Wykład IV. Dobra wspólne, dobra publiczne

Transkrypt

1 Wykład IV Dobra wspólne, dobra publiczne

2 Konsumpcja każdego dobra, zwanego dobrem prywatnym, dokonuje się indywidualnie i każdy może skonsumować tylko tyle jednostek, ile sobie nabył.

3 Dobra publiczne (ogólna charakterystyka) Zasada niewykluczalności (non-exclusion) jeśli dobro zostało dostarczone, to nikogo nie można wykluczyć z możliwości jego wykorzystania. Zasada niekonkurencyjności (non-rivalry) ta sama jednostka dobra może być jednocześnie wykorzystywana przez więcej niż jeden podmiot gospodarczy.

4 Copyright 2004 South-Western Cztery rodzaje dóbr Konkurencyjność? Tak Tak Dobra prywatne Żywność, ubrania, telefony komórkowe Dobra klubowe Nie Telewizja kablowa Niezatłoczona płatna droga Wykluczalność? Nie Dobra wspólne (Common-Pool Resources) Zatłoczona publiczna droga Zasoby np.: ryby w oceanie Dobra publiczne Obrona narodowa Czyste powietrze

5 Jazda na gapę (free riding) Jazda na gapę spowodowana jest zasadą niewykluczalności. Konsumenci unikają nabywania dobra publicznego licząc, że skorzystają z jego nabycia przez kogoś innego. W rezultacie, na rynku pozbawionym regulacji, dobro publiczne dostarczone zostaje w ilości niższej niż optymalna.

6 Eksperyment dobra publiczne Eksperyment składa się z 10 rund W każdej rundzie wszyscy (poza prowadzącym wykład) zamykają oczy i podnoszą dwie ręce, jedną lub żadnej Każdy zaczyna rundę z 10 zł. Podniesienie każdej ręki kosztuje 5 zł. ale zwiększa Wspólny Kapitał o zł, Wspólny Kapitał dzielony jest po równo Każdy zapisuje swój wynik w każdej rundzie

7 Eksperyment kont. Jak wyżej, ale bez zamykania oczu

8 Eksperyment -- omówienie Podniesienie ręki kosztuje 5 zł. Zwiększa WK o 3n złotych Więc na głowę przypada 3 zł. (Marginal Per Capita Return wynosi 0,6) Nie opłaca się trudzić. dy wszyscy tak pomyślą nikt nie podniesie ręki. Zarobią po 10 zł. a mogli zarobić po 3n zł.

9 Eksperymenty nt. dóbr publicznych przegląd wyników Kooperacja często pocz. ok. połowy zasobu Zwykle zmniejsza się z upływem czasu: Źródło: Fehr i aechter, AER 2000

10 Dlaczego kooperacja wygasa? Źródło: Fischbacher, aechter i Fehr, 2001

11 Co sprzyja kooperacji? Wyższe MCPR Małe grupy Możliwość karania i nagradzania Powtarzanie gry w tej samej grupie

12 Tragedy of the commons (Hardin, 1968) Dobra, do których jest swobodny dostęp lub stanowią dobra wspólne są nadmiernie eksploatowane (dostawca dobra nie ma prawa nikogo wykluczyć z użytkowania, jeśli dobro jest dostarczone).

13 Dilbert a tragedia wspólnego pastwiska

14 Common Pool Resources: przykład rybołówstwa Morza i oceany stanowią system naczyń połączonych ryby nie uznają granic Koszty nadmiernego połowu rozkładają się na wszystkich Raport ONZ z roku 2008: Straty wskutek nadmiernego połowu to 50mld $ Można by pociąć połowę statków na żyletki i łowić tyle samo Ważne skutki dla bioróżnorodności, zdrowia publicznego, etc.

15 Common Pool Resources: atmosfera Tylko część kosztów szkodliwych emisji zanieczyszczeń, CO2, SO2 itd. spada na kraj-emitenta Stąd emisja na nieefektywnie wysokim poziomie Próby międzynarodowych porozumień Wciąż jest motywacja aby się wyłamać

16 Dobra wspólne P ($ za rybę) MSC MPC D (M) F* F C Ryb

17 Dobro wspólne - model Pastwisko, które jest dobrem wspólnym Mieszkańcy wsi wypasają swoje bydło c: liczba sztuk bydła, f(c) całkowita produkcja mleka, f >0 i f <0. W jaki sposób chłopi powinni wypasać swoje bydła aby zmaksymalizować całkowity zysk?

18 Tragedia wspólnot Mleko f(c) c

19 Tragedia wspólnot Cena mleka = 1 Koszt wypasu krowy = p c. Funkcja zysku dla całej wsi: ( c) f ( c) p c c max ( c) f ( c) p c. c0 f ( c) p c c

20 Mleko Tragedia wspólnot p c c f(c) f (c*) p c c* c

21 Tragedia wspólnot f(c*) Mleko f (c*) Max p c c f(c) p c c* c

22 Tragedia wspólnot Ponieważ f > 0 and f < 0, dla c = c*, ( c*) c* f ( c*) c* p c c* f ( c*) c* p c 0

23 Mleko Tragedia wspólnot p c c f(c) f(c*) f (c*) f ( c*) c* p c c* c

24 Mleko f (c*) Tragedia wspólnot p c c f(c) f(c*) f () c c p c c* c c

25 Mleko Tragedia wspólnot p c c f(c) f(c*) f (c*) f () c c p c c* c c Wspólny zasób będzie wyeksploatowany.

26 Tragedia wspólnot Przyczyną wyeksploatowania wspólnego zasobu jest to, że chłopi maja motywację, aby przy optymalnej dla całej wsi liczbie sztuk c* nadal zwiększać liczbę sztuk swojego bydła. dy ktoś doda dodatkową krowę jego dochód wzrośnie o f(c)/c p c.,, jednak dochód wszystkich pozostałych osób spadnie. Przełowienie łowisk Nadmierny wyrąb (np. Amazonia) Zatłoczenie na drogach.

27 Warunki optymalnej podaży dobra publicznego M() 1 + M() M() k =MC() IMRS X I 1 + IMRS X I IMRS X I k =MC() i=1,, k indeks konsumenta

28 ), ( max A, x U A x A A A ) ( ), ( w w c px px U x U 0 ) ( ), ( ), ( 0 ), ( 0 ), ( A A c x U x U L p x x U x L p x x U x L A A A A MC(). MRS MRS A p MU MU MU MU A x x A ) MC( ] ) ( [ ] ), ( [ ), ( A A A w w c px px U x U x U L A

29 Efektywny poziom dobra publicznego P $7.00 D 1 popyt dla konsumenta 1. D 2 popyt dla konsumenta 2. D całkowity popyt. $5.50 MC $4.00 D 2 D $ D Q

30 Sposoby zwiększenia podaży dobra publicznego Prywatyzacja, Złamanie zasady niewykluczalności (dobra klubowe), Ingerencja budżetu publicznego, Podatek motywacyjny rovesa-clarke a.