FOLIA POMERANAE UNIVERSITATIS TECHNOLOGIAE STETINENSIS Folia Pomer. Univ. Technol. Stetin. 2013, Agric., Aliment., Pisc., Zootech.

Transkrypt

1 FOLIA POMERANAE UNIVERSITATIS TECHNOLOGIAE STETINENSIS Foli Pomer. Univ. Technol. Stetin. 2013, Agric., Aliment., Pisc., Zootech. 304 (26), *Ireneusz OCHMIAN, Agnieszk DOBROWOLSKA, Romn STRZELECKI, Krolin KOZOS PORÓWNANIE JAKOŚCI OWOCÓW TRZECH ODMIAN PORZECZKI CZARNEJ (RIBES NIGRUM L.) W ZALEśNOŚCI OD ICH WIELKOŚCI COMPARISON OF FRUIT QUALITY OF THREE BLACKCURRANT CULTIVARS (RIBES NIGRUM L.) DEPENDING ON THEIR SIZE Ktedr Ogrodnictw, Zchodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Astrct. The reserch ws conducted in the yers t the Fruit Frming Lortory of the West Pomernin University of Technology, Szczecin. The study involved lckcurrnt cultivrs of Ben Alder, Sofijewskj nd Tisel nd consisted in the comprison of their respective fruit size nd firmness, chemicl composition, colours ccording to the size of fruit. After hrvest yield ws immiedtely divided into smll (<13 mm) nd lrge fruits (>13 mm). From mong of reserched cultivrs Tisel chrcterised the mjor fruits; the lrge fruits in totl yield ws 79%, nd the verge weight of 100 of these fruits ws 205 g. It ws found tht the smll fruits of ll tested cultivrs were firmer (212 G mm) nd less susceptile to dmge (101 G mm) thn lrge fruits (71 G mm). Among the tested vrieties the most firm fruits were of Ben Alder (234 G mm). Smll fruits were lso chrcterised y higher cidity (3.24 g), lower ph of juice (3.24) while higher content of vitmin C (182 mg). Smll fruits were lso drker nd hd drker pulp prmeter L*. Słow kluczowe: jędrność, kolor owoców i miąŝszu, skłd chemiczny, wielkość owoców. Keywords: chemicl composition, color of fruit nd pulp, firmness, fruit size. WSTĘP Porzeczk czrn jest rośliną znną od rdzo dwn, pierwsze wzminki o niej pochodzą juŝ z XI wieku (Sweet 1999). Uprw towrow tego gtunku zostł zpoczątkown pod koniec XIX wieku w Austrii, w Polsce zś dopiero w ltch siedemdziesiątych uiegłego stuleci (Mkosz 2007). Owoce porzeczki czrnej wykorzystywne są przede wszystkim przez przemył przetwórczy, głównie n soki i mroŝonki, tkŝe dŝemy (Mkosz 2006, Kzimierczk i in. 2008). Cenione są przede wszystkim z wysoką zwrtość związków ioktywnych, jednk nie tylko wrtości odŝywcze, lecz tkŝe przydtność do spoŝyci w stnie świeŝym decydują o trkcyjności dnej odminy (Mrkowski i Plut 2002). Adres do korespondencji Corresponding uthor: dr inŝ. Ireneusz Ochmin, Prcowni Sdownictw, Zchodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, ul. Juliusz Słowckiego 17, Szczecin, e-mil: ireneusz.ochmin@zut.edu.pl.

2 98 I. Ochmin i in. Dzięki corz większemu zinteresowniu uprwą tych roślin pojwiją się nowe odminy, spełnijące wymgni rynku. Prce hodowlne prowdzone są w kilkunstu ośrodkch rosyjskich, ukrińskich, szwedzkich, merykńskich i polskich (Plut 1996, Brennn 2008). Hodowl nstwion jest n uzysknie odmin oficie i regulrnie plonujących, o wysokiej jkości owoców, odpornych n choroy i szkodniki (Bielenin 2001, Mrkowski i Plut 2002, Plut i in. 2002). W Polsce pojwiło się kilk nowych odmin porzeczki, jedną z nich jest Tisel (Plut i śurwicz 2003), którą chrkteryzuje duŝ plenność i wysok odporność n choroy (Krzewiński 2006). Owoce porzeczki czrnej są doskonłym źródłem niezędnych dl prwidłowego funkcjonowni orgnizmu witmin, w tym głównie witminy C (Borowsk 2003, Kzimierczk i in. 2008), tkŝe polifenoli, kwsów orgnicznych orz pektyn. Związki ntocyjnowe są zwrte przede wszystkim w skórce, ntomist w miąŝszu występuje duŝ zwrtość kwsu jłkowego, cytrynowego i winowego (Rumpunen i in. 2012). Produkty ogte w sustncje ioktywne są przedmiotem corz większego zinteresowni; wpływją n poprwę stnu zdrowi, przeciwdziłją choroom cywilizcyjnym, wzmcniją orgnizm, łgodzą dolegliwości Ŝołądkowe i niestrwności (Hlliwell 2001, Mnch i in. 2004). Związki zwrte w owocch o ciemnym zrwieniu zwiększją przepływ krwi (Khoo i in. 2012), flwonoidy oniŝją ryzyko zchorowlności n choroy nowotworowe (Kzimierczk i in. 2009). Dltego wŝne jest, y owoce chrkteryzowły się wysoką jkością, tkŝe ogtym skłdem chemicznym. W prcy ocenino wpływ wielkości owoców trzech odmin porzeczki czrnej n ich skłd chemiczny orz prmetry fizyczne. MATERIAŁ I METODY Bdni przeprowdzono w ltch w Stcji Bdwczej Prcowni Sdownictw Ktedry Ogrodnictw ZUT w Szczecinie. Krzewy dnych odmin posdzono w rozstwie 3,5 x 1,5 m w gleie ielicowej VI klsy onitcyjnej. Gle ył średnio zson w pots orz fosfor i zson w mgnez (t. 1). Corocznie wiosną stosowno nwoŝenie zotowe w dwce 60 kg wrz z nwdniniem z pomocą linii kroplującej Drip-line. Tel 1. Odczyn orz zwrtość skłdników w gleie przed posdzeniem krzewów Tle 1. The ph nd the content of the components in the soil efore plnting shrus Poziom gley Level of soil ph KCl Potrze wpnowni Need for liming P 20 5 K 2O Mg mg 100 g gley soil ,4 zędn unnecessry 14,8 8,6 8, ,0 zędn unnecessry 9,3 11,7 4,6 Bdno owoce zerne z krzewów trzech odmin porzeczki czrnej: Ben Alder plenn szkock odmin, o późnej porze kwitnieni, dltego występuje młe ryzyko uszkodzeni kwitów przez przymrozki wiosenne. Owoce średniej wielkości, które dojrzewją pod koniec lipc, polecne n soki i przetwory (Gwozdecki 2007).

3 Porównnie jkości owoców trzech Sofijewskj plenn, wczesn ukrińsk odmin o rdzo duŝych owocch, polecn do ezpośredniego spoŝyci, n soki, win, czy mroŝonki (link 1). Tisel odmin polsk, o duŝych wcześnie dojrzewjących owocch polecnych do przetwórstw. Krzewy plenne, o młej wrŝliwości n mróz (Gwozdecki 2007). Bezpośrednio po ziorze określono jędrność owoców orz ich wielkość z pomocą niedestrukcyjnego urządzeni połączonego z komputerem FirmTech2. Nstępnie określono z pomocą tego urządzeni, przy zstosowniu trzpieni o średnicy 2 mm, odporność owoców n uszkodzeni mechniczne (przeicie). Pomiry wykonno w trzech powtórzenich po 50 owoców. W trkcie wykonywni tych pomirów owoce podzielono n dwie grupy; owoce o średnicy <13 mm (młe) i o średnicy >13 mm (duŝe). Pozostłe owoce zerne z krzewów i przeznczone do dlszych pomirów posortowno z pomocą sit o średnicy oczek 13 mm. Podzielone owoce zwŝono (RADWAG WPX 4500), w celu określeni udziłu procentowego owoców poszczególnych frkcji w plonie ogólnym, określono msę jednostkową owoców. Oznczono kwsowość owoców ogólną metodą mireczkową w przeliczeniu n kws cytrynowy (PN-90/A-75101/04), kwsowość oznczno mireczkując wodny roztwór wyciągu z owoców 1N NOH do punktu końcowego przy ph = 8,1 (Pehmetr Elmetron Polsk). Zwrtość witminy C oznczono requntometrem RQflex 10 (Merck), zwrtość ekstrktu ogólnego z pomocą refrktometru elektronicznego PAL-1 (Atgo Jponi). Brwę powierzchni owoców mierzono w świetle przechodzącym, uŝywjąc spektrofotometru CM-700d (KonicMinolt Jponi). Pomiry prowdzono w systemie CIE L, gdzie: L* określ rwę iłą (100) i czrną (0), * określ rwę zieloną ( 100) i czerwoną (+100), * określ rwę nieieską ( 100) i Ŝółtą (+100). Stosowno typ oserwtor 10º orz iluminnt D65, średnic otworu pomirowego wynosił 3 mm. Doświdczenie złoŝono metodą loków losowych jko jednoczynnikowe w trzech powtórzenich; po trzy krzewy w powtórzeniu. W celu stwierdzeni istotności róŝnic wykonno nlizę wrincji (syntez z lt), istotność róŝnic oceniono przy pomocy testu Tukey n poziomie istotności α = 0,05, przy uŝyciu progrmu Sttistic 10. Dne procentowe przed nlizą wrincji poddno trnsformcji według wzoru Bliss: y = rc sin x, gdzie x = procent owoców. WYNIKI I DYSKUSJA Wielkość owoców jest jednym z czynników świdczącym o ich jkości i sposoie zgospodrowni. Do konsumpcji ezpośredniej przezncz się owoce większe, mniejsze zzwyczj wykorzystywne przez przemysł przetwórczy. W przypdku owoców porzeczki czrnej wielkość owoców nie jest njistotniejszym prmetrem, poniewŝ owoce przeznczne są głównie do przetwórstw. Spośród trzech dnych odmin zdecydownie njwiększymi owocmi chrkteryzowł się odmin Tisel. Owoce duŝe, o średnicy powyŝej 13 mm, stnowiły Ŝ 79% plonu ogólnego (rys. 1), średni ms 100 duŝych owoców wynosił 205 g (rys. 2). Owoce te yły zncznie większe od owoców ziernych przez Plutę i śurwicz (2008 i ). RównieŜ ms 100 młych owoców (<13 mm) odminy Tisel ył duŝ w porównniu do owoców innych dnych odmin i wynosił 162 g, podczs gdy młe owoce odminy Sofijewskj wŝyły 135 g, Ben Alder zledwie 67 g. Njmniejsze owoce odminy Tisel miły średnicę 12,2 mm (rys. 3), podczs gdy średnic njmniejszych owoców odminy Ben Alder wynosił 8,6 mm. Wysok wrtość średniej msy 100 owoców odminy Tisel spowodown ył niewielką liczą młych owoców w plonie ogólnym tej

4 100 I. Ochmin i in. odminy (21%), zwłszcz rkiem owoców rdzo młych. W plonie ogólnym odminy Ben Alder owoce <13 mm stnowiły Ŝ 84%, 100 owoców w tej grupie wielkości wŝyło 67 g, podczs gdy ms 100 owoców duŝych (>13 mm) wynosił zledwie 91 g. Jk donoszą inni utorzy owoce tej odminy chrkteryzują się zsdniczo młymi owocmi (Moyer i in. 2002, Plut i in. 2005) owoce fruit <13 mm owoce fruit >13 mm (%) Ben Alder Sofijewskj Tisel odmin cultivr Średnie oznczone tą smą literą nie róŝnią się istotnie według testu Tuckey n poziomie istotności α = 0,05.Młymi litermi oznczono istotne róŝnice pomiędzy wielkością owoców w oręie odminy. Mens mrked with the sme letter do not differ significntly t α = 0.05 ccording to Tuckey test. Smll letters mrked significnt differences etween the sizes of fruit within the cultivrs. Rys. 1. Udził procentowy owoców młych (<13 mm) i duŝych (>13 mm) w plonie ogólnym dnych odmin porzeczki czrnej Fig. 1. Percentge of smll (<13 mm) nd lrge fruits (>13 mm) in totl yield of tested cultivrs of lckcurrnt Ms 100 owoców Weightof 100 fruit(g) owoce fruit <13 mm owoce fruit >13 mm Ben Alder Sofijewskj Tisel odmin cultivr Wyjśnienie ptrz Fig. 1 Explntion see Fig. 1. Rys. 2. Ms 100 owoców (g) dnych odmin porzeczki czrnej po klircji Fig. 2. Weight of 100 fruits (g) of tested lckcurrnt cultivrs fter clirtion

5 Porównnie jkości owoców trzech Średnic owoców Fruit dimeter (mm) ,6 12,9 min średni men mx 13,9 16,8 14,9 12,5 12,2 17,4 Ben Alder Sofijewskj Tisel odmin cultivr 20,1 Średnie oznczone tą smą literą nie róŝnią się istotnie według testu Tuckey n poziomie istotności α = 0,05. Młymi litermi oznczono istotne róŝnice pomiędzy odminmi. Mens mrked with the sme letter do not differ significntly t α = 0.05 ccording to Tuckey test. Smll letters mrked significnt differences etween the cultivrs. Rys. 3. Średnic owoców (mm) dnych odmin porzeczki czrnej Fig. 3. Dimeter of fruits (mm) of tested lckcurrnt cultivrs Jędrność owoców pozwl ocenić przydtność odminy do zioru mechnicznego i trnsportu. Owoce rdziej jędrne są zzwyczj mniej podtne n uszkodzeni mechniczne. N podstwie uzysknych wyników stwierdzono istotne róŝnice w jędrności owoców dnych odmin orz ich odporności n przeici. Stwierdzono równieŝ istotny wpływ wielkości owoców n dne cechy. Njwiększą jędrnością owoców orz siłą potrzeną do przeici skórki owocu chrkteryzowł się odmin Ben Alder (t. 2). Owoce odminy Sofijewskj yły njmniej jędrne i njrdziej podtne n uszkodzeni, pomimo tego, Ŝe yły mniejsze od odminy Tisel. Bdni przeprowdzone przez Ochmin i in. (2009 i 2010), wykzują, Ŝe wielkość owoców jgodowych moŝe yć ujemnie skorelown z ich jędrnością. DuŜe owoce (>13 mm) odminy Sofijewskj chrkteryzowły się njmniejszą jędrnością (113 G mm), pond dwukrotnie mniejszą niŝ owoce odminy Ben Alder. Generlnie młe owoce wszystkich dnych odmin yły rdziej jędrne orz mniej podtne n uszkodzeni niŝ owoce duŝe. Ntomist owoce porzeczki czrnej chrkteryzują się wyŝszą jędrnością niŝ owoce jgody kmczckiej (Ochmin i Grjkowski 2007, Skupień i in. 2009), le zncznie mniejszą niŝ owoce ronii wielkoowocowej 498 G mm (Ochmin i in. 2009). Zwrtość ekstrktu orz kwsów orgnicznych, zwłszcz ich proporcje, decydują o smku owoców. N podstwie przeprowdzonych dń stwierdzono róŝnice w skłdzie chemicznym poszczególnych odmin, zoserwowno równieŝ wpływ wielkości owoców n omwine cechy. Owoce duŝe (>13 mm) chrkteryzowły się mniejszą kwsowością ogólną, zwłszcz odminy Sofijewskj (2,82 g). Owoce tej odminy zwierły ntomist njwięcej ekstrktu (17,5%), dltego ich smk ył łgodny i preferowny przez konsumentów.

6 102 I. Ochmin i in. Njwiększą zwrtość kwsów orgnicznych (3,54 g), zrzem njniŝszy odczyn soku stwierdzono w owocch odminy Ben Alder (zwłszcz młych). DuŜe owoce wszystkich dnych odmin, pomimo lepszych wlorów smkowych, zwierły w swoim skłdzie mniej witminy C średnio 158 mg. Spośród dnych odmin njwyŝszą zwrtością witminy C chrkteryzowły się owoce odminy Tisel średnio 220 mg, podczs gdy w owocch odminy Sofijewskj yło jej 117 mg w 100 grmch (t. 2). Tel 2. Jkość owoców dnych odmin porzeczki czrnej Tle 2. Qulity of fruits of tested lckcurrnt cultivrs Bdn cech Tretments Wielkość owoców Fruit size Odmin Cultivr Ben Alder Sofijewskj Tisel Średni Men <13 mm 257 d c 212 Jędrność owoców Fruit firmness >13 mm 211 c (G mm 1 ) średni men <13 mm 123 d 084 c 097 c 101 Sił przeici Puncture the fruit >13 mm 083 c (G mm 1 ) średni men <13 mm 016,3 016,9 c 016,8 c 016,7 Ekstrkt Solule solids >13 mm 015,9 017,5 d 016,4 016,6 (%) średni men 016,1 017,2 016,6 <13 mm 003,54 d 002,94 003,25 c 003,24 Kwsowość Titrtle cidity >13 mm 003,11 c 002,82 002,93 002,95 (g 100 ml 1 ) średni men 003,32 002,88 003,09 <13 mm 003,17 003,32 003,29 003,26 Odczyn soku Juice ph Witmin C Vitmin C (mg 100 ml 1 ) >13 mm 003,29 003,56 c 003,41 003,42 średni men 003,23 003,44 003,35 <13 mm 186 c d 182 >13 mm c 158 średni men c Skłd chemiczny owoców jest zleŝny od wielu czynników, m.in. sposou cięci (Grjkowski i in. 2004), dojrzłości owoców (Skupień i in. 2009) orz odminy. Kwsowość owoców porzeczki czrnej moŝe wynosić od 2,12% u odminy Titni do 3,8% u odminy Ben Tirrn, ekstrkt od 14,9 do 18,4% (Grjkowski i in. 2004, Ruinskiene i in. 2006). Poziom witminy C yw równieŝ rdzo zróŝnicowny w zleŝności od odminy, od 64 mg (Bnszczyk i Plut 1997) nwet do 355 mg w 100 grmch owoców (Pecho i in. 1993). Porzeczk czrn chrkteryzuje się ciemną powierzchnią owoców, potwierdz to prmetr L* (rys. 4).

7 Porównnie jkości owoców trzech ,0 35,0 25,0 15,0 5,0 23,2 23,6 22,7 24,8 Ben Alder Sofijewskj Tisel 25,4 22,9 2,7-5,0-15,0-0,2-0,5-0,3-2,4-3,8-4,3-4,9-4,0-3,6-3,2-2,2 <13 >13 <13 >13 <13 >13 L; 0 (czrny lck) 100 (iły white) ; 100 (zielony green) ; 100 (nieieski lue) skłdowe rwy color components L* - rw ił (100) i czrn (0); * - rw zielon (-100) i czerwon (+100); * - rw nieiesk (-100) i Ŝółt (+100) L* - color white (100) nd lck (0); * - color green (-100) nd red (+100); * - color lue (-100) nd yellow (+100) Wyjśnienie ptrz Fig. 3 Explntion see Fig. 3. Rys. 4. Brw powierzchni owocow dnych odmin porzeczki czrnej Fig. 4. The color of the surfce of fruit tested lckcurrnt cultivrs Owoce młe wszystkich dnych odmin yły ciemniejsze od owoców duŝych, wśród nich zdecydownie njciemniejsze yły owoce zerne z krzewów odminy Tisel. Zdecydownie wieksze róŝnice zoserwowno w rwie miąŝszu. Generlnie ył on duŝo jśniejszy niŝ powierzchni owoców, njjśniejszy ył w owocch odminy Ben Alder (L* 43,7 i 46,7) njciemniejszy w młych owocch odminy Tisel (L* 33,5). Bdni rwy powierzchni owoców wykzły rownieŝ oecność związków ndjących im rwę zieloną (prmetr *) i nieieską (prmetr *). Prmetr * w owocch młych ył n niŝszym poziomie niŝ w owocch duŝych, co świdczy o większej ilości rwników zielonych, jednk w owocch odminy Tisel przyjął on wrtość dodtnią, któr odpowid z rwę czerwoną, podonie jk w miąŝszu, zwłszcz owoców młych (rys. 5). Odmiennie przedstwił się wrtość prmertu *, owoce młe wszystkich dnych odmin chrkteryzowły się wyŝszą wrtością tego prmetru. Stwierdzono równieŝ, Ŝe w miąŝszu przyjął on wrtości dodtnie co świdczy o czerwonwym jego zrwieniu. Prmetr L* (19,1 31,8) i * ( 0,9 1,8) powierzchni owoców jgody kmczckiej ył n zliŝonym poziomie, ntomist * ( 12,8 26,9) zncznie odiegł od wrtości uzysknych w doświdczeniu Ochmin i in. (2012). Podonymi wrtościmi omwinych prmetrów, zwłszcz L* i * chrkteryzują się równieŝ owoce winorośli (Ochmin i in. 2012).

8 104 I. Ochmin i in. 50,0 40,0 30,0 43,7 35,0 33,5 46,7 38,1 34,2 c 20,0 10,0 0,0 5,3 6,7 6,9 4,1 2,5 2,8 12,2 <13 >13 <13 >13 <13 >13 L; 0 (czrny lck) 100 (iły white) 11,1 8,8 11,5 ; +100 (czerwony red) ; +100 (Ŝółty yellow) 9,5 4,6 skłdowe rwy color components L* - rw ił (100) i czrn (0); * - rw zielon (-100) i czerwon (+100); * - rw nieiesk (-100) i Ŝółt (+100) L* - color white (100) nd lck (0); * - color green (-100) nd red (+100); * - color lue (-100) nd yellow (+100) Wyjśnienie ptrz Fig. 3 Explntion see Fig. 3. Rys. 5. Brw miŝszu dnych odmin porzeczki czrnej Fig. 5. The color of the pulp of fruit tested lckcurrnt cultivrs WNIOSKI 1. Njwiększą średnicą orz msą jednostkową owoców chrkteryzowł się odmin Tisel, ntomist odmin Ben Alder mił njmniejsze owoce o duŝej jędrności orz odporności n przeici. 2. Mniejsze owoce wszystkich dnych odmin chrkteryzowły się większą jędrnością orz odpornością n przeici. 3. W duŝych owocch dnych odmin porzeczki czrnej stwierdzono większą kwsowość, niŝszy odczyn soku orz mniejszą zwrtość witminy C. 4. Owoce odminy Ben Alder chrkteryzowły się njwiększą zwrtością kwsów orgnicznych orz njniŝszym odczynem soku, ntomist owoce odminy Tisel njwiększą koncentrcją witminy C. 5. Młe owoce i ich miąŝsz u wszystkich dnych odmin ył niezncznie ciemniejszy od owoców duŝych, spośród nich zdecydownie njciemniejsze okzły się owoce odminy Tisel. 6. Owoce młe chrkteryzowły się niŝszym prmetrem * (odpowidjącym z rwę zieloną) ntomist wyŝszym prmetrem * (odpowidjącym z rwę nieieską). MiąŜsz dnych odmin przyjął rwę czerwono-ŝółtą, rdziej intensywną w owocch młych.

9 Porównnie jkości owoców trzech PIŚMIENNICTWO Bnszczyk J., Plut S Qulity chrcteristics of fruits of new lck currnt selections red in Skierniewice. J. Fruit Ornm. Plnt. Res. 5, Bielenin A Ochron plntcji porzeczek i grestu przed choromi z uwzględnieniem IPO. [w: Intensyfikcj produkcji porzeczek i grestu]. Mteriły ogólnopolskiej konferencji, Skierniewice 6 czerwc 2001, Borowsk J Owoce i wrzyw jko źródło nturlnych przeciwutleniczy. Przem. Ferm. Owoc. Wrz. 5, Brennn R.M Currnts nd gooseerries. [w: Temperte fruit crop reeding germplsm to genomics]. Red. J.F. Hncock. Springer, Berlin, Grjkowski J., Ochmin I., Skupień K., Chełpiński P., Mikiciuk G Wpływ dwóch wysokości cięci odnwijącego porzeczki czrnej odminy Titni n wzrost, jkość plonu orz skłd chemiczny owoców. Foli Univ. Agric. Stetin. Agric. 242 (98), Gwozdecki J Porzeczki i grest. Wydwnictwo Dziłkowiec sp. z o.o. Wrszw Hlliwell B Vitmin C nd genomie stility. Mutt. Res. Fundm. Mol. Mech. Mutgen. 475, 1 2, Kzimierczk R., Hllmnn E., Brodzk A., Remiłkowsk E Porównnie zwrtości związków polifenolowych i witminy C w dŝemch z owoców wyrnych odmin porzeczki czrnej Ries nigrum L. z uprwy ekologicznej i konwencjonlnej. J. Res. Applic. Agric. Engin. 54 (3), Kzimierczk R., Hllmnn E., Remiłkowsk E Zwrtość ntyoksydntów w wyrnych odminch czrnych porzeczek pochodzących z róŝnych uprw w kontekście profilktyki prozdrowotnej. Postępy Tech. Przetw. SpoŜ. 02, Khoo G.M., Clusen M.R., Pedersen H.L., Lrsen E Bioctivity nd chemicl composition of lckcurrnt (Ries nigrum) cultivrs with nd without pesticide tretment. Food Chem. 132, Krzewiński Z Przyszłość uprwy mlin i czrnych porzeczek. Hsło Ogrod. 03, Link 1. Ukrińskie odminy porzeczek. ukrinskie-odminy-porzeczek.html, dostęp z dni 11 styczeń Mkosz E Czrne porzeczki w Unii Europejskiej. Hsło Ogrod. 07, Mkosz E Sznse rozwoju polskiego sdownictw. Plntpress, Lulin. Mnch C., Sclert A., Mornd Ch., Remesy Ch., Jimenez L Polyphe- nols: food sources nd ioviliłity. Am. J. Clin. Nutr. 79, Mrkowski J., Plut S Wrtość gospodrcz i przydtność przetwórcz wyrnych genotypów porzeczki czrnej w ltch Zesz. Prol. Postęp. Nuk. Rol. 488 (1), Moyer R., Hummer K., Finn Ch., Frei B., Wrolstd R Anthocynins, Phenolics nd Antioxidnt Cpcity in Diverse Smll Fruits: Vccinium, Ruus, nd Ries. J. Agric. Food Chem Ochmin I., Grjkowski J Wzrost i plonownie trzech odmin jgody kmczckiej (Lonicer cerule) n Pomorzu zchodnim w pierwszych ltch po posdzeniu. Rocz. Akd. Rol. Pozn. CCCLXXXIII Ogrod. 41, Ochmin I., Oszmiński J., Skupień K Chemicl composition, phenolics, nd firmness of smll lck fruits. J. Appl. Bot. Food. Qul. 83, Ochmin I., Grjkowski J., Skupień K Influence Of Sustrte On Yield And Chemicl Composition Of Highush Blueerry Fruit Cv. Sierr. J. Fruit Ornm. Plnt. Res. 17 (1), Ochmin I., Grjkowski J., Skupien K Effect of sustrte type on the field performnce nd chemicl composition of highush lueerry cv. Ptriot. Agri. Food Sci. 19, Ochmin I., Rozwrski R., Smolik M., Kozos K., Ostrowsk K Comprison of the fruit qulity of severl cultivrs of lue honeysuckle. [w: Interntionl reiewed proceedings of scientific ppers. Horticulture Nitr 2012]. 4-th Interntionl Scientific Horticulture Conference. Ed. Mgdlén Vlšíková Nitr: Slovk University of Agriculture in Nitr

10 106 I. Ochmin i in. Ochmin I., Chełpiński P., Rozwrski R., Dorowolsk A., Angelov L., Stle B The fruit qulity of three vine cultivrs nd chnge in pulp color during the process of mcertion. [w: Interntionl reiewed proceedings of scientific ppers Horticulture Nitr 2012]. 4-th Interntionl Scientific Horticulture Conference Ed. Mgdlén Vlšíková Nitr: Slovk University of Agriculture in Nitr Pecho L., Tkc J., Cvop J Nutrient mtter contents in fresh nd processed currnt fruits. Act Hort. 352, Plut S Kolekcj odmin porzeczki czrnej w Corvllis, Oregon w USA jko źródło genów do hodowli odpornościowej w Polsce. Ogólnopolsk Konferencj Ochrony Roślin Sdowniczych. ISiK, Skierniewice, Plut S., Bronirek-Niemiec A., Gjek D Przydtność nowych odmin i klonów hodowlnych porzeczki czrnej do produkcji integrownej. Ogólnopols Nukow Konferencj Ochrony Roślin Sdowniczych, Skierniewice lutego Plut S., śurwicz E Osiągnięci w hodowli twórczej odmin porzeczki czrnej i grestu. Ogólnopolsk Konferencj Porzeczkow i Agrestow, ISK Skierniewice, 24 kwietni Plut S., śurwicz E Suitility of the new polish lckcurrnt cultivrs for mechnicl fruit hrvesting. [w: Sustinle Fruit Growing: From Plnt To Product] Proceedings of interntionl scientific conference My Jūrml-Doele, Ltvi, Plut S., śurwicz E Deserowe odminy nowy cel progrmu hodowli porzeczki czrnej w Instytucie Sdownictw i Kwicirstw w Skierniewicch. XLV Ogólnopolsk Nukow Konferencj Sdownicz. ISiK, Skierniewice, Plut S., śurwicz E., Bronirek-Niemiec A Porównnie wrtości produkcyjnej nowych polskich klonów porzeczki czrnej i wyrnych odmin zgrnicznych. Zesz. Nuk. Inst. Sd. Kwic. Skiern. 13, Ruinskiene M., Viskelis P., Jsutiene I., Duchovskis P., Boins C Chnges in iologiclly ctive constituents during ripering in lck currnts. J. Fruit Ornm. Plnt Res. 14, Suppl. 2, Rumpunen K., Pschke M., Flick G., Vgiri M.R., Ekholn A Blckcurrnt wine nd vinegr - effects of processing methods on content of eneficil polyphenols. Conference Neurnderurg nd Szczecin Novemer Astrcts, 11. Skupień K., Ochmin I., Grjkowski J Influence of ripering on fruit chemicl composition of two lue honeysuckle cultigens J. Fruit Ornm. Plnt Res. 17, Sweet V Hildegrd of Bingen nd the greening of medievl medicine. Buli. Hist. Med. 73,