RAPORT Z EWALUACJI CAŁOŚCIOWEJ

Transkrypt

1 Nadzór pedagogiczny System Ewaluacji Oświaty RAPORT Z EWALUACJI CAŁOŚCIOWEJ Kraków Kuratorium Oświaty w Krakowie

2 Wstęp Prezentowany raport jest rezultatem ewaluacji zewnętrznej przeprowadzonej w szkole przez wizytatorów do spraw ewaluacji. Ewaluacja zewnętrzna polega na zbieraniu i analizowaniu informacji na temat funkcjonowania szkoły w obszarach wyznaczonych przez wymagania państwa: 1. Szkoła lub placówka realizuje koncepcję pracy ukierunkowaną na rozwój uczniów. 2. Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się. 3. Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej. 4. Uczniowie są aktywni. 5. Respektowane są normy społeczne. 6. Szkoła lub placówka wspomaga rozwój uczniów, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji. 7. Nauczyciele współpracują w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych. 8. Promowana jest wartość edukacji. 9. Rodzice są partnerami szkoły lub placówki. 10. Wykorzystywane są zasoby szkoły lub placówki oraz środowiska lokalnego na rzecz wzajemnego rozwoju. 11. Szkoła lub placówka, organizując procesy edukacyjne, uwzględnia wnioski z analizy wyników sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie oraz innych badań zewnętrznych i wewnętrznych. 12. Zarządzanie szkołą lub placówką służy jej rozwojowi. Ewaluacja ma także na celu ustalenie poziomu spełniania przez szkołę wymagań zawartych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia r. wraz ze zmianami z dnia r. Szkoła może spełniać te wymagania na pięciu poziomach: Poziom E - oznaczający niski stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom D - oznaczający podstawowy stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom C - oznaczający średni stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom B - oznaczający wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom A - oznaczający bardzo wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę. 2/80

3 Opis metodologii Badanie zostało zrealizowane w dniach przez zespół wizytatorów ds. ewaluacji, w skład którego weszli: Anna Pawlikowska-Wójcicka, Andrzej Łojek. Badaniem objęto 31 uczniów (ankieta i wywiad grupowy), 17 rodziców (ankieta i wywiad grupowy) i 8 nauczycieli (ankieta i wywiad grupowy). Przeprowadzono wywiad indywidualny z dyrektorem placówki, grupowy z przedstawicielami samorządu lokalnego i partnerów szkoły, grupowy z pracownikami niepedagogicznymi, a także obserwacje lekcji, placówki i analizę dokumentacji. Na podstawie zebranych danych został sporządzony raport, który obejmuje podstawowe obszary działania szkoły lub placówki: efekty działalności dydaktycznej i wychowawczej, procesy zachodzące w szkole/placówce, funkcjonowanie szkoły/placówki w środowisku lokalnym i zarządzanie szkołą/placówką. 3/80

4 Obraz szkoły w Krakowie istnieje od 1860 roku. Od 9 stycznia 1958 roku nosi imię Stanisława Wyspiańskiego, w tym też roku nastąpiło otwarcie budynku, w którym aktualnie uczy się młodzież. Szkoła wchodzi w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 9, znajduje się na spokojnym osiedlu oddalonym od miejskiego zgiełku. Szkoła Podstawowa Nr 140 w Krakowie koncentruje swoje działania na zapewnieniu uczniom bezpieczeństwa fizycznego i emocjonalnego, na przygotowaniu dzieci do radzenia sobie w dorosłym życiu oraz na zapewnieniu uczniom rozwoju intelektualnego, moralnego i fizycznego na miarę ich indywidualnych możliwości. W szkole przywiązuje się bardzo dużą wagę do wartości rodzinnych i szacunku wobec starszych. Działania podejmowane przez szkołę przyczyniają się do wzrostu wyników kształcenia. Wpłynęły na to m.in: doskonalenie zawodowe nauczycieli, realizacja innowacji pedagogicznych i różnych projektów (m.in. "Indywidualizacja procesu nauczania dla klas I-III"). Realizowane w szkole innowacje " Dobrze wystartować", "Moje europejskie korzenie" i "Malowanie liczbami" odpowiadają na potrzeby rozwojowe uczniów. Nauczyciele skutecznie wspierają uczniów w osiąganiu sukcesów (m.in. uzyskanie przez uczennicę tytułu laureatki w Ogólnopolskim Konkursie z Języka Angielskiego). Szkoła prowadzi działania promujące wartość edukacji, m. in. poprzez realizację autorskiego Międzyszkolnego Konkursu Interdyscyplinarnego "Spotkanie z matematyką i ortografią". Dyrektor i nauczyciele dostrzegają pomysły, inicjatywy zgłaszane przez rodziców i uczniów. Szkoła współpracuje z Wydawnictwem Oxford University Press, realizując program "Oxford w naszej szkole". 4/80

5 Informacja o placówce Nazwa placówki Patron Stanisław Wyspiański Typ placówki Szkoła (projekt narzędzi) Miejscowość Kraków Ulica Prawocheńskiego Numer 7 Kod pocztowy Urząd pocztowy Kraków Telefon Fax Www Regon Publiczność publiczna Kategoria uczniów Dzieci lub młodzież Charakter brak specyfiki Uczniowie, wychow., słuchacze 117 Oddziały 9 Nauczyciele pełnozatrudnieni 4.00 Nauczyciele niepełnozat. (stos.pracy) Nauczyciele niepełnozat._(w etatach) 7.00 Średnia liczba uczących się w oddziale 13 Liczba uczniów przypadających na jednego pełnozatrudnionego nauczyciela Województwo MAŁOPOLSKIE Powiat Kraków Gmina Kraków Typ gminy gmina miejska 5/80

6 Poziom spełniania wymagań państwa Szkoła lub placówka realizuje koncepcję pracy ukierunkowaną na rozwój uczniów C Szkoła lub placówka działa zgodnie z przyjętą przez radę pedagogiczną własną koncepcją pracy, uwzględniającą potrzeby rozwojowe uczniów, specyfikę pracy szkoły lub placówki oraz zidentyfikowane oczekiwania środowiska lokalnego (D) Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest znana uczniom i rodzicom oraz przez nich akceptowana (D) Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest przygotowywana i modyfikowana we współpracy z uczniami i rodzicami (B) Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest realizowana we współpracy z uczniami i rodzicami (B) Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się C Planowanie procesów edukacyjnych w szkole lub placówce służy rozwojowi uczniów, a nauczyciele stosują różne metody pracy dostosowane do potrzeb ucznia, grupy i oddziału (D) Nauczyciele kształtują u uczniów umiejętność uczenia się (D) Nauczyciele i uczniowie tworzą atmosferę sprzyjającą uczeniu się (D) Uczniowie znają stawiane przed nimi cele uczenia się i formułowane wobec nich oczekiwania (D) Nauczyciele motywują uczniów do aktywnego uczenia się i wspierają ich w trudnych sytuacjach (D) Informowanie ucznia o postępach w nauce oraz ocenianie pomagają uczniom uczyć się i planować ich indywidualny rozwój (D) Organizacja procesów edukacyjnych umożliwia uczniom powiązanie różnych dziedzin wiedzy i jej wykorzystanie. Taka organizacja procesów edukacyjnych pomaga uczniom zrozumieć świat oraz lepiej funkcjonować w społeczności lokalnej (B) Uczniowie mają wpływ na sposób organizowania i przebieg procesu uczenia się. Czują się odpowiedzialni za własny rozwój. (B) Uczniowie uczą się od siebie nawzajem (B) W szkole lub placówce stosowane są nowatorskie rozwiązania służące rozwojowi uczniów (B) Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej B W szkole lub placówce realizuje się podstawę programową uwzględniając osiągnięcia uczniów z poprzedniego etapu edukacyjnego (D) Podstawa programowa jest realizowana z wykorzystaniem zalecanych warunków i sposobów jej realizacji (D) W szkole lub placówce monitoruje się i analizuje osiągnięcia każdego ucznia, uwzględniając jego możliwości rozwojowe, formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz (D) Uczniowie nabywają kompetencje określone w podstawie programowej (D) Wdrożone wnioski z monitorowania i analizowania osiągnięć uczniów przyczyniają się do wzrostu efektów uczenia się i osiągania różnorodnych sukcesów edukacyjnych uczniów. Wyniki analizy osiągnięć uczniów, w tym uczniów, którzy ukończyli dany etap edukacyjny, potwierdzają skuteczność podejmowanych działań dydaktyczno-wychowawczych (B) Uczniowie odnoszą sukcesy na wyższym etapie kształcenia lub na rynku pracy (B) Uczniowie są aktywni C Uczniowie są zaangażowani w zajęcia prowadzone w szkole lub placówce i chętnie w nich uczestniczą (D) Nauczyciele stwarzają sytuacje, które zachęcają każdego ucznia do podejmowania różnorodnych aktywności (D) Uczniowie inicjują i realizują różnorodne działania na rzecz własnego rozwoju, rozwoju szkoły lub placówki oraz angażują w nie inne osoby (B) 6/80

7 Uczniowie realizują różnorodne działania na rzecz rozwoju społeczności lokalnej oraz angażują w nie inne osoby (B) Respektowane są normy społeczne B Działania szkoły lub placówki zapewniają uczniom bezpieczeństwo fizyczne i psychiczne (D) Uczniowie współpracują ze sobą w realizacji przedsięwzięć będących wynikiem działań samorządu uczniowskiego (D) Zasady postępowania i współżycia w szkole lub placówce są uzgodnione i przestrzegane przez uczniów, pracowników szkoły, rodziców, a relacje między wszystkimi członkami społeczności szkolnej są oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu (D) W szkole analizuje się podejmowane działania wychowawcze oraz modyfikuje je w razie potrzeb (B) W modyfikacjach biorą udział uczniowie i rodzice (B) Szkoła lub placówka wspomaga rozwój uczniów, uwzględniając ich indywidualną sytuację B W szkole lub placówce rozpoznaje się możliwości psychofizyczne i potrzeby rozwojowe, sposoby uczenia się oraz sytuację społeczną każdego ucznia (D) Zajęcia rozwijające zainteresowania i uzdolnienia, zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze i specjalistyczne organizowane dla uczniów wymagających szczególnego wsparcia w rozwoju lub pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz zajęcia rewalidacyjne dla uczniów niepełnosprawnych są odpowiednie do rozpoznanych potrzeb każdego ucznia (D) W szkole lub placówce są realizowane działania antydyskryminacyjne obejmujące całą społeczność szkoły lub placówki (D) Szkoła lub placówka współpracuje z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi i innymi podmiotami świadczącymi poradnictwo i pomoc uczniom, zgodnie z ich potrzebami i sytuacją społeczną (D) W szkole lub placówce są prowadzone działania uwzględniające indywidualizację procesu edukacyjnego w odniesieniu do każdego ucznia (B) W opinii rodziców i uczniów wsparcie otrzymywane w szkole lub placówce odpowiada ich potrzebom (B) Nauczyciele współpracują w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych B Nauczyciele, w tym pracujący w jednym oddziale, współpracują ze sobą w organizowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych (D) Wprowadzanie zmian dotyczących przebiegu procesów edukacyjnych (planowanie, organizacja, realizacja, analiza i doskonalenie) następuje w wyniku ustaleń między nauczycielami (D) Nauczyciele wspólnie rozwiązują problemy, doskonalą metody i formy współpracy (B) Nauczyciele pomagają sobie nawzajem w ewaluacji i doskonaleniu własnej pracy (B) Promowana jest wartość edukacji B W szkole lub placówce prowadzi się działania kształtujące pozytywny klimat sprzyjający uczeniu się (D) W szkole lub placówce prowadzi się działania kształtujące postawę uczenia się przez całe życie (D) Szkoła lub placówka wykorzystuje informacje o losach absolwentów do promowania wartości edukacji (B) Działania realizowane przez szkołę lub placówkę promują wartość edukacji w społeczności lokalnej (B) Rodzice są partnerami szkoły lub placówki B Szkoła lub placówka pozyskuje i wykorzystuje opinie rodziców na temat swojej pracy (D) W szkole lub placówce współpracuje się z rodzicami na rzecz rozwoju ich dzieci (D) Rodzice współdecydują w sprawach szkoły lub placówki i uczestniczą w podejmowanych działaniach (D) Rodzice wychodzą z inicjatywami na rzecz rozwoju uczniów i szkoły (B) Szkoła lub placówka realizuje inicjatywy rodziców (B) 7/80

8 Wykorzystywane są zasoby szkoły lub placówki oraz środowiska na rzecz wzajemnego rozwoju C Prowadzi się rozpoznanie potrzeb i zasobów szkoły lub placówki oraz środowiska lokalnego i na tej podstawie podejmuje się inicjatywy na rzecz ich wzajemnego rozwoju (D) Szkoła lub placówka w sposób systematyczny i celowy, z uwzględnieniem specyfiki jej działania, współpracuje z instytucjami i organizacjami w środowisku lokalnym (D) Współpraca szkoły lub placówki ze środowiskiem lokalnym wpływa na ich wzajemny rozwój (B) Współpraca szkoły lub placówki z instytucjami i organizacjami działającymi w środowisku lokalnym wpływa korzystnie na rozwój uczniów (B) Szkoła lub placówka, organizując procesy edukacyjne, uwzględnia wnioski z analizy wyników sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie oraz innych badań zewnętrznych i wewnętrznych B W szkole lub placówce analizuje się wyniki sprawdzianu i egzaminów oraz wyniki ewaluacji zewnętrznej i wewnętrznej. Analizy prowadzą do formułowania wniosków i rekomendacji, na podstawie których planuje się i podejmuje działania (D) Działania prowadzone przez szkołę lub placówkę są monitorowane i analizowane, a w razie potrzeby modyfikowane (D) W szkole lub placówce wykorzystuje się wyniki badań zewnętrznych (B) W szkole lub placówce prowadzi się badania odpowiednio do potrzeb szkoły lub placówki, w tym osiągnięć uczniów i losów absolwentów (B) Zarządzanie szkołą lub placówką służy jej rozwojowi C Zarządzanie szkołą lub placówką koncentruje się na wychowaniu, nauczaniu i uczeniu się oraz zapewnieniu odpowiednich do realizacji tych zadań warunków (D) Zarządzanie szkołą lub placówką sprzyja indywidualnej i zespołowej pracy nauczycieli oraz doskonaleniu zawodowemu (D) Ewaluacja wewnętrzna jest przeprowadzana wspólnie z nauczycielami (D) W procesie zarządzania, w oparciu o wnioski wynikające z nadzoru pedagogicznego, podejmuje się działania służące rozwojowi szkoły lub placówki (D) Zarządzanie szkołą lub placówką prowadzi do podejmowania nowatorskich działań, innowacji i eksperymentów (B) Zarządzanie szkołą lub placówką sprzyja udziałowi nauczycieli i innych pracowników szkoły lub placówki oraz uczniów i rodziców w procesie podejmowania decyzji dotyczących szkoły lub placówki (B) Dyrektor podejmuje skuteczne działania zapewniające szkole lub placówce wspomaganie zewnętrzne odpowiednie do jej potrzeb (B) 8/80

9 Wnioski 1. W szkole panuje przyjazna atmosfera sprzyjająca uczeniu się. Wzajemne relacje oparte na szacunku i zaufaniu wpływają na kształtowanie u uczniów pożądanych postaw społecznych. 2. Uczniowie mają poczucie sukcesu i satysfakcji z realizowanych w szkole zadań, doceniania przez innych, co wpływa na ich pozytywny stosunek do szkoły i uczenia się. 3. Realizowane w szkole projekty i innowacje odpowiadają potrzebom uczniów. 4. Przeprowadzane w szkole diagnozy i badania w znacznym stopniu przyczyniają się do rozpoznawania indywidualnych możliwości każdego ucznia. 5. Organizacja procesów edukacyjnych w niewielkim stopniu stwarza warunki do korelacji międzyprzedmiotowej i podejmowania inicjatyw przez uczniów. 6. Szkoła w niewielkim zakresie wpływa na rozwój potencjału społecznego środowiska lokalnego, a koncentruje się głównie na włączaniu rodziców do wspólnych działań na rzecz rozwoju ich dzieci. 9/80

10 Wyniki ewaluacji Wymaganie: Szkoła lub placówka realizuje koncepcję pracy ukierunkowaną na rozwój uczniów Edukacja jako działanie celowe wymaga koncepcji, czyli przyjęcia teoretycznych założeń, określenia celów i wyznaczenia sposobów ich realizacji. Istotne jest, aby jej podstawowe elementy składowe były znane, akceptowane przez nauczycieli, uczniów i rodziców oraz zgodne z potrzebami rozwojowymi ucznia, specyfiką szkoły, a także zidentyfikowanymi potrzebami środowiska. Poziom spełnienia wymagania: C Główne założenia koncepcji pracy szkoły, realizowane przez społeczność szkolną we współpracy z rodzicami, koncentrują się na zapewnieniu uczniom bezpieczeństwa fizycznego i emocjonalnego, na przygotowaniu dzieci do radzenia sobie w dorosłym życiu oraz na zapewnieniu uczniom rozwoju intelektualnego, moralnego i fizycznego na miarę ich indywidualnych możliwości. W szkole przywiązuje się bardzo dużą wagę do wartości rodzinnych i szacunku wobec starszych. Działania realizujące koncepcję pracy szkoły są adekwatne do rozwojowych potrzeb uczniów i potrzeb środowiska. Uczniowie i rodzice znają i akceptują koncepcję, ale jej nie przygotowywali i nie modyfikowali. Obszar badania: Szkoła lub placówka działa zgodnie z przyjętą przez radę pedagogiczną własną koncepcją pracy, uwzględniającą potrzeby rozwojowe uczniów, specyfikę pracy szkoły lub placówki oraz zidentyfikowane oczekiwania środowiska lokalnego Koncepcja pracy szkoły opiera się na trzech elementach: bezpieczeństwo fizyczne i emocjonalne, indywidualne podejście do każdego problemu oraz uniwersalność i wszechstronność. W szkole przywiązuje się bardzo dużą wagę do wartości rodzinnych i szacunku wobec starszych. Działania realizujące koncepcję pracy szkoły są adekwatne do rozwojowych potrzeb uczniów i potrzeb środowiska. Główne założenia koncepcji pracy szkoły koncentrują się wokół trzech filarów realizowanych przez społeczność szkolną we współpracy z rodzicami:1) bezpieczeństwo fizyczne i emocjonalne; 2) analityka i indywidualne podejście do każdego problemu - przygotowanie uczniów do radzenia sobie w dorosłym życiu, by potrafili rozwiązać każdą trudną sytuację; 3) uniwersalność i wszechstronność - zapewnienie uczniom rozwoju intelektualnego, moralnego i fizycznego na miarę ich możliwości. Szkoła podejmuje różne działania w celu realizacji koncepcji. Są to: - koła zainteresowań, zajęcia wyrównawcze, przedsięwzięcia matematyczne - (Akademia Młodych 10/80

11 Matematyków, Konkurs Układanek Logicznych Happy Cube, Konkurs Matematyczny o tytuł Szkolnego Mistrza Logiki), - zajęcia sportowe, taniec towarzyski, karate, basen, gimnastyka korekcyjna, - innowacja "Dobrze wystartować" i projekt "Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania uczniów klas I-III", - warsztaty kulturowo-językowe organizowane przy współpracy z międzynarodową organizacją pożytku publicznego AIESEC. - Dzień Patrona szkoły, festyn rodzinny, spotkana okolicznościowe, - udział w akcjach charytatywnych, realizacja programów pod egidą Polskiej Akcji Humanitarnej, - przygotowanie uczniów do udziału w różnych konkursach, Działania realizujące koncepcję pracy szkoły odpowiadają na potrzeby rozwojowe uczniów i odzwierciedlają potrzeby środowiska. Informację na temat koncepcji pracy można znaleźć na stronie internetowej szkoły. Przy wejściu do budynku jest tablica na której zaprezentowano mocne stronach szkoły, sukcesy uczniów w konkursach m.in. w międzynarodowym konkursie plastycznym "Słoneczna zakładka". Na korytarzu i większości klas znajdują się informacje dotyczące patrona szkoły - Stanisława Wyspiańskiego. Obszar badania: Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest znana uczniom i rodzicom oraz przez nich akceptowana Koncepcja pracy szkoły jest znana uczniom i rodzicom oraz przez nich akceptowana. Zdaniem dyrektora koncepcja pracy szkoły jest udostępniana poprzez: stronę internetową szkoły, ulotki i foldery, informację na korytarzu szkolnym, gazetkach ściennych i w bibliotece. Uczniowie i rodzice są zapoznawani z koncepcją podczas apeli, uroczystości i imprez oraz poprzez aktywność samorządu uczniowskiego. Nauczyciele przedstawiają koncepcję na lekcjach wychowawczych. Koncepcja jest akceptowana przez uczniów i rodziców. Uczniowie stwierdzili, że "szkoła jest fajna i wesoła, nauczyciele starają się nas dobrze nauczyć, nie jesteśmy dla nich obojętni, atmosfera jest miła, koledzy i koleżanki pomagają sobie wzajemnie, czujemy się dobrze i bezpiecznie". Rodzice podkreślają, że w szkole przywiązuje się bardzo dużą wagę do wartości rodzinnych, szacunku wobec starszych i promowania wartości uczenia się. Obszar badania: Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest przygotowywana i modyfikowana we współpracy z uczniami i rodzicami Koncepcja pracy szkoły nie jest przygotowywana i modyfikowana we współpracy z uczniami i rodzicami. Dyrektor i nauczyciele nie przedstawili roli uczniów w tworzeniu i modyfikowaniu koncepcji. Zdaniem uczniów rozmawiają oni z nauczycielami na godzinach wychowawczych o tym co chcieliby zmienić. Podkreślają rolę Samorządu Uczniowskiego w tych rozmowach. Udało się wprowadzić "szczęśliwy numerek", zorganizować wyjazd na tzw. zieloną szkołę i uzyskać zgodę na wychodzenie podczas długiej przerwy na dwór przy założeniu, że jest ciepło. Rodzice nie wskazali żadnych przykładów ich udziału w przygotowaniu i modyfikowaniu koncepcji. Wyrazili opinię, że współpracują z nauczycielami, są przez nich informowani o tym, że "dziecko ma jakiś talent" i "nakierowani co mają robić, by doskonalić talent dziecka". Natomiast zdaniem dyrektora rodzice uczestniczą w przygotowaniu i modyfikacji koncepcji pracy szkoły poprzez wyrażanie swojego zdania, swoich refleksji, proponowanie zmian. Mogą to robić podczas zebrania z wychowawcą klasy oraz w wersji elektronicznej przesyłając informacje na adres mailowy szkoły. Zdaniem nauczycieli projekt koncepcji, z którym rodzice mogli 11/80

12 się zapoznać na stronie internetowej szkoły, ocenić go, zaproponować ewentualne zmiany nie spotkał się z odzewem rodziców. Nauczyciele powiedzieli "Z tego co wiemy rodzice nie pisali. Rodzice nasi czują się o wiele bezpieczniej rozmawiając bezpośrednio z nauczycielem niż poprzez formę pism". Nauczyciele zwrócili uwagę na rolę rodziców nie tyle w modyfikowaniu koncepcji pracy szkoły ile w organizacji życia szkoły - zmiana godzin pracy świetlicy szkolnej oraz utworzenie Zespołu Szkolno-Przedszkolnego. Obszar badania: Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest realizowana we współpracy z uczniami i rodzicami Główne założenia koncepcji pracy szkoły realizowane są we współpracy z uczniami i rodzicami. Zdaniem dyrektora uczniowie uczestniczą w realizacji głównych założeń koncepcji - indywidualne podejście do każdego problemu; zapewnienie rozwoju intelektualnego, moralnego i fizycznego - poprzez udział w konkursach, zajęciach pozalekcyjnych, dyskusję na lekcjach dotyczącą rozwiązywania problemów. Mają możliwość przedstawiania swoich pomysłów, m.in. zbierali surowce wtórne, by zebrać fundusze na wyjazd na tzw. zieloną szkołę, wyrazili potrzebę zorganizowania zajęć dodatkowych i wyrównawczych. Zdaniem uczniów najważniejsza w szkole jest nauka. Dzieci pomagają sobie nawzajem w nauce. Mogą liczyć na pomoc nauczycieli, którzy z własnej woli tłumaczą im wiele zagadnień i rozwiązują problemy "gdy ktoś się z kimś pokłóci". koncepcji Z danych zebranych z wywiadów i ankiet z rodzicami wynika, że angażują się oni w realizację pracy szkoły głównie poprzez udział w uroczystościach i imprezach szkolnych oraz współorganizowanie festynu rodzinnego. Wymaganie: Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się Nauczanie w efektywnych szkołach jest celowe, ma jasno określone zadania, jest dobrze zorganizowane, przygotowane i odbywa się w odpowiednim tempie. Ilość czasu spędzanego na uczeniu się jest zaplanowana i kontrolowana, a stawiane pytania angażują uczniów. Środowisko uczenia się powinno być atrakcyjne, metody pracy nauczycieli oparte na najnowszej wiedzy pedagogicznej. Ważne jest, by zachęcać uczniów do samooceny i brania odpowiedzialności za proces uczenia się. Duży wpływ na ten proces ma informowanie uczniów o postępie, jaki się dokonuje w ich rozwoju intelektualnym, społecznym i osobistym. Poziom spełnienia wymagania: C Nauczyciele dobierają metody pracy adekwatne do potrzeb uczniów. Pomagają dzieciom potrzebującym wsparcia, wierzą w ich możliwości i chwalą ich. Uczniowie lubią chodzić do szkoły, lubią się uczyć na prawie wszystkich zajęciach. Połowa nauczycieli umożliwia uczniom wpływanie na sposób organizowania i przebieg procesu uczenia się. Wszyscy nauczyciele tworzą atmosferę emocjonalnego bezpieczeństwa uczniów, atmosferę sprzyjającą uczeniu się. Uczniowie na większości zajęć odnoszą się do siebie przyjaźnie i pomagają sobie wzajemnie w uczeniu się. Zdarza się, że niektóre dzieci w szkole są lekceważone przez innych. Nauczyciele przestrzegają ustalonych zasad oceniania, uzasadniają każdy stawiany stopień. Uczniowie są zadowoleni kiedy są oceniani. Organizacja procesów edukacyjnych nie umożliwia uczniom powiązania różnych dziedzin 12/80

13 wiedzy i jej wykorzystania. Uczniowie na mniej niż połowie lekcji i na żadnej lekcji nie mają możliwości korzystania z tego, czego nauczyli się na innych przedmiotach. Nauczyciele incydentalnie podejmują działania dające uczniom możliwość odwołania się do doświadczeń pozaszkolnych. Nauczyciele umożliwiają uczniom uczenie się od siebie nawzajem. Realizowane w szkole innowacje " Dobrze wystartować", "Moje europejskie korzenie" i "Malowanie liczbami" odpowiadają na potrzeby rozwojowe uczniów. Obszar badania: Planowanie procesów edukacyjnych w szkole lub placówce służy rozwojowi uczniów, a nauczyciele stosują różne metody pracy dostosowane do potrzeb ucznia, grupy i oddziału Nauczyciele dobierają metody pracy adekwatne do potrzeb uczniów. Potrafią zainteresować dzieci tematem lekcji, w zrozumiały sposób tłumaczą zagadnienia, rozwijają ich zainteresowania, głównie sportowe i artystyczne. Zdaniem uczniów wszyscy nauczyciele potrafią zainteresować ich tematem lekcji oraz zrozumiale tłumaczą zagadnienia. 8 z 10 uczniów uważa, że większość i wszyscy nauczyciele uczą w taki sposób, że chcą się uczyć (Rys.1j). Uczniowie uważali na prawie wszystkich zajęciach. W opinii uczniów i nauczycieli obserwowane zajęcia nie różniły się od innych zajęć. Uczniom podobało się: rysowanie i zajęcia w formie zabawy (język angielski), dyskutowanie (język polski, historia, matematyka), praca w grupach, układanie brył z kostek (matematyka). Nauczyciele stwierdzili, że na lekcjach najczęściej stosują pogadankę i rozmowę nauczającą, ponieważ metody te najlepiej sprawdzają się w małych klasach (10, 11 uczniów). W wywiadzie uczniowie z klas I-III podkreślili, że lubią chodzić do szkoły-rozwijają swoje zainteresowania-głównie sportowe i artystyczne, aktywnie biorą udział w zajęciach dodatkowych. Rys. 1j 13/80

14 Obszar badania: Nauczyciele kształtują u uczniów umiejętność uczenia się Wszyscy uczniowie potrafią się uczyć. Dzieci mają możliwość wyrażania swojego zdania na tematy poruszane na lekcji, podsumowywania zajęć oraz podejmowania indywidualnych decyzji dotyczących uczenia się. Wszyscy uczniowie stwierdzili, że potrafią się uczyć, natomiast według większości nauczycieli połowa i więcej uczniów posiada tę umiejętność (Rys.1j). W opinii uczniów wszyscy nauczyciele wyjaśniają im, jak się uczyć. Podczas obserwowanych lekcji: - nauczyciele małej grupie uczniów stwarzali sytuacje, w których mogli oni podejmować indywidualne decyzje dotyczące uczenia się, - połowa uczniów skorzystała z możliwości wyrażenia swojego zdania na tematy poruszane na lekcji, - uczniowie mieli możliwość podsumowania zajęć, - nauczyciele kształtowali u uczniów umiejętność uczenia się poprzez: dyskusję, zadawanie pytań, pracę z tekstem, czytanie ze zrozumieniem i wyszukiwanie informacji oraz definiowanie pojęć, - nauczyciele zachęcali uczniów do wyrażania własnego zdania na poruszane tematy. Rys. 1j 14/80

15 Obszar badania: Nauczyciele i uczniowie tworzą atmosferę sprzyjającą uczeniu się Nauczyciele tworzą atmosferę sprzyjającą uczeniu się: traktują wszystkich uczniów równie dobrze, zwracają się do nich po imieniu, zachęcają dzieci do formułowania swoich opinii. Uczniowie na większości zajęć odnoszą się do siebie przyjaźnie i pomagają sobie wzajemnie. Zdarza się jednak, że niektóre dzieci w szkole są lekceważone przez innych. Wzajemna relacja między nauczycielami i uczniami w każdej sytuacji podczas obserwowanych lekcji była życzliwa. Wszyscy nauczyciele tworzyli atmosferę emocjonalnego bezpieczeństwa uczniów, atmosferę sprzyjającą uczeniu się: uśmiechali się do uczniów, zwracali się do nich po imieniu, zachęcali do formułowania swoich opinii, precyzyjnie określali zadania do wykonania, formułowali czytelne instrukcje, tłumaczyli jak wykonać ćwiczenia. Nauczyciele akceptowali opinie, inicjatywy uczniów i wykorzystywali je do pracy na lekcji. Podczas obserwowanych lekcji jeden nauczyciel miał problem z radzeniem sobie z uczniami, którzy zadawali liczne pytania na interesujące ich tematy, w tym dotyczące również zagadnień poruszanych na zajęciach. Nauczyciel nie odpowiadał na większość pytań, odsyłał uczniów, by porozmawiali o tym na innych lekcjach i zajęciach dodatkowych. Zdaniem uczniów nauczyciele traktują ich równie dobrze. Większość nauczycieli wysłuchała ich, gdy mieli potrzebę z nimi porozmawiać (Rys.1j). Na większości zajęć sami względem siebie odnoszą się przyjaźnie i pomagają sobie wzajemnie w uczeniu się. Połowa uczniów uważa, że niektóre dzieci w szkole są lekceważone przez innych (Rys. 2j). W opinii rodziców nauczyciele dbają o dobre relacje miedzy uczniami, traktują wszystkich równie dobrze (Rys.3j) i szanują ich dzieci (Rys.4j). Rodzice uważają, że ich dzieci chętnie chodzą do szkoły. Zdaniem pracowników niepedagogicznych atmosfera w szkole jest bardzo dobra, "nie ma zawziętości, rywalizacji między sobą, chociaż czasem każdemu zdarzy się zły dzień". Rys. 1j Rys. 2j 15/80

16 Rys. 3j Rys. 4j Obszar badania: Uczniowie znają stawiane przed nimi cele uczenia się i formułowane wobec nich oczekiwania Wszyscy uczniowie znają stawiane przed nimi cele uczenia się i formułowane wobec nich oczekiwania. W dniu przeprowadzania ankiety wszyscy uczniowie stwierdzili, że nauczyciele wyjaśniają jakich działań oczekują od nich na lekcjach (Rys.1j) oraz wiedzą co było na lekcjach najważniejsze. 6 z 10 uczniów wie, dlaczego i po co się czegoś uczą na wszystkich zajęciach (Rys.2j). Na prawie wszystkich obserwowanych lekcjach uczniowie mieli możliwość poznania celów lekcji. 16/80

17 Rys. 1j Rys. 2j Obszar badania: Nauczyciele motywują uczniów do aktywnego uczenia się i wspierają ich w trudnych sytuacjach Wszyscy nauczyciele pomagają uczniom potrzebującym wsparcia, wierzą w ich możliwości i chwalą ich. Dzięki informacji zwrotnej przekazywanej uczniom przez nauczycieli ponad połowa dzieci jest zmotywowana do dalszej pracy. Uczniowie lubią się uczyć na prawie wszystkich zajęciach. Zdaniem uczniów i rodziców wszyscy nauczyciele pomagają uczniom, jeśli potrzebują wsparcia, wierzą w ich możliwości i chwalą ich. Uczniowie (8 z 10) stwierdzili, że lubią się uczyć na większości i wszystkich zajęciach (Rys.1j). W uczeniu pomaga im to, że nauczyciele są mili i sympatyczni, w zrozumiały sposób wyjaśniają zagadnienia (szczególnie na matematyce) i ciekawie opowiadają (historia). W dniu badania uczniowie zaznaczyli, że byli zaangażowani na większości zajęć (Rys.2j). Zdaniem 6 z 8 nauczycieli tylko połowa uczniów jest zmotywowana do dalszej pracy dzięki informacji zwrotnej jaką im przekazują (Rys.3j). W wywiadzie uczniowie z klas I-III podkreślili, że zajęcia z matematyki, języka angielskiego i religii uważają za trudniejsze od innych. Problemem dla nich są również zadania domowe - jest ich za dużo i są trudne. Nie podoba im się również książka do religii. Jeden z uczniów stwierdził, że nie umie liczyć. Nauczyciele pomagają im poprzez dodatkowe zadania, które dzieci odrabiają w świetlicy szkolnej oraz dając możliwość "przesunięcia zadania na inny dzień, żeby zdążyć". 17/80

18 Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j 18/80

19 Obszar badania: Informowanie ucznia o postępach w nauce oraz ocenianie pomagają uczniom uczyć się i planować ich indywidualny rozwój Nauczyciele przestrzegają ustalonych zasad oceniania i uzasadniają stawiane stopnie. Udzielając uczniom informacji zwrotnej dotyczącej efektów ich pracy odnoszą się do tego, co uczeń wykonał dobrze, jakie błędy popełnił i nad czym musi jeszcze popracować. Uczniowie są zadowoleni kiedy są oceniani. Zdecydowana większość uczniów jest zadowolonych, gdy są oceniani (Rys.1w). Nauczyciele uzasadniają stawiane stopnie (Rys.1j) i oceniają według ustalonych i jasnych dla nich zasad (Rys.2j). W dniu badania 9 z 11 uczniów zaznaczyło, że na wszystkich i większości zajęć nauczyciele przestrzegali ustalonych zasad oceniania (Rys.3j). Podczas obserwowanych lekcji nauczyciele udzielając uczniom informacji zwrotnej wskazywali im nad czym muszą jeszcze popracować, co jeszcze muszą poćwiczyć, jakie zadania muszą wykonać, aby dobrze opanować materiał. Wyrażali akceptację, gdy odpowiedź była prawidłowa (uśmiechali się, używali zwrotów: "ładnie to zrobiłeś", "dobrze powiedziałeś" ). W przypadku, gdy odpowiedź ucznia była nieprawidłowa reagowali spokojnie, zachęcali do zastanowienia się. Zanim sprostowali wypowiedź kierowali pytanie do całej klasy "Czy to było dobrze?" motywując tym samym uczniów do aktywności. W prawie każdej sytuacji na lekcji udzielali uczniom informacji zwrotnej dotyczącej efektów ich pracy. Rys. 1j Rys. 2j 19/80

20 Rys. 3j Rys.1w 20/80

21 Obszar badania: Organizacja procesów edukacyjnych umożliwia uczniom powiązanie różnych dziedzin wiedzy i jej wykorzystanie. Taka organizacja procesów edukacyjnych pomaga uczniom zrozumieć świat oraz lepiej funkcjonować w społeczności lokalnej Uczniowie na mniej niż połowie lekcji i na żadnej lekcji nie mają możliwości korzystania z tego, czego nauczyli się na innych przedmiotach. Nauczyciele podczas lekcji incydentalnie podejmują działania dające uczniom możliwość odwołania się do doświadczeń pozaszkolnych. Nauczyciele w zdecydowanej większości, planując lekcje nie uwzględniają zagadnień poruszanych na innych przedmiotach. Zdaniem 6 z 10 uczniów na mniej niż połowie lekcji i na żadnej lekcji nie mają możliwości odwołania się do wiedzy z innych przedmiotów lub doświadczeń pozaszkolnych (Rys.1j). Nauczyciele podczas obserwowanych lekcji incydentalnie podejmowali działania dające uczniom możliwość odwołania się do doświadczeń pozaszkolnych. Miało to miejsce przy rozwiązywaniu danego problemu, gdy dzieci podawały przykłady z życia codziennego. Uczniowie po obserwowanych lekcjach wyrazili opinię, że nauczyciele nie poruszają na zajęciach zagadnień z innych przedmiotów. Nauczyciele stwierdzili, że planując lekcje nie uwzględniali zagadnień poruszanych na innych przedmiotach, bo nie było takiej potrzeby, tematyka zajęć koncentrowała się wokół treści przedmiotowych. W przypadku jednej lekcji wystąpił element korelacji historii i matematyki (zapis wieku znakami rzymskimi). W wywiadzie nauczyciele podkreślili, że zwracają uwagę uczniom głównie na użyteczność wiedzy nabytej w szkole - odwołując się do codziennych sytuacji pokazują przydatność wiedzy teoretycznej w życiu. W ramach działań międzyprzedmiotowych, które realizują wskazali projekt ekologiczny, konkurs interdyscyplinarny, wspólne lekcje matematyki i przyrody oraz wychowania fizycznego i przyrody. Zdaniem uczniów to, czego uczą się w szkole zdecydowanie przydaje im się w codziennym życiu (Rys. 2j). Rys. 1j Rys. 2j 21/80

22 Obszar badania: Uczniowie mają wpływ na sposób organizowania i przebieg procesu uczenia się. Czują się odpowiedzialni za własny rozwój. Na obserwowanych lekcjach połowa nauczycieli umożliwia uczniom wpływanie na sposób organizowania i przebieg procesu uczenia się poprzez wspólne formułowanie tematu lekcji, uzgadnianie wyboru pomocy dydaktycznych i rozmowy z uczniami w jaki sposób będzie przebiegać lekcja. Większość uczniów podczas zajęć ma wpływ na atmosferę w klasie, a połowa na zakres omawianego materiału.połowa i więcej uczniów uzależnia wyniki w nauce od czasu jaki poświęcają na naukę oraz od atmosfery w klasie. W opinii uczniów podczas lekcji mają oni wpływ głównie na atmosferę w klasie (9 z 11), w mniejszym wymiarze na zakres omawianego materiału (5 z 11) i sposób pracy (4 z 11) (Rys.1w). Połowa i więcej uczniów uważa, że wyniki w nauce najbardziej zależą od ich zaangażowania, czasu jaki poświęcają na naukę i atmosfery w klasie (Rys.2w). Zdaniem uczniów większość i wszyscy nauczyciele zachęcają ich do wymyślania i realizowania własnych pomysłów (Rys.1j). Podczas obserwowanych lekcji połowa nauczycieli rozmawiała z uczniami w jaki sposób będzie przebiegać lekcja. 5 z 6 nauczycieli nie dało uczniom możliwości zastanowienia się, czego nauczyli się na obserwowanych lekcjach. Podczas obserwowanych lekcji połowa nauczycieli umożliwiła uczniom wpływanie na sposób organizowania i przebieg procesu uczenia poprzez wspólne sformułowanie tematu lekcji, uzgadnianie wyboru pomocy dydaktycznych do ćwiczeń. Nauczyciele dają uczniom wybór dotyczący: - tematyki lekcji raz lub kilka razy w półroczu (7 z 8 nauczycieli) - metod pracy na lekcji raz lub kilka razy w miesiącu (6 z 8 nauczycieli) - sposobu oceniania raz lub kilka razy w półroczu i roku (Rys.2j) - terminów testów, sprawdzianów raz lub kilka razy w miesiącu (Rys.3j) - zajęć pozalekcyjnych raz w tygodniu i częściej. Rys. 1j Rys. 2j 22/80

23 Rys. 3j Rys.1w 23/80

24 Rys.2w Obszar badania: Uczniowie uczą się od siebie nawzajem Nauczyciele umożliwiają uczniom uczenie się od siebie nawzajem. Uczniowie na około połowie i większości lekcji pracują w grupach lub parach i wykonują zadania wymyślone przez siebie lub kolegów. Uczniowie w dniu przeprowadzenia ankiety stwierdzili, że na większości i wszystkich zajęciach pracują w grupach lub parach (Rys.1j). Natomiast zdaniem uczniów wyrażonym w ankiecie "Moja szkoła" pracują wspólnie na około połowie i większości lekcji (Rys.2j). Według 6 z 10 uczniów na połowie i większości lekcji wykonują zadania wymyślone przez siebie lub kolegów (Rys. 3j). Podczas obserwowanych lekcji większość nauczycieli stwarzała sytuacje, w których uczniowie pomagali sobie nawzajem. Uczyli się od siebie nawzajem wspólnie szukając odpowiedzi na zadane pytania, wspólnie redagując opowiadanie. Większość i wszyscy nauczyciele stwierdzili, że na lekcjach stosują pracę w grupach i w parach oraz zachęcają uczniów do wyrażania opinii, by umożliwić uczniom wzajemne uczenie się. 24/80

25 Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j 25/80

26 Obszar badania: W szkole lub placówce stosowane są nowatorskie rozwiązania służące rozwojowi uczniów Realizowane w szkole innowacje " Dobrze wystartować", "Moje europejskie korzenie" i "Malowanie liczbami" odpowiadają na potrzeby rozwojowe uczniów. Zdaniem dyrektora w szkole realizowane są nowatorskie rozwiązania - konkurs interdyscyplinarny łączący edukację matematyczną i polonistyczną, projekt "Indywidualizacja językowo-kulturowe dla uczniów klas szóstych oraz innowacje procesu nauczania", warsztaty " Dobrze wystartować", "Moje europejskie korzenie" i "Akademia młodych matematyków". W działania te angażuje się więcej niż 3/4 nauczycieli. 6 z 8 nauczycieli deklaruje, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy wprowadzili nowatorskie rozwiązania w swojej pracy (Rys.1j). Dotyczyły one głównie wykorzystania środków dydaktycznych, metod pracy i komunikowania się z uczniem. Nauczyciele uznali je za nowatorskie, bo angażują uczniów w wyższym stopniu niż tradycyjne rozwiązania, są nowością w szkole i przyczyniają się do rozwoju uczniów. Podczas obserwowanych lekcji nie pojawiły się elementy, które można uznać za nowatorskie. Partnerzy stwierdzili, że nie orientują się, jakie działania nowatorskie podejmowane są w szkole. Dyrektor uzasadnił celowość wprowadzania nowatorskich rozwiązań w odniesieniu humanistycznych do konkretnych i estetycznych, potrzeb wprowadzenie rozwojowych uczniów uczniów w tradycję - kultury kształtowanie europejskiej, wartości rozwijanie umiejętności odbioru dzieł literackich i innych tekstów kultury, rozwijanie kreatywności, umiejętności logicznego myślenia oraz doskonalenie kompetencji kluczowych. Rys. 1j 26/80

27 Wymaganie: Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej Zmiany w zewnętrznym świecie powodują konieczność właściwego przygotowania uczniów do nowej rzeczywistości, dlatego dla sukcesu indywidualnego i społecznego uczniowie i uczennice powinni nabywać kompetencje określone w podstawie programowej. Stopień, w jakim są one nabywane, zależy od skuteczności monitorowania tego procesu oraz wykorzystania informacji o osiągnięciach z poprzedniego etapu edukacyjnego. Poziom spełnienia wymagania: B W szkole prowadzona jest diagnoza wiedzy i umiejętności uczniów po I etapie kształcenia. Na jej podstawie organizowane są dla dzieci adekwatne zajęcia wyrównawcze lub rozwijające. Nauczyciele w procesie lekcyjnym uwzględniają zalecane warunki i sposoby realizacji ustalone w podstawie programowej. Monitorują nabywanie wiedzy i umiejętności przez uczniów modyfikując swój warsztat pracy i zakres wprowadzanego materiału oraz indywidualizując nauczanie. Uczniowie nabywają kompetencje określone w podstawie programowej. Działania podjęte przez szkołę przyczyniły się do wzrostu wyników kształcenia. Wpłynęły na to m.in: doskonalenie zawodowe nauczycieli, realizacja innowacji pedagogicznej i projektu "Indywidualizacja procesu nauczania dla klas I-III", wyniki dobre i bardzo dobre na sprawdzianie zewnętrznym. Nauczyciele w wyniku wdrażanych wniosków z diagnozy i monitorowania osiągnięć edukacyjnych skutecznie wspierają uczniów w osiąganiu sukcesów ( m.in. uzyskanie przez uczennicę tytułu laureatki w Ogólnopolskim Konkursie z Języka przygotowania Angielskiego). uczniów Podejmowane do kolejnego etapu w szkole kształcenia. działania Nauczyciele są adekwatne wobec indywidualizują pracę z uczniem, motywują dzieci do udziału w konkursach, uroczystościach środowiskowych, stwarzając im możliwość do samodzielnego działania. Obszar badania: W szkole lub placówce realizuje się podstawę programową uwzględniając osiągnięcia uczniów z poprzedniego etapu edukacyjnego W szkole prowadzona jest diagnoza początkowej wiedzy i umiejętności uczniów po I etapie kształcenia. Na jej podstawie organizowane są dla uczniów adekwatne zajęcia wyrównawcze lub rozwijające. Zdaniem dyrektora w szkole prowadzona jest diagnoza wstępna dotycząca wiadomości i umiejętności nowych uczniów. Nauczyciele przygotowują Karty Diagnozy Ucznia dla klas I i IV oraz Karty Badania Umiejętności dla uczniów klas IV. Na bieżąco prowadzą obserwację postępu dziecka i w oparciu o zabrane dane informują uczniów o tym co wiedzą, co już potrafią, a co jeszcze przed nimi. Wspólnie z nauczycielami przedszkola (wchodzącego w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego) analizują Kartę Gotowości Szkolnej oraz karty obserwacji dzieci pięcio i sześcioletnich i na ich podstawie planują realizację podstawy programowej. W opinii nauczycieli posiadają oni informację na temat osiągnięć uczniów z I etapu kształcenia na podstawie analizy testu przeprowadzanego na koniec klasy III, rozmów z nauczycielami i informacji z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. Systematycznie każdego roku przeprowadzają również dla uczniów klas IV tzw. 27/80

28 test na wejściu. Nauczyciele na podstawie analizy wyników diagnozy początkowej wiedzy i umiejętności organizują dla uczniów adekwatne zajęcia wyrównawcze lub rozwijające. Obszar badania: Podstawa programowa jest realizowana z wykorzystaniem zalecanych warunków i sposobów jej realizacji Nauczyciele umożliwiają uczniom kształtowanie kluczowych kompetencji. W procesie lekcyjnym uwzględniają zalecane warunki i sposoby realizacji ustalone w podstawie programowej. Zdaniem 6 z 8 nauczycieli największą trudność sprawia im kształtowanie u uczniów umiejętności odkrywania swoich zainteresowań i przygotowania do dalszej edukacji (Rys. 1w). Uważają, że ta kompetencja ważna jest w dalszym życiu, nauce i może zbyt mało czasu jej poświęcają. Również metody, które stosują (rozmowa, dyskusja) nie do końca temu służą. Podczas obserwowanych lekcji nauczyciele w różnym wymiarze kształtowali u uczniów umiejętności opisane w podstawie programowej. Wszyscy nauczyciele rozwijali u dzieci umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w języku obcym, zarówno w mowie, jak i piśmie, natomiast żaden nauczyciel nie doskonalił u uczniów informacyjno-komunikacyjnymi umiejętności i umiejętności posługiwania odkrywania się swoich nowoczesnymi zainteresowań. technologiami Nauczyciele na obserwowanych lekcjach uwzględniali zalecane warunki i sposoby realizacji podstawy programowej poprzez: dbałość o poprawną polszczyznę, poprawność językową w wypowiedziach uczniów; stosowanie ćwiczeń praktycznych na lekcji przyrody, rozwijanie umiejętności matematycznych, czytania ze zrozumieniem, angażowanie dzieci do pracy w grupach. Zwracali szczególną uwagę na strategie komunikacyjne. Zdaniem dyrektora monitoring realizacji podstawy programowej odbywa się poprzez kontrolę liczby godzin w dzienniku lekcyjnym, analizę sprawozdań z pracy nauczycieli, analizę Kart Diagnozy Ucznia i Kart Badania Umiejętności Uczniów dla klas IV, gdzie nauczyciele odnotowują realizację treści podstawy programowej. 28/80

29 Rys.1w Obszar badania: W szkole lub placówce monitoruje się i analizuje osiągnięcia każdego ucznia, uwzględniając jego możliwości rozwojowe, formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz Nauczyciele monitorują nabywanie wiedzy i umiejętności przez uczniów modyfikując swój warsztat pracy i zakres wprowadzanego materiału oraz indywidualizując nauczanie. Zdaniem nauczycieli wykorzystują oni w swojej pracy wnioski z analizy osiągnięć uczniów w większości do: - modyfikowania zakresu wprowadzanego materiału - poświęcają więcej czasu na zagadnienia z którymi dzieci mają problemy; - modyfikowania warsztatu pracy - dostosowują metody i formy pracy do możliwości uczniów, opracowują testy; - indywidualizacji nauczania - organizują dodatkowe zajęcia rozwijające i wyrównawcze, zachęcają do udziału w konkursach. Nauczyciele wskazali różne sposoby monitorowania osiągnięć uczniów. Wszyscy stosują ocenianie bieżące (cząstkowe), sprawdzają, w jaki sposób uczniowie wykonują zadania, zadają pytania oraz stwarzają uczniom możliwość zadawania pytań. 3 z 8 nauczycieli wykorzystuje różne narzędzia badawcze, a jeden nauczyciel monitoruje naukę własną uczniów poprzez platformę FUN English (Rys. 1w). Zdaniem uczniów na większości i wszystkich zajęciach nauczyciele upewniają się, czy uczniowie właściwie zrozumieli to, o czym mówili na lekcji (Rys.1j). Również podczas obserwowanych lekcji wszyscy nauczyciele często zadawali uczniom pytania i sprawdzali, czy wszystko jest zrozumiałe dla dzieci. Każdy uczeń otrzymywał informację zwrotną na temat swojej wypowiedzi. 29/80

30 Rys. 1j

31 Rys.1w 31/80

32 Obszar badania: Uczniowie nabywają kompetencje określone w podstawie programowej Uczniowie nabywają kompetencje określone w podstawie programowej. Zdaniem dyrektora uczniowie nabywają kompetencje określone w podstawie programowej. Potwierdzają to wyniki uzyskane przez dzieci w Ogólnopolskim Badaniu Umiejętności Trzecioklasisty, Ogólnopolskim Konkursie Języka Angielskiego, Drużynowym Międzyszkolnym Konkursie Interdyscyplinarnym oraz Ogólnopolskim Teście Kompetencji Języka Angielskiego dla Trzecioklasistów. Dyrektor podkreśla, że nauczyciele na bieżąco analizują wyniki sprawdzianu, wdrażają programy naprawcze, by pomóc uczniom, którzy nie uzyskali promocji, indywidualizują proces nauczania i prowadza zajęcia dodatkowe. Obszar badania: przyczyniają się Wdrożone wnioski z monitorowania i analizowania osiągnięć uczniów do wzrostu efektów uczenia się i osiągania różnorodnych sukcesów edukacyjnych uczniów. Wyniki analizy osiągnięć uczniów, w tym uczniów, którzy ukończyli dany etap edukacyjny, potwierdzają skuteczność podejmowanych działań dydaktyczno-wychowawczych Działania podjęte przez szkołę przyczyniły się do wzrostu wyników kształcenia. Wpłynęły na to m.in: doskonalenie zawodowe nauczycieli, realizacja innowacji pedagogicznej i projektu "Indywidualizacja procesu nauczania dla klas I-III", wyniki dobre i bardzo dobre na sprawdzianie zewnętrznym. Nauczyciele w wyniku wdrażanych wniosków z diagnozy i monitorowania osiągnięć edukacyjnych skutecznie wspierają uczniów w osiąganiu sukcesów (m.in. uzyskanie przez uczennicę tytułu laureatki w Ogólnopolskim Konkursie z Języka Angielskiego). 12 z 15 rodziców uważa, że sukcesy uczniów w szkole nie wymagają udzielania dzieciom korepetycji (Rys.1j). W opinii zdecydowanej większości uczniów, gdyby mieli możliwość wystawienia sobie stopnia szkolnego, to postawiliby taki sam stopień jaki otrzymali od nauczyciela na lekcji (Rys.2j). Uczniowie wskazali najważniejsze osiągnięcia w szkole z których są zadowoleni - dla 5 z 9 uczniów to uzyskane oceny, dla 4 to odkrycie w czym jestem dobry, dla 3 to rozwijanie swoich talentów i zainteresowań, dla 2 to systematyczna nauka i dla jednego ucznia to sukces w konkursie. Zdaniem dyrektora działania podjęte przez szkołę przyczyniły się do wzrostu wyników kształcenia. Są to: bardzo dobra praca nauczycieli, doskonalenie zawodowe nauczycieli, realizacja innowacji pedagogicznej "Dobrze wystartować", realizacja projektu "Indywidualizacja procesu nauczania dla klas I-III", wprowadzenie tzw. Karty osiągnięć ucznia, wdrażanie korelacji przyrody z matematyką, praca z uczniem zdolnym, sukces uczennicy z kl. IV, która została laureatką ogólnopolskiego konkursu z j. angielskiego, dobry wynik na sprawdzianie zewnętrznym w latach (9-7-8 stanin). W opinii dyrektora o skuteczności podejmowanych działań dydaktycznych i wychowawczych świadczą: indywidualizacja procesu nauczania wzrost umiejętności uczniów w uczeniu się; efektywna praca z uczniem upośledzonym w stopniu lekkim uzyskanie przez chłopca b. dobrego wyniku na sprawdzianie zewnętrznym (28 pkt). W wywiadzie dyrektor wskazał wnioski z nadzoru pedagogicznego dotyczące efektów uczenia się uczniów - to: zwiększenie aktywności ucznia w procesie lekcyjnym, nauczyciel w roli przewodnika, zintensyfikowanie działań nauczycieli na rzecz wszechstronnego rozwoju ucznia, zaplanowanie skutecznych działań z uczniem mającym trudności w nauce, wspieranie uczniów uzdolnionych i polepszenie bazy szkoły w zakresie pomocy dydaktycznych. Zdaniem nauczycieli największym sukcesem uczniów były wysokie lokaty dzieci w konkursach, w tym uzyskanie tytułu laureatki Ogólnopolskiej Olimpiady z Języka Angielskiego oraz zajęcie 2 i3 miejsca w konkursie międzynarodowym "Słoneczna zakładka". Nauczyciele wydatnie wspomagali uczniów organizując dla nich 32/80

33 dodatkowe zajęcia i motywując do nauki oraz uzmysławiając rodzicom wagę i znaczenie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych. W świetle danych widoczny jest wzrost efektów kształcenia. Szkoła uzyskuje wyniki dobre i bardzo dobre wyniki na przestrzeni lat Jedynie w roku 2012 szkoła uzyskała 5 stanin. Nauczyciele wyciągnęli wnioski, został opracowany program naprawczy. Rys. 1j Rys. 2j Obszar badania: Uczniowie odnoszą sukcesy na wyższym etapie kształcenia lub na rynku pracy Podejmowane w szkole działania są adekwatne wobec przygotowania uczniów do kolejnego etapu kształcenia.nauczyciele indywidualizują pracę z uczniem, motywują dzieci do udziału w konkursach, uroczystościach środowiskowych, stwarzając im możliwość do samodzielnego działania. Zdaniem nauczycieli rozwijają oni u uczniów umiejętności przydatne na kolejnym etapie kształcenia i w dorosłym życiu. To umiejętność komunikowania się, współpracy, radzenia sobie z sytuacjami trudnymi, wspólnego rozwiązywania problemów, bycia tolerancyjnym, otwartym na inność. Uczniowie uczą się słuchać tego co mówią inni, dyskutować, pracować w grupie. Zdaniem dyrektora szkoła ponadto rozwija u uczniów kreatywność i niezależność, odpowiedzialność za własny rozwój i naukę logicznego myślenia. Absolwenci szkoły dobrze radzą sobie w gimnazjum, odwiedzając nauczycieli i młodszych kolegów opowiadają o swoich sukcesach, które są ich udziałem w gimnazjum. W szkole realizowane są różne działania, które służą sukcesowi uczniów w następnym etapie edukacyjnym. Nauczyciele motywują uczniów do udziału w konkursach przedmiotowych, szkolnych, międzyszkolnych ( Międzyszkolny Konkurs Zespołów Cheerleaders klas I - III ), a także o zasięgu ogólnopolskim (Ogólnopolski Konkurs Języka Angielskiego) a nawet międzynarodowych (Konkurs matematyczny Kangur ); stwarzają dzieciom możliwość do samodzielnego działania, organizowania i współorganizowania uroczystości szkolnych. 33/80

34 Wymaganie: Uczniowie są aktywni Aktywność uczniów i uczennic powinna się wiązać z różnorodnymi działaniami, szczególnie z procesem ich uczenia się. Ważnym elementem pracy szkoły jest wspieranie uczących się w podejmowanych przez nich samodzielnych inicjatywach wpływających na ich rozwój oraz rozwój środowiska. Proces uczenia się jest efektywny wtedy, gdy uczniowie biorą za niego odpowiedzialność. Rezultatem pracy nauczycieli są postawy uczących się wobec procesu uczenia się. Poziom spełnienia wymagania: C Nauczyciele każdemu uczniowi stwarzają możliwość podejmowania różnorodnych aktywności m. in. poprzez dobór odpowiednich metod, form pracy i środków dydaktycznych. Dzieci chętnie biorą udział w zajęciach prowadzonych w szkole i wszyscy są w nie zaangażowani. Interesuje ich to, co dzieje się na lekcjach. Uczniowie często podejmują oraz realizują działania dotyczące organizowania uroczystości, imprez szkolnych i zajęć dodatkowych. Zainicjowali akcję zbierania funduszy na wyjazd na "zieloną szkołę". Dzielą się tymi pomysłami z nauczycielami. Uczniowie podejmują też różne działania na rzecz środowiska lokalnego, ale nie są to ich samodzielne inicjatywy tylko podejmowane we współpracy z nauczycielami przy pomocy rodziców. Obszar badania: Uczniowie są zaangażowani w zajęcia prowadzone w szkole lub placówce i chętnie w nich uczestniczą Uczniowie chętnie biorą udział w zajęciach prowadzonych w szkole i są w nie zaangażowani. Na zajęciach w dniu przeprowadzenia ankiety wszyscy uczniowie stwierdzili, że dyskutowali, słuchali i notowali. Również wszyscy uczniowie zadeklarowali zainteresowanie tym, czym zajmowali się na lekcjach (Rys.1j). Uczniowie stwierdzili, że mają możliwość uczenia innych na połowie i więcej lekcji (Rys.2j). Na większości lub na wszystkich zajęciach samodzielnie pracowało 7 z 11 uczniów. Ponad połowa uczniów zadeklarowała, że jest zaangażowana na większości zajęć (Rys.3j). Wskazują na to również obserwacje lekcji. Zaangażowanie to przejawiało się głównie poprzez dyskusję i zadawanie pytań. Uczniowie klas I-III w wywiadzie stwierdzili, że szczególnie chętnie uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych (sportowe, artystyczne, z języka angielskiego, z edukacji przyrodniczej), podoba im się sposób prowadzenia zajęć (karty pracy, eksperymenty). 34/80

35 Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j 35/80

36 Obszar badania: Nauczyciele stwarzają sytuacje, które zachęcają każdego ucznia do podejmowania różnorodnych aktywności Nauczyciele stwarzają uczniom możliwość podejmowania różnorodnych aktywności. W ankietach uczniowie stwierdzili, że zgłaszają pomysły dotyczącego tego, co interesuje ich na lekcji. Podawali m.in.chęć przeprowadzenia lekcji lub jej fragmentu, zorganizowanie konkursu, zgłaszali propozycje tematów i sposobów prowadzenia lekcji, potrzebę organizowania dodatkowych zajęć, wyjść lub wycieczek. Zdaniem uczniów nauczyciele zachęcają ich do udziału w dodatkowych zajęciach: przedmiotowych, artystycznych, sportowych, wyrównawczych, logopedycznych oraz w konkursach szklonych (np. ekologiczny). W opinii uczniów zajęcia te są ciekawe ze względu na metody i formy pracy (prezentacje multimedialne, przygotowanie scenariuszy lekcji prowadzonych przez uczniów), w zajęciach tych biorą udział prawie wszyscy. Podczas obserwowanych lekcji nauczyciele zachęcali uczniów do aktywności, kierowali pytania do każdego dziecka, zadawali dodatkowe zadania. Obszar badania: Uczniowie inicjują i realizują różnorodne działania na rzecz własnego rozwoju, rozwoju szkoły lub placówki oraz angażują w nie inne osoby Uczniowie inicjują i realizują różnorodne działania na terenie szkoły - organizują imprezy okolicznościowe, dyskoteki, konkursy. Zainicjowali akcję zbierania funduszy na wyjazd na "zieloną szkołę". Dzielą się tymi pomysłami z nauczycielami. Otrzymują wsparcie ze strony: nauczycieli (scenariusze imprez szkolnych), dyrektora (pozyskanie środków finansowych na zajęcia dodatkowe) i rodziców (współorganizowanie uroczystości i wyjazdów, kiermaszy świątecznych). W opinii uczniów wszystkie zgłoszone przez nich propozycje zostały zrealizowane. Uczniowie często i bardzo często (8 z 10) podejmują działania, które są ich pomysłem (Rys. 1j). Z informacji uzyskanych od uczniów, nauczycieli i dyrektora wynika, że uczniowie inicjują i realizują różnorodne działania na terenie szkoły: organizowanie imprez szkolnych ("Andrzejki", "Dzień Chłopaka", "Dzień Babci", "Dzień Dziadka", dyskoteki, zabawy, festyn rodzinny), konkursów szkolnych, zgłaszają propozycje zajęć dodatkowych (np. wokalno-aktorskich oraz z języka angielskiego) oraz wycieczek szkolnych. Ponadto zainicjowali akcję zbierania funduszy na wyjazd na "zieloną szkołę". W opinii nauczycieli działania te rozwijają umiejętności uczniów: współpracy w zespole, odpowiedzialności, planowania, dzielenia się wiedzą, stosowania wiedzy w praktyce. Uczniowie dzielą się tymi pomysłami z nauczycielami. Otrzymują wsparcie ze strony: nauczycieli (scenariusze imprez szkolnych), dyrektora (pozyskanie środków finansowych na zajęcia dodatkowe) i rodziców (współorganizowanie uroczystości i wyjazdów, kiermaszy świątecznych). W opinii uczniów wszystkie zgłoszone przez nich propozycje zostały zrealizowane. 36/80

37 Rys. 1j Obszar badania: Uczniowie realizują różnorodne działania na rzecz rozwoju społeczności lokalnej oraz angażują w nie inne osoby W szkole prawie wszyscy uczniowie wiedzą do kogo z nauczycieli mogą zwrócić się z pomysłem realizacji jakiegoś działania. Podejmują różne działania na rzecz środowiska lokalnego, ale nie są to ich samodzielne inicjatywy tylko podejmowane we współpracy z nauczycielami przy pomocy rodziców. W szkole prawie wszyscy uczniowie (9 z 10) wiedzą do kogo z nauczycieli mogą zwrócić się z pomysłem realizacji jakiegoś działania (Rys.1j). W wywiadzie uczniowie wymienili działania na rzecz środowiska lokalnego, które podejmują we współpracy z nauczycielami. Wspólnie organizują: - kiermasze świąteczne podczas których sprzedają swoje prace (stroiki) rodzicom, a pieniądze przeznaczają dla Samorządu Uczniowskiego na wycieczki; - Dzień Babci i Dziadka, Mamy i Taty; - Festyn Rodzinny w ramach którego zadaniem uczniów było przeprowadzenie konkursu. Zdaniem uczniów nie były to ich samodzielne inicjatywy. Podejmowali je wspólnie z nauczycielami, rodzicami i dyrektorem. W wywiadzie nauczyciele wprawdzie wskazali na inicjatywy podejmowane przez uczniów (np. organizowanie dyskotek, Dnia Chłopaka, imprez szkolnych "Andrzejki", propozycja dodatkowych zajęć wokalno-aktorskich), ale nie dotyczyły one środowiska lokalnego i nie były nakierowane na rozwój społeczności lokalnej. 37/80

38 Rys. 1j Wymaganie: Respektowane są normy społeczne Szkoły powinny kształtować postawy zgodne z wartościami i normami społeczeństwa demokratycznego. Poznawanie zasad i rozumienie ich znaczenia dla funkcjonowania społeczności szkolnej i społeczeństwa stanowi element rozwoju. Świadomość tego, jak ważne jest przestrzeganie wspólnie ustalonych reguł, decyduje o sukcesie grup. Ważnym zadaniem szkoły jest tworzenie poczucia bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego, a także klimatu sprzyjającego uczeniu się. Poziom spełnienia wymagania: B Wszyscy uczniowie deklarują, że na lekcjach i przerwach czują się bezpiecznie. Nie doświadczyli ani agresji ani żadnych form przemocy. Natomiast na terenie szkoły po zajęciach lekcyjnych ponad połowa uczniów nie czuje się bezpiecznie. Uczniowie potrafią dzielić się odpowiedzialnością, a w szkole budowany jest pozytywny klimat dla ich współpracy. Połowa uczniów bierze udział w działaniach inicjowanych przez samorząd uczniowski. Są to imprezy szkolne, konkursy i zawody.rodzice i uczniowie mają wpływ na kształt zasad postępowania i współżycia, które obowiązują w szkole. Relacje między członkami społeczności szkolnej oparte są na wzajemnym szacunku i zaufaniu. Nauczyciele traktują uczniów w równy sposób w każdej sytuacji i poprzez osobisty przykład kształtują pożądane społecznie postawy. W czasie lekcji zwracają uwagę na każdego ucznia, dostrzegają dziecko wymagające pomocy przy rozwiązywaniu ćwiczeń, reagują 38/80

39 na pytania dzieci.razem z uczniami dbają o przestrzeganie przyjętych w szkole zasad. W szkole respektowane są wartości i normy - szacunek i odpowiedzialność za siebie i rówieśników, tolerancja, akceptacja inności, konstruktywny krytycyzm. W szkole prowadzona jest systemowa analiza podejmowanych działań wychowawczych. Nauczyciele na bieżąco prowadzą analizę działań podejmowanych dla eliminowania zagrożeń i wzmacniania właściwych zachowań. Dyrektor i nauczyciele dostrzegają pomysły, inicjatywy zgłaszane przez rodziców i uczniów. Dotyczyły one działań wychowawczych - wzajemnych relacji rówieśniczych, zajęć integracyjno-wychowawczych dla dzieci najmłodszych, zorganizowania wyjazdu na tzw. zielona szkołę, oceniania uczniów. Pomysły te są realizowane. Obszar badania: Działania szkoły lub placówki zapewniają uczniom bezpieczeństwo fizyczne i psychiczne Na lekcjach i przerwach poczucie bezpieczeństwa deklarują wszyscy uczniowie. Nie doświadczyli oni ani agresji ani żadnych form przemocy. Natomiast na terenie szkoły po zajęciach lekcyjnych ponad połowa uczniów nie czuje się bezpiecznie. Wszyscy uczniowie na lekcjach i na przerwach czują się bezpiecznie (Rys.1j, Rys.2j). Natomiast 6 z 10 uczniów zdecydowanie nie czuje się bezpiecznie na terenie szkoły po zajęciach lekcyjnych, np. kiedy przychodzi na boisko (Rys.3j). Wszyscy uczniowie mając problem związany z zachowaniem innych uczniów zwróciliby się z nim do nauczyciela. Zdaniem uczniów w szkole ani razu: nie mieli umyślnie zniszczonych rzeczy, ani nie byli świadkami takiego zdarzenia; nie zostali okradzeni i tylko raz byli świadkami kradzieży w klasie; nie doświadczyli wymuszania; nie spotkali się z dowcipami kolegów, które odbierali jako nieprzyjemne; nie doznali celowego wykluczenia z grupy; nie uczestniczyli w bójce, nie zostali pobici, a 2-3 razy zostali uderzeni, specjalnie popchnięci; nie byli obrażani ani przez kolegów, ani za pomocą Internetu lub telefonów. Natomiast 4 z 10 uczniów było świadkiem obrażania innego ucznia. W czasie obserwowanych lekcji wszyscy nauczyciele tworzyli atmosferę emocjonalnego bezpieczeństwa uczniów - byli przyjaźnie nastawieni, zwracali się do dzieci po imieniu, wzmacniali pożądane zachowania uczniów chwaląc ich za poprawne zwracanie się do nauczyciela i do siebie nawzajem, doceniając starania dzieci w dbałości o ład i porządek w miejscu pracy. Podobne opinie wyrazili partnerzy szkoły dodając, że żadna obca osoba nie wejdzie na teren szkoły, nauczyciele wiedzą kto ma odebrać dziecko z klas młodszych, dorośli są legitymowani, nawet dziadkowie, którzy nie są znani nauczycielom. Partnerzy niepedagogiczni podkreślili, że są dyżury nauczycieli podczas przerw na wszystkich korytarzach. Dzieci wychodzą na zewnątrz tylko pod opieką nauczycieli. 39/80

40 Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j 40/80

41 Obszar badania: Uczniowie współpracują ze sobą w realizacji przedsięwzięć będących wynikiem działań samorządu uczniowskiego Uczniowie potrafią dzielić się odpowiedzialnością, a w szkole budowany jest pozytywny klimat dla ich współpracy. Połowa uczniów bierze udział w działaniach inicjowanych przez samorząd uczniowski. Są to imprezy szkolne, konkursy i zawody. Zdaniem dyrektora samorząd uczniowski inicjuje różne przedsięwzięcia - wprowadzono tzw. "szczęśliwy numerek", przygotowywano życzenia i drobne upominki dla nauczycieli (w tym emerytowanych pedagogów) z okazji Dnia Komisji Edukacji Narodowej, zbierano surowce wtórne, a dochód przeznaczono na wyjazd na tzw. "zieloną szkołę". organizowania Uczniowie kiermaszy chętnie włączają świątecznych. się do akcji Samodzielnie "Sprzątanie przygotowują świata", i prowadzą akcji charytatywnych, zabawy andrzejkowe i karnawałowe, w ramach których rozgrywają wymyślone przez siebie konkursy. Planując działania umiejętnie rozdzielają zadania między siebie. Również uczniowie w wywiadzie wskazali powyższe działania dodając, że do wspólnej zabawy "Walentynkowej" zaprosili kolegów z innej szkoły, ale niestety nie przyjechali. Uznali, że dalej będą czynić próby pozyskania kolegów. Połowa uczniów bierze udział w działaniach inicjowanych przez samorząd uczniowski (Rys. 1j). Są to głównie imprezy szkolne, konkursy i zawody (Rys. 1w). Rys. 1j 41/80

42 Rys.1w Obszar badania: Zasady postępowania i współżycia w szkole lub placówce są uzgodnione i przestrzegane przez uczniów, pracowników szkoły, rodziców, a relacje między wszystkimi członkami społeczności szkolnej są oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu Rodzice i uczniowie mają wpływ na kształt zasad postępowania i współżycia, które obowiązują w szkole. Relacje między członkami społeczności szkolnej oparte są na wzajemnym szacunku i zaufaniu. Nauczyciele traktują uczniów w równy sposób w każdej sytuacji i poprzez osobisty przykład kształtują pożądane społecznie postawy. W czasie lekcji zwracają uwagę na każdego ucznia, dostrzegają dziecko wymagające pomocy przy rozwiązywaniu ćwiczeń, reagują na pytania dzieci. Razem z uczniami dbają o przestrzeganie przyjętych w szkole zasad. W szkole respektowane są wartości i normy - szacunek i odpowiedzialność za siebie i rówieśników, tolerancja, akceptacja inności, konstruktywny krytycyzm. Zdaniem prawie wszystkich rodziców mają oni wpływ na to, jakich zachowań oczekuje się od ich dzieci (Rys.1j) oraz mają wpływ na zasady obowiązujące w klasie (Rys.2j). Natomiast 4 z 10 uczniów uważa, że nie ma wpływu na zasady zachowania obowiązujące w szkole (Rys.3j). Uczniowie powiedzieli, że na godzinach wychowawczych rozmawiają negatywnych z nauczycielami postaw, szukają o zachowaniu, rozwiązań. odpowiedzialności, Relacje między bezpieczeństwie. członkami społeczności Analizują szkolnej przykłady oparte są na wzajemnym szacunku i zaufaniu. Podczas większości obserwowanych lekcji nauczyciel traktował uczniów w równy sposób w każdej sytuacji i poprzez osobisty przykład kształtował pożądane społecznie postawy. W czasie 5 z 6 obserwowanych lekcji uczniowie odnosili się do siebie z szacunkiem w każdej sytuacji. Razem z nauczycielami dbali o przestrzeganie przyjętych w szkole zasad. Nauczyciel zwracał uwagę na każdego ucznia, dostrzegał dziecko wymagające pomocy przy rozwiązywaniu ćwiczeń, reagował na pytania dzieci. Na jednej lekcji nauczyciel nie udzielał uczniom odpowiedzi na zadawane pytania, co nie sprzyjało dobrej komunikacji. 42/80

43 W opinii nauczycieli w szkole najważniejsza jest atmosfera przyjazne relacje; dbałość o bezpieczeństwo uczniów. Respektowane są wartości i normy - szacunek i odpowiedzialność za siebie i rówieśników, tolerancja, akceptacja inności, konstruktywny krytycyzm. Zdaniem pracowników niepedagogicznych uczniowie bardzo dobrze zachowują się w szkole. Są życzliwi, kulturalni, dbają o czystość, nie niszczą sprzętów, czasem tyko zdarza im się rzucać papierkami. "Zawsze powiedzą dzień dobry, nie ubliżą". Program wychowawczy szkoły zawiera elementy koncepcji pracy szkoły, odwołanie do wolności, godności szacunku, praw i obowiązków. Ponadto tematyka praw dziecka uwidoczniona jest na tablicach na szkolnych korytarzach. Rys. 1j Rys. 2j 43/80

44 Rys. 3j Obszar badania: W szkole analizuje się podejmowane działania wychowawcze oraz modyfikuje je w razie potrzeb W szkole prowadzona jest systemowa analiza podejmowanych działań wychowawczych. Nauczyciele na bieżąco prowadzą analizę działań podejmowanych dla eliminowania zagrożeń i wzmacniania właściwych zachowań. Nauczyciele i dyrektor w swoich wypowiedziach podkreślali, że szkoła jest bezpieczna, dzieci są grzeczne, wszyscy nawzajem się znają, a pojawiające się problemy wychowawcze dotyczą drobnych, zwykłych, typowych sytuacji szkolnych "ktoś komuś dokuczy, ktoś kogoś popchnie". Zdaniem nauczycieli i dyrektora w szkole na bieżąco analizuje się działania podejmowane dla eliminowania zagrożeń i wzmacniania właściwych zachowań. Analiza dotyczyła obowiązku szkolnego, wagarowania (były 3 przypadki), nietolerancji dla niepełnosprawności, wyśmiewania i dokuczania innym (2 przypadki). Profilaktycznie wyjaśniano również przemoc rodziców względem siebie - bo zachodziło takie podejrzenie. Nauczyciele wychowania fizycznego są szczególnie wyczuleni na wszelkie sygnały przemocy wobec dzieci. Na bazie wniosków z analiz wprowadzono różne działania, które nadal są kontynuowane. By przeciwdziałać wagarom zaplanowano i zrealizowano cykl pogadanek dla dzieci o konsekwencjach nie chodzenia do szkoły, przeprowadzono również pedagogizację rodziców. Cyklicznie organizowane są warsztaty dla uczniów klas IV-VI pod hasłem Odpowiedzialność prawna nieletnich. Każdego roku inny problem jest analizowany. We współpracy z pracownikami Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej organizowane są zajęcia o tolerancji i komunikowaniu się. 44/80

45 Obszar badania: W modyfikacjach biorą udział uczniowie i rodzice Dyrektor i nauczyciele dostrzegają pomysły, inicjatywy zgłaszane przez rodziców i uczniów. Dotyczyły one działań wychowawczych - wzajemnych relacji rówieśniczych, zajęć integracyjno-wychowawczych dla dzieci najmłodszych, zorganizowania wyjazdu na tzw. zielona szkołę, oceniania uczniów. Pomysły te są realizowane. Zdaniem dyrektora uczniowie zgłaszają propozycje zmian w działaniach wychowawczych. Dotyczyły one zwiększenia nacisku nauczycieli na przestrzeganie zasad kultury, taktu i tolerancji we wzajemnych relacjach rówieśniczych oraz opracowania systemu zbierania dodatkowych funduszy z przeznaczenie na wyjazd na tzw. "zieloną szkołę". Zdaniem nauczycieli propozycje zgłaszane przez uczniów dotyczą tematyki zajęć wychowawczych. Uczniowie postulują, by omawiać i analizować bieżące problemy wychowawcze (przezywanie, wyśmiewanie), by zorganizować debatę, dyskusję o nieporozumieniach pomiędzy dziewczynkami i chłopcami. Rodzice, w opinii dyrektora, postulowali, by umożliwić dzieciom z oddziału przedszkolnego udział w zajęciach integracyjno-wychowawczych w świetlicy. Wszystkie zgłoszone propozycje zostały uwzględnione. Rodzice w czasie wywiadu powiedzieli, że "to nauczyciele występują z inicjatywą", a oni nie zgłaszali żadnych propozycji. W opinii uczniów znają oni swoje prawa i obowiązki. Zgłosili propozycję, by na lekcjach matematyki zmodyfikować sposób nagradzania uczniów za rozwiązywanie zadań. Została uwzględniona. Pozostałe propozycje uczniów i rodziców wskazane w ankiecie przez dyrektora (zajęcia wyrównawcze z j. angielskiego, koło wokalno-aktorskie, "szczęśliwy numerek", gra w tenisa podczas dużej przerwy, zajęcia pozalekcyjne, zwiększenie udziału szkoły w projektach unijnych, podawanie szczegółowych informacji na stronie internetowej szkoły, przedłużenie godzin pracy świetlicy) nie odnoszą się bezpośrednio do działań wychowawczych. Wymaganie: Szkoła lub placówka wspomaga rozwój uczniów, uwzględniając ich indywidualną sytuację W szkole ukierunkowanej na rozwój uczniów z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji podejmuje się różnorodne działania, dostosowane do specyfiki i potrzeb środowiska. Powinny być one oparte na diagnozie, a ich skuteczność poddawana refleksji. Ich elementem jest przeciwdziałanie dyskryminacji. Organizując procesy edukacyjne, nauczyciele indywidualizują nauczanie i wspierają uczniów. Poziom spełnienia wymagania: B Nauczyciele rozpoznają możliwości, potrzeby i sposoby uczenia się poprzez obserwacje uczniów na lekcjach i zajęciach dodatkowych, analizę wyników sprawdzianów, testów. Rozmawiają z uczniami na zajęciach dodatkowych, przerwach lekcyjnych, a także przeprowadzają ankiety wśród uczniów o tym w czym się czują mocni, co ich interesuje, nad czym chcieliby pracować. Tworząc ofertę zajęć pozalekcyjnych szkoła bierze pod uwagę oczekiwania rodziców i uczniów, opinie i orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznych, poradni specjalistycznych, kwalifikacje nauczycieli, a także założenia koncepcji pracy szkoły. Uczniów wymagających wsparcia szkoła obejmuje pomocą poprzez korekcyjno-kompensacyjnych. organizację Szkoła zajęć organizuje specjalistycznych również dla (logopedycznych), uczniów zajęcia zajęć językowe, artystyczne, sportowe, rozwijające zainteresowania i zajęcia wyrównawcze. W opinii rodziców 45/80

46 zajęcia te są dostosowane do potrzeb ich dzieci. Większość uczniów uważa, że zorganizowane dla nich zajęcia są tymi, których potrzebują i interesują ich. Wszyscy nauczyciele w tym lub poprzednim roku szkolnym podejmowali działania antydyskryminacyjne w związku ze złym traktowaniem ucznia niepełnosprawnego przez rówieśników. Podejmowane przez szkołę działania antydyskryminacyjne to: rozmowy z uczniami, pogadanki na godzinach wychowawczych, warsztaty psychologiczno-pedagogiczne dla uczniów, rodziców, oraz udział uczniów w Międzynarodowych Warsztatach Językowo-Kulturowych. W szkole nie dochodzi do przypadków dyskryminacji wśród uczniów. Szkoła współpracuje z instytucjami, które wspomagają uczniów. Według dyrekcji i nauczycieli są to: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 4 w Krakowie, Polska Akcja Humanitarna, Stowarzyszenie TAK Kraków, Policja, Straż Miejska, Klub Sportowy Błyskawica Wyciąże. Zdaniem dyrektora współpraca z wymienionymi podmiotami jest adekwatna do potrzeb uczniów. Zdecydowana większość nauczycieli motywuje uczniów do angażowania się w proces uczenia się. Według wszystkich uczniów nauczyciele w nich wierzą oraz pomagają im się uczyć, gdy mają trudności w nauce. W opinii rodziców sposób pracy nauczycieli odpowiada potrzebom ich dzieci. W w zgodnej opinii wszystkich uczniów i rodziców wszyscy uczniowie szkoły mogą liczyć na wsparcie w rozwijaniu swoich zainteresowań oraz w pokonywaniu trudności. Obszar badania: W szkole lub placówce rozpoznaje się możliwości psychofizyczne i potrzeby rozwojowe, sposoby uczenia się oraz sytuację społeczną każdego ucznia Nauczyciele rozpoznają możliwości, potrzeby i sposoby uczenia się poprzez obserwacje uczniów na lekcjach i zajęciach dodatkowych, analizę wyników sprawdzianów, testów. Rozmawiają z uczniami na zajęciach dodatkowych, przerwach lekcyjnych, a także przeprowadzają ankiety wśród uczniów o tym w czym się czują mocni, co ich interesuje, nad czym chcieliby pracować. Większość rodziców w ankiecie stwierdziła, że nauczyciele rozmawiają z nimi o możliwościach, potrzebach ich dzieci. Szkoła w razie potrzeby organizuje wsparcie dla rodziców: spotkania z pedagogiem szkolnym, pomoc finansowa. Nauczyciele rozpoznają możliwości, potrzeby i sposoby uczenia się poprzez obserwacje uczniów na lekcjach i zajęciach dodatkowych, analizę wyników sprawdzianów, testów. Rozmawiają z uczniami na zajęciach dodatkowych, przerwach lekcyjnych, a także przeprowadzają ankiety wśród uczniów o tym w czym się czują mocni, co ich interesuje, nad czym chcieliby pracować. 8 z 15 rodziców w ankiecie stwierdziło, że nauczyciele przynajmniej kilka razy w roku rozmawiają z nimi o możliwościach, potrzebach ich dzieci (Rys.1j). Dla 20 dzieci uruchomiono program wsparcia. Były to dzieci z upośledzeniem w stopniu lekkim, ryzykiem dysleksji, mające kłopoty w czytaniu i pisaniu, z rodzin patologicznych, a także dzieci z rodzin w trudnej sytuacji (bezrobocie, śmierć członka rodziny). Wsparciem szkoła obejmuje również rodziców, przeprowadzane są pogadanki lub indywidualne rozmowy z pedagogiem szkolnym. 46/80

47 Rys. 1j Obszar badania: Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze i rozwijające specjalistyczne zainteresowania organizowane i dla uzdolnienia, uczniów zajęcia wymagających szczególnego wsparcia w rozwoju lub pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz zajęcia rewalidacyjne dla uczniów niepełnosprawnych są odpowiednie do rozpoznanych potrzeb każdego ucznia Tworząc ofertę zajęć pozalekcyjnych szkoła bierze pod uwagę oczekiwania rodziców i uczniów, opinie i orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznych, poradni specjalistycznych, kwalifikacje nauczycieli, a także założenia koncepcji pracy szkoły. Uczniów wymagających wsparcia szkoła obejmuje pomocą poprzez korekcyjno-kompensacyjnych. organizację Szkoła zajęć specjalistycznych organizuje również dla (logopedycznych), uczniów zajęcia zajęć językowe, artystyczne, sportowe, rozwijające zainteresowania i zajęcia wyrównawcze. W opinii rodziców zajęcia te są dostosowane do potrzeb ich dzieci. Większość uczniów uważa, że zorganizowane dla nich zajęcia są tymi, których potrzebują i interesują ich. Tworząc ofertę zajęć pozalekcyjnych szkoła bierze pod uwagę oczekiwania rodziców i dzieci, opinie i orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznych, poradni specjalistycznych, kwalifikacje nauczycieli, a także założenia koncepcji pracy szkoły. W ramach pomocy dla dzieci wymagających wsparcia nauczyciele stosują indywidualizację pracy na lekcjach, zorganizowano zajęcia specjalistyczne (socjoterapeutyczne, logopedyczne), zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, zajęcia dodatkowe dla uczniów mających trudności w nauce, koła zainteresowań. Rodzice w ankietach wskazali, że szkoła organizuje dla uczniów zajęcia językowe, artystyczne, sportowe, rozwijające zainteresowania i zajęcia wyrównawcze. Wszyscy rodzice stwierdzili, że zajęcia pozalekcyjne są dostosowane do potrzeb ich dzieci (Rys.1j). Jak podaje w wywiadzie dyrektor, w zajęciach pozalekcyjnych uczestniczą prawie wszyscy uczniowie. 3 z 10 uczniów wskazało w ankietach, że mimo iż chcą 47/80

48 nie mogą uczestniczyć w tych zajęciach (Rys.2j). Większość uczniów podała w ankietach, że zorganizowane dla nich zajęcia są tymi, których potrzebują (Rys.3j) i interesują ich (Rys.4j). Szkoła obejmuje wsparciem również rodziców, przeprowadzane są pogadanki lub indywidualne rozmowy z pedagogiem szkolnym. Dla rodzin uczniów w trudnej sytuacji materialnej, szkoła organizuje pomoc we współpracy z MOPS-em przy dofinansowaniu obiadów czy pomoc rzeczową we współpracy z Polską Akcją Humanitarną. Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j 48/80

49 Obszar badania: W szkole lub placówce są realizowane działania antydyskryminacyjne obejmujące całą społeczność szkoły lub placówki Wszyscy nauczyciele antydyskryminacyjne w tym lub poprzednim w związku ze złym roku szkolnym traktowaniem ucznia podejmowali działania niepełnosprawnego przez rówieśników. Podejmowane przez szkołę działania antydyskryminacyjne to: rozmowy z uczniami, pogadanki na godzinach wychowawczych, warsztaty psychologiczno-pedagogiczne dla uczniów, rodziców, Uczniowie, oraz udział rodzice uczniów i nauczyciele w Międzynarodowych zgodnie stwierdzają, Warsztatach że obecnie Językowo-Kulturowych. w szkole nie dochodzi do przypadków dyskryminacji wśród uczniów. Z ankiet przeprowadzonych wśród nauczycieli wynika, że wszyscy nauczyciele w tym lub poprzednim roku szkolnym podejmowali niepełnosprawnego działania przez antydyskryminacyjne rówieśników. Nauczyciele w związku w ankiecie ze złym wśród traktowaniem podejmowanych ucznia działań antydyskryminacyjnych wymieniali: rozmowy z uczniami, pogadanki na godzinach wychowawczych, warsztaty psychologiczno-pedagogiczne dla uczniów oraz rodziców. Dyrektor wskazał dodatkowo na udział uczniów w Międzynarodowych Warsztatach Językowo-Kulturowych. Uczniowie, rodzice i nauczyciele zgodnie stwierdzają, że obecnie w szkole nie dochodzi do przypadków dyskryminacji wśród uczniów. Uczniowie twierdzą, że są traktowani równo, gdyż są sprawiedliwie oceniani. Obszar badania: Szkoła lub placówka współpracuje z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi i innymi podmiotami świadczącymi poradnictwo i pomoc uczniom, zgodnie z ich potrzebami i sytuacją społeczną Szkoła współpracuje z instytucjami, które wspomagają uczniów. Według dyrekcji i nauczycieli są to: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 4 w Krakowie, Polska Akcja Humanitarna, Stowarzyszenie TAK Kraków, Policja, Straż Miejska, Klub Sportowy Błyskawica Wyciąże. Zdaniem dyrektora współpraca z wymienionymi podmiotami jest adekwatna do potrzeb uczniów. Wśród instytucji, z którymi współpracuje Szkoła dyrekcja i nauczyciele zgodnie wymienili: - Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej; zorganizowanie dofinansowania do obiadów dla dwóch uczniów, a także pomoc rzeczowa dla rodzin uczniów, - Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną Nr 4 w Krakowie; pomoc w diagnozie uczniów, - Polską Akcję Humanitarną; zorganizowanie pomocy poszkodowanym w wypadku samolotu, a także pomoc dzieciom repatriantów z Kazachstanu organizacja zajęć dodatkowych wyrównawczych, - Stowarzyszeniem TAK Kraków; pomoc dla rodzin poszkodowanych w wypadku samolotu, - Policją i Strażą Miejską; akcja bezpieczna droga do szkoły, organizowanie pogadanek dotyczących zagrożeń, bezpiecznej drogi do szkoły, - Klubem Sportowym Błyskawica Wyciąże; pomoc w organizacji turniejów piłki nożnej Zdaniem dyrektora współpraca z wymienionymi podmiotami jest adekwatna do potrzeb uczniów. 49/80

50 Obszar badania: W szkole lub placówce są prowadzone działania uwzględniające indywidualizację procesu edukacyjnego w odniesieniu do każdego ucznia Szkoła zapewnia uczniom indywidualizację procesu nauczania. Zdecydowana większość nauczycieli motywuje uczniów do angażowania się w proces uczenia się. Według wszystkich uczniów nauczyciele w nich wierzą oraz pomagają im się uczyć, gdy mają trudności w nauce. W opinii rodziców sposób pracy nauczycieli odpowiada potrzebom ich dzieci. Wszyscy uczniowie potwierdzili w ankietach iż czują, że nauczyciele w nich wierzą (Rys.1j). Większość i wszyscy nauczyciele pomagają im się uczyć, gdy mają trudności w nauce (Rys.2j). Wszyscy rodzice w ankietach wyrazili opinię, iż sposób pracy nauczycieli odpowiada potrzebom ich dzieci (Rys.3j). Obserwacje lekcji pozwalają stwierdzić, że prawie na wszystkich lekcjach nauczyciele motywują wszystkich uczniów do angażowania się w proces uczenia się. Motywowanie uczniów przejawiało się poprzez: - formułowanie pytań w taki sposób, aby zaintrygować uczniów i zachęcić do odpowiedzi, - zachęcanie do zadawania pytań, - pochwały za poprawne odpowiedzi, np. "Jak to dobrze wymyśliłeś!", - dodatkowe wyjaśnianie, instruowanie, - nagradzanie ocenami, - zachęcanie do szukania nowych rozwiązań używając zwrotów "A może jeszcze wpadniecie na jakiś pomysł", - pracę indywidualną. Rys. 1j Rys. 2j 50/80

51 Rys. 3j Obszar badania: W opinii rodziców i uczniów wsparcie otrzymywane w szkole lub placówce odpowiada ich potrzebom W zgodnej opinii wszystkich uczniów i rodziców wszyscy uczniowie szkoły mogą liczyć na wsparcie w rozwijaniu swoich zainteresowań oraz w pokonywaniu trudności. Wszyscy uczniowie potwierdzili w ankietach, że w szkole mogą liczyć na wsparcie w rozwijaniu swoich zainteresowań (Rys.1j). Uczniowie (10 z 11) stwierdzili, że większość i wszyscy nauczyciele dają im do zrozumienia, że wierzą w ich możliwości (Rys.2j). Potwierdzają to w ankietach wszyscy rodzice. Również według wszystkich rodziców ich dzieci mogą liczyć w szkole na wsparcie w pokonywaniu trudności. 5 z 10 ankietowanych uczniów zaznaczyło, że większość nauczycieli mówi im, że mogą się nauczyć nawet trudnych rzeczy. 51/80

52 Rys. 1j Rys. 2j Wymaganie: Nauczyciele współpracują w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych O sukcesie współczesnych społeczeństw decyduje zdolność do współpracy. Aby jej uczyć, nauczyciele powinni działać zespołowo, organizując procesy edukacyjne, rozwiązując problemy, prowadząc ewaluację, ucząc się od siebie nawzajem. Służy to podniesieniu jakości procesu uczenia się uczniów oraz rozwojowi zawodowemu nauczycieli. Poziom spełnienia wymagania: B Nauczyciele powszechnie uczestniczą w różnych formach pracy zespołowej. Większość nauczycieli jest zaangażowana w pracę zespołów: wychowawców, ds. pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz nauczycieli oddziału (klasy). Szkoła jest małą placówką dlatego współpraca nauczycieli przebiega równocześnie na linii jednego oddziału jak i na poziomie szkoły. Dotyczy problematyki wychowania i dydaktyki. W szkole zmiany procesu edukacyjnego wprowadzane są przez zespoły nauczycieli. Organizacja współpracy nauczycieli pozwala na dialogiczność podejmowanych decyzji. W efekcie wspólnych ustaleń nauczyciele wprowadzili zmiany dotyczące metod i form pracy oraz indywidualnej pracy z uczniem na zajęciach lekcyjnych. Nauczyciele wspólnie rozwiązują problemy w zakresie pomocy psychologiczno - pedagogicznej, bieżących trudności wychowawczych, np. wagarów oraz analizowania osiągnięć uczniów i formułowania wniosków do dalszej pracy. Nauczyciele uzyskują wystarczające wsparcie od siebie nawzajem w pracy z uczniem. Skuteczność 52/80

53 udzielanego wsparcia jest widoczna na uroczystościach i konkursach szkolnych oraz w doskonaleniu warsztatu pracy. Wszyscy nauczyciele prowadzą ewaluację własnej pracy i pomagają sobie nawzajem. Dzielą się wiedzą i doświadczeniem, służą sobie pomocą przy analizowaniu wyników sprawdzianu zewnętrznego i planowaniu pracy, organizowaniu uroczystości szkolnych i konkursów oraz w kontaktach z rodzicami. Wzajemna pomoc jest przydatna w prowadzeniu ewaluacji pracy nauczycieli. Obszar badania: Nauczyciele, w tym pracujący w jednym oddziale, współpracują ze sobą w organizowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych Nauczyciele powszechnie uczestniczą w różnych formach pracy zespołowej. Większość nauczycieli jest zaangażowana w pracę zespołów: wychowawców, ds. pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz nauczycieli oddziału (klasy). Szkoła jest małą placówką dlatego współpraca nauczycieli przebiega równocześnie na linii jednego oddziału jak i na poziomie szkoły. Zdaniem dyrektora większość, a zdaniem nauczycieli prawie wszyscy angażują się w pracę zespołów. Nauczyciele pracują głównie w zespole wychowawców klas I-III i IV-VI, w zespole ds. pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz w zespołach nauczycieli oddziału (klasy). W opinii dyrektora nauczyciele współpracują podczas planowania i realizowania procesów edukacyjnych w szkole.prowadzą wspólnie lekcje z matematyki i przyrody. Analizują osiągnięcia uczniów. Nauczyciele uczący w danej klasie wymienili przykłady wspólnych działań, które realizują systematycznie: cykliczne spotkania, wymiana doświadczeń, analiza i rozwiązywanie problemów wychowawczych i edukacyjnych; diagnoza wiedzy i umiejętności uczniów "na wejściu"; analiza wyników sprawdzianu zewnętrznego i opracowanie planu pracy pracy z uczniem wymagającym pomocy, opracowanie konkursów szkolnych, scenariuszy uroczystości okolicznościowych. Szkoła jest małą placówką dlatego współpraca nauczycieli przebiega równocześnie na linii jednego oddziału jak i na poziomie szkoły. Obszar badania: Wprowadzanie zmian dotyczących przebiegu procesów edukacyjnych (planowanie, organizacja, realizacja, analiza i doskonalenie) następuje w wyniku ustaleń między nauczycielami W szkole zmiany procesu edukacyjnego wprowadzane są przez zespoły nauczycieli. Organizacja współpracy nauczycieli pozwala na dialogiczność podejmowanych decyzji. W efekcie wspólnych ustaleń nauczyciele wprowadzili zmiany dotyczące metod i form pracy oraz indywidualnej pracy z uczniem na zajęciach lekcyjnych. Zdaniem nauczycieli w tym lub poprzednim roku szkolnym wprowadzili oni zmiany w wyniku wspólnych ustaleń. Dotyczyły one warsztatu pracy i doskonalenia indywidualizacji pracy na lekcji - modyfikacja metod i form pracy, zróżnicowanie stopnia trudności zadawanych prac domowych, wprowadzenie nowych sposobów nauki tabliczki mnożenia, kształtowanie umiejętności logicznego myślenia i czytania ze zrozumieniem. Nauczyciele wspólnie analizują efekty nauczania i wychowania, monitorują podstawę programową, planują pracę z uczniem trudnym. Spotykają się w zespołach wychowawców oraz w ramach WDN-u. Zdaniem wprowadzonego przez nauczycieli udoskonalenia jest opracowanie dokumentu dyrektora przykładem Zaświadczenie o stopniu opanowania wiedzy, który uczeń otrzymuje przy sprawdzianach próbnych w kl. V i VI. Pracowali na tym 53/80

54 wszyscy nauczyciele. W opinii nauczycieli uczących w jednym oddziale doskonalą oni proces edukacyjny opracowali 20 Indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych dotyczących głównie dysleksji, dysgrafii, wagarowania, ryzyka niedostosowania społecznego, fobii szkolnej. Nauczyciele wskazali przykłady wprowadzonych przez siebie zmian w efekcie wspólnych ustaleń. Są to: zorganizowanie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych dla wszystkich uczniów i zmotywowanie dzieci do uczęszczania na nie; dbałość o poprawna polszczyznę, formułowanie przez uczniów odpowiedzi całym zdaniem. Obszar badania: Nauczyciele wspólnie rozwiązują problemy, doskonalą metody i formy współpracy Nauczyciele wspólnie rozwiązują problemy w zakresie pomocy psychologiczno - pedagogicznej, bieżących trudności wychowawczych, np. wagarów oraz analizowania osiągnięć uczniów i formułowania wniosków do dalszej pracy. Nauczyciele uzyskują wystarczające wsparcie od siebie nawzajem w pracy z uczniem. Skuteczność udzielanego wsparcia jest widoczna na uroczystościach i konkursach szkolnych oraz w doskonaleniu warsztatu pracy. Dyrektor wskazał przykłady szkoleń dotyczących metod i form współpracy zespołowej, które były prowadzone w szkole. Dotyczyły one współpracy, wyjazdów studyjnych i obserwacji współpracujących zespołów. W opinii wszystkich nauczycieli uzyskują oni wsparcie od kolegów w swojej pracy z uczniem poprzez wymianę doświadczeń, poglądów, konsultacje, przekazywanie wiedzy zdobytej na szkoleniach. Uważają, że uzyskane wsparcie jest wystarczające (Rys. 1j). Podkreślają, że stanowią mały, doskonale rozumiejący się zespół,w którym każdy wie co ma robić. nie musimy ustalać, wszystko robimy wspólnie. Nauczyciele nie powiedzieli w jaki sposób podnoszą swoje kompetencje w zakresie pracy zespołowej, a odnieśli się do uzyskanych efektów udana, sprawna organizacja imprez i uroczystości szkolnych (Wigilia dla uczniów i rodziców, Jasełka), konkursów, w tym międzyszkolnego konkursu interdyscyplinarnego, opracowanie dokumentacji szkolnej, planów i projektów, zasad oceniania.dyrektor dodał, że nauczyciele wspierają się wzajemnie w pracy z uczniami organizując pomoc psychologiczno-pedagogiczną dla dzieci. W zespołach zadaniowych pracują nad bieżącymi trudnościami np. wagary. Przekazują sobie informacje na temat osiągnięć edukacyjnych uczniów. Zdaniem dyrektora szkolenia zewnętrzne i wyjazdy studyjne do gimnazjum w Niepołomicach, w których biorą udział nauczyciele pomagają im doskonalić metody i formy współpracy. 54/80

55 Rys. 1j Obszar badania: Nauczyciele pomagają sobie nawzajem w ewaluacji i doskonaleniu własnej pracy Wszyscy nauczyciele w doskonaleniu prowadzą własnej przy analizowaniu pracy. wyników ewaluację Dzielą się sprawdzianu własnej wiedzą pracy i pomagają i doświadczeniem, zewnętrznego i planowaniu sobie służą pracy, nawzajem sobie pomocą organizowaniu uroczystości szkolnych i konkursów oraz w kontaktach z rodzicami. Wzajemna pomoc jest przydatna w prowadzeniu ewaluacji pracy nauczycieli. Zdaniem dyrektora większość nauczycieli prowadzi ewaluację własnej pracy. W ostatnim roku dotyczyła ona efektów nauczania, kontaktów z rodzicami, realizowania zajęć pozalekcyjnych, pracy własnej pod kątem planowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej na przyszły rok, a także przygotowywania arkusza organizacji pracy szkoły. Na bieżąco nauczyciele dokonują również ewaluacji własnej pracy w ramach realizacji "Indywidualizacja procesu nauczania". W opinii dyrektora nauczyciele prowadzą ewaluację własnej pracy poprzez analizę wiadomości i umiejętności uczniów ("testy na wejściu i na zakończenie nauki"), analizę wyników egzaminów, ankiety i wywiady z rodzicami, informację zwrotną od kolegów - nauczycieli. Współpracują przy tym ze sobą. Zdaniem 6 z 8 nauczycieli prowadzą oni regularnie ewaluację własnej pracy (Rys.1j), a w przypadku dwóch nauczycieli wtedy gdy dostrzegają jakiś problem. Wszyscy stwierdzili, że współpracują ze sobą prowadząc ewaluację własnej pracy. Głównie dzielą się wiedzą i doświadczeniem, wspólnie organizują uroczystości szkolne i konkursy,udzielają sobie informacji zwrotnej - wzajemna ocena koleżeńska. W ostatnim roku szkolnym poddawali ewaluacji głównie metody nauczania i współpracę z rodzicami. 55/80

56 Rys. 1j Wymaganie: Promowana jest wartość edukacji Priorytetem szkoły funkcjonującej w społeczeństwie wiedzy jest propagowanie uczenia się przez całe życie. Szkoła powinna budować klimat, dzięki któremu uczniowie rozumieją tę potrzebę. Pomocne w tym zadaniu mogą stać się zasoby lokalnego środowiska, a także absolwenci. Poziom spełnienia wymagania: B W szkole panuje przekonanie iż uczą się zarówno nauczyciele, jak i uczniowie oraz, że uczenie się jest ważniejsze niż oceny szkolne. Uczniowie rozmawiają z nauczycielami o tym, w jaki sposób uczyć się. Nauczyciele współpracują ze sobą doskonaląc wiedzę i umiejętności. Kształtują oni u uczniów postawy uczenia się przez całe życie, podkreślają znaczenia nauki, jako wartości, wskazują na użyteczność zdobytych w szkole wiadomości i umiejętności. Szkoła wykorzystuje informacje o losach absolwentów. Systematycznie odwiedzają oni szkołę, biorą udział w lekcjach wychowawczych i uroczystościach okolicznościowych. Szkoła prowadzi działania promujące wartość edukacji w społeczności lokalnej: Międzyszkolny Konkurs Interdyscyplinarny "Spotkanie z matematyką i ortografią", szkolny konkurs "3 razy Happy". Partnerzy szkoły, rodzice mają świadomość prowadzonych działań w tym zakresie. 56/80

57 Obszar badania: W szkole lub placówce prowadzi się działania kształtujące pozytywny klimat sprzyjający uczeniu się W szkole prowadzi się działania kształtujące pozytywny klimat dla uczenia się uczniów i nauczycieli. Większość uczniów (Rys.1j), jak również i nauczycieli (Rys.2j), stwierdziło w ankietach, że w szkole panuje przekonanie, iż uczą się zarówno nauczyciele, jak i uczniowie. 7 z 10 uczniów często rozmawia z nauczycielami o tym, w jaki sposób się uczyć (Rys.3j). Połowa z ankietowanych uczniów (Rys. 4j) i wszyscy nauczyciele (Rys. 5j) uznali, że w szkole panuje przekonanie o tym, że uczenie się jest ważniejsze niż oceny szkolne. Nauczyciele zdecydowanie potwierdzają, że w szkole dba się o to, aby przeszkoleni nauczyciele dzielili się swoją wiedzą z innymi nauczycielami (Rys.6j) oraz że organizuje się rozmowy o tym, jak przezwyciężają swoje trudności (Rys.7j). Rys. 1j Rys. 2j 57/80

58 Rys. 3j Rys. 4j Rys. 5j Rys. 6j 58/80

59 Rys. 7j Obszar badania: W szkole lub placówce prowadzi się działania kształtujące postawę uczenia się przez całe życie Nauczyciele kształtują u uczniów postawy uczenia się przez całe życie poprzez podkreślanie w rozmowach roli i znaczenia nauki, jako wartości, wskazywanie na konkretnych przykładach z życia codziennego użyteczności zdobytych w szkole wiadomości i umiejętności (wypełnianie druków dokumentów, pisanie podań, komunikowanie się w języku angielskim z kolegami-zajęcia wielokulturowe), podawanie pozytywnych przykładów absolwentów. Na większości zajęć uczniowie zgłaszali pomysły dotyczące tego, jak chcieliby pracować. Nauczyciele zachęcają uczniów do wyrażania własnego zdania na tematy poruszane na większości zajęć. W ankietach uczniowie wskazali, że na prawie wszystkich zajęciach mają możliwość pokazania innym uczniom jakie są rezultaty ich pracy. Ponad połowa uczniów stwierdziła, że nie boi się popełniać błędów i zadawać pytań na wszystkich zajęciach. 6 z 10 uczniów stwierdziło, że są chwaleni przez nauczycieli na wszystkich zajęciach. W opinii uczniów wszyscy nauczyciele pokazują im, w jaki sposób poszukiwać różnych rozwiązań, co miało miejsce na połowie obserwowanych lekcji. W wywiadzie nauczyciele stwierdzili, że kształtują u uczniów postawy uczenia się przez całe życie poprzez: podkreślanie w rozmowach roli i znaczenia nauki, jako wartości, wskazywanie na konkretnych przykładach z życia codziennego użyteczności zdobytych w szkole wiadomości i umiejętności (wypełnianie druków dokumentów, pisanie podań, komunikowanie się w języku angielskim z kolegami-zajęcia wielokulturowe), podawanie pozytywnych przykładów absolwentów. 59/80

60 Obszar badania: Szkoła lub placówka wykorzystuje informacje o losach absolwentów do promowania wartości edukacji Szkoła promuje naukę, kreuje właściwe postawy wykorzystując informacje o losach absolwentów. Systematycznie odwiedzają oni szkołę, biorą udział w lekcjach wychowawczych, podczas których opowiadają jak wygląda nauka w gimnazjum, przedstawiają swoje sukcesy. W wywiadzie partnerzy szkoły zwrócili uwagę, że szkoła jest mała, środowiskowa i większość z nich jest jej absolwentami. W związku z tym znają szkołę, wiedzą jakie wyniki osiągają uczniowie, według nich "szkoła dobrze uczy". Poprzez swoje osiągnięcia zawodowe pokazują dzieciom, że edukacja jest ważna. W opinii dyrektora szkoły absolwenci systematycznie odwiedzają szkołę. Podczas lekcji wychowawczych i na przerwach rozmawiają z dziećmi i opowiadają jak wygląda nauka w gimnazjum, przedstawiają swoje sukcesy. Dzięki temu promują naukę, pokazują, że warto się uczyć, kreują właściwe postawy. Absolwenci uczestniczą również w uroczystościach okolicznościowych. Dyrektor szkoły śledzi losy absolwentów poprzez portal społecznościowy. 7 z 10 uczniów stwierdziło, że nauczyciele rzadko rozmawiają z nimi o tym, co robią uczniowie, którzy skończyli szkołę (Rys.1j). Rys. 1j 60/80

61 Obszar badania: Działania realizowane przez szkołę lub placówkę promują wartość edukacji w społeczności lokalnej Szkoła prowadzi dwa działania promujące wartość edukacji w społeczności lokalnej: Międzyszkolny Konkurs Interdyscyplinarny "Spotkanie z matematyką i ortografią" kierowany do krakowskich szkół podstawowych oraz szkolny konkurs "3 razy Happy" dla uczniów i rodziców. Partnerzy oraz rodzice w przeprowadzonych wywiadach wykazali znajomość działań w tym zakresie. W wywiadzie partnerzy podkreślili, że promowanie uczenia się to zadanie głównie nauczycieli. O działaniach tych są informowani. Rodzicie stwierdzili, że nauczyciele rozwijają zainteresowania uczniów na zajęciach pozalekcyjnych i w ramach zajęć w świetlicy szkolnej, zachęcają do pogłębiania wiedzy i umiejętności poprzez m.in. wyszukiwanie informacji w różnych źródłach. Nie podali przykładów konkretnych działań. Według dyrektora działania promujące uczenie się to: Międzyszkolny Konkurs Interdyscyplinarny z matematyką i ortografią" "Spotkanie skierowany do uczniów krakowskich szkół podstawowych oraz środowiskowy konkurs "3 razy Happy" skierowany do uczniów i rodziców. Działania prowadzone przez szkołę kierowane są do przedstawicieli krakowskich szkół podstawowych i rodziców oraz uczniów. Są one znane partnerom szkoły, jak również rodzicom. Wymaganie: Rodzice są partnerami szkoły lub placówki W efektywnych szkołach tworzy się partnerstwo z rodzicami przede wszystkim dla wsparcia uczenia się uczniów. Zaangażowanie rodziców w proces edukacyjny pozytywnie wpływa na rozwój uczniów, dlatego szkoły zachęcają rodziców do udziału w tym procesie. Celem organizowanych przez szkołę działań powinno być włączanie rodziców w proces podejmowania decyzji dotyczących istotnych aspektów pracy szkoły. Poziom spełnienia wymagania: B Szkoła zbiera opinie od rodziców na temat swojej pracy, pozyskuje je poprzez ankietowanie rodziców, wywiady podczas zebrań, rozmowy indywidualne rodziców z dyrektorem, wychowawcami i pozostałymi nauczycielami oraz tzw. zeszyty do korespondencji. Opinie rodziców brane są pod uwagę przy planowaniu działań szkoły. Rodzice i nauczyciele, jako działania, które zostały zmienione w szkole pod wpływem opinii rodziców wskazali: zbudowanie placu zabaw dla dzieci, czas pracy świetlicy, dostosowanie planu lekcji i rozkładu dzwonków do komunikacji miejskiej, godziny pracy pedagoga, terminy spotkań z rodzicami oraz ofertę zajęć pozalekcyjnych. W szkole nauczyciele i wychowawcy wskazują rodzicom możliwości rozwoju ich dziecka, służą radą i wsparciem w sytuacjach trudnych dla uczniów oraz pomagają rodzicom w rozwijaniu umiejętności wychowawczych. Wśród działań prowadzonych wspólnie z nauczycielami rodzice wymieniali przygotowanie imprez i uroczystości szkolnych, a także pomoc w przygotowaniu konkursów. Większość rodziców twierdzi, że ma możliwość współdecydowania o ważnych sprawach szkolnych. Rodzice zgłaszają propozycje działań, które służą uczniom i szkole, a dotyczą one: organizacji wycieczek, imprez i uroczystości szkolnych, realizacji oferty edukacyjnej i jej modyfikacji, 61/80

62 organizacji pracy szkoły oraz udziału uczniów w projektach unijnych. Inicjatywy rodziców na rzecz rozwoju uczniów i szkoły są realizowane. Obszar badania: Szkoła lub placówka pozyskuje i wykorzystuje opinie rodziców na temat swojej pracy Szkoła zbiera opinie od rodziców na temat swojej pracy, pozyskuje je poprzez ankietowanie rodziców, wywiady podczas zebrań, rozmowy indywidualne rodziców z dyrektorem, wychowawcami i pozostałymi nauczycielami oraz tzw. zeszyty do korespondencji. Większość rodziców twierdzi, że ich opinie są często brane pod uwagę przy planowaniu działań szkoły, a także wie, w jaki sposób może zaangażować się w pracę szkoły. Rodzice i nauczyciele, jako działania, które zostały zmienione w szkole pod wpływem opinii rodziców wskazali: zbudowanie placu zabaw dla dzieci, czas pracy świetlicy, dostosowanie planu lekcji i rozkładu dzwonków do komunikacji miejskiej, godziny pracy pedagoga, terminy spotkań z rodzicami oraz ofertę zajęć pozalekcyjnych. W szkole, na tablicy ogłoszeń oraz na stronie internetowej szkoły są informacje o godzinach przyjęć dyrektora i pedagoga. Z informacji uzyskanych od rodziców, nauczycieli i dyrektora wynika, że szkoła zbiera opinie od rodziców na temat swojej pracy. Szkoła pozyskuje te informacje poprzez ankietowanie rodziców, wywiady podczas zebrań, rozmowy indywidualne rodziców z dyrektorem, wychowawcami i pozostałymi nauczycielami. Ostatnia z ankiet dotyczyła współpracy szkoły z rodzicami i oferty zajęć pozalekcyjnych. Dyrektor i nauczyciele wskazali ponadto, jako formę kontaktu z rodzicami tzw. zeszyty do korespondencji, w których nauczyciele przekazują rodzicom ważne informacje dotyczące ich dzieci. W zeszytach tych również rodzice mogą przekazać informacje dla wychowawcy i innych nauczycieli. 12 z 15 rodziców stwierdziło w ankietach, iż ich opinie są często brane pod uwagę przy planowaniu działań szkoły (Rys.1j) oraz że wiedzą, w jaki sposób mogą zaangażować się w pracę szkoły (Rys. 2j). Wszyscy nauczyciele zgodnie stwierdzili, że biorą pod uwagę opinie rodziców przy planowaniu działań w szkole. Rodzice, jako działania, które zostały zmienione pod ich wpływem wskazali zbudowanie placu zabaw dla dzieci oraz czas pracy świetlicy. Natomiast nauczyciele, jako działania, które zostały podjęte przez szkołę pod wpływem rodziców wymienili: dostosowanie planu lekcji i rozkładu dzwonków do komunikacji miejskiej, godziny pracy pedagoga, terminy spotkań z rodzicami oraz ofertę zajęć pozalekcyjnych. 62/80

63 Rys. 1j Rys. 2j Obszar badania: W szkole lub placówce współpracuje się z rodzicami na rzecz rozwoju ich dzieci W szkole nauczyciele i wychowawcy wskazują rodzicom możliwości rozwoju ich dziecka, służą radą i wsparciem w sytuacjach trudnych dla uczniów oraz pomagają rodzicom w rozwijaniu umiejętności wychowawczych. Wśród działań prowadzonych wspólnie z nauczycielami rodzice wymieniali przygotowanie imprez i uroczystości szkolnych, a także pomoc w przygotowaniu konkursów. Większość nauczycieli i wychowawców deklaruje, że służy radą i wsparciem w sytuacjach trudnych dla uczniów oraz pomaga rodzicom w rozwijaniu umiejętności wychowawczych. Również większość nauczycieli i wychowawców potwierdza, że wskazują rodzicom możliwości rozwoju ich dziecka. Potwierdzają to również informacje uzyskane od rodziców (Rys. 1j, Rys. 2j, Rys. 3j i Rys. 4j). Wśród działań prowadzonych wspólnie z nauczycielami rodzice wymieniali przygotowanie imprez i uroczystości szkolnych (pomoc w przygotowaniu dekoracji, transporcie dzieci), a także pomoc w przygotowaniu konkursów (zakup nagród dla dzieci). 63/80

64 Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j 64/80

65 Obszar badania: Rodzice współdecydują w sprawach szkoły lub placówki i uczestniczą w podejmowanych działaniach Większość rodziców ma możliwość większość rodziców deklaruje, współdecydowania że w tym o ważnych lub poprzednim roku sprawach szkolnym szkolnych oraz współuczestniczyła w podejmowaniu decyzji dotyczących życia szkoły. Z przeprowadzonych ankiet wynika, że większość rodziców ma możliwość współdecydowania o ważnych sprawach szkolnych oraz większość rodziców deklaruje, że w tym lub poprzednim roku szkolnym współuczestniczyła w podejmowaniu decyzji dotyczących życia szkoły. Wszyscy rodzice wskazali iż są informowani przez Radę Rodziców o decyzjach podejmowanych w szkole z udziałem rodziców. Wśród tych decyzji rodzice wymienili: budowę placu zabaw, organizację festynu, wspólnego opłatka, wyposażenie świetlicy, dojazdy dzieci na basen lub konkursy. Natomiast dyrektor, jako decyzje podejmowane w szkole z udziałem rodziców, podał: organizację pracy świetlicy, organizację festynu rodzinnego, organizację wyjazdu dzieci na zieloną szkołę (rodzice pomagali przy zbiórce i transporcie surowców wtórnych ze sprzedaży których sfinansowano wyjazd), organizacja zajęć w szkole ferie zimowe (uczestniczyli w nich również rodzice dzieci). Rodzice podawali również iż angażują się w organizację konkursów poprzez przygotowanie dekoracji lub przygotowanie nagród dla dzieci. Obszar badania: Rodzice wychodzą z inicjatywami na rzecz rozwoju uczniów i szkoły Rodzice zgłaszają propozycje działań, które służą uczniom i szkole, a dotyczą one: organizacji wycieczek, imprez i uroczystości szkolnych, realizacji oferty edukacyjnej i jej modyfikacji, organizacji pracy szkoły oraz udziału uczniów w projektach unijnych. Większość rodziców podała w ankietach, że zgłasza propozycje działań, które dotyczą uczniów i szkoły (Rys.1j). Wszyscy nauczyciele uważają, że rodzice raczej zgłaszają takie działania, a dotyczyły one: organizacji wycieczek, imprez i uroczystości szkolnych, realizacji oferty edukacyjnej i jej modyfikacji, organizacji pracy szkoły oraz udziału uczniów w projektach unijnych. Te same działania wskazują zarówno rodzice, jak i nauczyciele. 65/80

66 Rys. 1j Obszar badania: Szkoła lub placówka realizuje inicjatywy rodziców Inicjatywy rodziców na rzecz rozwoju uczniów i szkoły są realizowane. Propozycje rodziców dotyczyły: organizacji procesu edukacyjnego, bezpieczeństwa, pedagogizacji rodziców oraz oferty zajęć pozalekcyjnych. Według nauczycieli inicjatyw rodziców na rzecz rozwoju uczniów i szkoły nie było dużo, ale zostały one zrealizowane. Propozycje rodziców dotyczyły: organizacji procesu edukacyjnego (np. czas pracy świetlicy), bezpieczeństwa, pedagogizacji rodziców oraz oferty zajęć pozalekcyjnych. Zarówno dyrekcja, rodzice, jak i nauczyciele zaznaczają zaangażowanie prawie wszystkich rodziców w powstanie zespołu szkolno-przedszkolnego. 66/80