OCENA PLONOWANIA ODMIAN BURAKA LIŚCIOWEGO W UPRAWIE JESIENNEJ. Wstęp. Materiał i metody

Transkrypt

1 Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCLXXXIII (2007) KAMILA CZERNIAK, EUGENIUSZ KOŁOTA OCENA PLONOWANIA ODMIAN BURAKA LIŚCIOWEGO W UPRAWIE JESIENNEJ Z Katedry Ogrodnictwa Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu ABSTRACT. Bresanne cv. of Swiss chard produced the highest marketable yield of leaf and in the case of growing for autumn harvest. Generally, leaf of this vegetable species contained higher amounts of dry matter and Mg, while accumulated more nitrates, K and Ca. Key words: Swiss chard, cultivars, yield, nutritional value Wstęp Warzywa liściowe są zaliczane do roślin o dużej wartości biologicznej, których spożycie charakteryzuje się jednak sezonowością. Na rynku dużą dostępność do tych warzyw obserwuje się w okresie wiosennym, natomiast w okresie letnim, gdy wykazują one tendencję do wybijania w pędy kwiatostanowe i odznaczają się gorszą jakością, można zauważyć pewien niedobór tych roślin (Skąpski i in. 1995). Lukę w zaopatrzeniu w tym czasie może zapełnić burak liściowy (Beta vulgaris var. cicla). To roślina, uprawiana obecnie głównie amatorsko, jest warzywem cennym ze względu na swą wartość odżywczą, łatwość uprawy, krótki okres wegetacji, małe wymagania klimatyczne i glebowe (Gapiński 1993, Skąpski i Dąbrowska 1994). Celem badań była ocena plonowania i wartości odżywczej kilku odmian buraka liściowego w uprawie jesiennej. Materiał i metody Doświadczenie polowe przeprowadzono w latach w Stacji Badawczo- -Dydaktycznej Roślin Warzywnych i Ozdobnych Katedry Ogrodnictwa Uniwersytetu Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007 PL ISSN

2 446 K. Czerniak, E. Kołota Przyrodniczego we Wrocławiu. Nasiona następujących odmian buraka liściowego: Bresanne, Lukullus, Green Silver, Green White Ribbed, Vulcan wysiewano gniazdowo po dwa kłębki w rozstawie cm w terminach 16 lipca 2004 roku i 18 lipca 2005 roku. Doświadczenie założono metodą losowanych bloków w czterech powtórzeniach. Pole pod uprawę nawieziono saletrą amonową w ilości 100 kg N ha -1 i pogłównie zastosowano nawożenie tym samym nawozem, w wysokości 50 kg N ha -1. Zawartość dostępnych form fosforu i potasu doprowadzono do poziomu 60 mg P dm 3 i 200 mg K dm 3 gleby. Zbiór roślin przeprowadzono jednorazowo 11 października 2004 roku i 12 października 2005 roku, przy czym zbierano całe liście ( i ). Podczas zbioru pobierano próby części jadalnych, w których oznaczano zawartość suchej masy (metodą suszarkowo-wagową), azotanów (metodą reflektometryczną), P i Mg (metodą kolorymetryczną), K i Ca (metodą fotometrii płomieniowej). Wyniki badań poddano analizie statystycznej za pomocą testu t-duncana, na poziomie istotności α = 0,05. Wyniki i dyskusja Wyniki dotyczące plonowania i wartości odżywczej badanych odmian buraka w doświadczeniu układały się podobnie w obydwu latach badań, stąd też przedstawiono je w pracy w postaci średnich. Spośród odmian buraka liściowego największy plon dała odmiana Bresanne (69,96 t ha -1 ), natomiast mniejszy odmiany: Green White Ribbed (61,76 t ha -1 ) i Green Silver (61,28 t ha -1 ). Na istotnie niższym poziomie plonowały odmiany: Lukullus i Vulcan (tab. 1). Tabela 1 Plon buraka liściowego oraz zawartość N-NO 3 i suchej masy, średnio w latach The yield of Swiss chard and content of dry matter and NO 3 -N, means for Odmiana Cultivar Lukullus Green White Ribbed Vulcan Bresanne Green Silver Plon Yield (t ha -1 ) 46,63 61,76 50,04 69,96 61,28 15,67 14,15 14,85 13,51 13,85 Sucha masa Dry matter (%) 9,89 8,45 10,01 7,74 7,52 N-NO 3 (mg kg -1 ś.m.) NO 3 -N (mg kg -1 f.m.) Średnio Means 57,93 14,41 8, NIR α = 0,05 dla odmian LSD α = 0.05 for cultivars 13,34 n.i. 1,

3 Ocena plonowania odmian buraka liściowego w uprawie jesiennej 447 Średnia zawartość suchej masy w blaszkach liściowych była znacznie większa niż w ogonkach (odpowiednio o 14,41 i 8,72%). Podobne zależności stwierdzono również w badaniach nad selerem naciowym i koprem (Dyduch i Najda 2005, Kmiecik i in. 2005). Nie stwierdzono istotnego zróżnicowania między odmianami w zawartości suchej masy w blaszkach liściowych, natomiast w ogonkach liściowych wykazano różnice między poszczególnymi odmianami. Największą suchą masą w ogonkach liściowych charakteryzowała się odmiana Vulcan (10,01% s.m.), mniejszą odmiana Lukullus (9,89% s.m.). U pozostałych odmian zawartość suchej masy kształtowała się na poziomie między 8,45 a 7,52% s.m. Ocena zawartości azotanów w blaszkach i ogonkach liściowych wykazała różnice między odmianami. Średnio w latach najmniejszą zawartością azotanów w blaszkach liściowych odznaczała się odmiana Green White Ribbed (713 mg kg -1 świeżej masy), większą odmiany: Vulcan (892 mg kg -1 ) i Green Silver (918 mg kg -1 ), a największą odmiany: Lukullus (1031 mg kg -1 ) oraz Bresanne (1024 mg kg -1 ). W ogonkach liściowych odnotowano największą zawartość azotanów u odmian: Lukullus oraz Vulcan (2478 i 2486 mg kg -1 świeżej masy), natomiast najmniejszą u odmian: Green Silver oraz Green White Ribbed (1875 oraz 1958 mg kg -1 ). Uzyskane wyniki stanowią potwierdzenie badań innych autorów, którzy dowiedli, że akumulacja azotanów w ogonkach liściowych jest zwykle znacznie większa niż w blaszkach liściowych (Kmiecik i in. 2005). Zawartość fosforu w blaszkach liściowych nie wykazała istotnego zróżnicowania między poszczególnymi odmianami. Zaobserwowano, że w ogonkach liściowych największą zawartością tego składnika charakteryzowały się odmiany: Bresanne (0,37% s.m.), Green White Ribbed (0,36% s.m.) i Green Silver (% s.m.), natomiast najmniejszą odmiana Lukullus (0,25% s.m.) (tab. 2). Tabela 2 Zawartość P, K, Ca i Mg w badanych odmianach buraka liściowego, średnio w latach (% s.m.) The content of P, K, Ca and Mg in tested cultivars of Swiss chard, means for (% d.m.) Odmiana Cultivar Lukullus Green White Ribbed Vulcan Bresanne Green Silver 0,23 0,38 0,28 0,34 0,27 P K Ca Mg 0,25 0,36 0,28 0,37 5,98 5,56 6,29 5,18 5,06 7,04 6,98 6,97 7,81 7,61 0,14 0,10 0,10 0,11 0,11 0,42 0,51 0,50 0,52 0,50 0,38 0,40 0,40 Średnio Means 0,30 0,32 5,61 7,28 0,11 0,49 0,37 NIR α = 0,05 dla odmian LSD α = 0.05 for cultivars n.i. 0,07 0,90 n.i. 0,02 n.i. 0,04 0,06

4 448 K. Czerniak, E. Kołota Istotny wpływ odmiany na zawartość potasu stwierdzono jedynie w blaszkach liściowych. Największym jego poziomem charakteryzowała się odmiana Vulcan (6,29% s.m.), mniejszym odmiany: Lukullus i Green White Ribbed (5,98 i 5,56% s.m.), a najmniejszym odmiana Green Silver (5,06% s.m.). Największą zawartością wapnia w blaszkach liściowych charakteryzowała się odmiana Lukullus (0,14% s.m.). Zawartość wapnia u pozostałych odmian różniła się istotnie i zawierała się w przedziale między 0,10 a 0,11% s.m. Nie stwierdzono istotnego wpływu odmiany na zawartość wapnia w ogonkach liściowych. Wykazano istotne zróżnicowanie zawartości magnezu w blaszkach i ogonkach liściowych poszczególnych odmian. Najmniejszą zawartością magnezu w blaszkach liściowych charakteryzowała się odmiana Lukullus (0,42% s.m.), u pozostałych odmian wykazano istotnie większą zawartość tego składnika, która kształtowała się na poziomie 0,50-0,52% s.m. Największą zawartością magnezu w ogonkach liściowych charakteryzowały się odmiany: Bresanne i Green Silver (0,40% s.m.), mniejszą odmiana Green White Ribbed (0,38% s.m.), natomiast najmniejszą odmiany: Vulcan i Lukullus (% s.m.). Wnioski 1. Wśród badanych odmian do najlepiej plonujących należały: Bresanne (69,96 t ha -1 ), Green White Ribbed (61,76 t ha -1 ) oraz Green Silver (61,28 t ha -1 ). Istotnie mniejsze plony uzyskano w uprawie odmian Lukullus i Vulcan. 2. Najmniejszą skłonność do akumulacji azotanów w blaszkach liściowych wykazano u odmiany Green White Ribbed (713 mg kg -1 ś.m.), a w ogonkach liściowych u odmiany Green Silver (1875 mg kg -1 ś.m.). 3. W blaszkach liściowych buraka stwierdzono większe zawartości: suchej masy i Mg, natomiast w ogonkach liściowych zaobserwowano większe zawartości: azotanów, K i Ca. Literatura Dyduch J., Najda A. (2005): Zmiany zawartości suchej masy i kwasu L-askorbinowego w liściach roślin dwu odmian selera naciowego (Apium graveolens L. var. dulce Mill./Pers.) w zależności od wieku zbieranych roślin i ściółkowania gleby. Zesz. Nauk. AR Wroc. 86, Roln. 515: Gapiński M. (1993): Warzywa mało znane i zapomniane. PWRiL, Poznań: Kmiecik W., Lisiewska Z., Gębczyński P. (2005): The level of nitrates, nitrites and oxalates in different usable parts of dill (Anethum graveolens L.) depending on plant height. Acta Sci. Pol., Technol. Aliment. 4, 1: Skąpski H., Dąbrowska B. (1994): Uprawa warzyw w polu. Wyd. SGGW, Warszawa. Skąpski H., Gajc-Wolska J., Odziemkowski S. (1995): Wpływ odmiany i terminu uprawy na plonowanie wybranych gatunków warzyw liściowych. Nowe technologie a jakość plonu warzyw. Wyd. AR, Wrocław:

5 Ocena plonowania odmian buraka liściowego w uprawie jesiennej 449 THE EVALUATION OF SWISS CHARD CULTIVARS IN AUTUMN GROWING Summary In a field experiment conducted in there was evaluated the suitability of Swiss chard cultivars for autumn harvest. The best yielding appeared to be Bresanne cv., followed by Green White Ribbed and Green Silver cvs. The lowest tendency for nitrates accumulation in leaf was observed in Green White Ribbed cv. (713 mg kg -1 f.m.), and in in Green Silver cv. (1875 mg kg -1 f.m.). Irrespective of the cultivar, the higher amounts of dry matter and Mg were found in leaf, while nitrates, K and Ca in.