Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 12 w Zabrzu Szkolny Program Wychowawczy

Transkrypt

1 Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 12 w Zabrzu Szkolny Program Wychowawczy Program uchwalony przez Radę Rodziców w porozumieniu z Radą Pedagogiczną Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 12 w Zabrzu. Przyjęty do realizacji od 1 września 2016 r.

2 W wychowaniu chodzi właśnie o to, ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem, o to, ażeby bardziej był, a nie tylko więcej miał, aby więc poprzez wszystko, co ma, co posiada, umiał bardziej i pełniej być człowiekiem, to znaczy, ażeby również umiał bardziej być nie tylko z drugim, ale i dla drugich. Koncepcja programu Jan Paweł II Wychowanie to droga w tę samą stronę. Iść w tę samą stronę, to dążyć wspólnie ku jakiemuś celowi. Gdy w taką drogę wybiera się DUŻY i MAŁY, DUŻY wskazuje kierunek, pomaga by MAŁY nie zabłądził, uczy, jakie buty zabrać na wyprawę. Czasem zachęca, czasem wspiera, a czasem zachwyca się nie tylko widokami, ale i świeżym spojrzeniem MAŁEGO. MAŁY, jak to mały, czasem się dąsa i ucieka, czasem przechwala, a czasem mocno trzyma dającą mu poczucie bezpieczeństwa rękę DUŻEGO. Droga przebiega czasem łatwo, czasem z przygodami, które bywają wesołe i śmieszne, ale mogą być też naprawdę niebezpieczne. Gdy się jest MAŁYM, dobrze jest móc iść z DUŻYM, na którego można zawsze liczyć, ale i DUŻEMU dobrze, bo nie jest sam i czuje się potrzebny. Idą razem, rozmawiają, kłócą się, żartują, pomagają sobie wzajemnie rodzi się i rośnie przyjaźń. W przyjaźni obydwaj są jednakowo ważni, ale ponieważ DUŻY ma więcej doświadczenia, na nim spoczywa większa odpowiedzialność. Nie powinien zabierać ze sobą MAŁEGO, jeżeli sam nie wie dokąd idzie, a tym bardziej wysyłać go w drogę opatrzywszy tylko instrukcjami, jeżeli sam zmierza w innym kierunku. Wychowanie to wędrówka w tym samym kierunku. Wychowawca i wychowanek zmierzają razem ku najpiękniejszym ludzkim wartościom. Wychowawca ukazuje je i do dążenia ku nim zachęca. Jeśli w nie wierzy, sam stara się być coraz doskonalszy i wychowanka zachęca do tego samego dążą do wspólnego celu. Wychowawca wychowankowi pomaga, ale nie jest to oddziaływanie jednostronne, lecz interakcja pomiędzy dwoma podmiotami o równej wartości, choć nie o takich samych kompetencjach i zadaniach. Wychowanie to pomoc w rozwoju, czyli zbliżaniu się do wartości najważniejszych takich jak: dobro, prawda, miłość. Wychowawca pomaga w rozwoju wychowanka, a przez to i sam się rozwija. Nie można wysyłać wychowanka w kierunku innym, niż się zmierza samemu, bo wartości ukazują się wychowankowi poprzez postępowanie wychowawcy. Prawdomówność ukazuje prawdę, odnoszenie się z szacunkiem do człowieka ukazuje jego godność, a pracowitość wartość pracy. [10] 2/13

3 Realizacja programu W procesie wychowania rozumianym jako relacja pomiędzy wychowawcą i wychowankiem możemy wyodrębnić dwa obszary oddziaływań. Pierwszy obszar to działania związane z opieką, ochroną, dostrzeganiem i rozumieniem problemów wychowanka oraz reagowaniem na nie. Drugi obszar wychowania to działania ukierunkowane na kształtowanie postaw wobec samego siebie, innych ludzi (zarówno dorosłych, jak i rówieśników) i zadań (nie tylko związanych ze szkołą). Oba obszary powinny się łączyć, ponieważ młodzi ludzie potrzebują od dorosłych opieki, zrozumienia, wsparcia, chronienia przed zagrożeniami, a także pomocy w poszukiwaniu wskazówek, wzorców oraz reguł postępowania w odkrywaniu świata dorosłych. W procesie wychowania niezwykle ważne znaczenie mają wzorce osobowe dorosłych, z którymi młodzi ludzie spotykają się w szkole, w szczególności wychowawców i nauczycieli. Podstawą wychowania w szkole jest umiejętność nawiązania dialogu z wychowankiem i kontakt z nim. Na tej bazie uczeń może budować relacje z innymi dorosłymi i z rówieśnikami. Ramą tej relacji są: zbiór zasad regulujących życie w szkole (Statut Szkoły, normy wewnątrzszkolne i wewnątrzklasowe), role, jakie pełnią poszczególni członkowie społeczności szkolnej, zadania wychowawcze wynikające z celów i wspólnych wartości, czyli system wychowania (na bazie którego opracowano Szkolny Program Wychowawczy). Istotą pracy wychowawczej szkoły, a więc zadaniem każdego nauczyciela (oraz w pewnym zakresie pozostałych pracowników szkoły), jest tworzenie takich sytuacji, które zaspokajałyby potrzeby rozwojowe ucznia i sprzyjały nabywaniu doświadczeń mających wpływ na rozwój jego osobowości. Wychowanie to nie tylko działania zaplanowane, ale także te spontaniczne, podejmowane w konkretnych sytuacjach: na lekcjach, na przerwie, podczas zajęć pozalekcyjnych, wycieczek poza szkołę, słowem, w każdej chwili. [9] Aby realizacja Szkolnego Programu Wychowawczego była możliwa, skuteczna i efektywna konieczne są ze strony realizatorów programu (wszystkich dorosłych w szkole): spójność wewnętrzna realizatorów programu (jedność wartości i zachowań, w tym werbalnych i niewerbalnych), bezwzględne szanowanie godności ucznia, kompetencja profesjonalna, dobry kontakt emocjonalny, dostosowanie rodzaju relacji i własnych oczekiwań do poziomu dojrzałości ucznia (oczekiwanie nie więcej niż to wynika z poziomu dojrzałości ucznia, ale i nie traktowanie go poniżej jego możliwości). spójność prowadzonych działań wychowawczych i współpraca wszystkich osób zajmujących się rozwiązywaniem określonego problemu. 3/13

4 Realizatorzy programu wychowawczego szkoły powinni pamiętać słowa J. Baldwina cyt. Dzieci nigdy nie słuchają starszych, ale zawsze ich naśladują. Powinni mieć też świadomość, że często tak się też zdarza. Powinni również mieć na uwadze słowa A. Dygasińskiego cyt. W wychowaniu nie tyle daje się ocenić korzyści dobrej edukacji, ile następstwa złej. Realizacja programu odbywa się podczas całego trzyletniego cyklu nauczania na danym etapie edukacyjnym (gimnazjum / liceum) 4/13

5 Główne cele programu Szklony Program Wychowawczy jest rozwinięciem i uszczegółowieniem misji szkoły, za którą uznaje się: Wspomaganie w rozwoju i kształtowanie ucznia/człowieka współpracującego, posiadającego świadomość swoich potrzeb, emocji i praw oraz potrzeb, emocji i praw innych, szanującego siebie i innych, posiadającego wiedzę i umiejętności umożliwiające odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie. Szkolny Program Wychowawczy uwzględnia następujące obszary funkcjonowania ucznia: uczeń jako osoba (jednostka), uczeń jako członek społeczności szkolnej i lokalnej (uczeń - mieszkaniec osiedla, dzielnicy, miasta) uczeń jako członek społeczności ponadlokalnej (obywatel) 5/13

6 Cele szczegółowe programu I. Uczeń jako osoba (jednostka) Zadania szkoły / formy realizacji zadań: 1. Zaznajomienie ucznia z koniecznością przestrzegania różnego rodzaju norm, projektowanie sytuacji wychowawczych, które umożliwiłyby i ułatwiły uczniowi zrozumienie konieczności postępowania zgodnie z przyjętymi normami, przedstawienie konsekwencji ich nieprzestrzegania. 2. Projektowanie sytuacji dydaktycznych, w których uczeń mógłby nauczyć się rozpoznawania własnych potrzeb i emocji, nazywania ich i informowania o ich doświadczaniu, zaspakajania i/lub rozładowywania ich zgodnie z przyjętymi normami. 3. Kształtowanie umiejętności wartościowania swoich potrzeb, rozróżniania pomiędzy rzeczywistymi a pozornymi potrzebami 4. Projektowanie sytuacji dydaktycznych, które umożliwiłyby uczniowi poznanie swoich mocnych i słabych stron, budowanie realnego obrazu swojej osoby, poznania i określenia własnych granic w kontaktach z innymi. 5. Wykorzystywanie zaistniałych lub tworzenie sytuacji, które umożliwiłyby i/lub ułatwiły uczniowi budowanie pozytywnego obrazu swojej osoby i dostrzeganie własnych mocnych stron. 6. Uświadamianie uczniom, że nad swoimi słabymi stronami można i warto pracować, wspieranie uczniów w podjętych działaniach w tym zakresie. 7. Projektowanie sytuacji dydaktycznych, które umożliwiłyby uczniowi kształtowanie i prezentowanie postawy szacunku wobec siebie, innych ludzi, wszystkich istot żywych i środowiska. 8. Przedstawianie uczniom sposobów rozwiązywania różnych problemów, w szczególności problemów uczniów w okresie dojrzewania i wchodzenia w dorosłość, oraz informacji na temat sposobów poszukiwania pomocy oraz instytucji, które jej udzielają w trudnych sytuacjach. 9. Przekazywanie uczniom informacji na temat procedur postępowania w konkretnych sytuacjach szkolnych lub społecznych, np. wypadki w szkole i poza szkołą, sytuacje doświadczania przez ucznia agresji lub przemocy ze strony uczniów lub dorosłych, molestowanie seksualne, przemoc w rodzinie, kontakt z narkotykami itp. 10. Projektowanie sytuacji dydaktycznych doskonalących umiejętności prawidłowego komunikowania się uczniów. 11. Zapoznanie uczniów z dorobkiem kulturowym kraju i świata, kształtowanie wrażliwości na przekaz kulturowy. 12. Kształtowanie umiejętności wyrażania własnego zdania na temat otaczającego świata z poszanowaniem zdania innych osób oraz w sposób, który ich nie obraża i nie krzywdzi. 13. Uświadamianie uczniom wartości nauki i wykształcenia, wspieranie i promowanie zachowań uczniów świadomie i aktywnie dążących do poszerzenia swojej wiedzy. 14. Organizowanie współpracy z rodzicami / opiekunami prawnymi ucznia, przekazywanie informacji na temat przebiegu rozwoju biologicznego, psychicznego i społecznego ucznia, wspieranie rodziców / opiekunów prawnych w procesie wychowywania. 15. Prezentowanie, w każdej sytuacji, przez dorosłych w szkole postaw i zachowań, których oczekujemy od uczniów. 6/13

7 Oczekiwane efekty po realizacji programu: Uczeń: Jest świadom swoich potrzeb biologicznych, psychicznych i społecznych oraz dąży do ich realizacji w sposób akceptowany społecznie. Potrafi rozpoznawać doświadczane przez siebie emocje i wyraża je w sposób akceptowany społecznie. Zna swoją wartość. Szanuje siebie oraz rozumie, iż godność przysługuje każdej istocie ludzkiej. Potrafi określić swoje indywidualne granice (np. otwartości na zajęciach, szczerości wobec nauczyciela i/lub kolegów, intymności, swobody psychologicznej itp.) Zna swoje mocne i słabe strony. Potrafi prawidłowo dbać o siebie w zakresie zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego. Potrafi szukać i prosić o pomoc w sytuacjach dla siebie trudnych, jest pozytywnie nastawiony do procesu uczenia się. Rozumie i docenia wartość nauki i wykształcenia. Potrafi nawiązać dobre relacje z innymi ludźmi. Jest świadomym odbiorcą przekazu kulturowego. Jest rozsądnie krytyczny wobec siebie. Potrafi racjonalnie i realnie ocenić swoje potrzeby w zakresie posiadania dóbr (postawa świadomego i ograniczonego konsumpcjonizmu). Nie jest podatny na manipulację, prawidłowo rozpoznaje sytuacje, w których mogłoby dojść do manipulowania. Rozpoznaje i rozumie źródła swoich uprzedzeń przejawiających się w wypowiedziach i zachowaniach stereotypowych. Prezentuje postawę szacunku wobec wszystkich istot żywych i środowiska. Prezentuje postawę odpowiedzialności za siebie i swoje relacje z innymi oraz wszystkie swoje zachowania i działania. 7/13

8 II. Uczeń jako członek społeczności szkolnej i lokalnej (uczeń i mieszkaniec osiedla, dzielnicy, miasta) Zadania szkoły / formy realizacji zadań: 1. Organizowanie zajęć i projektowanie sytuacji wychowawczych, które umożliwią uczniom poznanie różnych sytuacji i problemów innych ludzi oraz kształtowanie postawy wrażliwości i empatii wobec ich problemów. 2. Wykorzystywanie rzeczywistych zdarzeń (sytuacje szkolne, w których uczniowie uczestniczyli lub byli ich świadkami, sytuacje społeczne przedstawiane w mediach) do ich analizy i wskazywanie właściwego sposobu postępowania i/lub rozwiązywania problemów. 3. Projektowanie sytuacji dydaktycznych, w których uczniowie mogą wykazać się odpowiedzialnością za siebie i innych. 4. Przedstawianie zasad i sposobów proponowania i udzielania pomocy innym. 5. Uwrażliwianie uczniów w każdej zaistniałej lub zaprojektowanej sytuacji na prawidłowy przebieg relacji z innymi ludźmi. 6. Organizowanie zajęć umożliwiających poznanie tradycji szkolnych i regionalnych, stwarzanie okazji do ich podtrzymywania i kultywowania. 7. Organizowanie współpracy uczniów z lokalnymi placówkami i instytucjami w zakresie realizowania zadań programu wychowawczego i profilaktyki, np. zbiórka darów na rzecz potrzebujących dzieci, zwierząt, wolontariat, inscenizacje i przedstawienia dla przedszkoli, szpitali, domów opieki itp. 8. Wspieranie i promowanie uczniów organizujących i/lub aktywnie włączających się w życie szkoły i środowiska lokalnego. 9. Uwzględnianie efektów wychowawczych i stopnia spełnienia oczekiwań wychowawczych przez poszczególnych uczniów podczas ustalania oceny z zachowania. 10. Prezentowanie w każdej sytuacji przez dorosłych w szkole postaw i zachowań, których oczekujemy od uczniów. Oczekiwane efekty po realizacji programu: Uczeń: Jest wrażliwy na potrzeby innych ludzi (kolegów, nauczycieli, sąsiadów itp.). Potrafi rozpoznawać potrzeby innych ludzi. Jest gotowy do udzielania pomocy w sytuacji gdy inni tego potrzebują. Prezentuje postawę życzliwości i otwartości wobec innych ludzi. Dba o mienie i własność innych ludzi. Prezentuje postawę szacunku wobec pracy i wysiłku innych. Dostrzega i akceptuje odmienność drugiego człowieka. Zna i podtrzymuje tradycje i zwyczaje szkolne, lokalne i regionalne. Szanuje symbole szkolne. Prezentuje postawę gotowości podjęcia działań na rzecz społeczności szkolnej i lokalnej. Prezentuje postawę gotowości podjęcia współpracy z organizacjami lokalnymi. 8/13

9 III. Uczeń jako członek społeczności ponadlokalnej (obywatel) Zadania szkoły / formy realizacji zadań: 1. Organizowanie zajęć, w czasie których uczeń ma okazję poznać sprawy kraju i świata, dostrzec i zrozumieć ich wielowymiarową różnorodność. 2. Zaznajamianie ucznia z prawami człowieka, projektowanie sytuacji dydaktycznych ułatwiających ich zrozumienie i stosowanie. 3. Przedstawianie mechanizmu powstawania stereotypów, projektowanie sytuacji dydaktycznych ułatwiających rozpoznawanie sytuacji, w których występują wypowiedzi i zachowania stereotypowe. 4. Projektowanie sytuacji wychowawczych umożliwiających kształtowanie u uczniów postawy otwartości i tolerancji wobec innych ludzi. 5. Projektowanie sytuacji wychowawczych, które w możliwie wysokim stopniu umożliwią wychowankom przeżywanie rzeczywistych doświadczeń w przedmiotowych sprawach np. organizowanie wyborów i prawyborów uczniowskich, debat, spotkań z uznanymi autorytetami, współpracy z innymi szkołami i placówkami, akcji charytatywnych, referendów uczniowskich itp. 6. Organizowanie obchodów świąt narodowych i promowanie aktywnego w nich uczestnictwa. 7. Wspieranie i promowanie uczniów prezentujących postawy prospołeczne np. tytuł Szkolnego Wolontariusza Roku itp. 8. Uwzględnianie efektów wychowawczych i stopnia spełnienia oczekiwań wychowawczych przez poszczególnych uczniów podczas ustalania oceny z zachowania. 9. Prezentowanie w każdej sytuacji przez dorosłych w szkole postaw i zachowań, których oczekujemy od uczniów. Oczekiwane efekty po realizacji programu: Uczeń: Prezentuje postawę otwartości i ciekawości wobec spraw kraju i świata. Nie jest obojętny wobec ponadlokalnych problemów. Zna prawa człowieka i rozumie, że przysługują one każdemu człowiekowi. Rozpoznaje wypowiedzi i zachowania stereotypowe (np. uprzedzenia rasowe, kulturowe, religijne). Rozumie i postrzega różnorodność świata jako wartość. Czuje się odpowiedzialny za los naszego kraju, jednocześnie szanując inne społeczności państwowe. Zna, rozumie i przestrzega obowiązujący porządek prawny. Prezentuje postawę gotowości do działania na rzecz innych (np. akcje charytatywne, wolontariat). Nie zgadza się na prezentowanie przez innych postaw aspołecznych. Prezentuje postawę gotowości do współpracy z organizacjami pozarządowymi. Jest gotów do podejmowania społecznie akceptowanych działań zmierzających do zmian negatywnych elementów systemu (np. prawnego, samorządowego, państwowego). 9/13

10 Rozumie znaczenie uczestnictwa w ważnych wydarzeniach państwowych i narodowych. Prezentuje postawę patriotyzmu, zarazem szanuje patriotyzm innych nacji. Zna, rozumie i w miarę swoich możliwości wdraża w życie zasady zrównoważonego rozwoju, rozumianego jako taki wpływ człowieka na podstawowe procesy przyrodnicze, który umożliwi zaspokajanie podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności, jak i obywateli zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokoleń. 10/13

11 Ewaluacja programu Ewaluacja programu wychowawczego będzie dokonywana na bieżąco, w formie ewaluacji kształtującej polegającej na ciągłym zbieraniu danych niezbędnych do dokonania oceny przydatności programu i jego efektywności w realizacji założonych celów wychowawczych. Wyniki ewaluacji będą opracowywane przez wychowawców i przedstawiane w formie pisemnej, jako część rocznego sprawozdania klasyfikacyjnego. Powołany przez dyrektora szkoły zespół ewaluacyjny opracuje przedstawione przez wychowawców wyniki ewaluacji programu wychowawczego, dokona ich analizy i opracuje wnioski dotyczące pracy wychowawczej w przyszłym roku szkolnym i/lub propozycje zmian w programie wychowawczym szkoły. Wnioski zostaną przedstawione w czasie plenarnego posiedzenia rady pedagogicznej podsumowującego pracę szkoły w bieżącym roku szkolnym. Na pełną dokumentację dotyczącą realizacji programu wychowawczego w danej klasie, po zakończeniu trzyletniego cyklu edukacyjnego w gimnazjum / liceum ogólnokształcącym, składają się trzy roczne sprawozdania z przebiegu realizacji programu dołączone do rocznych sprawozdań klasyfikacyjnych. 11/13

12 Piśmiennictwo: [1] D. F. Walker, J. F. Soltis Program i cele kształcenia, WSiP, Warszawa 2000 [2] E. C. Wragg Trzy wymiary programu, WSiP, Warszawa 1999 [3] E. Maksymowska, Z. Sobolewska, M. Werwicka Wychowywać ucząc. Pakiet edukacyjny, Wydawnictwa CODN, Warszawa 2006 [4] E. Maksymowska, Z. Sobolewska, M. Werwicka Wychowywać ucząc. Przewodnik dla realizatora programu, Wydawnictwa CODN, Warszawa 2006 [5] G. King Umiejętności terapeutyczne nauczyciela, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003 [6] H. Rylke Pokolenie zmian. Czego boją się dorośli?, WSiP, Warszawa 1999 [7] J. Homplewicz Etyka pedagogiczna, WSP Rzeszów, 1996 [8] J. Pieluchowski Nauczyciel i jego warsztat pracy, Poznań 1996 [9] K. Koszewska, E. Tołwińska-Królikowska Szkolny Program Wychowawczy. Materiały dla rad pedagogicznych, Wydawnictwa CODN, Warszawa 2002 [10] M. Braun-Gałkowska, A. Gutowska W tę samą stronę. Książka dla nauczyciela o wychowaniu i lekcjach wychowawczych, Wydawnictwo Krupski i S-ka, Warszawa 1994 [11] M. Śnieżyński Nauczanie wychowujące, Kraków /13

13 Załącznik 1 Ewaluacja programu wychowawczego Rok szkolny.. okres. Etap edukacyjny (gimnazjum/liceum ogólnokształcące). Klasa Wychowawca... Obszar funkcjonowania Uczeń jako osoba (jednostka) ucznia Numer zadania do realizacji Stopień realizacji zadania* * 0 zadanie w ogóle nie zrealizowane, 1 zadanie częściowo zrealizowane, 2 zadanie w pełni zrealizowane Obszar funkcjonowania ucznia Numer zadania do realizacji Stopień realizacji zadania* Uczeń jako członek społeczności szkolnej i lokalnej (uczeń i mieszkaniec osiedla, dzielnicy, miasta) Obszar funkcjonowania ucznia Numer zadania do realizacji Stopień realizacji zadania* Uczeń jako członek społeczności ponadlokalnej (obywatel) Uwagi o przebiegu realizacji programu wychowawczego: 13/13