PODRĘCZNIKI PRAWNICZE. Katarzyna Bilewska, Aleksander Chłopecki Prawo handlowe

Transkrypt

1

2 PODRĘCZNIKI PRAWNICZE Katarzyna Bilewska, Aleksander Chłopecki Prawo handlowe

3 W sprzedaży: A. Kidyba PRAWO HANDLOWE, wyd. 17 Studia Prawnicze W. Pyzioł, A. Szumański, I. Weiss PRAWO SPÓŁEK Studia Prawnicze J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, K. Oplustil, R. Pabis, A. Rachwał, M. Spyra, G. Suliński, M. Tofel, R. Zawłocki KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH, wyd. 3 Komentarze Kompaktowe Z. Jawa (red.) KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH Duże Komentarze Becka KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH, wyd. 22 Twoje Prawo

4 Prawo handlowe prof. UW dr hab. Katarzyna Bilewska prof. zw. dr hab. Aleksander Chłopecki WYDAWNICTWO C. H.BECK WARSZAWA 2015

5 Poszczególne rozdziały opracowali: Katarzyna Bilewska: I X, XIV Aleksander Chłopecki: XI XIII, XV XVII Stanisław Gurgul: XVIII Wydawca: Aneta Flisek Wydawnictwo C.H.Beck 2015 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Marta Świerk Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

6 Przedmowa Podręcznik, który oddajemy Czytelnikowi do ręki ma służyć przedstawieniu podstawowych regulacji prawa handlowego. Prawo handlowe jest, podobnie jak prawo cywilne, którego prawo handlowe jest częścią przedmiotem podstawowym i zarazem obligatoryjnym dla studentów prawa (a tam, gdzie nie jest powinno być). Również i ci studenci, którzy są pewni, że zamierzają zajmować się innymi dziedzinami prawa, np. prawem karnym lub prawem administracyjnym, nie mogą pominąć prawa handlowego. Skoro już posługujemy się tymi przykładami przestępstwa gospodarcze w prawie karnym, czy kwestia nadzoru, udzielania zezwoleń i koncesji w prawie administracyjnym wymagają przecież wiedzy w zakresie prawa handlowego. Adwokat, radca prawny, urzędnik, prawnik wspomagający działalność gospodarczą w ramach porad prawnych lub jako tzw. in-house lawyer, powinni mieć wiedzę w zakresie prawa handlowego. Opracowanie podręcznika z prawa handlowego wiąże się jednak z dwoma ryzykami. Po pierwsze jest to ryzyko rozszerzającego potraktowania tematyki. Ryzyko to można określić jako utożsamienie całościowej regulacji profesjonalnego obrotu gospodarczego z prawem handlowym. Niewątpliwie bowiem takie dziedziny jak prawo ubezpieczeniowe, bankowe czy prawo rynku kapitałowego, nawet w zakresie pozbawionym elementów administracyjnoprawnych (o co w przypadku tych dziedzin trudno) stanowią w szerokim rozumieniu element prawa handlowego. Jednak ujęcie podręcznika prawa handlowego w tak szerokim zakresie musiałoby powodować stworzenie opracowania w praktyce nieczytelnego, egzaminacyjnie nie do opanowania i niepotrzebnego w istocie tym, którzy będą zajmować się np. prawem karnym. Z kolei niewątpliwie podstawowym elementem prawa handlowego jest prawo spółek, czyli po prostu regulacja spółek handlowych. Ograniczenie się jednak tylko do prawa spółek byłoby z kolei ujęciem zbyt wąskim. To drugie z sygnalizowanych ryzyk. Autorzy podręcznika uznali zatem, że niezbędny jest w tym zakresie pewien racjonalny kompromis. Podstawą podręcznika powinny być naturalnie opisy regulacji spółek handlowych. Jednocześnie zaś niezbędne jest poruszenie pewnych podstawowych kwestii związanych ze spółkami publicznymi. Jak zauważy

7 VI Przedmowa Czytelnik, regulacje spółki publicznej zawarte są zarówno w Kodeksie spółek handlowych, jak i w regulacjach rynku kapitałowego. Oddzielenie tych regulacji w materii podręcznika byłoby nie tylko sztuczne, ale wręcz niemożliwe. Z drugiej strony w zakresie regulacji administracyjnoprawnej, czy prywatnoprawnej związanej np. z funkcjonowaniem firm inwestycyjnych Czytelnik powinien uzupełnić swoją wiedzę na wykładzie z prawa rynku kapitałowego. Stąd też podręcznik zawiera pewne wybrane elementy prawa rynku kapitałowego, które nierozerwalnie wiążą się z funkcjonowaniem spółek akcyjnych. Autorzy zadali sobie ponadto pytanie z jakimi instrumentami finansowymi może, czy wręcz musi, spotkać się prawnik, nawet ten który nie zajmuje się na co dzień obrotem gospodarczym. Otóż pewnością z tymi, które są podstawowym przedmiotem inwestycji przedsiębiorców i osób fizycznych, i w które ulokowane są miliardy złotych (a zatem przykładowo musi mieć o nich pojęcie prawnik zajmujący się prawem rodzinnym i kwestiami podziału majątku po rozwodzie). Dlatego też opisaliśmy obligacje i jednostki uczestnictwa, jak i skarbowe papiery wartościowe. Nie uznaliśmy zaś za celowe opisu czeków, które są już w praktyce martwym instrumentem prawnym, weksli, które pełnią już tylko od czasu do czasu rolę swoistego zabezpieczenia czy też konosamentów, które są przedmiotem regulacji i wykładu prawa morskiego, z którym 99% prawników pewnie nigdy się nie zetknie w praktyce. Ze względu na specyfikę i hermetyczny charakter dyscypliny pominęliśmy także problematykę prawa ochrony konkurencji i konsumentów, a także skrótowo i sygnalizacyjnie potraktowaliśmy zagadnienie tzw. europejskich typów spółek, mających w praktyce obrotu póki co znaczenie marginalne. Jednocześnie dziękujemy SSA Stanisławowi Gurgulowi, za podjęcie się napisania fragmentu podręcznika dotyczącego prawa upadłościowego, co zagwarantowało oparte na wieloletnim doświadczeniu praktycznym i teoretycznym opracowanie tego hermetycznego zagadnienia. Katarzyna Bilewska Aleksander Chłopecki

8 Spis treści Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIX Wykaz literatury pomocniczej... XXIII Rozdział I. Źródła, zakres i systematyka prawa handlowego Pojęcie prawa handlowego... 1 I. Cechy prawa handlowego... 1 II. Zakres prawa handlowego Rys historyczny... 3 I. Tradycja dwudziestolecia międzywojennego... 3 II. Kodeks handlowy. W kierunku nowej kodyfikacji Kodeks spółek handlowych a Kodeks cywilny... 5 I. Zasada jednolitości prawa cywilnego... 5 II. Zasady stosowania prawa cywilnego w prawie handlowym (prawie spółek handlowych) Artykuł 2 KSH Przesłanki stosowania Kodeksu cywilnego wprost Stosowanie Kodeksu cywilnego odpowiednio Umowa spółki handlowej... 9 I. Znaczenie umowy spółki handlowej... 9 II. Cechy umowy spółki handlowej... 9 III. Treść umowy spółki handlowej i zakres swobody jej kształtowania Zakres obligatoryjnych postanowień umowy spółki handlowej Swoboda umowy spółki handlowej Umowa spółki handlowej a umowa spółki cywilnej Rozdział II. Przedsiębiorca i jego regulacja w prawie handlowym (firma, prokura, rejestr) Pojęcie przedsiębiorcy I. Wielość definicji przedsiębiorcy w prawie prywatnym i publicznym II. Pojęcie przedsiębiorcy w Kodeksie cywilnym Rys historyczny i systemowy Elementy konstytuujące przedsiębiorcę według art KC Przedsiębiorca a przedsiębiorstwo Firma I. Pojęcie firmy II. Konstrukcja firmy Uwagi wstępne... 17

9 VIII Spis treści 2. Zasady konstruowania firm poszczególnych przedsiębiorców Zasady prawa firmowego III. Korzystanie z firmy i ochrona prawa do firmy Korzystanie z firmy Ochrona firmy Prokura I. Pojęcie prokury Definicja prokury Rys historyczny II. Udzielenie prokury Podmioty uprawnione do udzielenia prokury Tryb i kompetencje do udzielenia prokury Zdolność do bycia prokurentem Forma ustanowienia prokury. Wpis do rejestru III. Zakres umocowania prokurenta Czynności mające związek z prowadzeniem przedsiębiorstwa Ograniczenie zakresu umocowania prokurenta Wyłączenia z zakresu umocowania prokurenta Sposób wykonywania prokury. Prokura łączna IV. Dopuszczalność dalszego umocowania. Zakaz przenoszenia prokury V. Zakończenie prokury Sposoby zakończenia prokury Odwołanie prokury Wygaśnięcie prokury Rejestry przedsiębiorców I. Informacje ogólne II. Struktura i funkcje Krajowego Rejestru Sądowego Struktura KRS Funkcje KRS III. Podmioty podlegające wpisowi do rejestru przedsiębiorców IV. Podmioty podlegające wpisowi do rejestru stowarzyszeń V. Podmioty podlegające wpisowi do rejestru dłużników niewypłacalnych VI. Prowadzenie Krajowego Rejestru Sądowego Sądy rejestrowe jako organy prowadzące KRS Dane podlegające ujawnieniu w KRS Akta rejestrowe VII. Jawność rejestru przedsiębiorców KRS Pojęcie jawności rejestru VIII. Domniemania związane z wpisem do rejestru Domniemanie powszechnej znajomości wpisu. Jawność materialna wpisu Domniemanie prawdziwości wpisu i nieistnienia danych niewpisanych Rozdział III. Spółki osobowe. Ogólna charakterystyka Typy spółek osobowych I. Spółki osobowe uregulowane w Kodeksie spółek handlowych... 34

10 Spis treści IX II. EUIG jako spółka osobowa Cechy spółek osobowych I. Katalog cech spółek osobowych II. Podmiotowość prawna spółek osobowych Zdolność prawna i procesowa spółek osobowych Prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą Struktura organizacyjna i majątek spółki osobowej Reprezentacja spółki osobowej przez wspólników Subsydiarna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania Jednomyślna zmiana umowy spółki. Wprowadzenie nowego wspólnika Obligatoryjny i konstytutywny wpis do rejestru Rozdział IV. Spółka jawna Pojęcie spółki jawnej I. Definicja spółki jawnej II. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki jawnej Powstanie spółki jawnej I. Sposoby powstania spółki jawnej II. Utworzenie spółki jawnej ab initio Uwagi wstępne Umowa spółki jawnej Forma umowy Treść umowy spółki jawnej Wpis do rejestru przedsiębiorców KRS Złożenie wniosku Wpis do rejestru III. Utworzenie spółki jawnej przez przekształcenie spółki cywilnej Uwagi wstępne Tryb przekształcenia Sukcesja praw spółki cywilnej przez spółkę jawną IV. Utworzenie spółki jawnej w trybie elektronicznym Stosunki zewnętrzne spółki jawnej I. Reprezentacja spółki jawnej Reprezentacja a prowadzenie spraw Zasady reprezentacji spółki jawnej przez wspólników Zasada samodzielnej reprezentacji spółki przez wspólnika Zasada nieograniczonego zakresu reprezentacji spółki przez wspólnika Zmiana ustawowego sposobu reprezentacji Modyfikacja sposobu reprezentacji w umowie spółki Sądowe pozbawienie prawa do reprezentacji II. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki jawnej Zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółki jawnej Odpowiedzialność spółki jawnej za jej zobowiązania Odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej za jej zobowiązania Stosunki wewnętrzne w spółce jawnej I. Prowadzenie i kontrola spraw spółki Uwagi ogólne... 48