Czy nadejdzie kredytowe tsunami? prof. Krzysztof Rybiński, Partner 28 maja 2009

Transkrypt

1 Czy nadejdzie kredytowe tsunami? prof. Krzysztof Rybiński, Partner 28 maja 2009

2 Zombie to stworzenie które pojawia się w podaniach ludowych, najczęściej jest to oŝywiony trup, lub ciało pozbawione świadomości Źródło: Wikipedia Bank zombie oznacza instytucję finansową której wartość netto jest mniejsza od zera ale która kontynuuje działalność poniewaŝ jej zdolność do spłaty długów jest utrzymana na skutek pośredniego lub bezpośredniego wsparcia otrzymanego od rządu Źródło: Wikipedia Strona 2

3 Gospodarka światowa w pigułce Strona 3

4 Strona 4

5 Dynamika światowego PKB od 1950 r. 8% Dynamika światowego PKB w latach (w %, rdr) 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% Ostatnie prognozy MFW Source: The Conference Board and Groningen Growth and Development Centre, Total Economy Database, Jan. 2009; World Economic Outlook, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Kwiecień 2009 Strona 5

6 Kryzys gospodarczy gdzie jesteśmy obecnie? Dynamika PKB sytuacja obecna a historyczne przypadki kryzysów finansowych Dynamika PKB (w %) Okres przed i po rozpoczęciu kryzysu (w kwartałach) -6 Poprzednie kryzysy finansowe Strefa Euro obecnie USA obecnie Polska obecnie (prawa oś) Źródło: MFW, Reuters Ecowin. Strona 6

7 Perspektywy na najbliŝsze kwartały nadal bardzo złe wskaźniki wyprzedzające OECD Wskaźniki wyprzedzające dla wybranych krajów/regionów OECD Strona 7 Źródło: OECD Composite Leading Indicators, maj 2009.

8 Wolniejsze tempo spadku globalnej produkcji przemysłowej Źródło: JP Morgan, maj Strona 8

9 Rynek CDS z zera kapitalizacji do 62 bilionów dolarów Swapy i opcje: na waluty i stopy procentowe oraz rynek CDS Źródło: ISDA Strona * Swapy i opcje - walutowe i stóp procentowych (bln USD, lewa oś) Credit default swaps (bln USD, prawa oś)

10 USA Islandia W wielu krajach wolumen kredytów przekracza dwukrotnie depozyty Relacja kredytów do depozytów (dane za lata ) Czechy Chiny Słowacja Niemcy Polska Rosja Wlk.Bryt. Szwajcaria Węgry Hiszpania Francja Włochy Słowenia Litwa Irlandia Estonia Szwecja Strona 10 Źródło: Bank Systemic Risk Report, FitchRatings, 21 Październik 2008.

11 Strona 11 Perspektywy gospodarki polskiej

12 Polska gdzie jesteśmy obecnie? (1) 8 Dynamika PKB w Polsce oraz obecnie Źródło: MFW, Reuters Ecowin. Strona 12

13 Polska gdzie jesteśmy obecnie? (2) Polska Nakłady brutto na środki trwałe (dynamika rdr) current obecne slow spowolnienie dow n Polska SpoŜycie indywidualne (dynamika rdr) current obecne slow spowolnienie dow n Polska Eksport (dynamika rdr) Polska Import (dynamika rdr) current obecne slow spowolnienie dow n current obecne slow spowolnienie dow n Strona 13 Źródło: MFW, Reuters Ecowin.

14 Prognozy wzrostu gospodarczego w 2009 r. duŝa rozbieŝność Prognozy dynamiki PKB w 2009 r. w Polsce Erste Bank UBS Bank Światowy Citigroup EBOR MFW EIU Goldman Sachs Komisja Capital Europejska Economics Strona 14 Źródło: Consensus Economics, Maj 2009.

15 i silne rewizje w dół w ostatnich miesiącach Zmiany prognozy dynamiki PKB w Polsce na 2009 r Dynamika PKB w 2009 r data prognozy Strona 15 Źródło: Consensus Economics.

16 Silny spadek zatrudnienia w przemyśle Zatrudnienie, skumulowana zmiana 6-miesięczna (w tys. osób)* * w związku z pewnymi zmianami w klasyfikacji, do danych źródłowych wprowadzono korekty eksperckie Strona 16 Źródło: GUS Przemysł Budownictwo Usługi rynkowe

17 Wskaźniki koniunktury spadły bardzo mocno, w kwietniu odbicie tak jak na świecie Źródło: GUS IV.06 Wskaźniki koniunktury w przemyśle, budownictwie, handlu det. i usługach VI.06 VIII.06 X.06 XII.06 Przemysł przemysł budownictwo Budownictwo handel Handel det. det. usługi Usługi Strona 17 II.07 IV.07 VI.07 VIII.07 X.07 XII.07 II.08 IV.08 VI.08 VIII.08 X.08 XII.08 II.09 IV.09

18 Badanie koniunktury NBP za I kw na razie brak oznak końca spowolnienia 30% firm odczuwa barierę popytu (najwięcej w historii badania) Odsetek inwestycji planowanych na najbliŝszy kwartał na najniŝszym poziomie od 2001 r. Wzrost liczby firm, które zamierzają ograniczyć lub zrezygnować z dokończenia inwestycji, które są obecnie w fazie realizacji. Co czwarta firma planuje redukcję zatrudnienia, podczas gdy wzrost - niespełna 5% firm. Źródło: Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury w I kw i prognoz koniunktury na II kw. 2009, Narodowy Bank Polski. Strona 18

19 ale firmy oczekują poprawy Wśród przedsiębiorstw, które odczuły pogorszenie sytuacji połowa oczekuje, Ŝe jeszcze w 2009 r. moŝna spodziewać się poprawy koniunktury. Mimo znaczącego pogorszenia koniunktury sytuacja płatnicza ankietowanych firm jest relatywnie dobra, a tempo jej pogorszenia stopniowe. Utrzymują się wysokie marŝe w sektorze usługowym, energetyce i górnictwie. W grupie eksporterów, dzięki osłabieniu złotego, marŝe na sprzedaŝy zagranicznej rosną pomimo spadku popytu. Źródło: Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury w I kw i prognoz koniunktury na II kw. 2009, Narodowy Bank Polski. Strona 19

20 DuŜy udział konsumpcji w PKB i mała otwartość gospodarki chroni przed recesją Struktura PKB w krajach Europy Środkowo-Wschodniej Kraj Rok SpoŜycie indywidual ne SpoŜycie publiczne* Akumulacja brutto Eksport netto Import + Export (w % PKB) Polska Czechy Węgry Słowacja % 17% 25% -6% 61% % 18% 20% -2% 77% % 17% 25% -3% 82% % 22% 29% -3% 130% % 23% 28% 0% 140% % 21% 25% 5% 149% % 22% 30% -4% 148% % 24% 26% -3% 130% % 23% 23% 1% 161% % 21% 26% -2% 143% % 20% 26% -3% 152% % 18% 29% -2% 168% * powiększone o sektor instytucji niepublicznych typu non-profit. Strona 20 Źródło: Reuters Ecowin.

21 Silna deprecjacja walut regionu Kurs walut krajowych wobec euro w Polsce, Czechach, Węgrzech i Słowacji (Styczeń 1999=100) EUR/HUF EUR/PLN 90 EUR/CZK EUR/SKK Strona 21 Źródło: Reuters Ecowin.

22 Członkostwo w strefie euro w 2014 roku? Cel rządu wejścia do ERM II w I poł roku i do strefy euro w 2012 (wcześniej było 2011) jest nierealistyczny Deficyt SFP przekroczy 3% PKB w 2009 i 2010 roku Złoty jest bardzo zmienny, daleko od kursu równowagi (słabszy) Nie ma konsensusu dla zmiany prawa Wszystkie przeciwności powinny ustąpić w ciągu 2-3 lat Strona 22

23 Strona 23 Kredytowa susza główne ryzyko

24 Koszt kredytu wzrósł RóŜnica między oprocentowaniem kredytów dla przedsiębiorstw a stawką WIBOR 3M 3.5% 3.0% 2.5% 2.0% 1.5% 1.0% Strona 24 Źródło: NBP, Reuters Ecowin. RóŜnica między oprocentowaniem nowych kredytów hipotecznych w CHF a stawką LIBOR 3M 4.0% 3.0% 2.0% 1.0% 0.0%

25 a banki planują zaostrzanie warunków udzielania kredytów Bilans odpowiedzi: rozluźnienie polityki kredytowej i zaostrzenie polityk kredytowej, ankieta skierowana do komitetów kredytowych MŚP kredyt średnioterminowy Gospodarstwa domowe- kredyt konsumpcyjny 75% 50% 25% 0% -25% -50% -75% 75% 50% 25% 0% -25% -50% -75% -100% -100% I.2004 III.2004 I.2005 III.2005 I.2006 III.2006 I.2007 III.2007 I.2008 III.2008 I.2009 I.2004 III.2004 I.2005 III.2005 I.2006 III.2006 I.2007 III.2007 I.2008 III.2008 I.2009 Current Sytuacja situation obecna Expectations Oczekiwania Current Sytuacja situation obecna Expectations Oczekiwania Strona 25 Źródło: NBP

26 Potwierdzają to wyniki badania koniunktury wśród przedsiębiorstw W I kw dostępność kredytu bankowego wyraźnie się pogorszyła co trzecia firma występująca o przyznanie kredytu spotkała się z odmową jego udzielenia. Odrzucenie wniosku kredytowego było zdaniem przedsiębiorstw najczęściej niezaleŝne od sytuacji przedsiębiorstwa; W drugiej kolejności odmowa kredytu wynikała z braku zdolności kredytowej, a następnie z braku odpowiednich zabezpieczeń. Źródło: Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury w I kw i prognoz koniunktury na II kw. 2009, Narodowy Bank Polski. Strona 26

27 Znaczna część kredytów bankowych w Polsce finansowana była zagranicą 180 Zannualizowany przyrost wybranych agregatów pienięŝnych oraz zadłuŝenia zagranicznego polskiego sektora bankowego (w mld zł) Roczny przyrost Roczny przyrost Roczny przyrost Annual external debt growth Annual deposit growth Annual credit growth zadłuŝenia zagranicznego depozytów kredytów Strona 27 Źródło: NBP

28 co w tym roku będzie trudne moŝliwa dalsza presja na waluty regionu Strona 28 Źródło: IIF, Regional Overview, Emerging Europe, maj 2009

29 chociaŝ rynki oczekują silnego umocnienia złotego Strona 29 Źródło: Consensus Economics, Maj 2009.

30 Złoty a kapitały banków Deprecjacja kursu złotego ogranicza poziom kapitałów własnych banków. Główne mechanizmy: Słabszy kurs to więcej złych kredytów, a więc wyŝsze rezerwy i niŝsze kapitały własne Nawet bez wzrostu liczby niespłacanych kredytów kapitały i tak się skurczą bo słabszy złoty to: wyŝsza złotowa wartość złych kredytów, nawet przy niezmienionej wartości wyraŝonej w walucie; wzrost niezabezpieczonej części kredytu (bo wartość zabezpieczenia spada lub nie zmienia się, a wartość kredytu przeliczonego na złote rośnie); moŝliwość większych strat banków na opcjach walutowych; W marcu największy miesięczny wzrost NPL w sektorze bankowym w historii Strona 30

31 Jakie zmiany przyniósł kryzys, jak kraje próbują z nim walczyć? Strona 31

32 Humpty Dumpty Humpty Dumpty siedział na murze, niestety Humpty Dumpty nagle spadł na podłoŝe Teraz nawet największe mózgi i autorytety Do kupy go z powrotem nie złoŝą Humpty Dumpty sat on a wall, Humpty Dumpty had a great fall. All the king's horses, And all the king's men, Couldn't put Humpty together again Źródło: Bajka dla dzieci Strona 32

33 Jak rząd USA naprawia Humpty Dumpy? Strona 33

34 Jakie zmiany przyniósł kryzys? śyliśmy w iluzji wielkiego uspokojenia, część gospodarki okazała się iluzją, bańką mydlaną, miejsca pracy teŝ Następuje zmiana systemów wartości (Własność państwowa jest dobra? Na jak długo?) Działania podejmowane teraz nakierowane są na uniknięcie depresji, ale w długim okresie niektóre mogą być szkodliwe (jeszcze większe skomplikowanie systemu, nacjonalizacja banków, nacjonalizacja strat, zadłuŝenie) Strona 34

35 Co kryzys spowolnił? Globalne ocieplenie (mniej CO2) Wzrost cen ropy ale i inwestycje w nowe złoŝa Inwestycje w nowe technologie (trudniej o finansowanie) Moment wystąpienia blackoutów w Polsce Czy to nie rodzi ryzyka fałszywego spokoju i zaniechania działań? Strona 35

36 Co kryzys przyspieszył? Przesuwanie centrum finansowo-gospodarczego do Azji, Chindie, Chinafrica Zmiany w zarządzaniu światem (od G8 do G20) ZadłuŜanie się krajów rozwiniętych, w UE poziom długu do PKB prognozowany w 2010 roku (ponad 80%) miał być osiągnięty dopiero w 2030 roku!!! Europa nie wydostanie się z pułapki zadłuŝenia bez radykalnej zmiany polityki gospodarczej Zmiany regulacyjne - więcej regulacji!!! ŚLEPA ULICZKA!!! Strona 36

37 Strategia karalucha jako rozwiązanie Przestańmy karmić banki-zombie, trzeba się ich pozbyć (zwolnić złych bankierów). W przypadku Ŝywych trupów ciało musi być kompletnie zniszczone, w przeciwnym przypadku kawałki dalej będą nas ścigać, trzeba uŝyć ognia, kwasu lub zamrozić ( I tak będzie trzeba znacjonalizować znaczną część sektora bankowego w USA i Europie Zach. Uczmy się od najlepszych: Ograniczyć dźwignię finansową Uprościć Powrót do bankowości Strona 37

38 Co po kryzysie? Inflacja? Walka z obecnym kryzysem polega na drukowaniu pieniędzy i produkowaniu deficytów To rodzi ryzyko wzrostu globalnej inflacji i silnego osłabienia dolara w kolejnych latach (po kryzysie) Strona 38

39 W Polsce impuls fiskalny niski i ukierunkowany na inwestycje strategia pasaŝera na gapę Inwestycje Rynek pracy Trwałe cięcia podatków i transfery Działania sektorowe Tymczasowe cięcia podatków i transfery Strona 39 Źródło: Bruegel Policy Contribution, EU Stimulus Packages, April 2009.

40 Przykładowy efekt: wzrost sprzedaŝy nowych samochodów w lutym i marcu w Polsce Przyczyniły się do tego głównie: Słaby złoty, Dopłaty do kupowanych samochodów wprowadzone u naszych sąsiadów. SprzedaŜ nowych samochodów w Polsce w 2009 r. (liczba samochodów w tys.) sty-2009 lut-2009 mar Rynek wew. Rynek zew razem Strona 40

41 Mimo to KE prognozuje znaczne pogorszenie się stanu finansów publicznych w Polsce Deficyt SFP w krajach UE w 2008 i 2010 r. prognoza KE (w proc. PKB) Średnia dla UE w 2010 r. (7.3% PKB) Bułgaria Finlandia Dania Estonia Węgry Swecja Włochy Czechy Austria Słowacja Rumunia Grecja Niemcy Belgia Holandia Słowenia Portugalia Francja Polska Litwa Hiszpania Łotwa Wlk.Bryt. Irlandia Dług SFP w krajach UE w 2008 i 2010 r. prognoza KE (w proc. PKB) Średnia dla UE w 2010 r. (79.4% PKB) Estonia Bułgaria Rumunia Litwa Dania Słowenia Słowacja Czechy Finlandia Swecja Łotwa Polska Hiszpania Holandia Austria Niemcy Irlandia Portugalia Wlk.Bryt. Węgry Francja Belgia Grecja Włochy Strona 41 Źródło: Komisja Europejska, Economic Forecast, Spring 2009.

42 Co nas czeka? Co trzeba jeszcze zrobić? Ciągle wysoka niepewność dotycząca realizowanych scenariuszy (V, U, W, L) W Polsce ryzyko suszy kredytowej (niskie kapitały sektora bankowego) Konieczne wdroŝenie działań (poręczenia, ubezpieczenia, zwiększenie kapitałów, długoterminowe finansowanie przez NBP) Ryzyko braku środków budŝetowych na inwestycje Przy podjęciu właściwych działań, Polska moŝe uniknąć recesji , jako jedyny kraj w Europie!!! Początek polskiej złotej dekady? Strona 42

43 Strona 43 Kryzys a perspektywa branŝ związanych z budownictwem

44 Europejski rynek budowlany znajduje się w dołku 280 Pozwolenia na budowę (indeks =100) Hiszpania Wielka Brytania Strefa Euro (12 krajów) Strona 44

45 A w Polsce trwa bezprecedensowa mobilizacja budowlana Strona 45

46 choć i u nas w sektorze mieszkaniowym widać wyraźne spowolnienie Mieszkania w budowie (w tys. sztuk lewa oś; dynamika roczna w % - prawa oś) % 5% 0% -5% -10% mieszkania w budowie (w tys., lewa oś) dynamika roczna mieszkań w budowie (w %, prawa oś) -15% Strona 46

47 które juŝ teraz przekłada się na spadek produkcji w wielu branŝach Produkcja wyrobów sanitarnych ceramicznych (w tys. ton lewa oś; dynamika roczna w % - prawa oś) % 36% 24% 12% 0% -12% -24% Produkcja wyrobów sanitarnych ceramicznych (tys. ton) Dynamika rdr (%, prawa oś) Strona 47

48 Q & A