LITERATURA I TREŚCI PROGRAMOWE STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ZARZĄDZANIA ZASOBAMI LUDZKIMI

Transkrypt

1 Załącznik nr 2 do zarządzenia nr 55 Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 25 czerwca 2012 r. LITERATURA I TREŚCI PROGRAMOWE STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ZARZĄDZANIA ZASOBAMI LUDZKIMI 1

2 Opis zakładanych efektów kształcenia Nazwa studiów: Zarządzania Zasobami Ludzkimi Typ studiów: kwalifikacyjne/doskonalące: studia doskonalące Forma studiów: studia niestacjonarne Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych: Słuchacz posiada wiedzę i doświadczenie z zakresu nowoczesnego zarządzania zasobami ludzkimi w różnych przedsiębiorstwach Rozwija swoją wiedzę z zakresu nauk społecznych - psychologii i socjologii - oraz prawa, niezbędnej do rozumienia zagadnień i problemów, jakie powstają w związku z gospodarowaniem personelem Słuchacz doskonali praktyczne umiejętności w stosowaniu specyficznych instrumentów zarządzania gospodarką kadrową Ukończenie Studiów powinno dać uczestnikom wiedzę i umiejętności niezbędne do pełnienia funkcji, które określa się mianem menedżera personalnego WIEDZA Ma wiedzę w zakresie: Posiada wiedzę na temat doboru i selekcji pracowników Posiada wiedzę na temat planowania karier i ścieżek kariery Posiada wiedzę na temat oceniania pracowników, budowania i zastosowania systemów i arkuszy ocen Posiada wiedzę na temat systemów wynagrodzeń i motywacji Posiada wiedzę na temat roli i charakterystyki kultury organizacyjnej i klimatu organizacyjnego Ma wiedzę dotyczącą zarządzania strategicznego Wie jak zarządzać zmianą Posiada wiedzę dotyczącą organizowania treningu kierowniczego Ma wiedzę na temat prawa handlowego Ma wiedzę na temat prawa administracyjnego 2

3 Ma wiedzę na temat prawa pracy Wie jak budować wizerunek firmy i Public Relations Wie jak konstruktywnie zarządza się konfliktem i prowadzi negocjacje Zna i rozumie: Zna nowe metody oceny pracowników Zna koncepcje komunikowania się i współpracy w organizacji Zna metody twórczego rozwiązywania problemów Zna zadania działu kadr Zna zasady przygotowywania pracy naukowej UMIEJĘTNOŚCI Potrafi: Potrafi zaplanować, przeprowadzić i ocenić procesy szkoleniowe w organizacji Umie zbudować i stosować systemy ocen pracowników Potrafi dokonać analizy kultury organizacyjnej i przewidywać zachowania członków organizacji w tym zakresie Potrafi zastosować metody konstruktywnego zarządzania konfliktem i prowadzenia negocjacji Potrafi analizować problemy organizacji pod katem ich relacji z podmiotami gospodarczymi i innymi instytucjami tworzącymi otoczenie organizacji Potrafi zastosować wiedzę z zakresu prawa handlowego do rozwiązywania typowych problemów w sytuacjach zawodowych Potrafi zastosować wiedzę z zakresu prawa administracyjnego do rozwiązywania typowych problemów w sytuacjach zawodowych Potrafi zastosować wiedzę z zakresu prawa pracy do rozwiązywania typowych problemów zawodowych Potrafi zbudować i sprawdzić system komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej PR w miejscu pracy 3

4 Potrafi przygotować naukowe opracowanie z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi Ma umiejętność: Posiada umiejętność posługiwania się normami, standardami w procesach zarządzania kadrami Posiada umiejętność stosowania metod i doboru pracowników Posiada umiejętność tworzenia i stosowania systemów motywacyjnych Posiada umiejętność efektywnego komunikowania się z innymi ludźmi oraz współpracy w zespole Posiada umiejętność zastosowania metod i oceny narzędzi wspomagających procesy podejmowania decyzji i twórczego rozwiązywania problemów Posiada umiejętność konstruktywnego uczestnictwa w projektach wprowadzających zmiany w organizacji Posiada umiejętność kierowania zespołami (projektowymi, zadaniowymi) i ich organizacji w środowisku pracy KOMPETENCJE SPOŁECZNE Ma świadomość ważności i zrozumienie: Skutecznie wykorzystuje i rozwija kompetencje interpersonalne takie jak: komunikacja, współpraca, umiejętności negocjacji i rozwiązywania konfliktów, umiejętności kierowania i twórczego rozwiązywania problemów Potrafi odważnie bronić swoich poglądów wobec innych stanowisk, także innych grup zawodowych Jest świadomy etycznego wymiaru działań związanych z komunikacją i PR Wie czym jest manipulacja informacją Ma świadomość wagi pracy zespołowej i efektu synergicznego Ma świadomość odpowiedzialności pracy kierowniczej Wykazuje gotowość: Jest przygotowany do wzięcia odpowiedzialności za wykonane zadania w ramach 4

5 zarządzania zasobami ludzkimi Jest przygotowany do poruszania się na rynku pracy i do zmiany zatrudnienia Rozwija kompetencje społeczne w zakresie zdobywania i doskonalenia swojej wiedzy adekwatnie do powstających potrzeb i problemów w organizacji Jest przygotowany do etycznego postępowania w ramach zadań związanych z zarządzaniem zasobami ludzkimi selekcji, szkolenia, motywacji, oceny pracowników Nazwa Podstawowe zadania działu kadr Język język polski Słuchacz: Efekty kształcenia dla (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Zna zadania działu kadr Posiada widzę na temat planowania i realizowania działań dotyczących kadr w celu zapewnienia odpowiedniej liczby pracowników, z odpowiednimi kwalifikacjami, w odpowiednim miejscu i czasie, zgodnie z celami i strategią organizacji Posiada umiejętność posługiwania się normami, standardami w procesach zarządzania kadrami Zna współczesne koncepcje zarządzania kadrami i jej uwarunkowania Ma świadomość wagi pracy zespołowej i efektu synergicznego Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany pierwszy 5

6 Forma realizacji zajęć wykład Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) Stosowane metody dydaktyczne brak wymagań wstępnych wykład 15 godzin 3 wykład, prezentacje multimedialne, pogadanka Sposoby sprawdzania i oceny osiągnięć słuchacza: Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez Forma i warunki zaliczenia *), w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia aktywność na zajęciach, ćwiczenie: jakie problemy dotyczące ludzi napotykamy w organizacjach (karteczki - wersja metody fish-bone, praca w dwu grupach). Warunkiem zaliczenia semestru jest udział wykładach, znajomość literatury z zakresu omawianych zagadnień na wykładach. Zaliczenie z oceną. zaliczenie z oceną Treści programowe Współczesne warunki zarządzania ludźmi. Aspekty polityki kadrowej. Administrowanie personelem, gromadzenie i przetwarzanie informacji o pracownikach, zarządzanie personelem decyzje i ustalenia dotyczące zatrudnienia, jego warunków, przebiegu, itp.- instrumenty zarządzania ludźmi. Pojęcie procesu kadrowego, omówienie schematu procesu planowania kadr, analiza zasobów personalnych. Zarządzanie kadrami jako zawód i jego wymagania. Wymagania dotyczące wiedzy menedżera ds. zasobów ludzkich. Kształtowanie rozwoju zawodowego pracowników. Zarządzanie kadrami jako rola; wymagania tej roli i możliwość ich rozwijania. Współczesne koncepcje 6

7 zarządzania kadrami i jej uwarunkowania. Idea zasobów ludzkich : definicja, specyfika współczesnych zasobów ludzkich. Schemat zadań działu kadr i jego ogólna prezentacja. Adamiec M., Kożusznik B.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Aktor kreator inspirator, Wyd. AKADE, Kraków 2000 Armstrong M.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Kostera M.: Zarządzanie personelem, Warszawa 1994 Internet: Nazwa Dobór i selekcja pracowników Język język polski Słuchacz: Efekty kształcenia dla (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Posiada wiedzę na temat doboru i selekcji pracowników Posiada umiejętność stosowania metod i doboru pracowników Ma świadomość odpowiedzialności pracy kierowniczej Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany pierwszy 7

8 Forma realizacji zajęć ćwiczenia Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) brak wymagań wstępnych ćwiczenia 15 godzin 3 Stosowane metody dydaktyczne ćwiczenia, dyskusja, analiza materiałów źródłowych, prezentacje multimedialne Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez Forma i warunki zaliczenia *), w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia Treści programowe ćwiczenia: z analizowaniem wymagań na określonych stanowiskach pracy, konstruowanie przewodnika do wywiadu z kandydatem na pracownika - jakie pytania są najbardziej diagnostyczne? (praca w grupach). Charakterystyki ludzi przykład schematu big five : [ćwiczenie samooceny metodą porównywania parami] zaliczenie na ocenę Przebieg ogólny procesu rekrutacji i selekcji. Potrzeby organizacji a pojęcie rynku pracy: popyt, podaż, itp. Kształtowanie zasobów ludzkich jako cel rekrutacji pracowników. Sposoby rekrutacji: rekrutacja zewnętrzna, rekrutacja wewnętrzna. Typy psychologiczne pracowników. Metodologia selekcji pracowników, analiza pracy z punktu widzenia potrzeb kadrowych: charakterystyka zadań - optymalne wyposażenie kandydata - rzeczywiste zasoby kandydata; idea zasobów osobistych. Metody doboru: rozmowa kwalifikacyjna indywidualna, przesłuchanie przez komisję kwalifikacyjną - wywiady panelowe [skład komisji, metody działania, techniki oceny], zasady funkcjonowania testów: symulacyjne i niesymulacyjne - porównanie; metoda koszyka poleceń jako metoda symulacyjna, pojęcie związania kulturowego. Klasyfikacja metod 8

9 psychologicznych i problemy ich stosowania. Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Dale M.: Skuteczna rekrutacja i selekcja pracowników. Przełożył Leszek Wójcik. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Nazwa Systemy szkoleń i doskonalenia pracowników - planowanie kariery Język język polski Słuchacz: Efekty kształcenia dla (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Posiada wiedzę na temat planowania karier ścieżek kariery Posiada wiedzę na temat doskonalenia pracowników Potrafi zbudować system szkoleń pracowników Posiada umiejętność planowania kariery zawodowej Potrafi zaplanować, przeprowadzić i ocenić procesy szkoleniowe w organizacji Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany pierwszy Forma realizacji zajęć ćwiczenia Wymagania wstępne i dodatkowe brak wymagań wstępnych 9

10 Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) ćwiczenia 15 godzin 3 Stosowane metody dydaktyczne Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez Forma i warunki zaliczenia *), w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia Metody podające (wykład, pogadanka), praca w zespołach, indywidualna praca, gry symulacyjne, dyskusja. Środki dydaktyczne: rzutnik multimedialny, kwestionariusze. ocena indywidualna, słowna, grupowa, zespołowa wykonanych ćwiczeń i zadań. zaliczenie na ocenę Treści programowe Rozwój zawodowy. Pojęcie i kształtowanie kariery zawodowej, założenia i narzędzia - ocena rozwoju zawodowego. Typowe etapy, problemy i sytuacje w karierze ich rozwiązywanie. Planowanie kariery, doradztwo zawodowe. Narzędzia samodoskonalenia zawodowego. Szkolenie kadr. Uczenie się i kształcenie w trakcie kariery zawodowej, formy i prawidłowości uczenia się jako cechy indywidualne, mechanizmy uczenia się typowe w sytuacjach zawodowych. Podstawy, założenia, systemy i formy szkoleń, praktyczne aspekty szkoleń i treningu zawodowego, projektowanie szkoleń, programy, formy realizacji. Bramley P.: Ocena efektywności szkoleń. Przełożyła Iwona Sochacka. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Cascio W. F.: Kalkulacja kosztów zasobów ludzkich. Przełożyła Iwona Podsiadło Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002, Rae L.: Planowanie i projektowanie szkoleń. Przełożyła Anna Hędrzak. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002, 10

11 Sloman M.: Strategia szkolenia pracowników, PWN, Warszawa 1994 Planowanie kariery, Biblioteka»Gazety Wyborczej«, tom 6. PWN Warszawa 2007 Nazwa Ocenianie pracowników - budowanie i stosowanie arkuszy ocen Język język polski Efekty kształcenia dla (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Słuchacz: Zna i rozumie nowe metody oceny pracowników Potrafi budować i stosować arkusze ocen pracowniczych Potrafi zbudować system oceny pracowników Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany drugi Forma realizacji zajęć ćwiczenia Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) Stosowane metody dydaktyczne brak wymagań wstępnych ćwiczenia 15 godzin 4 analiza dokumentów, metoda problemowa, metoda 11

12 projektów, gry dydaktyczne Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez Forma i warunki zaliczenia *), w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia cena indywidualna, słowna, grupowa, zespołowa wykonanych ćwiczeń i zadań zaliczenie na ocenę Treści programowe Ocenianie pracowników: istota, funkcje, procedury i narzędzia. Psychologiczne podstawy oceniania, spostrzeganie społeczne, mechanizmy wartościowania, konteksty i błędy oceniania. Systemy i narzędzia oceniania pracowników, ich założenia, konstruowanie, zastosowanie i ograniczenia, zasady skutecznego oceniania. Budowanie i stosowanie arkuszy ocen Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Sidor-Rządkowska M.: Kształtowanie nowoczesnych systemów ocen pracowników. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Nazwa Systemy wynagrodzeń i motywacji Język język polski Efekty kształcenia dla (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Słuchacz: Posiada wiedzę na temat systemu wynagrodzeń i motywacji Posiada umiejętność tworzenia i stosowania systemów motywacyjnych Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany 12

13 drugi Forma realizacji zajęć wykład/ćwiczenia Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) brak wymagań wstępnych wykład 5 godzin/ćwiczenia 10 godzin 5 Stosowane metody dydaktyczne wykład, prezentacje multimedialne, pogadanka, analiza dokumentów, metoda problemowa Ćwiczenie: badania postaw wobec nagród pozamaterialnych, konstruowanie systemów takich nagród Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez Ćwiczenie: [w grupach]: projektowanie systemu wynagradzania kadry kierowniczej w średnim przedsiębiorstwie produkcyjnym Ćwiczenie: Analiza własnej pracy, w której występowała największa motywacja: dlaczego, jakie były okoliczności i źródła tej motywacji? Forma i warunki zaliczenia *), w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia zaliczenie na ocenę Treści programowe Analizowanie i projektowanie systemów motywacyjnych. Wartościowanie pracy dla celów motywowania i nagradzania, projektowanie pracy. Motywacja do pracy. Podstawy psychologiczne, rodzaje i mechanizmy motywacji ludzkiej, jej kształtowanie. Teorie motywacji i motywowania w organizacjach, cechy i charakterystyka systemów wynagradzania, negocjowanie 13

14 warunków pracy i płacy. Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Gick A., Tarczyńska M.: Motywowanie pracowników. Systemy-Techniki-Praktyka, PWE, Warszawa 1999, Poels F.: Wartościowanie stanowisk pracy i strategie wynagrodzeń. Jak wprowadzać efektywny system. Przełożyła Iwona Podsiadło. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Nazwa Kultura organizacyjna Język język polski Słuchacz: Efekty kształcenia dla (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Posiada wiedzę na temat roli i charakterystyki kultury organizacyjnej i klimatu organizacyjnego Potrafi dokonać analizy kultury organizacyjnej i przewidywać zachowania członków organizacji w tym zakresie Potrafi analizować problemy organizacji pod kątem ich relacji z podmiotami gospodarczymi i innymi instytucjami tworzącymi otoczenie organizacji Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany drugi Forma realizacji zajęć ćwiczenia Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i brak wymagań wstępnych ćwiczenia 10 godzin 14

15 Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) 3 Stosowane metody dydaktyczne analiza dokumentów, metoda problemowa, prezentacje multimedialne Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez Forma i warunki zaliczenia *), w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia ocena indywidualna, słowna, grupowa, zespołowa wykonanych ćwiczeń i zadań zaliczenie na ocenę Treści programowe Charakterystyka kultury organizacyjnej i klimatu organizacyjnego, zachowania członków organizacji w zakresie kultury organizacyjnej, idea organizacji a rola ludzi. Formalne aspekty kultury organizacyjnej, normalne aspekty kultury organizacyjnej. Rola kadry zarządzającej. Źródła kultury organizacyjnej a filozofia organizacji. Kultura organizacyjna a przekonania pracowników. Robbins, S.: Zachowania w organizacji, 1998, Warszawa Robbins, S.: Zasady zachowania w organizacjach, Zysk i S-ka. Poznań 2001 Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Scott W. E., Cummings L.L [red.]: Zachowanie człowieka w organizacji, Warszawa, PWN. Senge P.M.: Piąta dyscyplina. Teoria i praktyka organizacji uczących się. Wyd.III. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Hatch M.J. : Teoria organizacji, PWN, Warszawa 2002 Zarządzanie firmą, Biblioteka»Gazety Wyborczej«, tom 1-2. PWN Warszawa

16 Nazwa Komunikowanie się - stosunki międzyludzkie - współpraca i rywalizacja Język język polski Słuchacz: Efekty kształcenia dla (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Zna koncepcje komunikowania się i współpracy w organizacji Potrafi zbudować i sprawdzić system komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej organizacji Posiada umiejętność efektywnego komunikowania się z innymi ludźmi oraz współpracy w zespole Potrafi odważnie bronić swoich poglądów wobec innych stanowisk, także grup zawodowych Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany pierwszy Forma realizacji zajęć wykład/ćwiczenia Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) brak wymagań wstępnych wykład 5 godzin/ćwiczenia 10 godzin 5 Stosowane metody dydaktyczne analiza dokumentów, metoda problemowa, prezentacje multimedialne, pogadanka Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez 16

17 ocena indywidualna, słowna, grupowa, zespołowa wykonanych ćwiczeń i zadań Forma i warunki zaliczenia *), w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia zaliczenie na ocenę Treści programowe Koncepcje komunikowania się i współpracy w organizacji Komunikacja werbalna i niewerbalna w organizacji System komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej organizacji Współpraca i rywalizacja w organizacji Adamiec M., Kożusznik B.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Aktor kreator inspirator, Wyd. AKADE, Kraków 2000 Armstrong M.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Armstrong M.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Strategia i działanie. Wyd. PSB, Kraków 1996 Kostera M.: Zarządzanie personelem, Warszawa 1994 Kożusznik B. [red.]: Psychologia w pracy menedżera, Wyd. UŚl, Katowice 1994 Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Kożusznik B. [red.]: Współczesne problemy zarządzania ludźmi, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2000 Makin P., Cooper C., Cox Ch.: Organizacje a kontrakt psychologiczny. Zarządzanie ludźmi w pracy, PWN, Warszawa 2000 McKenna E., N. Beech: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Gebethner i Ska, Warszawa 1997 Padzik, K.: Leksykon HRM. Podstawowe pojęcia z dziedziny zarządzania zasobami ludzkimi. Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2002 Parsloe E., Wray M.: Trener i mentor. Udział coachingu i mentoringu w doskonaleniu procesu uczenia się. Przełożył Witold Biliński. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Stoner, J.A., Freeman, R.E., Gilbert, D.R.: Kierowanie. Tłum. A.Ehrlich. PWE, Warszawa 2002, wydanie II 17

18 Zarządzanie zasobami ludzkimi, Biblioteka»Gazety Wyborczej«, tom 5. PWN Warszawa 2007 Nazwa Zarządzanie konfliktem - prowadzenie negocjacji Język język polski Słuchacz: Efekty kształcenia dla (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Wie jak konstruktywnie zarządza się konfliktem i prowadzi negocjacje Potrafi zastosować metody konstruktywnego zarządzania konfliktem Potrafi zastosować techniki prowadzenia negocjacji Doskonali własny styl rozwiązywania konfliktów Zna procedury postępowania ułatwiające zarządzanie konfliktem Potrafi kontrolować przebieg procesu rozwiązywania konfliktu Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany pierwszy Forma realizacji zajęć wykład/ćwiczenia Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i brak wymagań wstępnych wykład 5 godzin/ćwiczenia 10 godzin 18

19 Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) 5 Stosowane metody dydaktyczne Warsztaty prowadzone są metodami aktywizującymi uczestników. Stosowane są techniki odgrywania ról. Wykorzystywane są efekty pracy grupy, dzięki czemu następuje zwiększenie się efektów uczenia się. Wykorzystanie techniki wideo. Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez Forma i warunki zaliczenia *), w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia zaliczenie na ocenę, ocena indywidualna wykonanych ćwiczeń i zadań zaliczenie na ocenę Treści programowe Konflikty międzyludzkie czynniki prowadzące do powstawania konfliktu, przebieg tego procesu oraz style radzenia sobie w sytuacji konfliktowej rywalizacja, współpraca, kompromis, uleganie unikanie zajmowania się konfliktem. Konflikty w organizacji i zespole pracowniczym pozytywne negatywne aspekty konfliktów. Zasady postępowania w celu wypracowania konstruktywnego rozwiązania konfliktu doskonalenie komunikacji międzyludzkiej, odkrywanie interesu stron konfliktu i poszukiwania interesów wspólnych, poszukiwanie różnicy rozwiązań sytuacji konfliktowej, ustalenie obiektywnych kryteriów oceny spornych kwestii, dbanie o dobre, wzajemne stosunki między stronami konfliktu. Procedury postępowania ułatwiające zarządzanie konfliktem. Kontrolowanie przebiegu procesu rozwiązywania konfliktu. Adamiec M., Kożusznik B.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Aktor kreator inspirator, Wyd. AKADE,Kraków 2000 Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Armstrong M.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Armstrong M.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Strategia i działanie. Wyd. PSB, Kraków 1996 Kostera M.: Zarządzanie personelem, Warszawa

20 Kożusznik B. [red.]: Psychologia w pracy menedżera, Wyd. UŚl, Katowice 1994 Kożusznik B. [red.]: Współczesne problemy zarządzania ludźmi, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2000 Makin P., Cooper C., Cox Ch..: Organizacje a kontrakt psychologiczny. Zarządzanie ludźmi w pracy, PWN, Warszawa 2000 McKenna E., N. Beech: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Gebethner i Ska, Warszawa 1997 Stoner, J.A., Freeman, R.E., Gilbert, D.R.: Kierowanie. PWE, Warszawa 1999 Stoner, J.A., Freeman, R.E., Gilbert, D.R., Jr:: Kierowanie. Tłum. A.Ehrlich. PWE, Warszawa 2002, wydanie II Nazwa Zarządzanie strategiczne - twórcze rozwiązywanie problemów Język język polski Słuchacz: Efekty kształcenia dla (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Wie jak zarządzać strategicznie Posiada umiejętność zastosowania metod i oceny narzędzi wspomagających procesy podejmowania decyzji i twórczego rozwiązywania problemów Skutecznie wykorzystuje i rozwija kompetencje interpersonalne takie jak: komunikacja, współpraca, umiejętności negocjacji i rozwiązywania konfliktów, umiejętności kierowania i twórczego rozwiązywania problemów Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany pierwszy 20

21 Forma realizacji zajęć wykład/ćwiczenia Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) brak wymagań wstępnych wykład 5 godzin/ćwiczenia 10 godzin 5 Stosowane metody dydaktyczne prezentacje multimedialne, analiza dokumentów, metoda problemowa, pogadanka, ćwiczenia w grupach Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez Forma i warunki zaliczenia *), w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia ocena indywidualna, słowna, grupowa, zespołowa wykonanych ćwiczeń i zadań zaliczenie na ocenę Treści programowe Podstawowe zagadnienia zarządzania strategicznego Jak twórczo rozwiązywać problemy w organizacji Jak twórczo zarządzać Proctor, T.: Zarządzanie twórcze, Gebethner i Ska, Warszawa 1998 Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Parsloe E., Wray M.: Trener i mentor. Udział coachingu i mentoringu w doskonaleniu procesu uczenia się. Przełożył Witold Biliński. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Armstrong M.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Strategia i działanie. Wyd. PSB, Kraków

22 Nazwa Zarządzanie zmianą - problemy transformacji gospodarki i kosztów przemian Język język polski Słuchacz: Efekty kształcenia dla (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Wie jak zarządzać zmianą Posiada umiejętność konstruktywnego uczestnictwa w projektach wprowadzających zmiany w organizacji Ma świadomość ważności i zrozumienie problemu transformacji gospodarki i kosztów przemian Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany Forma realizacji zajęć Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) drugi wykład/ćwiczenia brak wymagań wstępnych wykład 10 godzin/ćwiczenia 5 godzin 5 Stosowane metody dydaktyczne prezentacje multimedialne, analiza dokumentów, metoda problemowa, pogadanka, ćwiczenia w grupach Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez ocena indywidualna, słowna, grupowa, zespołowa wykonanych ćwiczeń i zadań Forma i warunki zaliczenia *), w tym 22

23 zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia zaliczenie na ocenę Treści programowe Wybrane zagadnienia z zarządzania zmianą Projekty wprowadzające zmiany w organizacji Problematyka transformacji gospodarki i kosztów przemian Literatura podstawowa: Bridges W.: Zarządzanie zmianami, Wydawnictwo Uniwersytety Jagiellońskiego, Kraków 2008 Bratnicki M.: Zarządzanie zmianami w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Katowice 1998 Masłyk Musiał E.: Zarządzanie zmianami w firmie, Wydawnictwo CIM, Warszawa 1996 Zarębska A.: Zmiany organizacyjne w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2002 Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Clarke L.: Zarządzanie Zmianą, Felberg 2001 Literatura uzupełniająca: Mikołajczyk Z.: Zarządzanie procesem zmian w organizacjach. GWSH, Katowice 2003 Robbins S.P.: Zasady zachowania w organizacji. Zysk i S- ka, Poznań 2001 Marody M., Poleszczuk Giza A.: Przemiany więzi społecznych. Wydawnictwo naukowe Scholar, Warszawa 2004 Carr D.K., Hard K.J,.Trahant W.J.: Zarządzanie procesem zmian, PWN Warszawa 1998 Griffin R.W.: Podstawy zarządzania organizacjami. PWN, Warszawa

24 Nazwa Trening umiejętności kierowniczych Język język polski Słuchacz: Efekty kształcenia dla (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Posiada wiedzą dotyczącą organizowania treningu kierowniczego Posiada umiejętność pełnienia nietypowych ról społecznych i wczucia się w inną sytuację i doznania ludzi w innych okolicznościach. Doświadczenia te powinny w efekcie uświadomić, że pełnienie ról zawodowych, np. kierowniczych wywołuje pewną sztywność i stereotypowość spostrzegania innych ludzi, a jednocześnie skuteczne działanie kierownicze wymaga przełamywania tej sztywności, rozwijania wrażliwości na położenie innych ludzi i empatii. Wykazuje gotowość do świadomej refleksji i wyborów związanych z własną karierą Docenia rolę plastyczności, zmienności, otwartości, i elastyczności w pracy dobrego menedżera Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany drugi Forma realizacji zajęć ćwiczenia Wymagania wstępne i dodatkowe brak wymagań wstępnych Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i ćwiczenia 15 godzin 24

25 Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) 4 Stosowane metody dydaktyczne ćwiczenia w terenie, wspólnym elementem ćwiczeń jest stawianie uczestników w sytuacji bycia kimś innym, co pozwala spojrzeć na siebie w sposób bardziej nietypowy i odkrywczy. Dobór ról i sytuacji występujących w ćwiczeniach jest odpowiedni do problemów i zachowań typowych dla uczestników, czyli kadry kierowniczej na wyższych stanowiskach zarządczych Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez Forma i warunki zaliczenia *), w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia końcowy efekt sprawdzenia nabytych umiejętności i kompetencji słuchacza, stworzenie z uczestników zintegrowanej, znającej się grupy przyszłych menedżerów ZZL zaliczenie na ocenę Zademonstrowanie roli dobrej i otwartej komunikacji z ludźmi. Rola plastyczności, zmienności, otwartości i elastyczności w pracy dobrego menedżera. Trening umiejętności kierowniczych składa się ćwiczeń, dotyczących przede wszystkim: Treści programowe 1. sytuacji zamiany ról i doznawania nietypowego traktowania przez innych, połączonego z ćwiczeniem rozpoznawania informacji o sobie udzielanej przez rozmówców w ukryty (niejawny) sposób 2. sytuacji kreowania własnego zachowania fizycznego i zewnętrznego wizerunku (strój, gesty, działania), który ma prezentować uczestników jako inne osoby 3. umiejętności rozpoznawania cech ludzi i identyfikowania osób na podstawie najważniejszych cech charakterystycznych 4. zdolności poznawania samego siebie i ujawniania ukrytych stron siebie przy użyciu różnego rodzaju metafor i sposobów samoopisu 5. odgrywania ról nietypowych i nieznanych z codziennych 25

26 sytuacji zawodowych Góralski A.: Twórcze rozwiązywanie zadań, PWN Warszawa 1980 Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Fobes R.: Pomysł na każdą okazję. Podręcznik twórczego rozwiązywania problemów, Łódź 1998 Kożusznik B.: Psychologia zespołu pracowniczego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2002 Proctor T.: Zarządzanie twórcze, Wydawnictwo Gebethner & Ska. Warszawa 1998, z serii Podstawy Zarządzania Nazwa Prawo handlowe Język język polski Efekty kształcenia dla (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany Słuchacz: drugi Ma wiedzę na temat prawa handlowego Potrafi zastosować wiedzę z zakresu prawa handlowego do rozwiązywania typowych problemów zawodowych Forma realizacji zajęć wykład Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i brak wymagań wstępnych wykład 10 godzin 26

27 Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) 2 Stosowane metody dydaktyczne prezentacje multimedialne, analiza dokumentów, metoda problemowa, pogadanka Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez Forma i warunki zaliczenia *), w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia ocena indywidualna, słowna, grupowa, zespołowa wykonanych ćwiczeń i zadań zaliczenie na ocenę Wybrane zagadnienia z prawa handlowego Pojęcie prawa handlowego Treści programowe Źródła prawa handlowego Krajowy Rejestr Sądowy organizacja, postępowanie, skutki wypisu Zasady tworzenia firmy Zasady prawa firmowego Pojęcie spółki i jej rodzaje Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Kruczalak K.: Prawo handlowe. Zarys wykładu, Wydawnictwo: LexisNexis 2008 Nazwa Prawo administracyjne Język język polski Efekty kształcenia dla 27

28 (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Słuchacz: Ma wiedzę na temat prawa administracyjnego Potrafi zastosować wiedzę z zakresu prawa administracyjnego do rozwiązywania typowych problemów zawodowych Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany drugi Forma realizacji zajęć wykład Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) brak wymagań wstępnych wykład 10 godzin 2 Stosowane metody dydaktyczne prezentacje multimedialne, analiza dokumentów, metoda problemowa, pogadanka Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez Forma i warunki zaliczenia *), w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia ocena indywidualna, słowna, grupowa, zespołowa wykonanych ćwiczeń i zadań zaliczenie na ocenę Treści programowe Wybrane zagadnienia z kodeksu postępowania administracyjnego Przedmiot badań nauki prawa administracyjnego i jego elementy Pojęcie administracji publicznej 28

29 Ujęcie organizacyjne organy administracji publicznej i inne podmioty administrujące Zasady ogólne prawa administracyjnego Zasady proceduralne Pojęcie i elementy stosunku administracyjnoprawnego Źródła prawa administracyjnego Pojęcie organu administracji publicznej Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Kodeks postępowania administracyjnego. Wprowadzenie Janusza Borkowskiego, Wydawnictwo C.H. Beck 2012 Kluwer W.: Kodeks postępowania administracyjnego i inne akty prawne, 2012 Nazwa Prawo pracy Język język polski Efekty kształcenia dla (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany Słuchacz: pierwszy Ma wiedzę na temat prawa pracy Potrafi zastosować wiedzę z zakresu prawa pracy do rozwiązywania typowych problemów zawodowych Forma realizacji zajęć wykład Wymagania wstępne i dodatkowe brak wymagań wstępnych 29

30 Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) wykład 10 godzin 3 Stosowane metody dydaktyczne prezentacje multimedialne, analiza dokumentów, metoda problemowa, pogadanka Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez Forma i warunki zaliczenia *), w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia ocena indywidualna, słowna, grupowa, zespołowa wykonanych ćwiczeń i zadań zaliczenie na ocenę Treści programowe Wybrane zagadnienia z kodeksu pracy, czym jest prawo pracy, obowiązki pracownika i pracodawcy, prawa pracownika i pracodawcy. Zasady prawa pracy i stosunek pracy, umowa o pracę, rozwiązanie umowy o pracę, urlop wypoczynkowy, ochrona pracy kobiet i rodzicielstwo Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Kodeks Pracy, Wydawnictwo C.H. Beck 2012 Świątkowski A.: Polskie prawo pracy, LexisNexis 2012 Nazwa Stosunki publiczne - budowanie image'u firmy i public relations Język język polski 30

31 Słuchacz: Efekty kształcenia dla (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Wie jak budować wizerunek firmy i public relations Potrafi zbudować i sprawdzić system komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej PR Jest świadomy etycznego wymiaru działań związanych z komunikacją i PR Wie czym jest manipulacja informacją Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany pierwszy Forma realizacji zajęć wykład Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) brak wymagań wstępnych wykład 10 godzin 3 Stosowane metody dydaktyczne Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez Forma i warunki zaliczenia *), w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia Treści programowe analiza dokumentów, metoda problemowa, prezentacje multimedialne ocena indywidualna, zaliczenie na ocenę zaliczenie na ocenę Zagadnienia public relations System komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej PR 31

32 Jak budować wizerunek firmy i public relations Etyczny wymiar działań związanych z komunikacją i PR Manipulacja informacją McKenna E., N. Beech: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Gebethner i Ska, Warszawa 1997 Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Padzik, K.: Leksykon HRM. Podstawowe pojęcia z dziedziny zarządzania zasobami ludzkimi. Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2002 Stoner, J.A., Freeman, R.E., Gilbert, D.R., Jr.: Kierowanie. Tłum. A.Ehrlich. PWE, Warszawa 2002, wydanie II Nazwa Seminarium dyplomowe Język język polski Słuchacz: Efekty kształcenia dla (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Posiada wiedzę i doświadczenie z zakresu nowoczesnego zarządzania zasobami ludzkimi w różnych przedsiębiorstwach Zna zasady przygotowywania pracy naukowej Potrafi przygotować naukowe opracowanie z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi Semestr, w którym przedmiot/moduł*) jest realizowany Forma realizacji zajęć drugi 32

33 ćwiczenia Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi/modułowi*) Słuchacz jest przygotowany do postępowania w ramach zadań związanych z zarządzaniem zasobami ludzkimi ćwiczenia 10 godzin 5 Stosowane metody dydaktyczne Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez Forma i warunki zaliczenia *), w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia ćwiczenia, seminarium, dyskusja, pogadanka, analiza dokumentów, analiza materiałów źródłowych złożenie i obrona pracy dyplomowej egzamin Treści programowe Celem przedmiotu jest przygotowanie projektu indywidualnego dla danej osoby, przedstawienie i obrona pracy dyplomowej z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej Literatura ogólna: Adamiec, M.: Potencjał ludzki w organizacji, Difin, Warszawa 2011 Argyle, M.: Psychologia stosunków międzyludzkich, PWN, Warszawa 1991 Aronson E., Wilson T.D., Akert R.M.: Psychologia społeczna. Serce i umysł. Zysk i S-ka, 1997 Aronson E.: Człowiek istota społeczna, Warszawa 1995 Chmiel Nik.: Psychologia pracy i organizacji. wyd. 1, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003 Hatch M.J. : Teoria organizacji, PWN, Warszawa

34 Giddens A.: Socjologia. PWN, Warszawa 2004, rozdz.: 3,12,13. Griffin W. Ricky.: Podstawy zarządzania organizacjami. Tłum. Michał Rusiński Hesselbein, Goldsmith, Beckhard [red.]: Lider przyszłości. Business Press, Warszawa 1997 Kurtzmann J., Rifkin G., Griffith V.: MBA box. Praktyczne idee najtęższych umysłów biznesu. Wyd MT Biznes, Warszawa 2005 Morgan, Gareth: Obrazy organizacji, PWN, Warszawa 1997 Morgan, Gareth: Wyobraźnia organizacyjna, PWN, Warszawa 2001 Nonaka, I., Takeuchi, H.: Kreowanie wiedzy w organizacji. Przeł. E. Nalewajko. Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2000 Oyster, C. K.: Grupy. Psychologia społeczna. Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2002 Proctor, T.: Zarządzanie twórcze, Gebethner i Ska, Warszawa 1998 Robbins, S.: Zachowania w organizacji, 1998, Warszawa Robbins, S.: Zasady zachowania w organizacjach, Zysk i S-ka. Poznań 2001 Scott W. E., Cummings L.L [red.]: Zachowanie człowieka w organizacji, PWN, Warszawa Senge P.M.: Piąta dyscyplina. Teoria i praktyka organizacji uczących się. Wyd.III. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Zarządzanie firmą, Biblioteka»Gazety Wyborczej«, tom 1-2. PWN, Warszawa 2007 Literatura dotycząca zarządzania zasobami ludzkimi: Adamiec M., Kożusznik B.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Aktor kreator inspirator, Wyd. AKADE, Kraków 2000 Armstrong M.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Armstrong M.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Strategia i działanie. Wyd. PSB, Kraków 1996 Bramley P.: Ocena efektywności szkoleń. Przełożyła Iwona Sochacka. Oficyna Ekonomiczna, Kraków

35 Cascio W. F.: Kalkulacja kosztów zasobów ludzkich. Przełożyła Iwona Podsiadło Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Dale M.: Skuteczna rekrutacja i selekcja pracowników. Przełożył Leszek Wójcik. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Gick A., Tarczyńska M.: Motywowanie pracowników. Systemy-Techniki-Praktyka. PWE, Warszawa 1999 Kostera M.: Zarządzanie personelem, Warszawa 1994 Kożusznik B. [red.]: Psychologia w pracy menedżera, Wyd. UŚl, Katowice 1994 Kożusznik B. [red.]: Współczesne problemy zarządzania ludźmi, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2000 Makin P., Cooper C., Cox Ch.: Organizacje a kontrakt psychologiczny. Zarządzanie ludźmi w pracy, PWN, Warszawa 2000 McKenna E., N. Beech: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Gebethner i Ska, Warszawa 1997 Padzik, K.: Leksykon HRM. Podstawowe pojęcia z dziedziny zarządzania zasobami ludzkimi. Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2002 Parsloe E., Wray M.: Trener i mentor. Udział coachingu i mentoringu w doskonaleniu procesu uczenia się. Przełożył Witold Biliński. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Poels F.: Wartościowanie stanowisk pracy i strategie wynagrodzeń. Jak wprowadzać efektywny system. Przełożyła Iwona Podsiadło. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Rae L.: Planowanie i projektowanie szkoleń. Przełożyła Anna Hędrzak. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Sidor-Rządkowska M.: Kształtowanie nowoczesnych systemów ocen pracowników. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 Stoner, J.A., Freeman, R.E., Gilbert, D.R.: Kierowanie. PWE, Warszawa 1999 Stoner, J.A., Freeman, R.E., Gilbert, D.R., Jr.: Kierowanie. Tłum. A.Ehrlich. PWE, Warszawa 2002, wydanie II 35