Wykład VIII. Ekonomiczna analiza prawa (Law and Economics)

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Wykład VIII. Ekonomiczna analiza prawa (Law and Economics)"

Władysław Maciejewski
6 lat temu
Przeglądów:

1 Wykład VIII Ekonomiczna analiza prawa (Law and Economics)

2 Prawo z punktu widzenia ekonomisty Tw. Coase a napawa optymizmem W praktyce założenia są bardzo silne Zadania prawa: Określenie praw własności aktywów, zasobów itd. Ograniczenie kosztów transakcyjnych Zapewnienie egzekwowalności kontraktów Efekty zewnętrzne, asymetria informacji konieczność pozarynkowych zachęt do właściwego zachowania (por. Hobbes) np. mandaty za przekroczenie prędkości

3 Zbrodnia i kara: podejście ekonomiczne x poziom zabronionej aktywności C(x) koszt jej produkcji B(x) pożytek dla producenta Zysk: B(x)-C(x) Jaki będzie racjonalny wybór poziomu x?

4 Zbrodnia i kara Zadanie: max B(x)-C(x) Warunek pierwszego rzędu: B (x)=c (x) B(x) Wyższe C(x), ten sam MC ten sam poziom przestępczości C(x) x* x B ( x) C ( x)

5 Zbrodnia i kara Wyższe koszty krańcowe ograniczają przestępczość B(x) Wysokie MC, niższa przestępczość Niskie MC, wyższa przestępczość x* x B ( x) C ( x)

6 Zbrodnia i kara W praktyce wykrycie przestępstwa jest niepewne Zależy od wysiłku, np. policji, e Prawdopodobieństwo wykrycia: p(e)=0 dla e=0 p (e)>0

7 Zbrodnia i kara Zarówno wyższe kary jak i wzmożona aktywność policji zniechęcają do przestępstw Co będzie lepsze dla społeczeństwa surowe kary czy lepsza wykrywalność? Zależy od kosztów podnoszenie wykrywalności na ogół wymaga dużych nakładów kara więzienia jest bardzo kosztowna dla społeczeństwa także, wbrew pozorom, kara śmierci (koszta sądowe!) grzywny są tanie

8 Odszkodowania Sprawca IN, poszkodowany V. (np. pracodawca-pracownik, producent-konsument, lekarz-pacjent itd.) Wysiłek IN by uniknąć kosztownego wypadku: x C(x) koszt wysiłku, c (x)>0 L(x) oczekiwany koszt wypadku, L (x)<0 Cel społeczny: min x C(x)+L(x) Stąd c (x*)=-l (x*) Czyli prywatny koszt krańcowy ograniczania szkód ma się równać krańcowym korzyściom

9 Zasady odszkodowań Rozważmy różne zasady: Brak prawa do odszkodowania Zasada całkowitej odpowiedzialności Zasada odpowiedzialności za zaniedbania

10 Skutki różnych zasad Brak odpowiedzialności: brak zachęty do wysiłku, x=0, zbyt dużo wypadków Pełna odpowiedzialność: IN minimalizuje łączne koszta C(x)+L(x), zatem wybiera optymalne x* (Uwaga: prawda tylko dlatego, że V nie ma tu żadnego wpływu na L. W p.p. pełne odszkodowanie może prowadzić do nieefektywnego zachowania po stronie V) Zasada odpowiedzialności za zaniedbanie jest optymalna jedynie jeśli karane jest x<x* (ryzyko błędnego poziomu x w normie prawnej)

11 Wypadki zależne od wysiłku dwóch stron Załóżmy teraz, że zarówno V jak i IN mogą wpłynąć na oczekiwaną wielkość szkody Np. pacjent nie zgłasza się do lekarza mimo niepokojących objawów, pracownik budowlany nie nosi kasku ochronnego itd. (p. art. 462 k.c.) C V (X V ) i C IN (X IN ) dają szkodę L(X V,X IN ) Cel społeczeństwa: min X V,X IN C V X V + C IN X IN + L(X V, X IN )

12 Wysiłek dwóch stron c.d. min C V X V + C IN X IN + L(X V, X IN ) X V,X IN Optimum społeczne gdy krańcowe koszty wysiłku V i IN równają się krańcowym pożytkom Mamy więc C V X V C IN X IN = L(X V, X V)/ X V = L(X V, X V)/ X IN

13 Wysiłek dwóch stron c.d. Bez odszkodowań każda ze stron uwzględni tylko prywatne koszty i korzyści, zatem X IN będzie zbyt niskie Gdy odszkodowanie jest pełne, ofierze nie opłaca się starać, X V =0 W obu przypadkach nieefektywność

14 Wysiłek dwóch stron częściowe odszkodowanie IN musi pokryć część szkód, np. f IN będzie minimalizować C IN X IN + fl(x V, X IN ). Wybierze wysiłek spełniający C IN X IN = f L X V,X IN X IN Tymczasem opt. społ. wymaga C IN X IN = L X V,X IN X IN Zatem, przy f<1, X IN jest zbyt niskie.

15 Wysiłek dwóch stron zasada odpowiedzialności za zaniedbania IN jest odpowiedzialny za całość szkód wtedy i tylko wtedy gdy jego wysiłek jest niższy niż społ. opt. Zatem IN wybierze wysiłek na poziomie społ. opt. V będzie odpowiedzialny ca całość szkód. Więc także wybierze społ. opt. poziom wysiłku Alternatywnie: prawo może stanowić, że IN jest odpowiedzialny, chyba, że V wybrał niższy niż społ. opt. poziom wysiłku (zaniedbanie wspólne)

16 Ustawodawstwo antymonopolowe (antitrust) Ustawodawstwo antymonopolowe w USA pozwala ubiegać się o zwrot 3-krotności strat poniesionych na skutek zmowy cenowej W Polsce art. 415 k.c. pozwala tylko dochodzić szkód a art. 15 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji dodatkowo wydania korzyści zmawiającego się (ale to zasadniczo dotyczy tylko przypadku blokowania dostępu do rynku) Rozważmy zmowę na rynku dobra o stałym jednostkowym koszcie produkcji c Popyt oznaczmy x(p) Kartel maksymalizuje zysk: max π = p c x(p) p p=p m i x m =x(p m ).

17 Antitrust Niech D(p) oznacza szkody poniesione przez V Oznaczmy też ρ-prawdopodobieństwo wygrania procesu przeciw kartelowi Jeśli kartel przegra proces, zapłaci γd(p) Teraz kartel maksymalizuje max p π = p c x p ργd p. W ogólności, ustali inną (zwykle niższą) cenę Ale w szczególnym przypadku D p = π, cena się nie zmieni (jak neutralny podatek)

18 Antitrust i rent-seeking konsumenta Konsument uwzględnia możliwość roszczeń Ma dodatkową zachętę do konsumpcji zwiększającej zysk kartelu, który być może uda się skubnąć! Przyjmijmy quasi-liniowe preferencje: u x + m px Do zdobycia jest oczekiwane odszkodowanie: E(D) = ργ p c x f. celu konsumenta: max x u x = m px + ργ p c x

19 Antitrust+rent-seeking: efektywna cena f. celu konsumenta: max u x = m px + ργ p c x x Możemy ją przepisać jako max x u x = m [p ργ p c ]x Dla obu stron p e gra dokładnie tę samą rolę co wcześniej zwykła cena Zatem będziemy mieli p e =p m ef. cena p e Ponieważ p e uwzględnia możliwość roszczeń, nominalna cena jest wyższa niż p m. Ustawodawstwo antymonopolowe prowadzi do (pozornie) wyższych cen.

Podobne dokumenty

Wykład 8. Ekonomiczna analiza prawa (Law and Economics)

Wykład 8. Ekonomiczna analiza prawa (Law and Economics) Wykład 8 Ekonomiczna analiza prawa (Law and Economics) Prawo z punktu widzenia ekonomisty Tw. Coase a napawa optymizmem W praktyce założenia są bardzo silne Zadania prawa: Określenie praw własności aktywów,