WZROST I PLONOWANIE BORÓWKI WYSOKIEJ (VACCINIUM CORYMBOSUM L.) ODMIANY SIERRA UPRAWIANEJ NA WAŁACH Z ZASTOSOWANIEM TRZECH PODŁOŻY ORGANICZNYCH * Wstęp

Transkrypt

1 Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCLXXXIII (2007) JÓZEF GRAJKOWSKI 1, IRENEUSZ OCHMIAN 1, KRYSTYNA OSTROWSKA 1, ZBIGNIEW MULIŃSKI 2 WZROST I PLONOWANIE BORÓWKI WYSOKIEJ (VACCINIUM CORYMBOSUM L.) ODMIANY SIERRA UPRAWIANEJ NA WAŁACH Z ZASTOSOWANIEM TRZECH PODŁOŻY ORGANICZNYCH * 1 Z Katedry Sadownictwa oraz z 2 Katedry Chemii Ogólnej Akademii Rolniczej w Szczecinie ABSTRACT. The experiment studied the possibilities of growing of highbush blueberry (Vaccinium corymbosum L.) on embankments made of acid peat, cocoa husk and sawdust. The highest yields were obtained from bushes growing on peat and sawdust. seems to be less useful in highbush blueberry cultivation. Key words: Vaccinium corymbosum, substrates, total yield, growth, firmness Wstęp W Polsce w ostatnich latach obserwuje się znaczny wzrost zainteresowania uprawą roślin borówki wysokiej. Wpływają na to korzystne warunki klimatyczno-glebowe, wysoki poziom cen owoców oraz walory dietetyczno-zdrowotne (Ścibisz i Mitek 2002, Smolarz i in. 2006). Rośliny z rodziny wrzosowatych mają specyficzne wymagania glebowe, odmienne od pozostałych roślin sadowniczych. Odpowiednio kwaśny odczyn gleby zapewnia powodzenie w uprawie borówki. Gleby o wyższym ph można zakwaszać przez stosowanie kwaśnego torfu lub siarki, odpadów z bawełny, łuski z orzechów pekanowych (Krewer i in. 2002), kompostu z liści, popiołu z węgla kamiennego i osadów z oczyszczalni ścieków (Black i in. 2002) oraz igliwia sosnowego (Entrop 2000). Celem doświadczenia było zbadanie przydatności trzech podłoży organicznych (torf, trociny oraz łuska kakaowa), z których uformowano wały na glebie zwięzłej o odczynie zasadowym o ph 7,1 (KCl) do uprawy borówki wysokiej. * Badania Finansowane przez Komitet Badań Naukowych, nr projektu 0395/P06/2004/26. Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007 PL ISSN

2 304 J. Grajkowski, I. Ochmian, K. Ostrowska, Z. Muliński Materiał i metody Badania prowadzono w latach w Sadowniczej Stacji Badawczej Akademii Rolniczej w Szczecinie. Badaniami objęto borówkę wysoką Sierra, którą posadzono w 2002 roku w rozstawie 1,5 2,5 m. Doświadczenie założono metodą podbloków losowych w 6 powtórzeniach (każdy krzew stanowił powtórzenie), na wałach o wysokości 35 cm i szerokości 100 cm uformowanych na glebie brunatnej, wytworzonej z gliny zwałowej o odczynie zasadowym (ph 7,1 w KCl). Do uformowania wałów zastosowano trzy podłoża (tab. 1): 1 torf o odczynie kwaśnym, 2 kompostowaną łuskę z ziarna kakaowego stanowiącą materiał odpadowy przy produkcji czekolady, 3 kompostowane trociny z drzew iglasto-liściastych. Właściwości fizyczne podłoży użytych w doświadczeniu Physical properties of substrates used in the experiment Tabela 1 Polowa pojemność wodna Field water capacity (% ww -1 ) Odczyn podłoża Pełna pojemność wodna ph (KCl) of substrate Full water capacity (% vv -1 ) ,8 80,6 4,0 3,6 36,9 85,3 5,0 5,7 31,3 82,6 4,7 4,3 Nawożenie azotowe posypowe w postaci saletry amonowej stosowane było corocznie w trzech terminach w łącznej dawce 6 g N m -2. W podłożach i glebie stwierdzono wysokie zasobności P, K i Mg. Z wyjątkiem trocin, które charakteryzowały się średnią zasobnością K, nie stosowano więc nawożenia tymi makroelementami. Zawartość N, K i Mg w suchej masie liści borówki rosnącej w łusce kakaowej była wysoka, a P optymalna. W roślinach rosnących w torfie i w trocinach zawartość N i K była optymalna, Mg wysoka, natomiast P nieznacznie niższa od dolnej wartości granicznej. Plantację nawadniano za pomocą linii kroplującej typu T-Tape zamontowanej na stałe, o wydajności emitera 1 dm 3 h -1 wodą zakwaszaną kwasem siarkowym. Intensywność nawadniania była modyfikowana każdego roku w zależności od stopnia uwilgotnienia gleby, określanego za pomocą kontaktowych tensjometrów glebowych (tab. 2). Corocznie jesienią na wszystkich krzewach objętych doświadczeniem mierzono długość pędów jednorocznych, a także określano plon oraz wielkość i jędrność owoców. Jędrność owoców była określana przy zastosowaniu niedestrukcyjnego aparatu FirmTech 2 zespolonego z komputerem. Pomiaru jędrności owoców dokonano na 50 losowo pobranych owocach z każdego podłoża.

3 Wzrost i plonowanie borówki wysokiej Właściwości chemiczno-fizyczne wody użytej w doświadczeniu Chemical-physical properties of tap water used in the experiment Tabela 2 Fe +3 (mg l -1 ) Ca +2 (mg l -1 ) Woda Water EC (ms cm -1 ) ph Woda zakwaszona Acidified water EC (ms cm -1 ) ph Woda zakwaszona do podlewania torfu Acidified water to irrigate peat EC (ms cm -1 ) 0,17 94,0 0,80 7,01 2,46 2,36 2,01 3,72 Wyniki opracowano za pomocą jednoczynnikowej analizy wariancji, a średnie weryfikowano testem Duncana dla α = 0,05. ph Wyniki i dyskusja Począwszy od 2004 roku uwidocznił się wpływ podłoży na wzrost krzewów. Największe przyrosty pędów stwierdzono u krzewów rosnących w torfie oraz w trocinach, natomiast najmniejsze na wałach formowanych z łuski kakaowej (tab. 3). Tabela 3 Suma długości pędów jednorocznych krzewów borówki amerykańskiej odmiany Sierra w zależności od zastosowanych podłoży (cm) Total length of one-year shoot of the Sierra highbush blueberry cultivar depending on used substrates (cm) Średnia Mean Suma Total b a b 205 a 435 b 633 c Średnie oznaczone tą samą literą nie różnią się istotnie według testu Duncana na poziomie istotności α = 0,05. Means values marked with the same letter do not differ significantly at p = 0.05 according to Duncan s multiple range test.

4 306 J. Grajkowski, I. Ochmian, K. Ostrowska, Z. Muliński Plonowanie odmiany Sierra rozpoczęło się w drugim roku po posadzeniu krzewów (2003). Plony w latach 2004 i 2005 były niewielkie z powodu dużych spadków temperatury w okresie zimy oraz przymrozku, który uszkodził prawie wszystkie kwiaty ( ; 9,1 C). Dlatego za celowe uznano przedstawienie plonu w postaci sumy z lat (tab. 4). Plonowanie odmiany Sierra było największe na wałach formowanych z torfu i wynosiło średnio 1,14 kg z krzewu. Najsłabiej natomiast plonowały krzewy rosnące na podłożu z łuski kakaowej (0,32 kg z krzewu). W badaniach Smolarza i in. (2006) suma plonu z trzech pierwszych lat wynosiła 1,67 kg z krzewu. W podobnym doświadczeniu prowadzonym przez Grajkowskiego i in. (2006) młodsze krzewy odmiany Patriot posadzone w torfie plonowały dobrze. Tabela 4 Plon oraz masa 100 owoców borówki wysokiej w zależności od zastosowanych podłoży synteza z lat Yield and weight of 100 fruits of the highbush blueberry depending on used substrates synthesis of the years Suma plonu z krzewu Total yield in bush (kg) Masa 100 owoców Mean weight of 100 fruits (g) 1,14 c 86,0 b 0,32 a 73,3 a 0,80 b 81,6 b Największe jagody o masie 0,86 g zbierano z krzewów rosnących w torfie oraz w trocinach, natomiast najmniejsze na podłożu z łuski kakaowej. W warunkach Kentucky owoce były większe, masa 100 owoców przekraczała 100 g (Jones i in. 2002), natomiast w stanie Oregon owoce były podobna do zbieranych w niniejszym doświadczeniu z krzewów rosnących w łusce kakaowej (Yang 2003). Twardość owoców mierzona w osi wysokości była dla wszystkich podłoży ponad dwukrotnie większa od twardości mierzonej w osi średnicy (tab. 5). Podobną zależność stwierdzili Grajkowski i in. (2006) w przypadku odmiany Patriot. Twardość w osi wysokości najwyższe wartości przyjmowała dla owoców z krzewów rosnących w łusce kakaowej, najniższe natomiast w torfie. Miarą odporności owoców na warunki transportu jest wysoka wartość twardości mierzonej w osi średnicy. Spośród trzech badanych podłoży owoce z krzewów uprawianych w podłożu z trocin były twardsze (293 G mm -1 ) w porównaniu z owocami rosnącymi w dwóch pozostałych podłożach (torf 210, łuska kakaowa 221 G mm -1 ).

5 Wzrost i plonowanie borówki wysokiej Tabela 5 Twardość oraz wielkość owoców borówki wysokiej Firmness and size of the highbush blueberry fruits depending on used substrates Pomiar owoców w osi wysokości Fruits measured along the height axis twardość firmess (G mm -1 ) wielkość size (mm) Pomiar owoców w osi średnicy Fruits measured along the diameter axis twardość firmess (G mm -1 ) wielkość size (mm) 473 a 16,7 b 210 a 20,5 b 523 b 14,6 a 221 a 19,2 a 509 ab 17,1 b 293 b 19,9 ab Wnioski 1. Borówka uprawiana na wałach utworzonych z torfu, trocin oraz łuski kakaowej rozpoczęła plonowanie w drugim roku po posadzeniu. Najwyższą sumę plonów z trzech lat badań uzyskano z krzewów rosnących w podłożu torfowym (1,14 kg) oraz trocin (0,80 kg). 2. Masa 100 owoców odmiany Sierra zawierała się w zakresie od 73,3 do 86,0 g. Największe owoce zbierano z krzewów uprawianych na torfie oraz na trocinach. 3. Twardość owoców mierzona w osi średnicy była ponad 2-krotnie mniejsza od twardości mierzonej w osi wysokości. Owoce z krzewów rosnących w trocinach, mierzone w osi średnicy, wykazywały twardość istotnie większą od owoców z krzewów rosnących na dwóch pozostałych podłożach. 4. Trzyletnie badania przeprowadzone na 5-letniej plantacji borówki wysokiej pozwalają na sformułowanie wniosku o możliwości uprawy tej rośliny na glebie zwięzłej o odczynie zasadowym, pod warunkiem posadzenia jej w wałach o miąższości około 30 cm utworzonych z torfu lub trocin i nawadnianych kroplowo wodą zakwaszoną. Wały utworzone z łuski kakaowej okazały się nieco mniej przydatne do tych celów. Literatura Black B.L., Zimmerman R.H., Hepp R.F. (2002): Industrial and municipal by products as substrates for highbush blueberry production. Acta Hort. 574: Entrop A.-P. (2000): Der Heidelbeeranbau in den Vereinigten Staaten von Amerika. Teil 2. Kulturheidelbeeranbau in Oregon und Florida. Mitteilungendes Obstbauversuchsringes des Alten Landes (Mitt. OVR) 55, 2:

6 308 J. Grajkowski, I. Ochmian, K. Ostrowska, Z. Muliński Grajkowski J., Ochmian I., Ostrowska K. (2006): Growth and yield of american blueberry (Vaccinium corymbosum l.) of Patriot cultivar grown on three types of organic bed. EJPAU, Horticulture 9 (3) Jones R.T., Turner W., Back Ch.T., Ditsch D. (2002): Blueberry cultivar trial. Univ. Kentucky. Krewer G., Ruter J., NeSmith D.S., Clark J., Otts T., Scarborough S., Mullinix B., Hepp R.F. (2002): Performance of low cost organic materials as blueberry substrates and soil amendments. Acta Hort. 574: Smolarz K., Chlebowska D., Krzewińska D., Koziński B. (2006): Przegląd badań nad oceną odmian borówki wysokiej prowadzonych od 1978 roku w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Międzyn. Konf. Uprawa Borówki i Żurawiny. Skierniewice czerwca ISiK: Ścibisz I., Mitek M. (2002): Właściwości zdrowotne i możliwości przetwórcze borówki wysokiej. Sad Nowocz. 1: Yang W. (2003): Blueberry fruit firmness tested. Oregon Blueberry Newsl. 3, 4: 2. THE GROWTH AND YIELDING OF HIGHBUSH BLUEBERRY SIERRA CULTIVAR FRUITS (VACCINIUM CORYMBOSUM L.) GROWN ON EMBANKMENTS USING THREE DIFFERENT ORGANIC SUBSTRATES Summary The experiment was carried out in at the Experimental Fruit-growing Station of the Szczecin University of Agriculture on Sierra grown on 35 cm high and 100 cm wide embankments made of acid peat, cocoa husk and sawdust. Blueberries grown on the embankments started yielding in the second year after being planted. The highest yields were obtained from bushes growing on peat and sawdust substrates; cocoa husk turned out to be less useful in highbush blueberry cultivation. The greatest and hardest fruits were picked from plants growing on peat and sawdust. Fruit firmness measured along the diameter axis was over twice lower than firmness measured along the height axis.