PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA ZATRUDNIENIE I NIERÓWNOŚCI PŁACOWE 1

Transkrypt

1 STUDIA EKONOMICZNE 1 ECONOMIC STUDIES NR 3 (XC) 2016 Ann Krjewsk *, Sylwi Roszkowsk ** PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA ZATRUDNIENIE I NIERÓWNOŚCI PŁACOWE 1 (Artykuł ndesłny: ; Zkceptowny: ) STRESZCZENIE Celem oprcowni jest sttystyczn nliz wpływu płcy minimlnej n ztrudnienie orz n zróżnicownie płc w krjch OECD. W celu przenlizowni związku między płcą minimlną chrkterystykmi rynku prcy podjęto próę szcowni równń ojśnijących stopy ztrudnieni i zróżnicownie płc wyngrodzeniem minimlnym orz innymi wżnymi zmiennymi mkroekonomicznymi. Prmetry równń yły szcowne metodą GLS z złożeniem heteroskedstyczności i utokorelcji skłdnik losowego. Podstwowe wnioski płynące z nliz to sttystycznie istotne oddziływnie płc minimlnych n stopę ztrudnieni ogółem. Nie potwierdzono wpływu płcy minimlnej n stopę ztrudnieni osó młodych. Potwierdzono hipotezę, że płc minimln njsilniej oddziłuje n stopy ztrudnieni osó z njniższym poziomem wyksztłceni. Płc minimln wpływ ujemnie n relcje płc w dziewiątej i pierwszej orz piątej i pierwszej grupie decylowej płc, z kolei wpływ n stosunek płc w górnej części rozkłdu płc jest ogrniczony. Słow kluczowe: płc minimln, ztrudnienie, nierówności płcowe, prwn ochron ztrudnieni. Klsyfikcj JEL: J08, J31, J38 * Kolegium Nuk Ekonomicznych i Społecznych, Politechnik Wrszwsk, Fili w Płocku, Ann.Krjewsk@pw.edu.pl. ** Ktedr Mkroekonomii, Wydził Ekonomiczno-Socjologiczny UŁ, sylwiroszkowsk@ gmil.com 1 Artykuł zostł przygotowny w rmch relizcji projektu NCN Instytucje rynku prcy sytucj n rynkch prcy w krjch OECD w okresie glolnego kryzysu, nr umowy: UMO 2013/11/B/HS4/00684.

2 354 Ann Krjewsk, Sylwi Roszkowsk WPROWADZENIE Płc minimln jest instytucją rynku prcy, któr zostł po rz pierwszy wprowdzon w Nowej Zelndii i Austrlii pod koniec XIX w. jko skutek strjków rootniczych. W roku 1909 wprowdzono płcę minimlną w Wielkiej Brytnii, zś w 1938 w Stnch Zjednoczonych (Neumrk, Wscher, 2008). Oecnie płc minimln funkcjonuje w większości gospodrek uprzemysłowionych, w których jest wynikiem negocjcji ziorowych ądź legislcji orz jest ustln indywidulnie n podstwie różnych kryteriów, jk: wiek, doświdczenie zwodowe prcowników, region zmieszkni, sektor gospodrki orz wykonywny zwód (por. Doldo i in., 1996; Boeri, vn Ours, 2008). Wprowdzenie płcy minimlnej jest związne z przekonniem polityków gospodrczych o społecznych korzyścich jej funkcjonowni. W szczególności płc minimln m z zdnie niwelowć niedoskonłości rynku prcy związne z symetrią informcji, tkże m służyć sprwiedliwemu rozkłdowi dochodów w społeczeństwie i redukcji uóstw. W literturze przedmiotu są prezentowne rgumenty zwolenników orz przeciwników instytucji płcy minimlnej (Krjewsk, Krjewski, 2013; Boeri, vn Ours, 2008; Rutkowski, 2003). Wśród rgumentów z płcą minimlną z jednej strony wskzuje się n nstępujące pozytywne efekty funkcjonowni tej instytucji: redukcj uóstw i zmniejsznie nierówności dochodów, ogrniczenie wykorzystywni prcowników, wzrost wydjności prcy orz szyszy wzrost gospodrczy. Z drugiej strony jko negtywne skutki występowni płcy minimlnej wymieni się: ogrniczenie ztrudnieni (jeśli minimlne wyngrodzenie jest wyższe od dotychczsowych płc), rozwój szrej strefy, ogrnicznie wzrostu w regionch i rnżch o niskiej wydjności prcy orz oniżenie konkurencyjności. Bdni empiryczne wpływu płcy minimlnej n podstwowe chrkterystyki rynku prcy (ztrudnienie, ezroocie i płce) powinny się opierć n teoretycznych podstwch. Jednk okzuje się, że wpływ ten zleży od tego, jk funkcjonuje rynek prcy (Chuc, Zylererg, 2004). Jeśli złoży się, że rynek prcy jest doskonle konkurencyjny, to wzrost płcy minimlnej pond płcę równowżącą rynek spowoduje wzrost ezrooci i spdek ztrudnieni. Pozytywny wpływ n ztrudnienie płc minimln może mieć w przypdku, w którym istnieje tylko monopolistyczny prcodwc (monopson) w dużych firmch, które niedosttecznie monitorują wydjność prcy, tkże gdy istnieją duże koszty moilności związne z potencjlną zminą prcy (por. Krjewsk, 2015; Mnning, 2003). Z kolei przedstwiciele teorii poszukiwń i dopsowń n rynku prcy sugerują, że wzrost płcy minimlnej pond płcę równowżącą rynek, może spowodowć spdek ezrooci wskutek tego, że poszukujący prcy ędą podejmowć większe wysiłki związne ze znlezieniem prcy (Petrongolo, Pissrides, 2006). Często jest tk, że płc po okresie ezrooci jest zliżon do płcy minimlnej i stąd jej wzrost może spowodowć, że ezrootni chętniej podejmą prcę. Nleży mieć również n uwdze, że intensyfikcj poszukiwń prcy ędzie się przekł-

3 PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA dł n trudności w jej znlezieniu. Stąd też n gruncie teorii ekonomii nie możn wskzć jednozncznie kierunku wpływu płcy minimlnej n zminy ztrudnieni. Anlizy empiryczne wpływu płc minimlnych n sytucję n rynku prcy są prowdzone n poziomie krjowym i międzynrodowym. N ogół nlizowny jest wpływ płc n stopy ztrudnieni i ezrooci. Z dń wynik, że osoy młode, które dopiero wchodzą n rynek prcy, tkże prcownicy niewykwlifikowni szczególnie doświdczją spdku ztrudnieni spowodownego wprowdzeniem płcy minimlnej (np. Neumrk, Wscher, 2008; Mjchrowsk, Żółkiewski, 2012). Część dń nie potwierdz tych rezulttów, wskzując, że płc minimln nie oddziłuje sttystycznie istotnie n stopy ztrudnieni lu ezrooci (np. Due, Lester, Reich, 2010). W niektórych dnich wpływ płcy minimlnej jest, co prwd, istotny sttystycznie, le niewielki (Mnning, 2003; Neumrk, Wscher, 2014). Uzyskne wyniki nliz empirycznych są, jk się wydje, w dużej mierze zdeterminowne wyorem specyfikcji równń, metodmi estymcji orz jkością i dostępnością dnych sttystycznych (por. też Drzen, 1986; Mnning, 1995; Reitzer, Tylor, 1995; Bhskr, To, 1999; Msters, 1999; Crd, Krueger, 1995; Chuc, Zylererg, SintMrtin, 2001). Wpływ płcy minimlnej n wyngrodzeni mierzony jest n ogół przez wpływ n rozkłd dochodów. Płc minimln, z definicji, wyzncz dolną grnicę rozkłdu płc w dnej populcji (Krjewsk, 2012). Bdni empiryczne wskzują, że płce minimlne mją wpływ n nierówności dochodowe. Z dń prowdzonych dl USA przez J. DiNrdo, N.M. Fortin i T. Lemieux (1996), D.S. Lee (1999), C.N. Teulings (2000, 2003) wynik, że wzrost stnowej płcy minimlnej mił istotny wpływ n zróżnicownie płc osó mło zrijących. A. Mnning i Ch. Smith (2010) twierdzą, że skutki wzrostu płc minimlnych są przesdzone, jednk przyznją, że płc minimln m wpływ n płce otrzymywne przez prcowników orz n nierówności płcowe, ten efekt jest dużo silniejszy niż wpływ n ztrudnienie. Bdni prowdzone dl innych pństw również potwierdzją wpływ płcy minimlnej n rozkłd płc i nierówności dochodowe (por. m.in. Dickens, Mnning, 2004; Crd, Crdoso, Kline, 2015; Flinn, 2010, Butcher, Dickens, Mnning, 2012). Celem rtykułu jest sttystyczn nliz wpływu płcy minimlnej n ztrudnienie orz zróżnicownie płc w krjch OECD w okresie Anliz ędzie prowdzon n podstwie mir ustwowej krjowej płcy minimlnej orz chrkterystyki rynku prcy w podzile n wiek i wyksztłcenie. Struktur rtykułu jest nstępując. W części pierwszej przedstwiono ksztłtownie się płcy minimlnej w krjch OECD. Część drug zwier sttystyczną nlizę podstwowych chrkterystyk rynku prcy oejmujących stopy ezrooci, stopy ztrudnieni według wieku i poziomu kwlifikcji, produktywność prcy orz zróżnicowni płc w krjch OECD. W kolejnej części jest przedstwion ekonometryczn nliz wpływu płc minimlnych n ztrudnienie orz zróżnicownie płc w krjch OECD. Osttnią część oprcowni stnowi podsumownie prowdzonych nliz i płynące z nich wnioski.

4 356 Ann Krjewsk, Sylwi Roszkowsk 1. PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD Ustw o płcy minimlnej oowiązuje w 26 spośród 34 krjów OECD. Wśród krjów, w których nie wprowdzono ustwy o płcy minimlnej znlzły się: Austri, Dni, Finlndi, Islndi, Norwegi, Szwecj, Szwjcri i Włochy. Njwcześniej już w 1938 r. ustwę o płcy minimlnej oowiązującą w cłym krju wprowdzono w USA. W Polsce płc minimln oowiązuje od 1956 roku. Niemcy dołączyły do tego gron dopiero w 2015 roku. Brk ustwowego uregulowni płcy minimlnej w niektórych krjch OECD nie ozncz, że istnieje pełn swood w określniu dolnej grnicy wyngrodzeni. W krjch tych wysokość minimlnego wyngrodzeni jest ustln w wyniku pertrktcji prowdzonych przez prtnerów umów ziorowych. Orgnizcje związkowe czuwją nd określeniem poziomu wyngrodzeni minimlnego n szczelu rnży lu nwet przedsięiorstw. Poziom płcy minimlnej uwzględnijący prytet siły nywczej jest powżnie zróżnicowny w krjch OECD. Z dnych zmieszczonych w teli 1 wynik, że w 2014 r. różnice między njwyższą godzinową płcą minimlną (w Austrlii 14,98 USD w cench stłych według prytetu siły nywczej) i njniższą (w Meksyku 0,62 USD) jest pond 24krotn. Njstrsze dne z zy OECD dotyczą 1992 r., kiedy płc minimln w Meksyku tkże utrzymł się n njniższym poziomie (2,79 USD) i ył lisko 17krotnie niższ od njwyższej płcy minimlnej notownej wówczs tkże w Austrlii (13,52 USD). Ozncz to, że w Meksyku w ciągu osttniego 20leci sił nywcz płcy minimlnej cły czs spdł i w 2014 r. stnowił w wielkościch relnych zledwie 78,5% płcy z 1992 r. (t. 2). Bezwzględny spdek płcy minimlnej uwzględnijący prytet siły nywczej w dnym okresie odnotowno tylko w trzech spośród 25 nlizownych krjów OECD 2. Poz Meksykiem sytucj tk mił miejsce jeszcze w Grecji (spdek minimlnej płcy relnej do poziomu 94,6%, co yło jednym z elementów stilizcyjnej polityki ntykryzysowej) orz w Holndii (gdzie spdek ten ył niewielki do poziomu 99,6%), le trze pmiętć, że przez długi okres poziom płcy minimlnej ył tm rdzo wysoki (powyżej 11 USD z godzinę). W 2014 r. w ośmiu njogtszych krjch OECD godzinow płc minimln w wielkościch relnych (mierzon siłą nywczą) przekrczł 10 USD. W gronie tym znlzły się: Austrli, Luksemurg, Frncj, Belgi, Now Zelndi, Irlndi, Holndi i Wielk Brytni. Drugą grupę z godzinową płcą minimlną n poziomie 6,09,4 USD tworzy pięć krjów: Knd, USA, Jponi, Izrel, tkże Słoweni, w której poziom płcy minimlnej wzrósł szyko w dnym okresie. W kolejnej grupie pństw, w których godzinow płc minimln zwierł się w przedzile 3,744,95 USD, oprócz Korei (gdzie płc minimln rosł rdzo szyko z 1,85 USD w 1992 r. do 4,95 USD w 2014 r.) znlzły się trzy krje UE w njwiększym stopniu dotknięte kryzysem: Hiszpni, Portugli i Grecj, więc pństw, w których z kolei dokonywno wyrźnego wyhmowni temp wzrostu płcy minimlnej. Osttnią grupę o njniższym poziomie płcy 2 Niemcy 26 krj OECD, w którym w 2015 r. wprowdzono ustwę o płcy minimlnej, nie jest w tej sttystyce uwzględniny.

5 PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA Tel 1. Godzinow płc minimln w krjch OECD w ltch 1992, 2000, 2007 i 2014 w USD w cench stłych z 2014 r. według prytetu siły nywczej Krje USD USD USD USD Rnking Rnking rnking Rnking Austrli 13, , , ,98 1 Belgi 11, , , ,90 4 Chile 0, , , ,18 24 Czechy 1, , , ,44 23 Estoni 1, , ,71 20 Frncj 9, , , ,64 3 Grecj 4, , , ,34 16 Hiszpni 4, , , ,93 15 Holndi 11, , , ,38 7 Irlndi 9, , ,48 6 Izrel 5, , ,46 12 Jponi 5,29 9 6, , ,21 11 Knd 7,53 7 8,07 9 7,96 9 9,40 9 Kore 1, , , ,95 14 Luksemurg 11, , , ,75 2 Meksyk 0, , , ,62 25 Now Zelndi 8,17 6 8, , ,66 5 Polsk 1, , , ,06 18 Portugli 3, , , ,74 17 Słowcj 0, , , ,49 22 Słoweni 3, , ,02 13 Turcj 1, , ,90 19 Węgry 1, , , ,52 21 Wielk Brytni 8, , ,47 8 USA 7,17 8 7, , ,25 10 Źródło: oprcownie włsne n podstwie dnych OECD: Dtset: Rel minimum wges, UTC (GMT) from OECD.Stt (dt dostępu: ).

6 358 Ann Krjewsk, Sylwi Roszkowsk minimlnej tworzy osiem pństw rdzo mocno zróżnicownych zrówno pod względem poziomu płcy minimlnej (od 0,62 USD w Meksyku do 3,06 USD n godzinę w Polsce), jk i temp jej wzrostu (przyjmując, że rok 1992=100, od 78,5 w Meksyku do 478,8 w Słowcji). Wyrźnie widć, że trnsformujące się gospodrki chrkteryzują się wyrźnie wyższym tempem wzrostu płcy minimlnej. W teli 2 przedstwiono też tempo wzrostu płcy minimlnej według prytetu siły nywczej w 2014 r., tkże dl okresów wcześniejszych: 1992 r., 2000 r., 2007 r., y zoczyć, jkie decyzje dotyczące płcy minimlnej podejmowły różne krje od rozpoczęci współczesnego kryzysu. Rekcje dnych krjów yły wielokierunkowe. N jednym krńcu znlzł się Grecj. Godzinow reln płc minimln, 5,43 USD w 2007 r., spdł do 4,34 USD w 2014 r., czyli o 20%. Okzło się jednk, że w Grecji przez wiele lt płce rosły w szyszym tempie niż PKB i wydjność prcy. Dopiero kryzys finnsowy i progrmy nprwcze (Bąk, 2013, s ) zhmowły proces szykiego wzrostu wyngrodzeń. Znczący spdek siły nywczej płcy minimlnej odnotowno też w Czechch (10%). W kolejnych trzech krjch (Irlndi, Izrel i Wielk Brytni) spdek płcy minimlnej ył znikomy (1,43,4%). Z kolei 20% i wyższy wzrost płcy minimlnej w okresie kryzysu mił miejsce w Chile, Estonii, n Węgrzech i w Słowenii. Njszyszy od rozpoczęci kryzysu wzrost płcy minimlnej odnotowno jednk w Polsce (z 2,07 USD w 2007 r. do 3,06 USD w 2014 r.), więc o 47,8%. Wynikło to z decyzji politycznych dotyczących skokowych podwyżek płcy minimlnej w ltch 2008 i Ze względu n duże różnice w poziomie płcy minimlnej w różnych krjch wynikjące w zncznym stopniu z poziomu rozwoju gospodrczego orz wydjności prcy populrną mirą określni wysokości płcy minimlnej jest jej relcj do płcy przeciętnej w dnym krju lu do mediny. Dne tkie zmieszczone w teli 3 oejmują informcje dotyczące 25 krjów OECD, w których oowiązuje ustw o płcy minimlnej. Z dnych oejmujących lt wynikją nstępujące wnioski: 1. W dnym okresie zmniejszeniu ulegją różnice między krjmi o njniższych i njwyższych relcjch między płcą minimlną orz płcą przeciętną i mediną. W roku 1990 relcje te dl płcy przeciętnej zwierły się między 0,14 (Polsk) i 0,58 (Austrli), w 2013 r. uległy powżnemu spłszczeniu do 0,27 (Meksyk) i 0,51 (Frncj). Z kolei dl mediny relcje te wynosiły odpowiednio: w 1990 r. 0,17 (Polsk) i 0,63 (Austrli), zś w 2013 r. (Czechy) i 0,69 (Turcj). 2. W osttnich kilkunstu ltch częściej możn zoserwowć zjwisko wzrostu relcji między płcą minimlną płcą przeciętną. Oniżenie się tych relcji miło miejsce w ośmiu n 25 nlizownych krjów OECD. 3 W 2007 r. miesięczn płc minimln ył reltywnie nisk wynosił 936 zł (34,8% przeciętnego wyngrodzeni). W 2008 r. płcę minimlną podniesiono do 1126 zł (o 20,3%) w wyniku dwustronnego porozumieni między rządem Jrosłw Kczyńskiego NSZZ Solidrność. Również w 2009 r., tym rzem rząd Donld Tusk i Komisj Trójstronn, podniesiono płcę minimlną do kwoty 1276 zł (o 13,3%).

7 PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA Tel 2. Tempo wzrostu godzinowej płcy minimlnej w krjch OECD w 2014 r. Krje = = = 100 Austrli 110,8 107,6 101,6 Belgi 101,5 102,4 101,9 Chile 222,4 156,8 123,2 Czechy 152,5 155,4 90,0 Estoni 235,6 121,5 Frncj 132,6 120,7 103,4 Grecj 94,6 90,4 80,0 Hiszpni 103,8 107,8 100,0 Holndi 96,6 102,2 99,9 Irlndi 121,5 98,6 Izrel 110,8 98,0 Jponi 136,3 116,6 111,2 Knd 124,8 116,5 118,1 Kore 267,6 207,1 124,1 Luksemurg 132,0 117,3 106,1 Meksyk 78,5 101,6 100,0 Now Zelndi 142,7 135,0 109,3 Polsk 255,0 172,9 147,8 Portugli 121,8 113,7 110,7 Słowcj 478,8 254,0 127,0 Słoweni 152,8 128,9 Turcj 146,5 111,1 Węgry 183,9 204,9 120,0 Wielk Brytni 127,4 96,6 USA 101,1 102,4 116,4 Źródło: oliczeni n podstwie dnych z teli 1.

8 Ann Krjewsk, Sylwi Roszkowsk 360 Tel 3. Relcj między płcą minimlną i płcą przeciętną orz mediną prcowników ztrudnionych n pełnym etcie Krje Austrli 0,58 0,63 0,50 0,58 0,50 0,58 0,45 0,54 0,45 0,52 0,45 0,54 0,45 0,54 0,45 0,54 0,53 0,54 Belgi 0,48 0,55 0,46 0,53 0,51 0,43 0,50 0,51 0,52 0,43 0,51 0,43 0,51 0,43 0,51 0,43 0,51 Chile 0,39 0,64 0,71 0,71 0,43 0,67 0,43 0,67 0,43 0,68 Czechy 0,27 0,32 0,33 0,32 0,30 0,30 0,30 0,35 0,31 0,37 0,31 0,31 Estoni 0,27 0,34 0,34 0,42 0,30 0,32 0,40 0,40 0,34 0,40 0,32 0,32 0,33 0,39 Frncj 0,49 0,59 0,50 0,62 0,53 0,66 0,51 0,63 0,51 0,63 0,51 0,63 0,50 0,62 0,50 0,62 0,51 0,63 0,51 0,63 Grecj 0,57 0,37 0,47 0,32 0,31 0,46 0,33 0,48 0,33 0,48 0,33 0,49 0,35 0,51 0,23 0,43 0,30 0,45 Hiszpni 0,46 0,34 0,42 0,33 0,35 0,42 0,35 0,42 0,34 0,35 0,34 0,35 Holndi 0,51 0,56 0,45 0,51 0,43 0,49 0,47 0,47 0,47 0,47 0,42 0,47 0,42 0,47 0,42 0,47 Irlndi 0,58 0,67 0,53 0,45 0,53 0,52 0,43 0,50 0,48 0,48 0,48 0,48 Izrel 0,55 0,57 0,57 0,42 0,57 0,56 0,42 0,56 0,42 0,56 0,43 0,58 Jponi 0,26 0,30 0,28 0,32 0,30 0,34 0,30 0,34 0,30 0,35 0,32 0,33 0,37 0,33 0,33 0,34 0,39 Knd 0,35 0,40 0,40 0,37 0,43 0,39 0,39 0,40 0,45 0,39

9 PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA Kore Luksemurg Meksyk Now Zelndi Polsk Portugli Słowcj Słoweni Turcj Węgry Wielk Brytni USA 0,25 0,30 0,32 0,39 0,49 0,49 0,52 0,14 0,17 0,37 0,53 0,24 0,46 0,37 0,30 0,22 0,26 0,34 0,33 0,45 0,50 0,33 0,40 0,35 0,49 0,34 0,42 0,27 0,50 0,28 0,37 0,34 0,29 0,26 0,31 0,34 0,30 0,50 0,53 0,35 0,43 0,52 0,35 0,40 0,75 0,48 0,43 0,25 0,32 0,30 0,37 0,34 0,28 0,37 0,49 0,57 0,32 0,40 0,51 0,35 0,42 0,50 0,71 0,35 0,48 0,47 0,23 0,31 0,31 0,39 0,33 0,40 0,29 0,51 0,59 0,35 0,43 0,52 0,34 0,43 0,48 0,71 0,35 0,48 0,46 0,25 0,34 0,33 0,34 0,28 0,37 0,52 0,59 0,37 0,46 0,37 0,54 0,35 0,45 0,40 0,49 0,71 0,35 0,48 0,46 0,27 0,37 0,33 0,33 0,26 0,35 0,51 0,59 0,37 0,45 0,39 0,57 0,46 0,46 0,57 0,70 0,35 0,47 0,46 0,28 0,39 0,33 0,34 0,27 0,51 0,60 0,37 0,45 0,39 0,56 0,46 0,47 0,58 0,39 0,70 0,49 0,47 0,28 Uwgi: relcj między płcą minimlną i płcą przeciętną; relcj między płcą minimlną i mediną Źródło: jk w teli 1. 0,32 0,39 0,34 0,27 0,51 0,59 0,48 0,40 0,58 0,45 0,48 0,59 0,39 0,71 0,40 0,54 0,39 0,47 0,27 0,33 0,40 0,34 0,27 0,37 0,51 0,59 0,40 0,50 0,56 0,45 0,50 0,61 0,69 0,40 0,54 0,39 0,47 0,27 0,37

10 362 Ann Krjewsk, Sylwi Roszkowsk W ósemce tej znlzło się pięć krjów, które w 1990 r. miły njwyższą relcję między płcą minimlną i płcą przeciętną: Austrli i Irlndi (0,58), Holndi (0,51), Meksyk (0,49) i Belgi (0,48). W Grecji i Hiszpnii oniżenie się tych relcji możn wiązć z kryzysowym złmniem tych gospodrek, ntomist spdek tych relcji w USA wynik z rzdko dokonywnych wloryzcji stwki płcy minimlnej. 3. Dużą stilnością przy względnie wysokich relcjch między płcą minimlną i płcą przeciętną chrkteryzują się krje ogte i nstwione n relizcję polityki społecznej sprzyjjącej niwelowniu nierówności dochodowych, tkie jk: Austrli, Belgi, Frncj, Irlndi, Izrel, Holndi, Luksemurg, Now Zelndi. 4. Z porównni relcji między płcą minimlną i płcą przeciętną orz mediną wynik, że we wszystkich nlizownych krjch wskźnik ten dl mediny jest wyższy. W dnym okresie rozpiętości między płcą minimlną, płcą przeciętną i mediną yły rdzo mocno zróżnicowne. Njmniejsze różnice odnotowno w krjch wysoko rozwiniętych, w których kryzys finnsowy i ekonomiczny nie wpłynął w sposó wyrźny n wzrost zróżnicowni dochodów. Njwyższe różnice występowły ntomist w krjch reltywnie iednych, gdzie odsetek prcowników uzyskujących niskie zroki jest reltywnie wysoki, np. w 2013 r. w Turcji relcj między płcą minimlną i przeciętną wynosił, między mediną 0,69, w Chile (odpowiednio: 0,43 i 0,68) orz w krjch Unii Europejskiej njrdziej dotkniętych kryzysem: w Grecji (0,30 i 0,45) i Portuglii ( i 0,59). 5. Uwgę zwrc niezwykle nisk relcj między płcą minimlną i płcą przeciętną w Polsce w 1990 r. (0,14) orz między płcą minimlną i mediną (0,17), podczs gdy w pozostłych krjch płc minimln stnowił od 0,24 (Turcj) do 0,58 (Austrli) płcy przeciętnej, medin wynosił od 0,30 (Jponi, Kore) do 0,63 (Austrli). Przed trnsformcją relcje między płcą minimlną i przeciętną ksztłtowły się n poziomie dosyć wysokim, zliżonym do istniejących w innych krjch europejskich (Jcukowicz, 1992, s. 2627). Brdzo niskie relcje występowły ntomist w ltch: 1989 (0,11) i 1990 (0,14) z powodu rdzo wysokiej inflcji, płcę minimlną wloryzowno w tych ltch trzykrotnie: w 1989 r. w styczniu, lipcu i pździerniku, w 1990 r. w styczniu, wrześniu i pździerniku, le mimo to płce przeciętne rosły zncznie szyciej i w prktyce płc minimln przestł pełnić swoją funkcję, czyli ył stosown niezwykle rzdko (por. W nlizch porównwczych wżne są nie tylko różnice w solutnym poziomie płcy minimlnej orz stosunek płcy minimlnej do płcy przeciętnej lu mediny. Nleży uwzględnić tkże podtki ociążjące płcę minimlną. Z dnych zmieszczonych w teli 4 wynik, że różnice między godzinową płcą rutto (w USD po uwzględnieniu prytetu siły nywczej) i płcą po opodtkowniu są

11 PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA Tel 4. Godzinow płc minimln rutto według prytetu siły nywczej w USD orz po opodtkowniu (2013 r.) Krje Godzinow płc minimln rutto (w USD) Godzinow płc minimln po opodtkowniu (w USD) Podtki ociążjące płcę minimlną (w % płcy rutto) Austrli 10,80 9,54 11,67 Belgi 10,70 8,57 19,91 Chile 3,30 2,22 32,73 Czechy 3,70 2,84 23,24 Estoni 3,30 2,49 24,55 Frncj 11,40 8,24 27,72 Grecj 5,20 4,42 15,00 Hiszpni 5,50 5,37 2,36 Holndi 10,40 8,20 21,15 Irlndi 10,30 8,46 17,86 Izrel 5,80 4,87 16,03 Jponi 7,30 5,52 24,38 Knd 8,20 7,18 12,44 Kore 6,10 5,85 4,1 Luksemurg 12,40 9,24 25,48 Meksyk 1,00 1,00 0 Now Zelndi 9,60 7,35 23,44 Polsk 5,30 3,59 32,26 Portugli 4,80 4,41 8,12 Słowcj 3,70 2,99 19,19 Słoweni 7,50 5,14 31,47 Turcj 5,50 3,49 36,55 Węgry 4,40 2,58 41,36 Wielk Brytni 9,00 7,06 21,56 USA 7,30 6,26 14,25 Źródło: L. Kne, The minimum wge round the world, minimum-wge-rround-the-world (dt dostępu: r.)

12 364 Ann Krjewsk, Sylwi Roszkowsk rdzo duże. Zwierją się one w przedzile od 0% (Meksyk) i 2,36% (Hiszpni) do 41,36% (Węgry). W Polsce ociążeni te są rdzo wysokie wynoszą 32,26%. Spośród 25 pństw wyszczególnionych w teli 4 tylko w czterech krjch (Węgry, Turcj, Chile, Słowcj) podtki ociążjące płcę minimlną yły wyższe. 2. ZMIANY NA RYNKACH PRACY W KRAJACH OECD W LATACH Do chrkterystyki rynku prcy w OECD zostły wykorzystne nstępujące wskźniki: stop ezrooci i udził ezrootnych długookresowo w zsoie ezrooci, stop ztrudnieni osó w wieku produkcyjnym i osó młodych, stop ztrudnieni osó o różnym poziomie kwlifikcji, wydjność prcy i jej tempo wzrostu. Średnie wrtości tych wskźników przestwione są w teli 5. Dynmik zminy tych wskźników pokzn jest n rys. 17. Do podstwowych dnych sttystycznych chrkteryzujących rynek prcy nleży stop ezrooci. W nlizownych krjch OECD występowło znczne zróżnicownie stopy ezrooci (t. 5). Njwyższe (powyżej 10%) stopy ezrooci (średnie dl lt ) odnotowno w Grecji, Polsce, Słowcji i Hiszpnii. Njniższe stopy (średnio 5% lu mniej) odnotowno zrówno w gospodrkch o wysokich płcch minimlnych (Luksemurg, Holndi), średnich (Jponi, Kore), jk i njniższych w OECD (Meksyk). Jednocześnie n rynkch prcy zchodziły zminy w zkresie stopy ezrooci (rys. 1). Njwiększych zmin stopy ezrooci w nlizownym okresie doświdczyły gospodrki: Estonii, Irlndii, Portuglii i Grecji. Krje te w njwiększym stopniu ucierpiły w czsie osttniego kryzysu. Wżną chrkterystyką ezrooci jest odsetek ezrootnych długookresowo (tj. pozostjących w zsoie ezrooci 12 miesięcy lu dłużej). Osoy pozostjące długi okres w zsoie ezrooci są postrzegne często jko osoy, które trcą swoje kwlifikcje i mją większe trudności ze znlezieniem prcy. Njwyższym odsetkiem (średnio 50% lu więcej) długookresowo ezrootnych (pozostjących w zsoie ezrooci pond rok) chrkteryzowły się gospodrki: elgijsk, słowck i greck. Njniższe i rdzo stilne udziły (średnio 2%) odnotowno w Meksyku i Korei. Względnie niskie odsetki ezrooci długookresowego n poziomie ok. 1217% yły w gospodrkch pozeuropejskich, tj. Kndzie, Stnch Zjednoczonych, Izrelu i Nowej Zelndii. W pozostłych gospodrkch odsetek ten zwierł się w przedzile 2548%. Kolejną chrkterystyką rynku prcy są stopy ztrudnieni definiowne jko relcj liczy osó prcujących do liczy ludności w wieku produkcyjnym. Stopy ztrudnieni mogą yć rozptrywne dl różnych grup wiekowych. Njczęściej wykorzystywn w nlizch stop ztrudnieni dotyczy osó w wieku produkcyjnym, tj lt. Ksztłtownie się tego wskźnik zprezentowno n rysunku 3. Okzuje się, że zdecydownie njwyższe stopy ztrudnieni znotowno w njogtszych gospodrkch OECD Austrlii, Jponii, Nowej Zelndii,

13 PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA Wielkiej Brytnii, Stnów Zjednoczonych, Kndy i Holndii (średnio 70% i więcej), njniższe zś w Turcji (ok. 47%), Polsce (ok. 56%) orz w Grecji i n Węgrzech (ok. 57%). Pozostłe gospodrki chrkteryzowły się stopmi ztrudnieni n poziomie ok. 6068%. Zncznie większe różnice możn zuwżyć wśród prcowników młodych w wieku 1524 lt (rys. 4). Njwyższe stopy ztrudnieni osó młodych (powyżej 50%) odnotowno w Wielkiej Brytnii, Stnch Zjednoczonych, Nowej Zelndii, Kndzie, Austrlii i Holndii. Względnie dużo ludzi młodych (4243%) prcowło też w Jponii i Meksyku. Kryzys świtowy wpłynął njpowżniej n oniżenie stóp ztrudnieni ludzi młodych w Hiszpnii, Portuglii i Irlndii. Ntomist niską, le względnie stilną stopę ztrudnieni w tej grupie wiekowej możn zuwżyć w Luksemurgu, Turcji, tkże w Polsce. Stopy ztrudnieni możn również rozptrywć od strony umiejętności mierzonych poziomem wyksztłceni. Bz sttystyczn OECD dostrcz informcji n temt sttystyk ztrudnieni według trzech poziomów umiejętności: 1) niskich, utożsminych z wyksztłceniem podstwowym i niższym zwodowym, 2) średnich, identyfikownych z wyksztłceniem średnim ogólnym i zwodowym orz 3) wyższych, uzysknych n wyższym poziomie wyksztłceni. Dne te są dostępne tylko dl siedemnstu gospodrek OECD. Stopy ztrudnieni osó z njniższym poziomem kwlifikcji yły njrdziej zróżnicowne. Ksztłtowły się n poziomie od ok. 16% n Słowcji do lisko 63% w Portuglii. Niskie stopy ztrudnieni (w grnicch 2528%) w tej grupie prcowników odnotowno tkże w Czechch, n Węgrzech i w Polsce. Możn przypuszczć, ze wynik to z dużego udziłu szrej gospodrki w tych krjch, oprtej w njwiększym stopniu n ztrudnieniu prcowników o niskich kwlifikcjch. Zdecydownie wyższe yły stopy ztrudnieni wśród osó ze średnim poziomem wyksztłceni i mieściły się w przedzile od ok. 5055% w Turcji, Hiszpnii i Grecji do ok. 7577% w Wielkiej Brytnii i Holndii. Njmniejszą rozpiętość stóp ztrudnieni i jednocześnie njwyższe ich wrtości dotyczyły prcowników z wyższym poziomem ztrudnieni. W Meksyku, Turcji, Izrelu i Hiszpnii yły one njniższe i sięgły poziomu ok. 7276%, zś njwyższe lisko 86% odnotowno w Słowenii, Portuglii, Wielkiej Brytnii i Holndii. Brdzo wżnym miernikiem dotyczącym rynku prcy jest wydjność prcy. N rysunku 6 zprezentowno dne dotyczące wydjności prcy zdefiniownej jko PKB w USD w ujęciu relnym według prytetu siły nywczej n przeprcowną godzinę. Njniższy poziom wydjności prcy (poniżej 20 USD) odnotowno w Meksyku i Chile, dość niskie (n poziomie 2024 USD) w Polsce, Korei, n Węgrzech, w Turcji i Estonii. Jednocześnie zminy wydjności prcy w tych krjch yły stosunkowo wysokie i wynosiły średniorocznie ok. 34%. Zdecydownie njwyższą wydjność prcy odnotowno w Luksemurgu (ok. 75 USD). Przeciętną wydjność w grnicch 5357 USD osiągnięto w Belgii, Holndii, Stnch Zjednoczonych i Frncji, tempo wzrostu wydjności prcy w tych njrdziej rozwiniętych krjch yło stosunkowo niskie i średniorocznie nie przekrczło 1% w nlizownym okresie (rys. 7).

14 366 Ann Krjewsk, Sylwi Roszkowsk Tel 5. Średnie wrtości wyrnych chrkterystyk rynku prcy w krjch OECD w okresie Krje Stop ezrooci Odsetek ezrootnych długookresowo Stop ztrudnieni według wieku w wieku 1564 w wieku 1524 Stop ztrudnieni według poziomu kwlifikcji Wydjność niski średni wyższy prcy Stop wzrostu wydjności prcy Austrli 6,88 24,09 69,56 60,52 44,41 1,71 Belgi 8,09 53,47 61,08 26,89 39,97 64,60 82,60 56,60 1,21 Chile 8,00 58,65 28,48 17,94 3,27 Czechy 6,51 41,70 65,76 29,06 24,64 72,41 84,11 26,13 2,66 Estoni 9,07 43,96 65,17 30,84 31,42 68,83 81,82 24,35 3,85 Frncj 10,00 39,00 64,06 29,99 46,11 68,06 79,01 52,74 1,42 Grecj 12,12 52,96 56,84 22,46 48,46 55,56 78,20 3 1,20 Hiszpni 17,13 40,35 59,43 30,11 49,07 55,25 75,66 42,17 1,03 Holndi 5,04 39,98 74,41 65,66 58,39 77,98 86,19 54,61 1,07 Irlndi 10,00 47,98 64,19 41,49 42,90 65,93 82,38 47,16 2,98 Izrel 9,92 15,95 58,57 29,71 25,43 59,64 74,61 29,87 1,06 Jponi 4,11 27,70 69,87 41,98 34,19 1,56

15 PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA Knd 8,17 11,78 71,17 55,83 42,13 1,32 Kore 3,57 2,11 63,51 26,85 20,58 4,76 Luksemurg 3,61 28,54 64,39 23,12 48,64 66,94 81,81 74,40 1,11 Meksyk 4,06 1, ,16 51,83 58,70 71,75 17,37 0,37 Now Zelndi 6,56 16,84 70,96 54,58 33,10 0,92 Polsk 13,25 39,03 56,36 24,38 25,58 61,41 83,06 20,09 4,07 Portugli 8,02 45,76 66,26 34,03 62,97 62,92 85,73 27,88 1,42 Słowcj 14,44 59,00 58,89 24,98 16,06 66,80 82,15 27,72 3,90 Słoweni 7,07 49,13 64,92 32,35 39,89 69,07 85,48 31,12 2,76 Turcj 9,47 33,34 46,78 30,99 41,78 50,70 72,18 23,66 2,15 USA 6,20 13,26 71,00 54,07 52,82 1,70 Węgry 8,61 45,76 56,74 23,72 27,56 64,39 80,53 23,18 2,68 Ojśnieni: wydjność prcy to PKB n przeprcowną godzinę (w USD, ceny stłe i PPP), pozostłe zmienne w %. Źródło: dne OECD.

16 368 Ann Krjewsk, Sylwi Roszkowsk Rysunek 1. Stop ezrooci w krjch OECD w ltch Austrli Frncj Izrel Meksyk Stop ezrooci Słoweni Belgi Chile Grecj Hiszpni Jponi Knd Now Zelndi Polsk Turcj USA Czechy Holndi Kore Estoni Irlndi Luksemurg Portugli Słowcj Wielk Brytni Węgry Źródło: dne OECD.

17 PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA Rysunek 2. Udził ezrootnych długookresowo w zsoie ezrooci w krjch OECD w ltch Frncj Izrel Meksyk Stop ztrudnieni Austrli Słoweni Belgi Chile Grecj Hiszpni Jponi Knd Now Zelndi Polsk Turcj USA Czechy Holndi Kore Estoni Irlndi Luksemurg Portugli Słowcj Wielk Brytni Węgry Źródło: dne OECD.

18 370 Ann Krjewsk, Sylwi Roszkowsk Rysunek 3. Stop ztrudnieni osó w wieku lt w krjch OECD Frncj Izrel Meksyk Odsetek ezrootnych długookresowo Austrli Słoweni Belgi Chile Grecj Hiszpni Jponi Knd Now Zelndi Polsk Turcj USA Czechy Holndi Kore Estoni Irlndi Luksemurg Portugli Słowcj Wielk Brytni Węgry Źródło: dne OECD.

19 PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA Rysunek 4. Stop ztrudnieni osó w wieku lt w krjch OECD Austrli Belgi Chile Czechy Estoni Frncj Izrel Meksyk Stop ztrudnini osó w wieku 1524 Słoweni Grecj Hiszpni Jponi Knd Now Zelndi Polsk Turcj USA Holndi Kore Irlndi Luksemurg Portugli Słowcj Wielk Brytni Węgry Źródło: dne OECD.

20 372 Ann Krjewsk, Sylwi Roszkowsk Austrli Frncj Izrel Meksyk Słoweni 0 Rysunek 5. Stop ztrudnieni według poziomu wyksztłceni Belgi Chile Czechy Estoni Grecj Hiszpni Holndi Irlndi Jponi Knd Kore Luksemurg Now Zelndi Polsk Portugli Słowcj Turcj USA Wielk Brytni Węgry niskie średnie wyższe Stop ztrudnieni według poziomu wyksztłceni Źródło: dne OECD.

21 PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA Rysunek 6. Wydjność prcy w krjch OECD Frncj Izrel Meksyk Produktywność prcy Austrli Słoweni Belgi Chile Grecj Hiszpni Jponi Knd Now Zelndi Polsk Turcj USA Czechy Holndi Kore Estoni Irlndi Luksemurg Portugli Słowcj Wielk Brytni Węgry Uwg: wydjność prcy jest to PKB (stłe ceny i stłe PPP) n godzinę. Źródło: dne OECD.

22 374 Ann Krjewsk, Sylwi Roszkowsk Rysunek 7. Tempo wzrostu wydjności prcy w krjch OECD Austrli Belgi Chile Czechy Estoni Frncj Izrel Meksyk Tempo wzrostu produktywności prcy Słoweni Grecj Hiszpni Jponi Knd Now Zelndi Polsk Turcj USA Holndi Kore Irlndi Luksemurg Portugli Słowcj Wielk Brytni Węgry 10 5 Źródło: oprcownie n podstwie dnych z rysunku 6.

23 PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA Tel 6. Średnie wrtości wyrnych chrkterystyk zróżnicowni płc w krjch OECD w okresie Krje d9_d5 d9_d1 d5_d1 Austrli 185,39 309,38 166,77 Belgi 172,09 238,37 138,49 Chile 305,36 508,88 165,96 Czechy 178,73 331,07 185,13 Estoni 219,47 481,17 217,97 Frncj 199,64 302,63 151,60 Grecj 195,71 322,16 164,52 Hiszpni 200,39 336,14 167,71 Holndi 179,00 287,40 160,57 Irlndi 200,91 380,07 189,21 Izrel 267,59 512,58 191,55 Jponi 184,45 301,18 163,28 Knd 185,49 367,65 198,24 Kore 226,08 455,68 201,43 Luksemurg 196,50 310,60 158,15 Meksyk 214,13 378,84 177,13 Now Zelndi 173,43 272,00 156,85 Polsk 190,96 352,96 184,02 Portugli 265,63 411,96 154,93 Słowcj 198,13 351,34 177,30 Słoweni 204,80 326,20 159,30 Turcj 290,40 484,50 166,90 USA 225,80 470,45 208,26 Węgry 225,02 413,65 183,99 Wielk Brytni 192,57 351,22 182,43 Ojśnieni: d9_d5 relcj wyngrodzeń w dziewiątej grupie decylowej do wyngrodzeń w piątej grupie decylowej, d9_d1 relcj wyngrodzeń w dziewiątej grupie decylowej do wyngrodzeń w pierwszej grupie decylowej, d5_d1 relcj wyngrodzeń w piątej grupie decylowej do wyngrodzeń w pierwszej grupie decylowej; wszystkie miry wyrżone w procentch. Źródło: dne OECD. Anlizując rynki prcy wrto również zwrócić uwgę n zróżnicownie płc w dnych krjch. W teli 6 zprezentowno średnie wrtości współczynników zróżnicowni płc mierzonych jko relcje płc w poszczególnych grupch decylowych (wyrżone w punktch procentowych). Z zprezentownych dnych wynik, że njwyższe zróżnicownie płc odnotowno w Izrelu, Chile, Turcji,

24 376 Ann Krjewsk, Sylwi Roszkowsk Estonii, Stnch Zjednoczonych orz w Korei. Płce njlepiej zrijących (z 9. grupy decylowej) yły 4,55-krotnie wyższe niż płce njsłiej zrijących (z pierwszej grupy decylowej). W Belgii, Nowej Zelndii i Holndii relcj płc we wspomninych grupch nie przekrczł trzykrotności, we Frncji, Luksemurgu i Austrlii w niewielkim stopniu przekrczły tę grnicę. Mniejsze zróżnicownie płc odnotowno, porównując pierwszą i dziewiątą grupę decylową do mediny. W nlizownych krjch relcj płcy w dziewiątej grupie decylowej do mediny wynosił ok. 23-krotność, zś relcj płc w piątej grupie decylowej do pierwszej wynosił ok. 1,52-krotność. 3. BADANIE EMPIRYCZNE W sttystycznej nlizie relcji między płcą minimlną sytucją n rynkch prcy w krjch OECD wykorzystno zgodnie z zlecenimi OECD (2016) relcję płcy minimlnej do mediny. W porównnich międzynrodowych medin stnowi lepszą podstwę, gdyż uwzględni różnice w dyspersji zroków w poszczególnych krjch. Dne wykorzystne w nlizch oejmują lt orz 25 gospodrek OECD. Wykorzystny w dniu pnel jest nieilnsowny. 3.1 PŁACA MINIMALNA A STOPA ZATRUDNIENIA W celu przenlizowni związku między stopmi ztrudnieni płcą minimlną i innymi zmiennymi mkroekonomicznymi podjęto próę szcowni równni stóp ztrudnieni w postci zproponownej przez Neumrk i Wscher (2008): e it = min_medin it + R n n X nit + f it, (1) gdzie: e it stop ztrudnieni w itej gospodrce w roku t; min_medin it relcj płcy minimlnej do mediny płc w itej gospodrce w roku t; X nit wektor n dodtkowych zmiennych ojśnijących w itej gospodrce w roku t; prmetry. Jko dodtkowe zmienne wyrno główne determinnty ztrudnieni orz sytucji n rynku prcy. Zliczono do nich wydjność prcy (y) i tempo jej zmin ędące również mirą wzrostu gospodrczego (gy), stopę ezrooci (u) ędącą mir efektów podżowych, odsetek ezrootnych długookresowo (u_12m), odsetek siły rooczej z wyższym poziomem wyksztłceni (edu_tert) jko mirę kpitłu ludzkiego, odsetek osó w młodym wieku (1524) w populcji. Pondto, równnie (1) rozszerzono o zmienne związne z instytucjonlnymi uwrunkownimi rynku prcy. W tym celu wykorzystno sumryczny wskźnik prwnej ochrony ztrudnieni EPL ( Wpływ prwnej ochrony ztrudnieni n stopy ztrudnieni testowno poprzez uwzględnienie wskźnik EPL w równniu (1) w spo-

25 PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA só liniowy (por. m.in. Belot, vn Ours, 2004; Nickell, Nunzit, Ochel, 2005) orz poprzez weryfikcję hipotezy o Uksztłtnym wpływie ochrony ztrudnieni n rynek prcy (por. Kwitkowski, Włodrczyk, 2012; Mlul i in., 2011). Dodtkowo, w równniu uwzględniono zmienne orzujące procesy glolizcji. W tym celu wykorzystno udził eksportu w PKB (por. Miller, Updhyy, 2000; Florczk, 2011; Ciżkowicz, Rzońc, Wojciechowski, 2012) ędący mirą otwrtości i konkurencyjności. Zmiennie wykorzystno inną mirę, tj. relcję hndlu (sumy eksportu i importu) do PKB interpretowną również jko wskźnik ogrniczeń hndlu (por. Asiedu, 2002 lu Wwrzynik, 2010). Prmetry równni (1) szcowne yły metodą GLS z złożeniem heteroskedstyczności skłdnik losowego orz jego utokorelcji. Przyjęcie tkich złożeń wynik z rku jednorodności relcji między nlizownymi zmiennymi w krjch OECD orz występowniem n rynku prcy dostosowń z pewnym opóźnieniem. W neksie w teli 4A zprezentowno szcunki równni (1) z wykorzystniem estymtorów efektów ustlonych (FE) orz losowych (RE). Wyniki w teli 4A wskzują, co prwd, że efekty indywidulne są istotne, le występują powżne prolemy z utokorelcją i heteroskedstycznością, co ogrnicz stosownie estymtorów FE i RE. W teli 7 zprezentowno oszcowni równni (1) dl stóp ztrudnieni według wieku, w teli 8 dl stóp ztrudnieni według poziomu wyksztłceni. W telch tych znjdują się oszcowni uwzględnijące relcję hndlu do PKB jko mirę otwrtości. Dodtkowo w neksie w telch 1A i 2A zprezentowno oszcowni nwiązujące do oryginlnego równni Neumrk i Wscher (2008), tkże te, w których jko mirę glolizcji przyjęto udził eksportu w PKB, co m służyć (pewnego rodzju) dniu odporności. Innego rodzju nlizę wrżliwości uzysknych wyników stnowią oszcowni równni stóp ztrudnieni z wykluczeniem stóp ezrooci zprezentowne w teli 6A. Wyniki zwrte w neksie nie zmieniją prezentownych poniżej głównych wniosków z nszych nliz. Z zprezentownych w teli 7 oszcowń funkcji (1) dl stóp ztrudnieni według wieku możn wyciągnąć nstępujące wnioski: 11 Relcj płcy minimlnej do mediny sttystycznie istotnie oddziłuje n stopę ztrudnieni ogółem, ntomist wpływ n stopę ztrudnieni osó młodych jest sttystycznie równy zeru. 11 Wpływ płcy minimlnej n stopę ztrudnieni ogółem chociż jest ujemny, jednk jest rdzo mły. Zgodnie z oszcownym prmetrem wzrost relcji płcy minimlnej do mediny o 1 punkt procentowy spowoduje spdek stopy ztrudnieni o 0,04 punktu. Innymi słowy, jeśli wskźnik płcy minimlnej wzrośnie np. z 40 do 41% to stop ztrudnieni spdnie z 65 do 64,96%. 11 Zncznie większy wpływ n stopę ztrudnieni według wieku m wydjność prcy orz sytucj n rynku prcy mierzon stopą ezrooci i odsetkiem osó długookresowo ezrootnych. 11 Również prwn ochron ztrudnieni wpływ n stopy ztrudnieni, przy czym wpływ n stopy ztrudnieni osó młodych jest zncznie wyższy. Nie

26 378 Ann Krjewsk, Sylwi Roszkowsk Tel 7. Oszcowni równni stóp ztrudnieni osó w wieku e15_64 e15_24 min_medin 0,044 ** 0,043 *** 0,018 0,001 (2,57) (2,60) (0,48) (0,02) log_y 8,148 *** 11,933 *** 5,111 *** 20,332 *** (14,02) (18,30) (2,93) (8,25) gy 0,025 0,032 ** 0,057 0,048 (1,60) (2,06) (1,27) (1,16) u 0,726 *** 0,703 *** 1,251 *** 1,182 *** (26,25) (25,30) (18,25) (18,25) u_12m 0,018 ** 0,020 ** 0,096 *** 0,046 * (1,97) (2,15) (3,77) (1,73) young 0,036 0,013 (1,18) (0,46) edu_tert 0,006 0,007 0,015 0,012 (0,49) (0,65) (0,40) (0,29) EPL 1,849 *** 7,206 *** (10,39) (15,23) (ex+im)/gdp 0,025 *** 0,015 *** 0,095 *** 0,109 *** (9,21) (3,42) (11,25) (9,95) EPL*y 0,066 *** 0,325 *** (4,08) (6,09) EPL2*y 0,004 0,033 ** (1,10) (2,41) constnt 48,958 *** 35,068 *** 56,618 *** 6,020 (26,66) (16,95) (9,29) (0,82) Wld 1428, , , ,821 Os Lt * p < 0,10, ** p < 0,05, *** p < 0,01 Ojśnieni: e1564 stop ztrudnieni osó w wieku 1564 lt (w %), e1524 stop ztrudnieni osó w wieku 1524 (w %), min_medin płc minimln w relcji do mediny płc (w %), u stop ezrooci (w %), u_12m odsetek ezrootnych pozostjących w zsoie ezrooci 12 miesięcy lu dłużej (w %), y wydjność prcy (PKB n przeprcowną godzinę, tys. USD, ceny stłe i PPP), gy tempo wzrostu wydjności prcy (w %), young udził osó w wieku 1524 lt w populcji (w %), edu_tert odsetek siły rooczej z wyższym poziomem wyksztłceni (w %), (ex+im)/gdp udził hndlu w PKB, EPL wskźnik prwnej ochrony ztrudnieni. Źródło: oprcownie włsne.

27 PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA Tel 8. Oszcowni równni stóp ztrudnieni według wyksztłceni e_low e_med e_high min_medin 0,081 * 0,230 *** 0,095 *** 0,136 *** 0,059 *** 0,069 *** (1,83) (4,84) (3,26) (4,59) (2,77) (3,09) log_y 21,058 *** 16,549 *** 2,833 * 8,463 *** 2,218 ** 3,562 *** (9,22) (7,55) (1,95) (4,34) (2,34) (2,77) gy 0,115 *** 0,055 0,031 0,046 0,037 0,036 (2,85) (1,22) (1,07) (1,46) (1,44) (1,38) u 0,788 *** 0,728 *** 0,799 *** 0,855 *** 0,641 *** 0,649 *** (12,54) (10,07) (16,15) (15,80) (16,03) (15,99) u_12m 0,031 0,139 *** 0,041 *** 0,042 ** 0,004 0,002 (1,49) (6,11) (2,72) (2,37) (0,37) (0,19) edu_tert 0,238 *** 0,137 0,088 * 0,159 *** 0,047 0,025 (2,88) (1,54) (1,65) (3,32) (1,40) (0,77) EPL 2,413 *** 3,811 *** 0,877 *** (4,81) (10,21) (5,04) (ex+im)/gdp 0,083 *** 0,071 *** 0,002 0,002 0,006 ** 0,004 (8,65) (7,49) (0,37) (0,27) (2,07) (1,24) EPL*y 0,101 ** 0,016 0,020 (2,26) () (1,07) EPL2*y 0,028 *** 0,026 *** 0,001 (2,72) (2,86) (0,20) constnt 12,491 * 20,236 *** 78,114 *** 59,666 *** 86,005 *** 80,741 *** (1,91) (3,89) (19,71) (10,87) (29,32) (20,86) Wld 407, , , , , ,5885 Os Lt * p < 0,10; ** p < 0,05; *** p < 0,01 Ojśnieni: e_low stop ztrudnieni osó z niskim poziomem kwlifikcji (w %), e_med stop ztrudnieni osó ze średnim poziomem kwlifikcji (w %), e_high stop ztrudnieni osó z wyższym poziomem kwlifikcji (w %). Pozostłe ojśnieni jk w teli 7. Źródło: oprcownie włsne.

28 380 Ann Krjewsk, Sylwi Roszkowsk możn również odrzucić hipotezy o nieliniowym wpływie EPL n ztrudnienie osó w wieku 1524 lt. 11 Dodtkowo oszcowno ujemny wpływ relcji hndlu do PKB n nlizowne stopy ztrudnieni, zś poziom kpitłu ludzkiego mierzony odsetkiem siły rooczej z wyższym poziomem wyksztłceni orz odsetek osó młodych okzł się nieistotny sttystycznie. Anlizując oszcowni prmetrów równni (1) według poziomu wyksztłceni (tel 8) możn zuwżyć, że: 11 Relcj płcy minimlnej do mediny sttystycznie istotnie oddziłuje n stopy ztrudnieni we wszystkich grupch, przy czym wpływ ten jest njwiększy w grupie osó z njniższym poziomem wyksztłceni. Oszcowny prmetr w tej grupie (0,230) jest dwu i czterokrotnie wyższy niż w grupch prcowników z (odpowiednio) średnim i wyższym poziomem wyksztłceni. 11 Wyrźnie wyższy jest wpływ produktywności prcy w grupie prcowników o njniższym poziomie wyksztłceni, tkże tempo zmin wydjności m znczenie tylko w tej grupie. 11 Stop ezrooci sttystycznie istotnie oddziływł n wszystkie stopy ztrudnieni według wyksztłceni, odsetek długookresowo ezrootnych nie wpływł n ztrudnienie osó z wyższym poziomem wyksztłceni. 11 Kpitł ludzki mierzony odsetkiem siły rooczej z wyższym poziomem wyksztłceni oddziływł n ztrudnienie osó z niższym i średnim poziomem wyksztłceni. 11 Wpływ prwnej ochrony ztrudnieni n stopy ztrudnieni według poziomu wyksztłceni nie jest jednoznczny. Zgodnie z otrzymnymi oszcownimi wzrost tej ochrony wpływ pozytywnie n ztrudnienie osó z niskim poziomem wyksztłceni, wpływ n stopy ztrudnieni osó lepiej wyksztłconych jest ujemny. Dodtkowo, w grupch osó ze średnim i wyższym poziomem wyksztłceni nie udło się zweryfikowć hipotezy o Uksztłtnej zleżności między EPL i stopmi ztrudnieni. 3.2 PŁACA MINIMALNA A NIERÓWNOŚCI PŁACOWE Podonie jk w przypdku stóp ztrudnieni, w przypdku zróżnicowni płc oszcowno nlogiczne równnie: div it = min_medin it + R n n X nit + v it (2) gdzie: div it relcj wyngrodzeń w wyrnych grupch decylowych w itej gospodrce w roku t; prmetry. Pozostłe oznczeni jk w równniu 1.

29 PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA Tel 9. Oszcowni równni współczynników zróżnicowni płc w grupch decylowych dec5_dec1 dec9_dec1 dec9_dec5 min_medin 0,793 *** 0,615 *** 0,997 *** 0,940 *** 0,165 * 0,109 (10,22) (9,53) (4,17) (3,07) (1,93) (1,16) log_y 10,452 *** 17,858 *** 43,210 *** 71,367 *** 1,702 9,165 (3,33) (4,65) (3,81) (4,51) (0,45) (1,58) gy 0,041 0,024 0,130 0,089 0,075 0,087 (0,42) (0,29) (0,59) (0,32) (0,89) (0,96) u 0,124 0,041 0,808 ** 6 0,136 0,051 (0,86) (0,39) (2,40) (0,91) (1,12) (0,33) u_12m 0,053 0,093 ** 0,194 0,308 ** 0,129 *** 0,115 ** (1,50) (2,00) (1,53) (1,99) (3,02) (2,26) edu_tert 0,104 * 0,124 ** 0,180 0,392 * 0,134 * 0,214 ** (1,73) (2,48) (1,06) (1,80) (1,65) (2,24) union 0,428 *** 0,438 *** 1,609 *** 1,304 *** 0,577 *** 0,457 *** (4,64) (7,38) (5,41) (9,81) (7,13) (5,72) EPL 7,911 *** 1,127 6,137 *** (8,73) (0,30) (5,14) (ex+im)/gdp 0,045 ** 0,117 *** 0,235 *** 5 *** 0,070 *** 0,090 *** (2,17) (5,85) (2,97) (4,45) (2,74) (3,68) EPL * y 0,912 *** 3,752 *** 0,563 *** (13,09) (12,34) (3,56) EPL2 * y 0,189 *** 0,934 *** 0,166 *** (9,78) (1) (3,56) constnt 268,471 *** 172,403 *** 579,413 *** 264,047 *** 197,498 *** 183,193 *** (23,35) (14,08) (13,33) (5,18) (15,85) (11,00) Wld 614, , , , , ,20834 Os Lt * p < 0,1, ** p < 0,05, *** p < 0,01 Ojśnieni: d9_d5 relcj wyngrodzeń w dziewiątej grupie decylowej do wyngrodzeń w piątej grupie decylowej, d9_d1 relcj wyngrodzeń w dziewiątej grupie decylowej do wyngrodzeń w pierwszej grupie decylowej, d5_d1 relcj wyngrodzeń w dziewiątej grupie decylowej do wyngrodzeń w piątej grupie decylowej, union relcj płc prcowników ędących członkmi związków zwodowych do funduszy wyngrodzeń ogółem. Wszystkie zmienne w %. Pozostłe ojśnieni jk w teli 7. Źródło: oprcownie włsne.

30 382 Ann Krjewsk, Sylwi Roszkowsk Dodtkowo, zestw zmiennych ojśnijących w równniu zróżnicowni płc zostł uzupełniony o mirę stopni uzwiązkowieni (union). Stopień uzwiązkowieni jest mierzony relcją wyngrodzeń i płc osó, które są członkmi związków zwodowych, do cłkowitej wrtości wyngrodzeń i płc osó zrijących ( Wcześniejsze dni pokzują, że mniej rygorystyczn ochron ztrudnieni orz mniejszy stopień uzwiązkowieni powodują większe zróżnicownie płc osó ztrudnionych (por. Koeniger, Leonrdi, Nunzit, 2007 lu Visser, Cecchi, 2009). Wyniki oszcowń dl relcji płc w grupch decylowych zprezentowno w teli 9. Dodtkowo w neksie w teli 3A jko pewnego rodzju dnie odporności zprezentowno oszcowni równni (2) z lterntywnymi mirmi otwrtości gospodrki, w teli 5A z wykorzystniem estymtorów FE i RE. Podonie jk w przypdku szcunków prmetrów równni (1) zstosownie estymtorów efektów indywidulnych jest związne z prolemem heteroskedstyczności i utokorelcji skłdnik losowego. Anliz otrzymnych wyników pozwl stwierdzić, że płc minimln w relcji przeciętnej wpływ ujemnie i sttystycznie istotnie n stosunek płc w grupch dziewiątej i pierwszej orz piątej i pierwszej, z kolei wpływ n relcje płc w górnej części rozkłdu (stosunek płc w dziewiątej i piątej grupie decylowej) jest dodtni i w zleżności od dooru zestwu zmiennych ojśnijących jest n grnicy istotności sttystycznej ądź nieistotny. Ztem płc minimln zmniejsz nierówności płcowe między prcownikmi otrzymującymi wyngrodzenie n poziomie co njmniej przeciętnego orz tymi zrijącymi njmniej. N stosunek płc uwzględnijące dolne części rozkłdu (dec9_dec1, dec5_dec1) wpływ również wydjność prcy zrówno ezpośrednio, jk i interkcyjnie ze wskźnikiem prwnej ochrony ztrudnieni. Pondto, stosunek płc w poszczególnych grupch w ogrniczony sposó zleży od sytucji n rynku prcy mierzonej stopą ezrooci, istotnie determinuje je struktur ezrooci. Wszystkie relcje płc są zleżne od stopni uzwiązkowieni. Potwierdzono hipotezę, że wyższy stopień uzwiązkowieni zmniejsz relcje płc w poszczególnych grupch decylowych. Jeżeli złożyć, że stosunek płc zleży ezpośrednio od wskźnik EPL, to rdziej rygorystyczn ochron ztrudnieni zmniejsz relcje płc w piątej i pierwszej grupie decylowej orz powoduje wzrost relcji w dziewiątej i piątej grupie. Przyjęcie złożeni o interkcyjnym wpływie EPL n relcje płc pozwl uzyskć sttystycznie istotną relcję między prwną ochroną ztrudnieni i wskźnikmi zróżnicowni płc. PODSUMOWANIE Płc minimln n poziomie krjowym występuje w większości (oecnie w 26) gospodrek OECD. Anlizy zróżnicowni i zmin godzinowej płcy minimlnej w krjch OECD pokzują, że njwyższe płce w okresie odnotowno w nstępujących krjch: Frncj, Austrli, Holndi, Belgi, Luksemurg i Irlndi, njniższe w Meksyku i Chile. Zdecydownie njwyższe wskźniki

31 PŁACA MINIMALNA W KRAJACH OECD. KIERUNKI ZMIAN I WPŁYW NA płc minimlnych w relcji do mediny i średniej odnotowno w Chile, Frncji, Austrlii i Nowej Zelndii. Z kolei wskźniki te yły njniższe w gospodrkch: jpońskiej, czeskiej, koreńskiej, merykńskiej, meksykńskiej i estońskiej. W większości gospodrek (z wyjątkiem Słowcji, Węgier, Korei, Czech i Turcji) wskźniki te yły dość stilne w czsie lu uległy niezncznym zminom. Relcj płcy minimlnej do przeciętnej sttystycznie istotnie oddziłuje n stopę ztrudnieni ogółem. Chociż wpływ ten jest ujemny, to jest rdzo mły. Zgodnie z oszcownym prmetrem wzrost relcji płcy minimlnej do przeciętnej o 1 punkt procentowy spowoduje spdek stopy ztrudnieni o 0,04 punktu procentowego. Bdni nie potwierdziły negtywnego wpływu płcy minimlnej n stopę ztrudnieni osó młodych. Pondto relcj płcy minimlnej do przeciętnej istotnie sttystycznie oddziłuje n stopy ztrudnieni we wszystkich grupch osó według poziomu wyksztłceni, jednk wpływ ten jest zdecydownie njwiększy w grupie osó z njniższym poziomem wyksztłceni. Relcj płcy minimlnej do przeciętnej zmniejsz różnice płcowe pomiędzy lepiej zrijącymi (płc n poziomie mediny lu wyższ) orz osomi z niższym uposżeniem (z płcą n poziomie pierwszej grupy decylowej). Z kolei wpływ płcy minimlnej n stosunek płc w dziewiątej i piątej grupie decylowej jest ogrniczony. Nleży dodć, że płc minimln nie jest jedyną instytucją rynku prcy oddziłującą n nlizowne stopy ztrudnieni. Nie możn odrzucić hipotezy o wpływie prwnej ochrony ztrudnieni (EPL) n stopy ztrudnieni. Wpływ tego wskźnik jest njsilniejszy w grupch osó njmłodszych i njsłiej wyksztłconych. Co więcej, prwn ochron ztrudnieni oddziłuje również n zróżnicownie dochodów. Im wyższe wrtości EPL, tym mniejsze relcje płc w piątej i pierwszej grupie decylowej orz wyższe relcje w dziewiątej i piątej grupie. Dodtkowo, wpływ stopni uzwiązkowieni sttystycznie istotnie determinuje różnice płcowe w poszczególnych grupch decylowych. BIBLIOGRAFIA Asiedu E. (2002), On the determinnts of foreign direct investment to developing countries: Is Afric different?, World Development, 30(1), s Autor D., Mnning A., Smith Ch. (2010), The contriution of the minimum wge to U.S. wge inequlity over three decdes: A Ressessment, NBER Working Ppers, No Bhskr V., To T. (1999), Minimum wges for Ronld McDonld monopsonies: A theory of monopsonistic competition, The Economic Journl, 109(455), s Bąk H. (2013), Finnse puliczne Grecji w perspektywie długookresowej, w: Kryzys fi nnsów pulicznych. Przyczyny mechnizm drogi wyjści, L. Oręzik, D.K. Rosti (red.), Uczelni Łzrskiego, Wrszw. Belot M., vn Ours J. (2004), Does the recent success of some OECD countries in lowering their unemployment rtes lie in the clever design of their lor mrket reforms? Oxford Economic Ppers, 56(4), s