkolnej, że uczenie się jest dynamicznym procesem gromadzenia, porządkowania, modyfikowania, uogólniania różnorodnych doświadczeń (poznawczych, społecznych, praktycznych) w różnych sytuacjach, zarówno tych planowanych, jak i spontanicznych. Przemyślany proces nauczania TRP polega na częstym odwoływaniu do posiadanych doświadczeń i wiedzy, tworzeniu nowych powiązań pomiędzy tym, czego dziecko doświadczyło i już wie, a tym, czego nie zna, a ma okazję doświadczać i co poznaje.

2 Elementem niezmiennym przez cały 3 letni proces nauczania, był tok lekcji TRP. Schemat zajęć dydaktycznych realizowanych w programie TRP (wg przewodnika) Część wstępna zajęć/lekcji TRP 1. Sformułowanie i zapis tematu (w odniesieniu do celów, które założył i chce osiągnąć nauczyciel). Temat: Cel główny: Cele szczegółowe - uczeń: poznaje wykonuje doświadczenie opracowuje 2. Odniesienie do podstawy programowej i zapis dotyczący jej wzbogacenia (poszerzenia, pogłębienia treści/zagadnień) o nowości. Podstawa programowa treści nauczania Edukacja Uczeń: Edukacja Uczeń: Edukacja Uczeń: 3. Cele i treści nauczania edukacja twórcza (TRP). Uczeń: Zna/poznaje i stosuje do rozwiązania problemu heurystyki TRP: burzę mózgów,..,.. FAZA I (w modelu zajęć/lekcji TRP) 4. Podanie celu w języku ucznia (będziesz: wiedział, umiał, potrafił ) Nauczyciel: Po dzisiejszych zajęciach będziecie potrafili 5. Postawienie pytania problemowego (otwartego: jak?, w jaki sposób?, dlaczego?, co by było, gdyby...?, co zrobić, żeby?). Pytanie problemowe: 6. Zadanie wprowadzające do tematu/zagadnienia (nawiązuje do tematu zajęć i pytania problemowego, pozwala nauczycielowi oszacować wiedzę uczniów, którą już posiadają w zakresie zagadnienia, nad którym będą pracowali, stymuluje myślenie twórcze, motywuje do podejmowania dalszej aktywności, może stanowić rozgrzewkę intelektualną). Zadanie (opis): Nauczyciel: Uczeń: Część główna zajęć/lekcji TRP FAZA II (w modelu zajęć/lekcji TRP) 7. Wprowadzenie do zadania głównego i jego opis (zadanie służy rozwiązaniu problemu): a) nadbudowanie wiedzy uczniów rola nauczyciela ogranicza się do zaaranżowania pracy uczniów z dostępnymi źródłami wiedzy, które służą nadbudowaniu wiedzy (poznaniu, konstruowaniu, dyskutowaniu, sprawdzaniu, generowaniu pomysłów i rozwiązaniu problemu, np. nauczyciel zachęca do zapoznania się z informacjami i faktami, postawienia dodatkowych pytań, dyskusji, rozmowy z ekspertem, oglądnięcia filmu, wysłuchania

3 fragmentu nagrania, odczytania listu od, pracy TIK, zapoznania ze schematem/rysunkiem, przeprowadzenia odwróconej lekcji, itp. b) przedstawienie uczniom zadania głównego zadania do wykonania, służącego rozwiązaniu: Nauczyciel: Dowiedzieliście/odkryliście/ sprawdziliście już, waszym zadaniem będzie FAZA III (w modelu zajęć/lekcji TRP) 8. Wykonanie zadania głównego przez uczniów pozwala na wykorzystanie do rozwiązania problemu konkretnej heurystyki twórczej. Wyboru techniki/metody TRP dokonuje nauczyciel lub sami uczniowie. Planowanie pracy: podział ról i zadań, wybór sposobu pracy. Jest to czasowo najdłuższa część zajęć, służąca rozwiązaniu problemu, wygenerowaniu odpowiedzi na pytanie problemowe. Nauczyciel: Uczeń/ Uczniowie: 9. Weryfikacja sprawdzanie rozwiązania, udoskonalanie. 10. Prezentacja rozwiązań przez uczniów (prezentacja rozwiązań przez zespoły według ustalonej zasady, np. każdy członek prezentuje część rozwiązania lub ten fragment, za który był odpowiedzialny bądź potrafi najlepiej go zaprezentować. Jest to cześć zajęć, kiedy uczniowie dokonują autoprezentacji, prezentacji pracy własnej lub zespołu i wstępnej samooceny/oceny koleżeńskiej, np. To się nam udało, to był dobry pomysł, ) Część końcowa zajęć/lekcji TRP podsumowanie FAZA IV (w modelu zajęć/lekcji TRP) 11. Ważne pytania nauczyciela (skłaniające uczniów do autorefleksji i samooceny/oceny koleżeńskiej): Czego nowego się dzisiaj nauczyliście?, Jak się wam pracowało?, Co was zaskoczyło? Z czego jesteście najbardziej zadowoleni?, itp. 12. Samoświadomość uczenia się uczniów wyciąganie wniosków przez uczniów oraz samoocena ucznia i/lub ocena koleżeńska m.in. przez użycie Piktogramów Umiejętności: myślałam/-em twórczo, zadawałam/-em pytania, opracowywałam/-em, wyciągałam/-em wnioski, współpracowałam/-em w zespole, słuchałam/-em innych, pokonywałam/-em trudności, podejmowałam/-em decyzję, wchodziłam/-em w rolę oraz dodatkowe piktogramy dla uczniów, którzy będą chcieli dopisać coś od siebie. 13. Informacja zwrotna od uczniów dla nauczyciela o efektywności sposobów pracy podczas zajęć służących uczeniu się (np. światła, mówiące kartki, tarcza, termometr wiedzy, zdania niedokończone, kostka, kosz i walizka, buźki itp.) 14. Praca domowa jako forma utrwalenia, poszerzenia wiedzy, dalszego eksplorowania zagadnienia i pracy własnej, wynikającej z ciekawości poznawczej ucznia zadania do wyboru (dla zainteresowanych). 15. Informacje i wskazówki dla nauczyciela o realizacji zajęć. 16. Formy, metody pracy i środki dydaktyczne.

4 Poznane przez cały cykl trwania pilotażu HEURYSTYKI TWÓRCZE oraz metody TRP: Alfabet, Burza mózgów, Łańcuch skojarzeń, Technika 635, Obrazki dynamiczne, Rundka, Krążący rysunek, Kreatywne rymowanki, Zabawy dramowe, RWC (Rozważ Wszystkie Czynniki), SCAMPER, Analogie, Dyskusja, Debata, Twoje moje argumenty, Szacowanie, Circept, Piramida priorytetów, Drzewko decyzyjne, Skojarzenia gwiezdne - Słoneczko, Technika przypadkowego wkładu (słowa, gadżetu), Kula śnieżna, Piramida skojarzeń, Metaplan, Rysowana bajeczka, Dwanaście nazw, Zakładkowa metoda zapamiętywania haki pamięciowe, Poker Kryterialny, Technika dwóch słów, Diamentowe uszeregowanie, Rybi szkielet, Myślenie dywergencyjne, Mapa przeszkód eksploracje transformacje ulepszanie, Praca metodą projektu: Metody, ćwiczenia Twórczość Edwarda de Bono (6 Myślących Kapeluszy, Zalety, wady i to, co interesujące (ZWI), Alternatywy możliwości wybory (AMW), Myślenie w bok /twórczość, innowacyjność/, Inny Punkt widzenia (IPN), Co by było, gdyby ), Mapa myśli, Metoda muzealna (Gallery Method), Pamiętnik cenzora i Wady i zalety cenzora - kreatywność na rzecz samorozwoju ćwiczenie: samoocena i motywacja, Drzewo funkcji metoda analityczna, Mnemotechniki metody szybkiego zapamiętywania. (szczegółowe omówienie znajduje się na stronie internetowej szkoły w zakładce: Lekcje twórczości, rok szkolny 2015/2016, 2016/2017, 2017/2018) Nasze efekty Klasa I Klasa II Klasa III ROZWIJANIE MYŚLENIA TWÓRCZEGO: ROZWIJANIE MYŚLENIA TWÓRCZEGO: ROZWIJANIE MYŚLENIA TWÓRCZEGO:

5 Poznanie wybrnych metod, technik TRP stosowanie ich w praktyce. Rozwijnie płynności, giętkości, oryginalności myślenia myślenie dywergencyjne. Poznawanie własnych zdolności z zakresu myślenia twórczego własnej kreatywności. Rozbudzanie ciekawości poznawczej myślenie pytajne. Zadawanie pytań. dostrzegania problemów, zadawania pytań otwartych i problemowych. Wdrażanie do elaboracji (staranności, dokładności, dopracowania szczegółów, ilości włożonej pracy w rozwiązanie zadania/ problemu) uczenie odpowiedzialności za wykonywaną pracę, uczenie się i własny rozwój. Rozwijanie umiejętności dostrzegania problemów, ich rozwiązywania i weryfikowania rozwiązań, wyciągania wniosków. stawiania pytań problemowych. myślenia kombinatorycznego wykonywanie bardziej złożonych poleceń i/lub instrukcji. Stymulowanie myślenia twórczego wzajemne uczenie się, tolerancja dla odmiennych pomysłów. Poszerzanie wiedzy w zakresie stosowania metod i technik TRP w praktyce. Rozwijanie umiejętności dostrzegania problemów. Świadome wykorzystywanie heurystyk twórczych do ich rozwiązywania. wyciągania wniosków. stawiania pytań otwartych, problemowych i złożonych. Rozwijanie myślenia transformacyjnego (eksploracje, kombinacje i transformacje). Świadome stosowanie wybranych metod TRP do rozwiązywania zadań i problemów. Wzbogacanie wiedzy na temat metod i technik TRP, stosowanie wybranych metod i technik TRP w praktyce. wykonywania złożonych poleceń, instrukcji, samodzielne stosowanie wiedzy do nowych rozwiązań symultaniczność w działaniu. Kształtowanie odwagi w myśleniu i działaniu, podejmowanie ryzyka w działaniach i rozwiązaniach. ROZWIJANIE UMIEJETNOŚCI KOMUNIKACYJNO SPOŁECZNYCH: ROZWIJANIE UMIEJETNOŚCI KOMUNIKACYJNO SPOŁECZNYCH: ROZWIJANIE UMIEJETNOŚCI KOMUNIKACYJNO SPOŁECZNYCH:

6 pracy zespołowej dostrzeganie zalet pracy w grupie. planowania i organizacji pracy w procesie TRP. Praca z czasem. wypowiadania się, obrony własnego zdania, słuchania innych. prezentacji pracy własnej i pracy zespołu. Zachęcanie do samooceny i oceny koleżeńskiej. zespołowego podejmowania decyzji. Stymulowanie myślenia twórczego wzajemne uczenie się, tolerancja dla odmiennych pomysłów. Wykorzystywanie mocnych stron zdolności twórczych poszczególnych członków zespołu do rozwiązywania problemów. planowania i organizacji pracy w procesie TRP poszukiwanie drogi rozwiązań problemu. Praca w niedoborze czasu, materiałów i dostępnej wiedzy. prezentacji pracy własnej i pracy zespołu. Wdrażanie do samooceny i oceny koleżeńskiej. wyboru najbardziej efektywnej prezentacji pracy własnej i pracy zespołu. Stymulowanie myślenia twórczego wzajemne uczenie się, tolerancja dla odmiennych pomysłów i umiejętność dokonywania wyborów w zakresie najlepszych rozwiązań. planowania pracy w procesie TRP poszukiwanie dróg rozwiązań problemu. Rozwijanie umiejętności indywidualnego i zespołowego podejmowania decyzji. organizacji pracy własnej i pracy zespołu docenianie wartości pracy zespołowej. adekwatnej samooceny i oceny koleżeńskiej. Ewaluacja Ewaluacji pilotażu dokonałyśmy na podstawie: - wypowiedzi słownych uczniów na temat udziału w zajęciach - piktogramów (moje umiejętności), zbieranych od uczniów po każdych zajęciach - zaangażowania i postawy uczniów w trakcie zajęć - opinii uczniów - ankiety - opinii rodziców - ankiety - rozmów z rodzicami na zebraniach, spotkaniach - superwizji spotkanie z autorką innowacji (omówienie pilotażu, przeprowadzenie lekcji otwartej)

7 Podsumowanie Na etapie edukacji wczesnoszkolnej do realizacji własnego potencjału każde dziecko potrzebuje odpowiedniego wsparcia ze strony szkoły, nauczyciela, rodziców. Dziecko pozostawione samo sobie nie zawsze potrafi odnaleźć drogę własnego rozwoju. Zadaniem szkoły jest więc stworzenie mu optymalnych warunków do wszechstronnej aktywności, twórczego działania, samodzielności, otwartości na wiedzę i kreatywności oraz rozwoju ciekawości poznawczej w taki sposób, by mogło odczuwać radość z uczenia się. Po 3 letniej realizacji innowacji pedagogicznej Lekcje twórczości TRP w praktyce, śmiało można powiedzieć, nauka dla każdego dziecka stała się przygodą, zabawą i przyjemnością. Podczas trwania pilotażu zapraszałyśmy nauczycieli z naszej placówki na zajęcia dzieliłyśmy się swoją wiedzą i umiejętnościami, przedstawiałyśmy w działaniu główne cele i założenia lekcji twórczości, ale również korzystałyśmy z cennych uwag i wskazówek do dalszej pracy. Przygotowałyśmy lekcję otwartą dla chętnych nauczycieli z wrocławskich szkół i przedszkoli. Lekcję obserwowała autorka innowacji p. Teresa Kosiarek wraz z Dyrekcją ZSP nr 16. W cyklu miesięcznym informowałyśmy środowisko lokalne poprzez zamieszczanie notatek i zdjęć na stronie internetowej szkoły o przebiegu, realizacji i zadań wprowadzanej innowacji. Notatki uzupełniałyśmy również krótkim opisem wybranych metod. Osobiście wyrażamy przekonanie, że wprowadzona pilotażowo innowacja Lekcje twórczości TRP w praktyce stała się dobrym, nowym zalążkiem działań i świeżego spojrzenia na dotychczasowy sposób wprowadzania treści edukacyjnych w szkole. Dziękujemy wszystkim uczniom za trzyletnią współpracę, ich rodzicom za zaufanie jakim nas obdarzyli. Życzymy powodzenia i twórczej postawy na dalsze lata nauki. Małgorzata Sanigórska, Małgorzata Łabentowicz *(opracowano na podstawie materiałów otrzymanych z ATN - Akademia Twórczego Nauczyciela)