Ocena pracy doktorskiej lek. Anny Wierzbifskiej-Stqpniak pt.:,, Polimorfizm receptora estrogenowego c, a funkcje poznawcze kobiet po menopauzie',

Transkrypt

1 Prof. dr hab. med. Grzegorz Jakiel Kierownik I Kliniki Pofo2nictwa i Ginekologii Centrum Medycznego Ksztalcenia Podyplomowego w Warszawie Ocena pracy doktorskiej lek. Anny Wierzbifskiej-Stqpniak pt.:,, Polimorfizm receptora estrogenowego c, a funkcje poznawcze kobiet po menopauzie', W przeci4gu ostatnich kilkudziesigciu lat Srednia dlugos6 Zycia kobiet zwigkszyla sig o ponad 20 lat a przeirywalno(6 odpowiada notowanej w innych krajach rozwinigtych. Skutkiem tego trendu jest sltuacja w kt6rej ponad jedna trzecia 2ycia kobiety przypada na okres po menopauzie. Niesie to powstanie nowej sytuacji zdrowotnej i koniecznost zabezpieczenia medycznego, problem6w charakterystycznych dla okresu pomenopauzalnego w 2yciu kobiety. Obok zmian somatycznych kobiety doswiadczajq w tym okresie szeregu zmian emocjonalnych i wahan funkcj i pomawczych. Przez wiele lat i wielu autor6w uwalalo je za wiodqce w tym okresie Zycia. Okres pomenopauzalny charakteryzuje sig calkowitym przestrojeniem hormonalnym organizmu kobiety. Ten fakt uwzlzano za czynnik determinuj4cy zmiany funkcji poznawczych. Brak bylo jednak wyjadnienia patomechanizmu zjawiska. Badania przeprowadzone przez lek. Anng Wierzbifskq-Stgpniak podejmujq pr6bg wyjasnienia tego mechanizmu na drodze badari polimorfizmu receptora estrogenowego o. Wpisujq sig przy tym w tematykebadawcz4 Jej Promotorki Pani Profesor Iwony Bojar.

2 Przedlo2ona do oceny praca posiada uklad typowy dla dysertacji doktorskich. Zostata zawarta na 154 stronach maszynopisu, posiada wszystkie wymagane elementy strukturalne. Zostala napisana przejrzy6cie, dobrq polszczyznq, starannie pod wzglqdem edytorskim. Zawiera spis u2ytych w tek6cie skr6t6w, co ulatwia szybkq lekturq. Obszerny wstqp jest bardzo dobrze potoczyscie napisany i stanowi niezwykle dojrzaie kompendium wiedzy na temat okresu przekwitania oparte na najnowszych doniesieniach 6wiatowych. Autorka demonstruje szerokq znajomo5i tematu i erudycjq, niekt6re jednak tezy niezwykle btyskotliwe w pierwszym czytaniu budzq pewne wqtpliwosci interpretacyjne po powt6rnym spojrzeniu. Na stronie 8 Doktorantka pisze:,,... Przekwitanie... jest naturalnym procesem zwiqzanym z utratq funkcji generatywnej jajnik6w,... Utrata pqcherzyk6w pierwotnych w jajniku rozpoczyna siq ju2 w okresie ptodowym i zachodzi w spos6b r6wnomierny, by przyspieszyi nawet 6-krotnie u kobiet po 39 roku 2ycia. Wynikiem tego jest utrata oddziatywania ujemnego sprzq2enia zwrotneg osi podwzg6rze - przysadka- jajniki, co doprowadza do wzrostu stq2enia hormon6w gonadotropowych...." Ka2dy z przytoczonych fakt6w jest prawdq ale ich interpretacja i zwiqzek przyczynowy do6i odlegty. Utrata sprzq2enia zwrotnego pomiqdzy przysadkq a jajnikiem ma rzeczywiscie charakter stopniowy ale zale2y od zdolnosci produkcji estradiolu w odpowiedzi na gonadotropiny, (przede wszystkim FSH), ta zdolnoii jest zale2na od liczby pqcherzyk6w jajnikowych ale gl6wnie od liczby pgcherzyk6w dojrzewajqcych. Hormonalnym markerem liczby pqcherzyk6w jajnikowych jest AMH a nie estradiol czy inne estrogeny, dodatkowo nie stwierdzono wprost 2

3 proporcjonalnej zale2no6ci pomiqdzy AMH (anti Mullerian Hormone) a poziomem i estradiolu ani odwrotnie proporcjonalnej pomigdzy / gonadotropinami a AMH. Stqd rozumowanie Autorki jakkolwiek biyskotliwe i. pobudzajqce czytelnika do my6lenia nie wydaje siq jednoznacznie prawdziwe. Dalszy ciqg wstepu ogniskuje Doktorantka na procesach starzenia i dalej na. procesach starzenia intelektualnego, przedstawiajqc je w kontek6cie oddziatywania estrogen6w. Wstqp stanowi samodzielne znakomite opracowanie tematu i mo2e byi podstawq odrqbnej istotnej publikacji. Cel pracy zostal okre5lony jako ocena zwiqzku polimorfizmu receptora estrogenowego o. z poziomem funkcji poznawczych u kobiet po menopauzie. Doktorantka sformuiowala 3 cele szczeg6towe pozwalajqce na jego doprecyzowanie. Brzmiq one w spos6b nastqpujqcy: 1 Ocena zwiqzku polimorfizmu receptora estrogenowego cl ze stgzeniem estradiolu w grupie kobiet po menopauzie 2 Analiza zwiqzku poziomu funkcji poznawczych badanych kobiet z polimorfizmem receptora estrogenowego o 3. Analiza zwiqzku interakcji polimorfizmu receptora estrogenowego a. i stgzenia estradiolu zpoziomem funkcji poznawczych badanych kobiet. Zgodnie z dobrq praktykq pomijanq niekiedy w pracach z zakresu nauk medycznych Autorka formufuje 4 hipotezy badawcze. Z obowiqzku recenzenta pragnq zwroci( uwage, 2e drugi cel szczeg6towy odpowiada caikowicie celowi gl6wnemu.

4 Badania miaty charakter prospektywny i zostaly przeprowadzone w Instytucie Medycyny Wsi w Lublinie. Dotyczyty kobiet pomenopauzalnych (minimum 2 lata po ostatniej miesiqczce), bez cho16b i obciq2eri dotyczqcych sfery poznawczej. Autorka precyzyjnie wylicza kryteria wtqczenia i wykluczenia z grupy badanej, w przypadku przygotowywania publikacji sugerowatbym dodai do kryteri6w wfqczenia zawartq osobno uwagq odnognie okresu od ostatniej miesiqczki i poziomu FSH w surowicy. Grupa badana liczyla 2to os6b co daje wystarczajqcq silq statystyczne. Dane dotyczqce badanych kobiet gromadzone byly przy u2yciu skonstruowanego na potrzeby badania kwestionariusza. Badanym kobietom oznaczono stq2enie FSH, LH i E2. Funkcje poznawcze oceniono przy u2yciu aparatury diagnostycznej cns Vital signs wykorzystywanej w badaniach Pani Profesor lwony Bojar - promotora niniejszej pracy. Polimorfizm oznaczono standaryzowanq metodq w odniesieniu do alleli Xbal i Pvull Wyniki poddano zaawansowa nej a na lizie statystycznej. Wyniki zostaty przedstawione w 49 tabelach i na 24 rycinach' Doktorantka stwierdzila znaczne przewagq kobiet dobrze wyksztalconych w badanej grupie (jedynie 3,33% miato wyksztalcenie podstawowe) natomiast wiek badanych zawieral siq w przedziale 50 do 55 lat. Taki skfad grupy zawg2a nieco mo2liwo6ci wnioskowani ale ogniskuje je na najciekawszej podgrupie docelowej w sensie zdrowia publicznego. 4

5 Na str. 46 i 47 Doktorantka przedstawia warto5ci E2, FSH i LH odnoszqc je do normy ustalonej przez laboratorium. Norma w okresie menopauzy ma znaczenie wzglqdne, albowiem estradiol i FSH powinny spelniai kryteria do5t proste - niski estradiol, wysokie FSH. Kryteria odciqcia sq zwykle definiowane jako poni2ej 50 i powy2ej 30 - odpowiednio. Z faktu, 2e FSH jest wy2sze od wskazania laboratorium lub estradiol nieoznaczalny, ani klinicznie ani biologicznie wynika nic, stqd rozwa2ania o zgodnoici z norma mogq byi bez szkody dla wartosci pracy pominiqte. Spo5r6d ogromnej liczby wynik6w przedstawionych w pracy zwraca uwagq zale2no6i pomiqdzy poziomem wyksztatcenia a ocene funkcji poznawczych - rosnqca wraz z wyksztatceniem, zwraca te2 uwagq, 2e ksztait krzywej odwzorowujqcej poszczeg6lne cechy jest identyczny 162ni siq natomiast osiqganymi wartosciami (ryc. 7). lstotne wydaje siq tak2e spostrze2enie, podobne krzywe jak z wyksztatceniem, sq zwiqzane z charakterem pracy (ryc. 10). Doktorantka nie stwierdzila jednoznacznie korzystnego wptywu wysokiego stq2enia estradiolu na funkcje poznawcze. Obecno5i polimorfizmu XbaL w formie GG byta natomiast zwiqzana z ni2szymi wykladnikami funkcji poznawczych, tak jednoznacznych wynik6w nie dala ana liza Pvull. Obszerna i bardzo dobrze napisana dyskusja jest skoncentrowana wok6t wiodqcego problemu - czy aktywno6i estrogenowa warunkowana poziomem estrogen6w, koncentracjq receptor6w i charakterem ich polimorfizmu ma znaczenie dla zachowania funkcji poznawczych na pograniczu staroici czy nie. lstniejqce i licznie przywolane przez Autorkq pismiennictwo jest

6 niejednoznaczne w swoich ustaleniach. R6wnie2 Doktorantka nie rozstrzyga tego problemu, wskazuje natomiast na indywidua lizacjq wynikajqcq z obserwowanych polimorfizm6w receptora, skutkujqcq 162nym wptywem endogennego estradiolu na r62ne funkcje poznawcze. Doktorantka odnosi siq tak2e do prac i badari interwencyjnych dotyczqcych kobiet otrzymujqcych terapiq hormonalnq podczas menopauzy. Rozszerzenie dociekafi nie szkodzi pracy ale nie jest do korica uzasadnione albowiem grupa badana byfa rekrutowana z zalo2eniem, nie jest stosowana taka terapia. W oparciu o otrzymane wyniki i dane przywoiane w dyskusji Autorka formuluje 8 wniosk6w. odpowiadaiq one na cele szczeg6fowe sformulowane przez Doktorantkq iakkolwiek pierwszych 5 jest powtdrzeniem wynik6w. o jako6ci pracy ijej znaczeniu naukowym i klinicznym przesqdza wniosek 7. wniosek 8. nie wynika z badariw moim przekonaniu powinien zostai usuniqty. W pracy brakuje natomiast formalnego ustosunkowania siq do postawionych hipotez badawczych. Tak jak wspomnialem uprzednio nie sq one restrykcyjnie wymagane w pracach klinicznych ale jesli zostaty postawione Autorka powinna sig do nich odnieii. PiSmiennictwo zacytowane w pracy zawiera 25L pozycji dobrze dobranych i prezentujqcych zar6wno przekr6j najnowszej Swiatowej wiedzy jak specyfikq polskiej populacji kobiet menopauzalnych Dwujqzyczne streszczenie odpowiada zawartojci rozprawy i pozwala siq szybko zorientowai w jej zawarto5ci.

7 Podsumowuiqc - przedstawiona do oceny rozprawa doktorska lek. Anny Wierzbifskiej-Stqpniak pt,,polimorfizm receptora estrogenowego q, a funkcje poznawcze kobiet po menopauzie" odpowiada wymaganiom ustawowym stawianym pracom doktorskim, a wskazane powy2ej drobne usterki'nie maiq wptywu na og6lnq bardzo wysoke ocene przedto2onej pracy, zwracam siq zatem do wysokiej Rady Naukowej Instytutu,,centrum Zdrowia Matki Polki" w todzi z wnioskiem o dopuszczenie lekarz Anny wierzbiriskiejstqpniak do dalszych etap6w przewodu doktorskiego. Jednocze6nie ze wzglqdu na nowatorski charakter badari, erudyciq Autorki i Jej swobodq poruszania siq po poruszanych zagadnieniach wnioskuiq o wyr62nienie pracy. 7